ZATERDAG 21 MEI 1977
EXTRA
PAGINA 10
"Goedendag. De naam is
Treurniet. Ik wil even spreken
met de heer Bouwes en eventueel
met z'n echtgenote Wilma. He
lemaal m'n mannetje bent U
niet. Maar .ik moet zeggen,
die jongens van dat plan
Bouw-es-wat-anders.dat be-
nne mafkreukels. Daar bent U
nog maar een heel kleintje bij. Ik
zal U zeggen waarom. Vanmor
gen wordt ik staande gehouden
door zo'n linkse baardaapdie
zegttegen me,hé,bent U d'rvöör
of ben U d'r tegenVoor of tegen
wat? Hij legt me uit. Kijk, me
neer, wij willen het Leidseplein
gezellig maken voor alle Am
sterdammers. En we willen dit
en we willen dat. En waar de
bajes nou staat moet een plein
tje komen met terrassen en
groen en fietspaadjes en jofele
snackbarretjes. En ook betaal
bare appartementen voor dé
gewone man. Ik zeg, godsalle-
machtig luisebaas. Wil jij dat?
Waar kom je vandaan Hij zegt
uit Diemen. Dat verklaart alles,
smerige buitenlanderdie je d'r
bent. Je bent helemaal geen Mo-
kummer. Jullie weten toch he
lemaal niet wat dat is. Gezellig
heid voor een Amsterdammer.
Dat is kankeren. En dat wil je
ons afnemen. Lelijke lamstraal,
datje d'r bent. Dat plein is toch
al zo achteruit gegaan. Vroeger
was het hier zalig. Kon je je
gram kwijt. Kon je je gal uit
spugen, nietwaar. Hirsch, kon
je niet binnen als je niet min
stens drie bontjassen over el
kaar aan had. Verrukkelijk.
Het Lido. Met een strijkje en
roomsoezen voor de rijke wijfen
uit 't Gooi met d'r tekkels. Zalig.
Daaro, Americain, waar dikke
heren van de beurs kwamen om
hun havanna's te paffen. Ver
rukkelijk. Zalig. Daaro, de
Schouwburgwaar je door de
portier uitgesodemieterd werd
als je niet minstens gymnasium
had. Dat waren tijden. Kon je
nog eens kankeren. Maar nou?
Hirsch op defies. Lido op defies.
Americain, zitten alleen nog gen
le typistes, nietwaar. En de
schouwburg, daar moét je als
gewone man naarbinnen te
genwoordig van de directeur.
Dus de pret is eraf. Het is achte
ruit gegaan. Enne nu willen jul
lie er helemaal een kermis van
gaan maken hier. Ben je hele
maal gek geworden. Wat mot er
dan met mij?"
"Meheer Bouwes. En als de he
ren van de gemeenteraad een
hart hebben voor de echte Mo-
kummer. dan kunnen ze meteen
even meeluisterenMeheer
Bouwes, in Godsnaamlaat het
niet gebeuren, wat die schrij
vers willen met hun kwinkele
rende vogels en hun groen en
hun leuk. leuk, leuk. leuk, waar
je ook kijkt. Want hoe moet ik
dan nog m'n gal kwijt. Bouw in
Godsnaam dat kelere hotel met
die marmeren poort. Die dure
appartementen i'an goud, waar
die rijke Amerikanen in en uit
kunnen hollen met hun geheel in
plastiek verpakte wijfen. Dan
heb de gewone Amsterdammer
z'n plein, zoals die het kent en
zoals die het wil houden: één
grote kankerzooi".
Het plan van Bouw-Es-Wat-
Anders. In het artikel worden de cij
fers toegelicht.
Door
JanKees Kokke
Wie anders dan de acteur Ton
van Duinhoven zou beter ge
schikt zijn om deze tekst uit te
spreken, die Dimitn Frenkel
Frank een rasechte Mokum-
mer in de mond legt. Dat is te
horen op het grammofoon
plaatje "Hoor es effe Bou
wes", dat het planburo Bou-
Es-Wat-Anders in het kader
van haar actie over de toe
komst van het Leiseplein
heeft uitgegeven.
Treurniet zal echter weinig
kansen hebben zijn gal te
spuwen in de toekomst. Want
sinds kort is de Zandvoortse
hotelexploitant Nicolaas
Bouwes zijn positie als hoofd
rolspeler op het Leidseplein
kwijt. De Amsterdamse ge
meenteraad bepaalde name
lijk op 27 april in een raadsbe
sluit dat er een geheel nieuw
plan op tafel moet komen
voor de omgeving van het
Leidseplein. In de komende
maanden gaat de gemeente
een nieuw plan formeren.
