Julien Schoenaerts
overleeft zijn
dode droom
CSJEBSflBQEED
Indrukwekkende Soerates
Met Sabena naar Canada
(jy)vandaag^
...en gist 1
toegeljcht
r/ RAPID \programma
VRIJDAG 25 MAART 1977
PAGINA 5
De Belg Julien Schoenaerts
'is op het ogenblik ongeveer
de eenzaamste aller acteurs.
Als een middeleeuwse
treurspeler trekt hij moe
derziel alleen van stad tot
stad, met in zijn bagage
slechts één decorstukje en
één toneelspeelpak. De
voorstelling die hij geeft
("De Apologie van Soera
tes") behoeft bovendien
nauwelijks hulp van derden.
Technisch vraagt de voor
stelling om twee lichtstan-
den en één geluidseffectje.
En zelfs het pauzebelletje
kan uitgeschakeld blijven.
Julien Schoenaerts is ook ongeveer
de eenzelvigste aller acteurs. Drie
jaar geleden, nadat Julien's ziel en
zaligheid, het Antwerpse Ring thea
ter, was afgebrand, liet hij het doek
zakken tussen de wereld rondom en
zichzelf.
Julien Schoenaerts, ooit bestem
peld als het grootste Vlaamse to
neeltalent van na de Tweede We
reldoorlog. Dezelfde Julien ook, die
vriend en vijand verbaasde door
een tijdelijk geestelijk compagnon
schap met de van de maatschappij
afgewentelde musicus Sigurd Co-
chius. Eveneens de Julien die in
Belgisch Limburg stakende mijn
werkers tot óp de barricaden ging
aanmoedigen, welke activiteit hem
uiteindelijk voor twee maanden
binnen de muren van een psychia
trische inrichting voerde.
Julien Schoenaerts. Een prachtig
acteur, die de laatste jaren zo zijn
eigen, hoogstverwarrende proble-
Door
Frans Happel
men had. Op een frisse morgen na
alle ellende zegt hij, tijdens een in
terview voor Vrij Nederland: "So
erates was zeventig toen hij zijn
Apologie uitsprak. Ik wil graag ze
ventig worden om Socrates op z'n
allerhoogste niveau te kunnen spe
len. En als ik niet meer kan spelen,
zoals nu, ga ik schrijven".
Achttien jaar voor zijn zeventigste
speelt hij nu Soerates op het aller
hoogste niveau. Ook in Nederland,
waar Schoenaerts voor het eerst
Maarten 't Hart
signeert zijn nieuwe boek
Mammoet op zondag
vanaf 14.00 uur op zaterdag 26
maart 1977 bij
Boekhandel Kooyker
Nieuwe Rijn 15-16 Leiden.
Eenzaamste aller acteurs
JULIEN SCHOENAERTS: "...er
zijn veel te weinig vreemde vogels
op deze wereld...". (Foto: StefBreu-
kel).
Langzaam, aarzelend, schichtig
ook. In de aanloop tot contact komt
toch al over - zij het fragmentarisch
- dat Julien Schoenaerts een erg
aardige man is. Een beetje moeilijk
te volgen, maar hij wil best open
hartig uit zijn huisje komen als hij
zeker weet dat de sfeer veilig is. Ju
lien: "Na de brand in het Ringthea-
ter dacht ik, voor mij zit het er nu
op, ik heb het gehad. Ik had met dat
theater zulke prachtige plannen!
Het zou een internationaal cultu
reel centrum moeten worden en...
sinds acht jaar weer in het theater
staat.
Praten met Schoenaerts, werkelijk
een gesprek hebben, kan alleen
wanneer hij toestaat dat zijn schild
van schuwheid enigszins wordt af
gepeld. Het eerste half uur lijken
we dan ook op twee treinen die
door een valse wisselwachter
steeds weer op een verschillend
spoor gerangeerd worden. Slechts
bij het passeren is er even contact,
daarna weer een hele tijd niets.
