HIER is uw taak
Clown
Kerkdiensten
Verleden
mag ons
niet ver
lammen
NIEUWKOOP - In 1974 kwam dominee Lukito
Handojo met vrouw en kinderen naar ons land.
Vrij onverwacht was hij uit de vertrouwde pasto
rie in het hartje van Jakarta weggehaald om te
worden gedropt in Nederland en hier de kerk - in
dit geval de hervormde - te gaan helpen en advi
seren.
Daarmee werd de gedachte
geconcretiseerd dat zending
niet meer uitsluitend een zaak is
van evengalieverbreiding van
de een naar de ander, maar van
"wederzijdse assistentie". De
moederkeric erkende, dat de
jonge kerken, uit haar zending
voortgekomen,, volwassen wa
ren geworden.
Ds. Lukito heeft de opdracht
van zijn kerk om een aantal ja
ren een van de Westeuropese
kerken van dienst te zijn zeker
niet als gemakkelijk ervaren.
Om te beginnen moest hij zijn
werk en leefmilieu verlaten. En
dat werk was zeer veelzijdig:
een gemeente van 3600 leden,
evangelisatie-arbeid onder
niet-christenen, een zondags
school elke week by hem aan
huis, gevangenen bij wie hij
zo'n goede entree had, en lepro
zen, zijn voorzitterschap van de
Westjavaanse synode, de Raad
van Kerken en de regionale
kerkenraad, kortom heel veel
bond hem aan zijn eigen samen
leving.
LUKITO HANDOJO - geen verwijten, wel vragen
Toch g^f zijn synode hèm de
opdracht, zoals nu ook vijf van
zijn collega's in Duitsland en
één in Zwitserland werkzaam
zijn. Deze week zei hij er in
Nieuwkoop, waar hij een gere
formeerde gemeentevergader
ing bijwoonde, dit van:
"Ik ben er zomaar voor opge
pikt. Collega's van de andere
kant, die naar Indonesië gaan,
zijn er degelijk voor opgeleid. Ik
had die voorbereiding en toe
rusting niet. Ik kende uw taal
nauwelijks en al ben ik een
vrucht van het zendingswerk
van uw kerken - mijn ouders
werden christen en ik ben dus
de tweede generatie - de kerke
lijke verhoudingen in dit land
en de problemen in uw samen
leving waren mij vreemd.
Wat moest ik in Nederland, met
zyn gevestigde thelogieën, tra
dities en kerkelijke historie, ei
genlijk doen? Ik ben in
Midden-Java opgegroeid. Het
was al een uitdaging voor mij
toen ik na mijn theologische
studie naar West-Java verhuis
de, waar de hervormde ge
meente van Jakarta mij had be
roepen. En dan nu een aantal
jaren Europa.
Ds. Lukito kreeg na een periode
van oriëntatie in ons land een
deelopdracht voor pastoraat en
evangelisatiewerk binnen de
hervormde gemeente van
Maassluis. De rest van zijn tijd
vult hij met bezoeken aan ker
kelijke organen óp alle niveaus
en aan gemeenten. De vraag die
hij daar regelmatig aan de orde
stelt is deze: hoe kunnen de
oude kerken in deze tijd hun
missionaire verantwoordelijk
heid waarmaken?
Afhankelijk
Dat bezoek aan kerken en ge
meenten is voor ds. Lukito
Handojo, die in de Indonesi
sche kerkelijke samenleving
geen verschillen kan ontdek
ken tussen hervormd en gere
formeerd, "een ervaring op
zichzelf'.
"Het is mij opgevallen, dat ve
len in Nederland de situatie in
Indonesië heel goed kennen. Ik
ben blij dat de kerken hier nog
altijd aandacht hebben voor de
Opgepikt Ds. Lutiko Handojo tot Nederlandse kerken:
jonge kerken in mijn land. Met
onze komst naar West-Europa
proberen wij met de kerken hier
het gesprek te voeren over hoe
wij inhoud kunnen geven aan
de gedachte van zending in zes
continenten. Het is geen een
richtingverkeer meer van hier
naar daar, maar wederzijdse as
sistentie. In het besef dat wij af
hankelijk zijn van elkaar.
Veel Nederlanders zitten nog
met de gedachte: wij zijn de
kerk en wij moeten jüllie hel
pen. Dat verbaast mij niet. Men
leeft hier in een wereld met
strakke tradities. Maar als jonge
kerken zien wij die historische
lijnen niet zo sterk".