Het plan van Bouwes met zijn
appartementenhotel, biosco
pen, horecabedrijven en win
kels wordt daarmee voorlopig
even in de kast gezet. Bijna
achttien jaar lang leek het
erop dat de opeenvolgende
wethouders van publieke
werken alleen en uitsluitend
in zee zouden gaan met de
Zandvoorter. Dankzij de con
structieve activiteiten van de
plangroep Bouw-Es-Wat-
Anders kwamen echter
steeds meer raadsleden tot de
overtuiging dat het plan
Bouwes misschien toch wel
niet het beste was voor het
Leidseplein.
Druk
Waarom maakt men zich in de
hoofdstad zo druk over het
Leidseplein9 Het Leidseplein
is ongetwijfeld het meest be
kende plein van ons land. Het
ligt op waarschijnlijk de
duurste grond in Nederland.
Nu komt volgend jaar het
Huis van Bewaring vrij, als de
zogenaamde Bijlmerbajes,
een nieuw huis van bewaring
in de Bijlmermeer gereed is.
Het gaat dus over de toe
komst van een gebied van
zo'n 10.000 vierkante meter,
dat omringd wordt door het
Hirsch-gebouw, het Lido, de
Singelgracht, Paradiso en de
Weteringschans; een stuk
grond dus vlak aan de rand
van het Leidseplein.
In het nieuwe plan voor het
Leidseplein vraagt de ge
meenteraad om voorstellen
over niet-commerciële voor
zieningen en sociale woning
bouw op het na sloop van het
Huis van Bewaring vrijko
mende terrein. Ook wordt de
mogelijkheid geopperd om
de grond niet aan één gega
digde uit te geven, maar aan
meerdere of een combinatie
daarvan.
In tegenstelling tot de plan-
groep Bouw-Es-Wat-Anders
is Bouwes zelf uiteraard niet
best te spreken over het
raadsbesluit. "Maar", zo zegt
Bouwes, "er is geen sprake
van dat ik me nu terugtrek. Ik
zal me beraden wat me te
doen staat. Ik ben tenslotte na
20 jaar allerminst rechteloos.
Ik ben er nog steeds van over
tuigd dat wat ik te bieden heb
het beste is".
Daar denkt de plangroep
Bouw-Es-Wat-Anders heel
anders over. Met een bewon
derenswaardige inzet en ijver
heeft de groep twee jaar lang
de plannen van Bouwes aan
gevochten en praktische al
ternatieven op tafel gebracht.
"Het belangrijkste is nu dat de
schaduw voor een groot deel
van het Leidseplein verdwe
nen is". "We gaan nu weer
met frisse moed aan de slag",
zegt Maarten Lubbers, één
van de woordvoerders van
Bouw-Es-Wat-Anders. Tus
sen Paradiso en het sombere
Huis van Bewaring staat on
vermoed een uit 1880 date
rend soort van chalet, waar
eertijds de Armenzorg en la
ter de Drankbestrijding was
ondergebracht. Nu houdt de
plangroep Bouw-Es-Wat-
Anders er bureau.
Maarten Lubbers wijst erop dat
de rollen sinds het raadsbe
sluit van 27 april zijn omge
draaid. Eerst was het Bouwes
die meende het op basis van
de "oudse rechten" het voor
het zeggen te hebben over het
Leidseplein. Nu heeft de ge
meente het initiatief geno
men.
Bouwes beschikte al in 1939 als
eerste zakenman over de
inside-informatie dat er
straks met dat lapje grond aan
het Leidseplein goud te ver
dienen zou zijn. In een onder
onsje met de gemeenteraad
van Amsterdam kreeg hij het
voor elkaar dat Bouwes de
eerste gegadigde zou zijn. Pas
in 1975 lekte dat uit. Alles
moest keurig netjes worden,
duur en exclusief en in die
opzet paste het verdorven
oord Paradiso al helemaal
niet.
Oudste recht
De plangroep Bouw-Es-Wat-
Anders vraagt zich overigens
af of Bouwes nog wel de oud
ste rechten heeft, gezien het
feit dat Bouwes met dat zoge
naamde recht inmiddels aan
het onderhandelen is gesla
gen met andere project
ontwikkelaars. Eind vorig
jaar werd bekend dat de En
gelse Firma Galliford (eige
naar van het Marriot-hotel
aan het Leidseplein en druk
bezig het Hirsch-gebouw uit
te hollen tot dure apparte
menten en winkels) sinds
drie maanden een plan voor
het terrein van het'Huis van
Bewaring uitgewerkt. Dat
plan is uitgewerkt in een
boekwerkje "Drukproef
Leidseplein". Het plan voor
ziet onder meer in een cultu
reel centrum (1). woning wet
en premiewoningen (2), be
jaardenwoningen (3), wonin
gen voor jongeren (4),
sociaal-culturele voorziening
gen (5), overdekte passage
met winkels cafés en eethuis
jes (6), opvang en adviescen
trum of jeugdhotel (7), dak
terras (8), theater (9), biosco
pen (10), glazen koepel (11),
kamermuziekcentrum (12).