Hij kijkt veel en zorgvuldig. Trieste
Maar ach, de droom hield plotse
ling op. En sinds die brand heb ik
eigenlijk niet meer met andere
mensen willen samenwerken. Niet
omdat iemand mij kwaad gedaan
zou hebben, oh nee, maar samen
met collega's bezig zijn, ergens,
zómaar in een theater, deed me al
tijd denken aan mijn eigen theater
en hoe mooi het daarin had kunnen
zijn. Ik werd steeds weer gecon
fronteerd met m'n dode droom. Dat
is verschrikkelijk!".
Vreemde vogel
De vrees om als vreemde vogel te
worden bekoekeloerd (...dat is die
Schoenaerts, je weet wel, die...),
speelde die ook mee bij zijn beslis
sing tot geestelijk afsluiten?
Schoenaerts, voor zijn doen opeens
ongewoon fel: "Er zijn veel te
weinig vreemde vogels op deze we
reld, véél te weinig. Daarom wordt
iets ook zo gauw als irreéel of ab
normaal beschouwd".
De gebeurtenissen van toen? Heeft
hij daar inmiddels afstand van
kunnen nemen, of doet het nog
steeds een beetje zeer om erover te
praten?
"Met de teloorgang van het Ring-
theater zijn vele plannen die ik voor
de rest van mijn leven had stuk ge
slagen, dat heb ik al gezegd. Na
tuurlijk is het daarna moeilijk om
op eigen kracht weer naar de kust te
zwemmen. Maar die andere voor
vallen, Cochius en zo meer. heb ik
wel kunnen relativeren, in ieder
geval ben ik de emoties erover
kwijt. Het is bijvoorbeeld grote
flauwekul om te menen dat ik écht
met Cochius zou hebben samen
gewerkt".
Welke binding was er dan wel?
Schoenaerts: "Gewoon vriend
schap. Hij stond voor het Amster
damse Centraal Station op zijn
dwarsfluit te blazen. Je hoort een
fluittoon, die toon intrigeerde me
en naderbij gekomen zag ik de man
die er bij hoorde. Hij speelde mooi
en ik gaf die man een knaak. Daar
was hij gelukkig mee. We zijn toen
samen een kopje koffie gaan drin
ken en we hebben een hapje gege
ten. We spraken tegen elkaar in
vriendelijke filosofietjes en hij
droeg me een paar gedichtjes voor,
die ik heel aardig vond. Waar ga je
naartoe?, vroeg Cochius me, toen ik
het plan had om afscheid te nemen.
Naar Antwerpen, zei ik. Cochius
vond dat een goed idee en vroeg of
hij een eindje met me mee mocht.
Hij kon zó weg, hoefde niemand
gedag te zeggen. We hadden een ge
zellige reis. In de eerste klastrein-
coupé zaten we heel genoeglijk,
met ook nog een priester als gezel
schap. Cochius speelde Bachjes en
Vivaldi's op zijn fluit. Enne... voor
dat ik het wist zat Cochius in mijn
huis. Haha, hij had de charme van
niet op te stappen. Na een maand
woonde hij nog steeds bij me. En
ik? Ik wilde hem niet dwangmatig
naar buiten zetten. We hadden een
merkwaardig contact, waarbij
Kafka regelmatig om de hoek keek.
Ik vond nog steeds dat hij mooie
muziek speelde en hij had - on
danks zijn vergevorderde jaren -
nog steeds de openheid van een
kind...".
Valkuilen
Dat was het, bedenkt Schoenaerts
nu, die openheid. Het idee te heb
ben met iemand te communiceren,
zonder steeds op je hoede te moe
ten zijn voor valkuilen en booby
traps.
Hij: "Het trieste was echter dat je,
door zo'n vreemde man in huis te
halen, deducties en gissingen ver
oorzaakt. De mensen om mij heen
werden twijfelachtig en daar heb ik
later de gevolgen terdege van on
dervonden".