Ds. Lukito heeft er begrip voor,
dat er in dit deel van de wereld
zoveel kerken zijn. Maar hy stelt
op dit punt wel zijn vragen.
"Hoe kunnen wij evangelisa
tiewerk doen zolang wij in al die
hokjes zitten? De kerk heeft de
opdracht het evangelie uit te
dragen. Het gaat bij alle missio
naire acties dus om de mensen
om ons heen. Daarom vragen
wij ons af: is uw zending naar
verre landen ook een weerspie
geling van uw eigen kerkelijke
leven?
Met opzet wil ik juist over een
voudige dingen met de mensen
hier in gesprek komen. Over
hun beroep, hun gezin, de op
voeding van hun kinderen, hun
zorgen en vragen. Dan is het
pijnlyk, te moeten ervaren dat
velen de kerk niet meer zien zit
ten".
Problemen
Lukito Handojo werpt de kerk
van Nederland geen verwijten
voor de voeten. Daarvoor is hij
al veel te bescheiden. Steeds
lijkt hij zich te verontschuldi
gen als hy maar iéts zegt dat als
een verwijt kan worden aange
voeld. Maar hij voelt zich wel
geroepen, de christenen hier
eerlijk te vragen of zij niet te
veel met zichzelf bezig zijn.
"Kerken en groepen aanvaar
den elkaar niet. Soms herken
nen ze elkaar niet eens. Hoe kun
je nu over evangelisatiewerk
praten zolang je met deze pro
blemen zit? De oude kerken
kunnen hun geschiedenis en
tradities niet zomaar opzij zet
ten. Dat kan ik zeer goed begrij
pen. Maar kunnen zij dan niet
proberen, de roeping van de
kerk in déze tyd te onderstre
pen? Het verleden mag ons toch
niet verlammen. Wij moeten
ons op weg weten. Wij als jonge
Wel gelooft hij dat de kerken
van Nederland in deze situatie
van ontkerstening in alle een
voudigheid opnieuw zullen
moeten beginnen.
"Om de gemeenteleden in be
weging te brengen en toe te rus
ten en samen de taak van de
kerk te kunnen volbrengen. Ik
wil de bijzondere verantwoor
delijkheid van predikanten en
andere ambtsdragers niet on
derschatten, maar die kan de
gemeente niet van haar missio
naire opdracht ontslaan. Laten
we niet te veel over aan de spe
cialisten in de gemeente? Het
verhaal van Jezus moet worden
doorverteld en dat is een zaak
van de hele gemeente".
worden. Het gaat niet om 01
theologische problemen m;
om ménsen. Hoe kunnen
komen tot een koppeling t
het werk veraf en dichtbij?"
Saamhorig
Koppeling
kerken vragen ons af: hoe kunt
u zoveel miljoenen guldens
naar verre landen laten gaan als
u zelf geen geld hebt om het
evangelisatiewerk in uw eigen
omgeving voldoende ter hand
te nemen?"
Lukito Handojo heeft geen
pasklare antwoorden op deze
voor hem brandende yragen.
Met ds. Lukito in hun midden
worden de kerken soms met de
neus gedrukt op het bescha
mende van hun verdeeldheid.
Toen hij onlangs in het oosten
van het land een spreekbeurt
had, waren daar vier plaatse
lijke kerken voor het eerst sa
men byeen. Dat was nog nooit
gebeurd. Een poosje later
hoorde hij van een ouderling
dat deze kerken naar aanleiding
van die bijeenkomst hadden
besloten, elkaar vaker te ont
moeten. Er is nu zelfs een werk
groep gevormd om interkerke
lijke gesprekken op gang te
brengen.
Een dankbare ds. Lukito hier
over "Als je staat voor de vraag
hoe je met mede-christenen de
bijbelse boodschap aan ande
ren kunt doorvertellen, dan
kom je misschien wel tot de
ontdekking, dat de verschei
denheid niet wezenlijk meer is.
En daar moeten dan zoveel mo
gelijk mensen bij betrokken
Lukito Handojo legde in
Nieuwkoop ook de vinger bij
ons tekort aan gemeenschaps
gevoel.
Toen hij in Maassluis zijn colle
ga's van de verschillende ker
ken eens voor een kennisma
king uitnodigde, bleek hem dat
verscheidenen elkaar niet eens
kenden. Ook bij zijn persoon
lijke bezoeken merkt hij steeds,
dat het percentage mensen in
de kerk met wie het gemiddelde
gemeentelid nog wel eens con
tact heeft uiterst gering is. In
het algemeen is er ook weinig
behoefte elkaar te leren kennen.
