"Maar mensen uit
Leiden moeten ook
pootje baden
Veel arbeiders (63%),
boeren (83%) en
niet op vakantie
OPMERKEUJKE CONCLUSIES IN RECREATIE-RAPPORT:
'S ZOMERS EEN HEKSENKETEL
AAN NOORDWIJKSE STRAND
ZATERDAG 22 JANUARI 1977
De verblijfsrecreatie is de
laatste tijd als één der pei
lers van de toeristische in
dustrie in Nederland een
weg ingeslagen die het mi
nisterie van CRM als "min
der gewenst" beschouwt
voor bepaalde delen van ons
land.
Prijzen
Door een sterke groei van het aantal
tweede-woningcomplexen en sei
zoenplaatsen op campings wordt
het verblijfsrecreatieve CRM-
beleid geweld aangedaan en komt
er steeds minder terecht van de vier
voornaamste doelstellingen die het
departement van radicaal Harry
van Doom hoog in zijn van PPR-
kleuren voorziene vaandel heeft
geschreven.
Verblijfsrecreatieve voorzieningen
zijn anno 1977 onder meer door te
hoge prijzen minder of zelfs hele
maal niet meer toegankelijk voor
alle lagen van de bevolking. Door
dat recreatie-bedrijven in of bij
waardevolle natuurterreinen lig
gen, worden woonkernen en land
schappen aangetast. De verschei
denheid in het aanbod van moge
lijkheden tot verblijfsrecreatie -
kampeerterreinen en bungalow
parken of combinaties daarvan
plus tweede-woningcomplexen -
neemt onverbiddelijk af, waarbij de
klappen met name vallen in de
hoek van het "toeristisch kampe
ren", dat toch al vaak de enige va
kantiemogelijkheid is voor de
kleine vakantie-man. De plaatse
lijke bevolking in toeristenplaat
sen, die niet afhankelijk is van het
toerisme, ervaart de zomerse
drukte vaak als uiterst onplezierig.
Het gevolg van dit al: een conflict
tussen bedrijfseconomische mo
tieven en beleids-uitgangspunten.
Boekdelen
Dit alles maakt het Nederlands Re
search Instituut voor Toerisme en
Recreatie (NRIT) duidelijk in zijn
twee boekdelen en bijna 300 pagi
na's tellende verslag van een on
derzoek naar de huidige en in de
toekomst te verwachten stand van
zaken bij de verblijfsrecreatie in
Nederland. De studie, die kort ge
leden is afgerond, is verricht in op
dracht van het ministerie van CRM.
Dat vreesde namelijk al voor on
aangepastheid van toeristische be
drijven aan zijn beleid, een vrees
die door het NRIT-rapport jammer
lijk op geen enkele manier is ge-
loochenstraft. Dat beleid berust
namelijk op de volgende vier doel
stellingen: grote verscheidenheid
van voorzieningen: evenwichtige
verhouding tussen de vier soorten
bedrijven; toegankelijkheid voor
zoveel mogelijk mensen; instand
houding van de voor de recreatie
aantrekkelijke omgeving (land
schappen, natuurgebieden en
dorpskernen).
Wat betreft de eerste twee CRM-
doelstellingen leert het onderzoek,
dat zeker in de periode 1971 tot 1975
de verscheidenheid van de ver
blijfsrecreatieve voorzieningen is
afgenomen door een toeneming
van het aantal seizoenplaatsen. De
NRIT-onderzoekers: "Het meren
deel van de ondervraagde
recreatie-ondernemers is van plan
in de toekomst een verschuiving in
zijn slaapplaatsen aan te brengen
ten gunste van de vaste standplaat
sen. Als de vraag naar toeristische
plaatsen in de toekomst niet af
neemt, lijkt het ons aannemelijk
dat er minder keuze komt".