Zijn voorstelling, de verdedigings
rede die Soerates houdt tegen "de
heren van Athene", die in feite al
besloten hebben hem tot de gifbe
ker te veroordelen. Heeft Schoe
naerts deze rede misschien geko
zen vanwege eventuele paralellen
met zijn nabije verleden?
Gedecideerd: "Welnee. Dat is te ver
gezocht. De tekst van de rede,
waarschijnlijk door Soerates' leer
ling Plato woordelijk opgeschre
ven, verbaasde me intens door de
helderheid, door de zeggingskracht
van vooral het begrip logica. Soera
tes sprak die rede zo'n vijfentwin
tighonderd jaar geleden uit en
maakte zich tijdloos, eeuwen, ééu-
wen later is het nog steeds precies
duidelijk wat hij bedoelde".
En: "Zeg niet dat het een voorstel
ling is. Dat is het niet. Soerates kan
geen theater zijn, in de zin van wat
het theater nu is. Met allerlei thea
tertrucs - decors, licht, geluid, en
zovoort - zou je de rede aanran
den".
Dat alleen zijn, elke avond, is dat
nog steeds weldadig voor Schoe-
naert's gekneusde ziel?
"Wat ik nu doe is een heel eenzaam
bedrijf. Alleen op het toneel, alleen
in taxi's, alleen eten... Nee, ik zou op
deze manier niet tot het einde van
mijn leven willen doorgaan. Zeker
in het theater niet. Het maken van
theater is in principe toch wel het
totaal van de expressie van een
veelvoud. Ik wil zo langzamerhand
ook wel weer terug naar een groep,
naar samen met mensen werken.
Als iemand dood gaat, kan en moet
je daarover niet blijven jammeren.
Zo kan ik ook over mijn dode
droom niet blijven zitten kniezen.
Komend seizoen zal ik daarom een
gastrol spelen bij het Arena Theater
in Gent. Vast lid van een ensemble
wil ik nooit meer worden. Met één
produktie meedoen en daarna weer
onafhankelijk zijn, zodat ik zelf kan
beslissen of ik misschien wéér een
stuk ga spelen, dan wel - thuis,
weer even alleen - een beetje schil
deren of een paar gedichtjes schrij
ven".
Televisie
En televisie?
Schoenaerts: "Dat heb ik lang niet
gedaan. Ik geloof voor het laatst in
1974... bij de VPRO, in "Periander".
Omdat ik bij de BRT - waarmee ik
toen een vaste verbintenis had -
geen vergunning zou hebben ge
vraagd om voor de Nederlandse
televisie te spelen, werd ik daar
ontslagen en die beslissing is later
nooit meer teruggedraaid. Televi
sie? Ik zou wel willen... maar... nie
mand heeft mij sinds "Periander"
gevraagd".
We stappen op. Schoenaerts pakt
zijn valiesje. Vraagt zacht "of het
gesprek naar genoegen is geweest".
Ons antwoord dat we even met
vreemde vogels onder elkaar zijn
geweest fleurt hem duidelijk op.
ADVERTENTIE
Stex hoort thuis in elk huls.
Chemische Fabr.'Schiedam' 010-26.47.56'
Morgenavond in LAK
De rede waarmee Soerates zich
voor zijn rechters, Atheense mede
burgers, verdedigde is een uniek
geschrift. Bijna 2500 jaar geleden
sprak de man, letterlijk in het aan
gezicht van de dood, zich uit voor
een kritische levenshouding: ac
cepteer geen clichés, controleer of
een bewering, politiek of anderzins,
wel steek houdt bezien in het licht
van een "gezonde" logica. En wijk
daar niet van af, want wie dat doet
zal hoewel hij leeft, toch al geeste
lijk gestorven zijn. Zijn rede is ver
moedelijk woordelijk genoteerd
door Plato, zijn leerling, biograaf en
pleitbezorger. Woordkeus, zins
bouw en opbouw van de toespraak
wijzen er op - er is geen woord lite
ratuur bij - er is een sprekende stem
van een levend mens op papier
vastgelegd. Het is ook, en dat be
wijst de voordracht die Julien
Schoenaerts ervan geeft, een uniek
theaterstuk, een monoloog die
hoge eisen stelt aan het vakman
schap en de intelligentie van de ac
teur, die de Apologie op zijn reper
toire neemt. Julien Schoenaerts
blijkt over die eigenschappen in
ruime mate te beschikken en maakt
er een bijzonder overtuigende ren-
meer dan een miljoen gulden aan prijzen
ncn in de Nationale Puzzclaktie:
retourbiljetten voor 2 personen naar Canada.