Het wil er bij ds. Lukito niet in,
dat dit uitsluitend aan onze cul
turele achtergrond en volks
aard moet worden toegeschre-
ven. Waar geen saamhorigheid
wordt gevonden, ontbreekt
vaak ook de bereidheid om naar
elkaar te luisteren, met alle ge
volgen van dien.
De gastpredikant uit Indonesië
bedient zich, als hij mensen toe
spreekt, niet i
ten. Maar
aangeven
christenen in evangelisatori-
sche zin hun eerste arbeidsveld
mogen vinden, dan zegt hy heel
nadrukkelijk: "HIER".
Het is voor de jonge kerken
ginds een stukje van hun op
dracht geworden, de moeder
kerk daaraan te herinneren en
haar, naar vermogen en waar
mogelijk, daarin te stimuleren.
S. J. DE GROOT
LEIDEN - Herv. Gem.: Hoogl. kerk 10
ds. Pannekoek, medewerking woens
dagmorgen 11.45 oec. studentendienst;
Marekerk 10 ds. Meijers, belijdenis, 5 hr.
Christ; Maranathakerk 10 mevr. ds. Van
Everdingen en ds. Koolstra, belijdenis;
Bethlehemkerk 10 ds. Hemmes; Bevrij
dingskerk 10.30 ds. Boogert en ds. Wa
genvoorde, belijdenis; Vredeskerk 10 ds.
Steenstra, belijdenis; Waalse kerk 10.30
ds, Renoir; Acad. Ziekenhuis 10 ds. Bre-
derveld; Diac. huis 10.30 ds. Vink Kat
wijk aan Zee; jeugdkapel De G. Herder,
O. Vest 13.10.30 hr. Faas; Merenwyk 10
ds. Hortensius. Vredeskerk 7.30 zang-
dienst mmv popgroep Leger des Heils
en Trumpets of the Lord.
Geref. Kerk: Zuiderkerk 10 ds. Sijtsma,
.belijdenis, 5 ds. Winter Den Haag; Pe-
trakerk 10 ds. Hofman, 5 ds. v. Santen
Sassenheim; O. Vestkerk 10 dr. Vlijm, 5
ds. Koolstra; Mar. kerk 10 ds. Koolstra en
mevr. ds. v. Everdingen, belijdenis, 5 dr.
Vllijm; Bevr.kerk 9 ds. Schoch, 5 ds.
Sijtsma; Groenhoven 10 ds. Vegter; De
Mirt 10 hr. Wielinga; Mierennest 10 hr. v.
Garderen.
Dolerende Noodgemeente Groot Leiden
(Pieterskerkstraat 1): 8.30 en 5 ds. Van
der Sluys. Geref. K. Vrijg. (Herengr. 70):
10 en 5 ds. Gootjes. Chr. Geref. Kerk
(Steensch. 9Y. 10 en 5 ds. Van Smeden
A.foort. Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30
ds. Boogaard. Geref. Gem. in Ned. (Be-
thl.kerk Driftstr.): 11.30 en 5.30. Evang.
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.): 10.15 ds.
Happee. Remonstr.-Doopsgez. Gem.
(Pieterskerkstr.): 10 ds. Meijering. Me
dewering van het koor. Baptistenge
meente (O. Rijn 3): 10 ds. Van Mameren.
Evang. Chr. Gemeenschap (Middelstegr.
3y. 10 hr. Dikkes. Zendingswerk Mid-
dernachtsroep (Zoeterw.singel 21): 5
nam. dr. Sprey Zoeterwoude. Evange
liecentrum Zijlsingel 2: 10 Edgar den
Holder, di. 8 evang. Zylstra. Pinkster
gemeente (O. Rijn 3): 3 hr. Eikerbout
Leger des Heils (Hooigr.): 10. Nieuw-
Apostolische kerk (H. Rijndijk 24): 9.30
en 4, wo. 8. Christian Science (Steensch.
6) 10.30. Kerk van J. Chr. van de Heil. der
Laatste Dagen (Steenschuur 6): 10.15.
Oud-Kath. Kerk (Zoeterw.singel): 10 h.
mis. Vrij-Kath. Kerk (Vreewijkstr.):
10.30 h. mis. Rk kerken: Haagweg zat. 7,
zond. 9. 10.45, 12 en 6.30. Steenschuur
zat. 7, zond. 10, 11.30, 6 en 7. Lammen-
schansweg zat 7, zond. 9,10.30,12 en 6.