De ondervraagde gemeenten schat
ten het aantal vaste standplaatsen
op recreatiebedrijven nu al op 75%
van het totaal. Op 68% van de be
drijven komen overwegend staca
ravans voor (er zijn 75.000 sta- en
225.000 overige caravans in ons
land). Als mogelijkheden voor het
verlichten van dit probleem ziet het
NRIT een beperking van het aantal
vaste plaatsen en de aanleg van
campings die louter toeristisch zijn.
In de praktijk blijkt dat van het
derde beleidspunt - de toeganke
lijkheid van campings en derge
lijke voor zoveel mogelijk mensen -
ook al bar weinig terecht komt. Het
rapport "Bijna éénvierde van de
recreatie-ondernemers is van me
ning dat de prijzen voor sommige
recreanten wel eens te hoog zijn.
Dat betreft overwegend minder
draagkrachtigen zoals bejaarden,
arbeidersgezinnen, werklozen en
jonge studenten. Uit de antwoor
den van de project-ontwikkelaars is
af te leiden dat in toenemende mate
uitsluitend de hogere inkomens
groepen - boven de f 50.000,- per
jaar - in staat zijn een tweede wo
ning te kopen". Aan deze medede
lingen is het volgende overzicht toe
te voegen: 63% van de handarbei
ders, 83% van de landbouwers en
74% van de gepensioneerden kan
niet op vakantie; 50% van de Neder
landse vakantiegangers verdient
meer dan zo'n 35.000 gulden per
jaar.
De prijzen - wij noemden ze net al -
zijn wat toeristische standplaatsen
betreft de afgelopen vier jaar met
45% gestegen, bij vaste plaatsen is
dat 28 tot 42% en bij tweede
woningen zel^s 100%. Het NRIT
voegt er somber aan toe dat de
prijsverhogingen in de nabije toe
komst nog omvangrijker zullen zijn
dan voorheen. Eén lichtpuntje:
vaak is een verhoging te wijten aan
een kwaliteitsverbetering van de
camping. Verder is het in dit ver-
band aardig te vermelden dat het
prijsprobleem aan de kust minder
speelt dan in de rest van Nederland,
aldus het rapport.
Verstoring
"De instandhouding van voor de
recreatie aantrekkelijke omgevin
gen", zo luidt Van Doom's laatste
beleidspunt. De onderzoekers
daarover. "Van de lokale bevolking
zijn de informanten in de helft van
het aantal woonkernen van mening
dat het landschap door de vestiging
van recreatie-bedrijven is aange
tast. Ook de helft van de gemeente
functionarissen heeft deze mening
waar het gaat om schade aan flora
en fauna. Maar liefst tweederde van
de gemeenten noemt een versto
ring van het visueel gezicht van het
landschap als gevolg van de recrea
tie. In de helft van de gemeenten is
wel eens geageerd tegen de ver
blijfsrecreatieve ontwikkeling door
klachten of bezwaarschriften
Het NRIT concludeert dat vooral
daar waar de verblijfsrecreatie een
belangrijke bron van inkomsten is,
in de toekomst belangen
tegenstellingen kunnen ontstaan
met betrekking tot de instandhou
ding van het landschap tussen
enerzijds de lokale bevolking en de
gemeente en anderzijds de
recreatie-ondernemers (34% van
hen vindt dat gemeenten teveel
voorrang geven aan natuurbe
scherming en milieu).
Druk
De cijfers leren namelijk dat 3/5 van
de gemeenten en 4/5 van de lokale
bevolkingen stabilisatie wensen
i het aantal verblijfsrecreatieve
bedrijven. Eenzelfde deel van de
bevolking wil dat bestaande be
drijven niet meer worden uitge
breid. De gemeenten laten dit laat
ste echter in 2/3 deel van de voor
komende gevallen toe, met name
onder andere aan de kust.
De bevolking van de toeristen
plaatsen - die overigens van me
ning is sterker te zijn veranderd
door nieuwkomers in de gemeente
dan door toeristen - heeft vooral
overlast van de recreatie onder
vonden op verkeersgebied. Zo
vindt 40% dat er grote verkeerspro
blemen in de woonkernen zijn en
76% vindt het in het centrum re
gelmatig dermate druk, dat men
maar thuisblijft.