De waarde van deze prijs bedraagt ca.
4.000,Mocht u andere reisplannen
hebben, dan mag u (voor het zelfde bedrag)
uw reisdoel zelf vaststellen. Aangeboden
door de Nationale Puzzclaktie t.b.v. de
Stichting .Beter Leven", in samenwerking
met de Belgische Luchtlijnen.
belgian world airlines
Sabena, the hand-working airline.
Het is een grote schare rechters die
Soerates toespreekt. Men zou wat
sty lering, wat theater verwachten,
maar de toon van de rede is die van
een in alle rust en rede gevoerd ge
sprek. Hij heeft de stemming tegen,
hij moet hier en daar zijn rechters
tot stilte manen als zij morren tegen
zijn verweer hij heeft met zijn aan
zetten tot kritiek de jeugd niet be
dorven, hij is geen ketter, maar
voert de bevelen van "de God" ge
wetensvol uit. Hij spreekt vol ze
kerheid, hij gelooft nog te kunnen
overtuigen met zijn redelijkheid,
hij heeft, bij alle besef van dodelijk
gevaar, vertrouwen in zijn mede
burgers. Na de uitspraak becom-
NEDERLAND I
18.15 - Engels voor beginners, (24 herh.) (TELEAC)
18.45 - Bereboot (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
19.05 - Bij ons in Orvelte Gevarieerd programma (KRO)
20.05 - Meneer Belvedere hoe ouder, hoe jonger, speelfilm (KRO)
21.35 - Journaal (NOS)
21.50 - Het spel en de knikkers, over sport gesproken (KRO)
22.20 - De Nieuwgier. Een blik op de wereld van thans en heden
(KRO)
23.00 - Napraten met Jeanne d'Arc (IKON)
23.40 - Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.45 - Informatie voor Spanjaarden (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
19.04 - Calimero (TROS)
19.17 - Disco circus (TROS)
20.00 - Journaal (NOS)
.20.25 - De Jordaches, tv-serie (TROS)
21.15 - Baretta, politieserie (TROS)
22.05 - Aktua tv (TROS)
22.55 - TROS sport (TROS)
23.15 - Journaal (NOS)
Nog twee keer twee uur. In ie
der geval voor de kijkers tijd
genoeg om te hopen dat het be
ter wordt
De laatste regels die we vorige
week schreven naar aanleiding
van de televisiebewerking van
het eerste deel van de zo'n vijf
tig jaar geleden door de Franse
auteur Marcel Pagnol veroor
zaakte "Marseillaanse Trilo
gie". Na de tweede maal twee
uur denken we over de tekst en
intrige nog precies hetzelfde:
met verbazing blijven we ons
afvragen waarom Willy van
Hemert - namens de KRO - dit
voorbeeld van overjarig volk
stoneel uit de mottenballen
heeft gehaald. Het zou best cu
rieus zijn om te mogen meema
ken hoe een ongehuwd, maar
gegarandeerd zwanger meisje
door moeder en aanverwante
familie snel even bij een be
jaarde weduwnaar onder de
pannen wordt geholpen, maar
je vult er geen televisie-avond
Maar goed, wie tot nu toe al het
wel en wee in het Marseille als
de bouwplaat van Van Hemert
heeft willen meemaken, zal ook
- volgende week - het laatste
deel willen inhaleren. En zeker
voor die getrouwen de consta
tering, dat het gisteravond een
beetje meer tempo had, dat Ko
van Dijk de meeste van de hem
omringende acteurs nu echt
mocht wegspelen, dat - door de
uitbreiding van het toch al forse
decorwerk - de handelingen
zich op meer plaatsen konden
afspelen, kortom, dat de leven
digheid en de gezellig over
trokken verteltrant die Pagnols
tragi-komisch drieluik op de al
lereerste plaats behoeft, toch
werden bereikt. En wie weet
blijkt pas in het derde deel waar
zo'n lange aanloop goed voor is
geweest.