Haarl.straat zat. 7, zond. 9.30, 10.45 en
12.15; Rijndijk 281; zat. 7,'zond. 9.30 en
11.30; Boshuizerlaan zat. 7, zond. 9.30,11
en 12.15; Herensingel zat. 7, zond. 8.30,
9.30 en 11; Meren wijk zat. 7 eucharistie
viering, zond. 10 gemeensch. dienst van
woord en tafel. Geref. Kerk: 10 ds Vree,
6.30 hr. Tenyenhuis. Chr. Geref. Kerk:
9.30 dienst, 6.30 ds. Bijkerk Aalten. Rk
kerk: zat. 7, zond. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: Adventskerk 10 ds. Bogers, 6.30
ds. v. Harmeien; Kruiskerk 10 ds. Ha-
nemaayer; Opst. kerk 10 en 6.30 ds. Fok-
kema; Nabij 10 jeugdkapel; Opst. kerk
10 jeugdkapel; De Bron 9, 10.30 en 6.30
ds. Hoogendijk, maandag, dinsdag,
Coensdag en zaterdag 7.30 oec. avondge
bed; Driehoorne 7 interk. dienst, hr. Ta-
zelaar; Oudsh. kerk 10 ds. Oort; Sio-
nskerk 9.30 en 6.30 ds. Verploeg; G. Her
derkerk 9 en 10.30 ds. De Ruiter. Geref.'
Kerk: Mar. kerk 10 hr. Tenyenhuis, 6.30
ds. Boonstra Wassenaar; Salv. kerk 10
ds. Boonstra, 6.30 ds. Vree; Adventskerk
6.30 ds. v. Harmeien, dienst met een voor
gesstel. gehandicapten; G.H. Kerk 9 en
10.30 ds. De Ruiter, 6.30 ds. Verheul; De
Bron zie herv. gem. Geref. K. Vrijg.: 8.45
en 6.30 ds. Borgdorff. Geref. K. Vrijg.
Buiten Verband: 9.30 en 4.30 ds. v.d.
Berg. Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.30
ds. v.d. Ent. Oud-Geref. Gemeente: 9.30
en 4. Baptistengemeente: 10 ds. Boyd,
6.30 evang. Kits; Boord (Sportlaan) 10 hr.
Vellekoop. Leger des Heils: 10 en 6.30,
Corn, de Vlamingstr. Volle-Evang. Gem.
(geb. Kindervreugd): 10 hr. v. Leeuwen,
avondmaal, Moluks Prot. Kerk: 9.30 ds.
Molle. Moluks Evang. Kerk: 11 ds. Sita-
nala. Rk kerken: Bonifaciuskerk zat. 7,
zond. 8.30, 10 en 11.30; Piuskerk zat. 7,
zond. 9.10.30 en 11.45; De Bron zat. 6.30,
zond. 8.30 en 11.
BENTHUIZEN - Herv. Gem. 9.30 en 6
ds. Den Dikken, Geref. Gem. 9.30 leesd.,
2.30 ds. Honkoop.
BODEGRAVEN - Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Droogers, 6.30 ds. Emous
Den Haag, Salvatorkerk 10 ds. De
Vreugd, 6.30 ds. Droogers, Bethl. kerk 10
ds. Van Noort Amerongen, 6.30 ds. Van
den Broek Vinkeveen, Geref. Kerk 10 en
6.30 ds. Buitenhuis, Evang. Lutherse
Gem. 9 ds. Pobuda.
BOSKOOP - Herv. Gem. 9.30 en 6.30,
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Omta, De Stek
9.30 ds. Dijkstra, Chr. Geref. Kerk 9.30 en
4.30 ds. Bijkerk Aalten, Geref. Gem. 9.30
en 6, Opwekkingsgem. (geb. Concordia)
9.30, Vergadering van Gelovigen
(Nieuwstr.) 9.30 en 5, RK Kerk zat. 7. zo.
8.45,10 en 11.30, Ontmoeting zat. 5.30, zo.
10.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. Geertsema, Geref. Kerk 10 ds.
Meyhardt Reeuwijk, 5 ds. Prins Den
Haag, RK Kerk Het Anker zat. 7, zo. 8.45
en 11.45, Bernarduskerk zo. 10, Haz.dorp
zat. 7, zo. 8,10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv. Gem. 10 en 7 ds.