Te smal
Daar tegenover staat echter dat
éénderde van de gemeentelijke
woordvoerders de diverse wegen
van en naar en in de gemeente te
smal vindt. Bovendien hebben di
verse gemeenten plannen voor de
aanleg van parkeerterreinen, veelal
in samenhang met het autovrij ma
ken van bepaalde gedeelten van de
bebouwde kom. Dit doet tot slot de
indruk ontstaan dat de gemeenten
inzake de laatste doelstelling wel
meer dan in het verleden het geval
is geweest op landschap en natuur
zullen gaan letten, maar dat de
dorpskernen meer en meer ten
prooi zullen vallen aan op het toe
risme afgestemde voorzieningen.
"Tachtig procent van onze plaatselijke bevolking
is ontevreden over het feit dat Noordwijk een
toeristenplaats is. Alleen de mensen die kamers
verhuren en de middenstandDe winkeliers
dicteren de situatie, de gemeente zou dat eens
moeten afremmen. Je hebt gewoon geen ruimte
meer voor jezelf, het is hier zomers een ware hek
senketel".
"Heel wat mensen ontvluchten dan
het dorp, zodat de bewoners de
dupe zijn van het massatoerisme.
Maar ja, je mag niet egoïstisch
zijn hè: de mensen uit Leiden
moeten ook kunnen pootje
baden
"De campings zijn niet eens de
grootste boosdoeners bij de aan
tasting van ons natuurschoon.
Dat zijn meer de uitbreidings
plannen, de bevolkingsaanwas,
het draait om de kwestie van de
geboortebeperking. En om die
van de grondspeculaties, alsmaar
duurder wordende huizen
Het Nederlands Research Instituut voor Toerisme en Recreatie (NRIT) té Breda heeft kort
geleden een onderzoek afgerond naar de verblijfsrecreatie in Nederland.
Het ministerie van CRM gaf opdracht tot de studie omdat het vreesde dat het de verkeerde
kant opgaat met deze recreatievorm.in Nederland. Uit het NRIT-rapport blijkt dat ver
moeden maar al te vaak juist te zijn.
Wij vroegen mensen uit toeristische gemeenten rond Leiden een reactie op dit onthullende
rapport. Die vanuit de bevolking varieerden van "Deplaatselijke bevolking is de dupe van
het massatoerisme" tot "Het is hier zomers tenminste gezellig".
Hierbij een dozijn korte interviews naar aanleiding van een lijvig rapport.
Door
Jos van der Meer
'Met het verkeer heb je hier zomers
de meest waanzinnige toestan
den. De hele Boulevard staat vól,
op de stoep kun je niet meer lo
pen Ze zouden gedurende het
seizoen gewoon het dorp moeten
afsluiten, met slagbomen; par
keerplaatsen aan de rand van het
dorp, een vijf-minuten-
busdienst
De parallelboulevard, hè, die is het
summum van waanzin geweest.
Die trekt alleen maar verkeer aan,
gékkenwerk gewoon. Nee, zo
mers is het hier helemaal ver
ziekt, maar in de winter is het een
heerlijk dorpje
De woordvoerder van het genoot
schap "Oud Noordwijk", die ons
op bovenstaande ietwat grim
mige wijze te woord staat, schat
namens het overgrote deel van de
Noord wijkers te praten als hij dit
zo allemaal zegt.
Ook in de toeristenplaatsen Alke
made/De Kaag en Katwijk on
dervinden bewonersgroepen
minder juichende gevolgen van
het toerisme. Inwoners van
Noordwijkerhout en Wassenaar
tenslotte ervaren nauwelijks na
righeid van het toerisme, hoewel
het op verkeersgebied opsteken
van een waarschuwende vinger
toch wel op zijn plaats wordt ge
vonden.