Inspraak
Maarten Lubbers: "Het plan is
heel bewust een drukproef
genoemd. Het is maar een
mogelijkheid. Als men met
dit plan verder wil gaan, dan
zal het eerst nog moeten on
derworpen worden aan een
verdere inspraakprocedure
om te kijken of we ons huis
werk goed gedaan hebben.
Als je iets gaat bouwen, wat er
voor misschien wel honderd
jaar staat, dan is het tenslotte
zaak om goed na te denken
over wat je doet".
Op zijn vroegst overigens zal er
waarschijnlijk pas in 1980 be
gonnen kunnen worden met
de nieuwe plannen. Pas mid
den 1979 zal begonnen wor
den met de afbraak van het
Huis van Bewaring.
Bouw-Es-Wat-Anders heelt
zich altijd op het standpunt
gesteld dat voor het plan ge
zocht moest worden naar een
constructie, waarbij meer
dere investeerders deel ne
men. Een dergelijke con
structie garandeert ook het
beste dat er geen kwalijke
ontwikkelingen kunnen
plaatsvinden. Ook de conti
nuïteit is op die manier het
beste gewaarborgd. Bouw-
Es-Wat-Anders heeft zelf in
middels al een aantal Fina
nciers bereid gevonden in het
plan deel te nemen, waaron
der het Bouwfonds Neder
landse Gemeenten en het
Pensioenfonds voor de Ge
zondheid en de Geestelijke en
Maatschappelijke Belangen.
Bouw-Es-Wat-Anders is nog
steeds bereid ook met Bou
wes samen te werken. Maar
niet in een plan dat Financieel
zo gunstig mogelijk is voor
één ondernemer. Maar een
plan dat in alle opzichten in
de eerste plaats zo goed moge
lijk is voor de stad, het plein
en de bevolking. Een plan
waar een Paradiso-publiek,
maar ook een Bouwes-
publiek zich thuis kan voelen
Zoals de toekomst er nu uit
ziet is er weer hoop voor het
Leidseplein.
1974 van Bouwes een claim
had gekregen op het terrein
van het Huis van Bewaring.
Pas toen het plan Bouwes in
opspraak kwam, stapte Galli
ford eruit.
Vervolgens ging Bouwes in zee
met de Limburgse projec
tontwikkelaar Wilma BV.
Bouwes zelf heeft nooit wil
len openbaren, wie zijn fina
nciers waren voor zijn Leïdse
pleinplan. Wilma zou met zo n
110 miljoen op tafel willen
komen.
De plangroep Bouw-Es-Wat-
Anders vraagt zich vooral af
wat Bouwes nog over de
plannen te zeggen zal hebben
als Wilma straks voor 100 pro
cent zou gaan financieren en
bouwen. Bouwes zelfheeft al
tijd volgehouden, dat hij de
baas zou blijven over de plan
nen Maar als de gemeente
raad denkt met Bouwes te
praten, staat daarachter een
projectontwikkelaar, die de
uiteindelijke beslissing
neemt. Dat is één van de re
denen geweest voor de ge
meenteraad voor herziening
van het totale plan. "We wil
len wel met Bouwes praten,
maar niet met Wilma".
De hele omgeving van het
Leidseplein is trouwens in
beweging. Niet alleen omdat
het plein een nationaal begrip
is en als zodanig een trek
pleister voor toeristen, hip
pies, zakenmensen, platte
landers, Amsterdammers,
kunstenaars, artiesten, dag
jesmensen, kortom voor ie
dereen. Maar ook omdat vlak
bij het Leidseplein het ein
dstation van de Schiphol-
spoorlijn gepland is, namelijk
op het Museumplein.
Jachtgebied
Projectontwikkelaars zijn dan
ook druk bezig met allerlei
f-Juwe kantoren in de buurt
van het plein. De omgeving
van het Leidseplein is daar
door een groot jachtgebied
geworden van speculanten,
bouwers en project
ontwikkelaars.
Maarten Lubbers van Bouw-
Es-Wat-Anders: "Het belang
rijkste wat er nu gebeurt is,
dat er eigenlijk eens iets lukt.
Je hebt wel eens het gevoel
dat de hele stad kapot gaat,
ook op andere plekken. Maar
het is ons toch gelukt om het
noodlot van het Leidseplein
te doorbreken. Dat we gehoor
hebben gevonden voor de
mogelijkheid dat je de zaak
ook op een andere manier
kunt inrichten. Dat niet de
vrije hand wordt gegeven aan
een soort ondernemers, dat
uit elke millimeter zoveel
mogelijk wint wil slaan".
Zeven architecten hebben
enige tijd geleden in overleg
met Bouw-Es-Wat-Anders in
Tussen Paradiso (links) en het sombere Huis van Bewaring staat een soort van chalet waar eertijds de Armenzorg en later de
Drankbestrijding was ondergebracht. Nu houdt Bouw-Es-Wat-Anders er bureau.