Van Bruggen, Geref. Kerk 10 en 5 ds.
Pouwels, Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. v.d.
Kamp, RK Kerken Martinuskerk zat. 7,
zo. 8.30,10,11.30 en 12.45, Jozefkerk zat.
7, zo. 8.30,10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gem. 10 dr. v.
Vliet, RK Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG - Herv. Gem. 10.30 ds. Car-
stens belijdenis, 7 ds. Den Tonkelaar
Warmond, RK Kerk zat. 7, zo. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. Dorpskerk 9.30 ds. Teygeler, 6
kand. Ten Klooster, Ontm. kerk 10 ds.
Gebraad, 6.30 ds. Vink, Geref. Kerk 9.30
en 5 ds. Vrolyk, RK Kerk zat. 7, zo. 9.30
en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Boer, av.-maal, 6 ds. Arke-
raats, av.-maal, Oude Kerk 10 ds. Hovius,
av.-maal, 6. ds. Teygeler Katwijk a.d.
Rijn, Ichtuskerk 10 ds. Vroegindewey,
av.-maal, 5 ds. De Vos, av.-maal, Pniël-
kerk 9.30 ds. De Vos av.-maal, 6 ds. Ho
vius Gr. v. Pr.-school 10 ds. Catsburg, De
Hoeksteen 10 dovendienst Overduin 2
ds. Baas, Geref. Kerk Vredeskerk 10 en 5
ds De Vries, av.-maal, Tr. kerk 10en5ds.
v. Halsema, av.-maal, Geref. K. Vrijg.
10.15 leesd., 3.30 ds. Hoff, Geref. K. Vrijg.
Buiten Verband 8.45 en 7 ds. Roukema,
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. v.d. Ent.
Geref. Gem. 10 leesd., 7 ds. Hakkenberg
Lisse, Volle-Evangeliegem. (Voorstr.
100) 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. 10 ds. v. Malssen te Leiderdorp, 7
ds. Jonkers Utrecht, Geref. Kerk 10 ds.
Swierts, 7 ds. Dijkstra Boskoop.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpskerk 10 ds. Knorth, belijde
nis, Hoofdstraatkerk 10 mevr. Sysling,
6.30 ds. Van Tuinen Amsterdam, Schep-
pingskerk 9 en 10.30 ds. Geursen en ds.
Van Loenen, belijdenis, 5 mevr. Sysling,
Baptistengem. (v.d. Valk Boumanweg)
zat. 7 bidstond, zo. 10 br. Lourens, RK
Kerk zat. 7 palmintochtviering zo. 9,
10.30 en 12.
De kunstenaar Georges Rouault was misschien de eerste in de moderne
tijd die Christus - merkwaardig genoeg - schilderde als een clown. Vóór
hem waren er al aanzetten en sindsdien is het thema meer verbreid ge
raakt. Een van de duidelijkste voorbeelden kwam voor in de film THE
PARABLE, geproduceerd voor het protestantse paviljoen op de Wereld
tentoonstelling te New York in 1966. De verschijning in deze film van de
Christusfiguur als circusclown heeft veel mensen getroffen.
Dat is eigenlijk niets nieuws, omdat het symbool van Christus als clown
diep in de historie is geworteld. Een van de oudste Christusvoorstellingen
in de christelijke kunst is een schildering van een gekruisigde mensenfi
guur met een ezelskop (zie afbeelding).
Jarenlang hebben de experts de betekenis ervan betwist. Sommigen den
ken aan een geheim teken, anderen aan een wrede parodie. Beide opvat
tingen zijn mogelijk. Maar het zou óók waar kunnen zijn, dat die
catacomben-christenen een dieper gevoel hadden voor de komische ab
surditeit van hun positie dan wy denken. Als een ellendige troep slaven,
verstotenen en ontheemden moeten ze zo nu en dan beseft hebben hoe
"bespottelijk" hun beweringen leken. Ze beseften dat ze dwazen omwille
van Christus" waren, maar ze hielden vol dat de onwijsheid van God wijzer
is dan de wysheid van de mens.
Portret
Verder kun je zeggen, dat zelfs het bijbelse portret van Jezus elementen
bevat, die gemakkelijk aan clownssymbolen kunnen doen denken. Net als
de nar tart Jezus de gewoonten en bespot hij gekroonde hoofden. Net als
de troubadour heeft hij geen plaats om zijn hoofd op neer te leggen. Net als
de clown in de circusparade steekt hij de draak met de bestaande autoriteit
door met koninklijke praal de stad binnen te rijden, terwijl hij geen aardse
macht heeft. Uiteindelijk wordt hij door zijn vijanden in een bespottelijke
caricatuur van een koningsmantel gehuld.