FRANS HAPPEL
TROS-Aktua liet een representatieve steekproef houden onder de
Nederlandse bevolking in verband met de kabinetscrisis. De resul
taten daarvan worden vanavond in de uitzending bekendgemaakt.
Een aantal politici zal in de studio reageren op de enquêteresulta
ten.
De KRO begint vanavond (22.20 uur, Nederland Imet een nieuw
satirisch tv-programma, "De Nieuwsgier", een persiflage op de ac
tualiteitenrubrieken van de verschillende omroepen. Peter Kneg-
jens wordt de presentator, terwijl de rol van razende reporter wordt
vervuld door Rijk de Gooyer. De teksten van het programma, dat
bedoeld is als opvolger van "Cursief' worden geschreven door Mi
chel van der Plas en Cees Laseur.
mentarieert hij het vonnis: berus
tend, aanklagend, vertroostend.
Schoenaerts treft de toon in beide
delen schitterend: hij beweegt in
het begin even schutterig als Soera
tes formuleert, huiselijk, gemoede
lijk. Na een pauze met fluitmuziek,
die al even sfeervol van de ene
stemming moduleert naar de ande
re, de ontmoedigde, troostende fi
losoof, berustend en niettemin on
geschokt in zijn geloof in de mense
lijke roeping. Een zeer fraaie inlei
ding, voor iedereen maar vooral
vooral voor aankomende classici,
op het wezen van het denken van
Soerates en Plato. Julien Schoe
naerts, die de vertaling van Gerard
Wijdeveld gebruikt, speelt deze
voorstelling van de Theaterunie
morgenavond in het LAK-theater.
Hilversum I pp-
18.19 Uitz. van de CPN. KRO: 18.30 Nws.
18.41 Marktber. 18.44 (S) Filmklapper
Nws. uit de bioscoop- en filmwereld.
19.30 (S) Edwin, praten en zingen. 20.00
(S) In antwoord op uw schrijven: Ver-
zoekplatenprogr. 21.00 (S) Jazz 298.22.25
Overweging. 22.30 Nws. 22.40 (Sl Goal.
Progr. vanuit en rondom de sport. 23.55
Hilversum H
VPRO: 18.00 Nws. 18.11 Embargo. (18.20
Simpl. Verbond.) NOS: 20.00 Nws. 20.05
(S) Eur. Concert Podium: L'Orchestre
National de France met solist, (in de
pauze: 20.55 Een kleintje kuituur.) 22.15
(S) NOS-Cultuur; alles wat kuituur inte
ressant maakt. 23.00 (S) Met het oog op
morgen met om 23.05 Aktual.overz. 23.20
Den Haag vandaag. 23.52 Even ontspan
nen voor het slapen gaan....yoga. 23.55
Nws.
Hilversum Hl NOS:
18.03 De vacaturebank. 18.10 (S) NOS-
maal. VERONICA: 19.02 (S) De Neder-
landse top-40. VPRO: 20.02 (S) VPRO-
vrijdag-op-drie. 22.02 Radio Vrij Belgie.