Moetje niet zeggen, dat het symbool van Christus als clown maar al te zeer
past bij de vroegste periode van het christendom? Het is duidelijk, dat zo'n
visie op hem niet gehandhaafd kon worden, toen de kerk zélf van het
belachelijke op het sublieme overging.
Waar is nog plaats voor de caricatuur wanneer de vorstelijke gewaden van
de kerk serieus worden genomen? Wanneer haar kronen en scepters van
echt goud gemaakt zijn en niet van doornen en hout? Een kerk die feite
lijke macht bezit en heerst, laat nauwelijks ruimte voor een cacicatuur van
zichzelf of voor ironie. Daarom verdween op een enkele uitzondering na de
voorstelling van Christus als clown, tenminste officieel.
Speels
Een zwakke en zelfs belachelijke kerk die overhoop ligt met de gangbare
opvattingen van het ogenblik, kan weer waardering wekken voor deze
kant van de Christus-figuur. Alleen door een speelse houding aan te ne
men tegenover al onze tradities in kerk en samenleving - en niet zelden
kun je er heerlijk de draak mee steken! - kunnen we er mischien weer
enige zin aan geven.
Christus als "clown" is een aanduiding voor onze speelse waardering van
het verleden én onze komische weigering om het spookbeeld van de
onontkoombaarheid in de toekomst te aanvaarden.
"Er staat iminers geschreven: "Ik zal de wysheid van de wijzen vernietigen
en het verstand van de verstandigen verwerpen". Waar blijft de wijze?
Waar de schriftgeleerde? Waar de waarheidszoeker in deze wereld? Heeft
God de wijsheid in deze wereld niet tot onzin gemaakt? Omdat de wereld
met haar "wysheid" God in zyn wijsheid niet begreep, leek het God het
beste, door de "onzin" van zyn boodschap de gelovigen te redden. De
Joden eisen tekens. De Grieken zoeken wijsheid. Maar wij komen op voor
de als misdadiger gekruisigde Christus. Voor de Joden is dat een schand
paal, voor de goddelozen onzin. Voor hen echter die geroepen zijn - om het
even of het Joden of niet-Joden zijn - is Christus het bewijs van Gods
kracht en Gods wijsheid. Ja, Gods "onziny is wijzer dan de mensen, Gods
zwakte sterker dan de mensen, Kor. 1:19-25). HANS
Een van de oudste Christus-voorstellingen in de christelijke kunst i
schildering van een gekruistigde mensenfiguur met een ezelskop.
LEIMUIDEN - Herv. Gem.: 9.30 ds. De
Vree, belijdenis, dond. 7.30 ds. De Vree,
gez. avondgebed. Geref. Kerk: 9.30 en 7
ds. Los, avondmaal. Rk kerk: zat. 7,
zond. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem. grote kerk 10 ds. v.
d. Velden, belijdenis; Pauluskerk 7 nam.
dr. Jansen Noordwyk. Geref. Kerk: 10 en
7 ds. Hartkamp Hillegom. Geref. K.
Vrijg.: 10.15 ds. Simpelaar, 4.30 lees-
dienst Geref. K. Vrijg. Buiten Verband:
10.45 en 5. Chr. Geref. Kerk: 10 ds. Rebel
Sassenheim, belijdenis, 4.30 ds. Den
Boer te Rijswijk. Geref. Gem.: 10 en 4 ds.
Hakkenberg. Oud-Geref. Gem.: 9.30 en
3. Rk kerken: Agathakerk zat 7, zond.
8.30,10 en 11.30; Poelhuys zat 7, zond. 9 9
en Mariakerk zat. 7, zond. 8.30, 10 en
11.30; Engelbew. zat 7, zond. 7.30, 9.30,
11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gem.: 9.30 ds.
Bronsgeest, belijdenis, 6.30 ds. Brons
geest, jeugddienst. Geref. Kerk: 9.30 ge-
zinsdienst, 6.30 ds. Nooteboom. Chr. Ge
ref. Kerk: 9.30 dienst, 6.30 ds. Den Har-
tog Veenendaal. Rk kerk: zat 7, zond.
7.30, 9, 10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gem.: 9.30 ds.
Kaai, belijdenis, 6.30 ds. Poot Nieuw-
Loosdrecht, jeugddienst. Geref. Kerk:
9.30 ds. Hoekstra Maarssen, 7 ds. Bre-
derveld Leiden. Rk kerk: zat. 7, zond. 9
en 11.
NIEUW VENNEP - Herv. Gem.: 9.30 en
7. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 4.30 ds. Rang.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 3 ds. Toorman
Den Haag. Rk kerk: zat. 7, zond. 9.30 en
11.
NOORDEN (Woerdense Verlaat) - Herv.
Gem.: 9.30 ds. Van der Kooij te Woerden,
7 ds. Stelwagen Boskoop. Geref. Kerk:
10 en 7 ds. Boer Harderwyk. Rk kerk:
zat 7.30, zond. 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gem.: grote kerk
Binnen 10 dr. Jansen, belijdenis, me-
dew. kerkkoor, 7 hr. Hoffenaar Voor
hout; Zee kerk Hoofdstr. 10 ds. Keuning,
belijdenis, 5.30 ds. Keuning avondmaal;
De ANK Rank kand. Ten Klooster Kat
wijk aan Zee, 3.30 ds. De Vreugd Bode
graven. Geref. Kerk: Hoofdstraatkerk 10
ds. Verschoor Zeist, 5 ds. Brederveld
Leiden; Vinkenlaankerk 9.30 ds. Bou-
ma, 5 ds. Verschoor; stichtingskerk 11
ds. Wamink; Sole Mio 9 ds. Warnink. Rk
kerken: Binnen zat. 7, zond. 8, 10 en
11.30; aula boerenburg Borenburg Zee
zat. 7. zond. 9, 11 en 7.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Gem.:
10 ds. Streefland; De Zilk 10 mevr.
Goudt. Rk kerken: Jozefkerk zat. 7,
zond. 10, 11.30 en 6; Viktorkerk zat. 7,
zond. 8, 9.30 en 11.
OEGSTGEEST - Herv. Gem.: Groene
Kerk 10.30 ds. Van Apeldoorn Hillegers-
berg; Pauluskerk 10 hr. Da Costa;
Gem.centr. 10.30 ds. Ter Linden, 7 ds.
Brokerhof Voorhout; Gem.centr. 10.30
ds. Bons, jeugdkerk; Van Wijckerslooth
4 ds. Heemskerk. Geref. Kerk: 10 ds.
Heemskerk; gem.centr. 7 ds. Brokerhof.
Geref. Kerk Vrijg.: 8.45 en 4.30 ds. Sim
pelaar. Geref. K. Vrijg. Buiten Verband:
8.45 br. Moleveld, 4 ds. H. de Jong.
Volle-Evang. Gem. (Gem.centr.): 4 hr. v.
d. Brugge. Rk kerk: Willibrorduskerk
zat 7, zond. 9,10.30 en 12; Bonaventura-
kapel zat. 6.30, zond. 9. en 11.
OUD ADE - Rk kerk: zat. 7, zond. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem.: 9.30 ds. Lalleman. Geref.
Kerk: 9.30 hr. v. d. Land Wassenaar, 6.30
hr. Schoenmaker. Rk kerk: zat. 7, zond.
8.15, 9.45 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN - Rk kerken-
S. P. Banden zat. 7, zond. 8, 9.30, 11 en
12.15; M. Presentatie zat. 7, zond. 8,9.30
en 11.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente: grote
kerk 9.30 hr. Kattenberg Voorschoten, 5
ds. v. Niel, avondmaal; Bethelkerk 9.30
ds. v. Niel, belijdenis, 5 ds. De Vreugd
Bodegraven. Geref. Kerk: Petrakerk
9.30 en 5 dr. v. Oeveren; Immanuelkerk
8.30 en 10.30 ds. Baayen; Mar. Kerk 9.30
en 5 ds. Dasma. In alle diensten avond
maal. Geref. K. Vrijgemaakt 10 en 5.15
Christengemeente (aula mavo): 10. Rk.
gemeenschap (aula tuinbouwschool):
zat. 7, zond. 10.30.
RIJPWETERING - Rk. kerk: zat. 7,
zond. 7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem.: 9 ds. Car-
stens De Kaag, belijdenis, 10.30 ds. H.
van den Berg, 6.30 ds. Lefeber Alphen.
Geref. Kerk: 10 ds. v. Santen, 5 ds. War
nink Noordwyk. Chr. Geref. Kerk: 10 ds.