HILVERSUM 1 ZATERDAG 26 MAART
VARA: 7.00 Nws. 7.02 (S) Z.O.: VARA s
zaterdagochtendshow. (7.30 Nws. 7.41-
7.53 Dingen van de dag. 8.30 Nws. 8.36-
8.45 Gym. voor de huisvrouw.) 10.30
Nws. 10.33 Z.I.: Een programma dat voor
zichzelf spreekt. 12.26 Meded. t.b.v. land
en tuinb. 12.30 Nws. 12.41 (S) In de Rooie
Haan: VARA's zaterdagmiddagcafe met
hitwerk en akt. 14.30 (S) Orkest Malan-
do: lichte muz. 15.00 (S) Het zout in de
pap: Progr. over kunst en cult. (15.30
Nws.) 17.00 (S) Zing zomaar simpel een
melodie. 17.30 Nws. 17.32 Dingen van de
dag.
komen. 8.00 Nws. 8.11 Aktua. 8.45 Kom
er maar eens bij: gesprek en klass. muz.
(9.35-9.40 Waterst.) 10.00 Tien om kin-
dershow. 10.30 Aktua-sportcafe. (11.00
Nws.) 11.30 Hartje Hultsfc gevar.
muz.progr. OVERHEIDSVOORLICH
TING: 12.49 Vast en Zeker. 13.00 Nws.
13.11 Aktua. 13.30 Familie-snipperdag:
kwis. 14.30 Met een knipoog naar het
theater. 15.10 De een ziet het zus en de
ander zo. 15.30 Orkestmuz. 16 00 Nws.
pelprogr. 8.54 Eeerlijk gezegd. 9.03 (S)
In. 10.03 (S) Muziek bij de koffie. 12.03 (S)
Los Vast. 14.03 (S) Bij Barend. 16.03 (S)
Sportshow.
HILVERSUM 4 AVRO: 7.00
Nws. 7.02 (S) Reveille. 9.00 Nws. 9.02 (S)
Kamermuz. 9.40 AVRO-thema: Een
mond vol gezondheid, document, serie.
10.00 (S) De opgeruime Beethoven:
klass. muz. 12.00 (S) Pistache-Special.
14.00 Nws. 14.02 (S) Beethoven zonder
werk. 16.00 't Is historisch. 16.20 (S) Wil
lem Mengelberg dirigeert Beethoven.
16.40-17.00 AVRO's Radiojournaal.
Duitse tv
Duitsland I
17.55 Joum. (Region, progr. WDR: 8.20-
11.50 Schooltelevisie.) (Re
gion. progr. NDR: 18.00 Sport. 18.30 Ak-
tual. 18.45 Zandmannetje. 18.55
Nordschau-magaz. 19.26 lm Wilde Wes
ten, tv-serie. 19.59 Progr.overz. WDR:
18.00 Nws. uit Noordrijnland-Westfalen.
18.05 Progr.inform. en tekenfilm. 18.10
Progr. over Ludwig van Beethoven.
18.40 Die Eingeweihten von Eleusis, tv-
serie. 19.15 Aktual. 19.45 Hit urn 4tel vor
8.) 20.00 Joum. en weerber. 20.15 Der
Tod vor dem Sterben, tv-spel. 21.45 Der
7. Sinn. 21.50 Report, uit Bonn. 22.15
Joum. en weerber. 22.30 Ein einfache
Ereignis (Yek ettefaghe sadeh), Iraanse
speelfilm. 23.50 Joum.
Duitsland H
17.40 Aktual. en muz. 18.20
Slapstick. 18.40 Slapstick. 19.00 Joum.
19.30 Report. 20.15 Petrocelli, film. 21.15
Joum. 21.30 Geblieben ist nicht einmal
der Ruhm, film. 22.15 Sport. 22.45 Gala-
concert. 23.35 Journ.
Belgische tv 18 0o
Jeugdfilmserie. 18.15 Open School. 18.45
Cult, overz. 19.10 Progr. voor de mobiele
mens. 19.40 Meded. en weerber. 19.45
Joum. 20.15 Dierenprogr. 20.45 Wraak
lust (The Hoek), speelfilm. 22.20 Johnny,
go home. tv-film. 23.15 Journ.