Den Boer te Rijswijk, 5 ds. Rebel. Rk.
kerk: zat. 7, zond. 8.30, 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gem.: 9.30 ds. Lin-
denberg, belijdenis, 6.30 ds. Lindenberg.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Bezemer,
avondmaal. Rk. kerk: Langeraar zat. 7,
zond. 8,9.30,11 en 12.15; Dorp zond. 9 en
12.
VALKENBURG - Herv. Gem.: 10 en
6.30 ds. Overgaauw. Geref. Kerk: 9.30 ds.
Verheul Alphen, 6.30 ds. Huisman
Rijnsburg. Geref. K. Vrijg.: 9.30 en 5.15
ds. Hoff. Kapel Marinevliegkamp 10.30
prot. dienst, ds. Schepers.
11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem.: Dorps
kerk 10 ds. Meijering en ds. Van der
Sloot, belijdenis; aula NH 9.30 mr. Reu-
gebrink Leiderdorp; Hulp en Hèil 10 ds.
Verheule; clubgebouw Molenlaan 10
jongerendienst. Geref. Kerk: 8.30 ds. De
Zwart, 10.30 ds. De Zeeuw, avondmaal, 5
ds. De Zeeuw. Geref. K. Vrijgemaakt 11
en 5 kand. v. Veen. Rk. kerken: M. Gods-
kerk zat. 7, zond. 8,10 en 11.30; Lauren-
tiuszat 7, zond. 8.30,10.30 en 12; aula NH
11.
WADDINXVEEN - Herv. Gem.: Brug-
kerk 9.30 ds. Verboom; 6.30 kand. Juffer;
Hoeksteen 9.30 hr. Kruithof Lekker-
kerk, 6.30 ds. v.d. Heuvel; Bethel 9.30 ds.
v.d. Heuvel, 5 ds. Verboom; Immanuel
kerk 9.30 ds. Flink, 5 hr. Nap Woerden.
Geref. Kerk: Kruiskerk 9.30 en 5 ds.
Modderaar; Ontm. kerk 10 ds. Padmos
Den Haag, 5 ds. Meijnhardt Reeuwijk.
Oud-Geref. Gemeente: 10 en 6.30. Chr.
Afgescheiden Gemeente: 9.30 en 5 ds.
Verloop. Volle-Evangeliegemeente
(Lindengaarde 17a): 9.30 hr. v.d. Heyden.
Remonstr. Gemeente: 10 ds Hoff Vught
Rk. kerk: Ont. kerk zat. 7, zond. 8.45,
11.45 en 7; Viktorkerk zat. 7, zond. 10.
WARMOND - Herv. Gemeente: 10 ds.
Den Tonkelaar, belijdenis. Rk. kerk: zat
7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 dr. Frederikse, 4.30 ds.
Tukker, Kievietkerk 10 ds. Wiersma;
Messiaskerk 10 ds. Van Zanten, belijde
nis; Dorpscentrum 9.30 ds. Tukker
Noordhom. Ger. Kerk: 10 en 5 ds. V.D.
Meuden; Zuid 10 ds. Zylstra Delfzijl 7 ds.
Hoekstra A'dam. Ned. Prot. Bond: 10.30
ds. Werner.
WOUBRUGGE - Herv. Gem.: 9.30 en
6.30 ds. Blenk. Geref. Kerk: 9.30 ds. Hui
zebosch, 6.30 dienst. Ned. Prot. Bond: 7
ds. Roos, avondmaal. Rk. kerk: zat. 7,
zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Nicolai. Geref. Kerk: 9.30 drs. Ver
schoor Leiderdorp, 7 ds. v.d. Ree Alp
hen. Rk. kerk: zar. 7, zond. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem.: 10 dr.
v.d. Zwaan. Rk. kerk: Janskerkzat. 7.30,
zond. 9.30; Chr. Dienaarkerk zat 7, zond.
10 en 11.30; Rijndijk (Meerburg) zat. 7,
zond. 10.12 en 6.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem.: 10 ds.
Mostert, 6.30 ds. Voordouw R'dam. Ge
ref. Kerk: 10 ds. v.d. Heiden, 6.30 ds. Hui
zebosch W'brugge.
Wie morgen niet ter
kerke wil gaan als de
dienst al op z'n eind
loopt, moet vandaag bij
het naar bed gaan wel de
klok een uur vooruit zet
ten.
Kerkdienstopgaven
voor Witte Donderdag
en Goede Vrijdag moe
ten uiterlijk woensdag
morgen om 9 uur in ons
bezit zijn.