"Botel"
Voorzitter G. van Nieuwkoop-Boer
van de milieugroep "Alkemade"
vertelt ons omtrent de verblijfs
recreatie: "Wij hebben de indruk
dat onze plaatselijke bevolking
vooral hinder heeft van het toe
ristische verkeer zomers, met
name in de weekeinden. De men
sen kunnen hun huizen dan niet
uitkomen. Daarnaast is in een
hoek van het Braassemermeer -
een prachtig hoekje was
dat, zonde dat 't weg is - natuur
schoon opgeofferd aan het be
drijf van Arie de Boom. Die heeft
een "botel" gebouwd, een soort
flatgebouw waar je met je boot
onderin kunt varen. Daar in de
buurt is ook nog een camping ge
komen".
Ik geloof wel dat de gemeente kri
tischer aan het worden is in haar
beleid op het gebied van de re
creatie. Zo zou er in het plan
'Veenderpolder' een groot kam
peerterrein komen. Daartegen
hebben wij een handtekeninge
nactie gehouden: ruim 2400 men
sen ondertekenden onze lijsten,
met als resultaat dat B en W het
gebied nu agrarisch willen hou
den. De raadsleden bestuderen
deze zaak nu. waarbij alles erop
wijst dat ze met het college zullen
meegaan".
"Puur slecht"
Woordvoerder W. Buys van de
"Commissie tot Behoud en We
deropbouw van Katwijk" noemt
ook al de verkeerssituatie zomers
in het dorp, die hij als "puur
slecht" betitelt. Hij voorspelt met
enige bitterheid in de stem: "En
het zal hier nog erger worden.
Door de geplande aanleg van de
Laan van Nieuw Zuid langs de
zuidduinen, een verbeterde ver
binding met Leiden en de rest
van het achterland.
Door de plannen een ringweg rond
het autovrij te maken centrum
van Katwijk aan te leggen. En
door nabij die ringweg 1400 extra
parkeerplaatsen te maken. Dat
zuigt recreanten per auto aan, en
dat terwijl steeds meer plaatsen
juist auto's uit hun centrum wé-
Ondanks dat dacht ik niet dat de
meeste Katwijkers het hinderlijk
vinden dat ze in een toeristen
plaats wonen. Men vindt het juist
wel gezellig. Zomers zijn er veel
evenementen, vooral het vuur
werk van de VW is erg in trek".
"De twee campings die hier zijn,
hebben dacht ik niet veel natuur
schoon aangetast. De camping-
noord ligt wat irritant, veel te
goed zichtbaar. Dat terrein heeft
ook wel een stuk duin gekost, de
gemeente heeft nu plannen dat
kampeerterrein te verplaatsen; ik
hoop niet dat dat natuur gaat kos
ten
Natuurschoon
Onze zegsman van de historische
kring "Noortick in den Houth" te
Noordwijkerhout laat een alweer
minder wanhopig geluid horen.
Hij gelooft niet dat zijn dorpskern
is aangetast, ook niet door de aan
leg van parkeerterreinen onder
meer op de plek van de vroegere
plaatselijke melkfabriek.
Hij gaat echter verden "De ver
blijfsrecreatieve bedrijven liggen
aan de rand van de gemeente en
daar is toch wel sprake van enige
aantasting van natuurschoon".
Om die woorden kracht bij te zet
ten, vertelt hij dat het bungalow
park "Solassi" plannen heeft
voor de aanleg van een 36 ha
groot meer met daarbij de nodige
recreatieve voorzieningen; de
gemeente vindt dat een prima
plan, gedeputeerde staten hou
den de uitvoering van het plan al
jaren tegen
Hoewel het kringlid ervan over
tuigd is dat Noordwijkerhout de
toeristische inval zomers niet sto
rend vindt, denkt hij wel dat met
name op de Zeestraat de "pro
blematische verkeerssituaties"
als lastig worden ervaren.
Hij zegt "Er zijn nu echter plannen
voor een verkeerscirculatieplan,
dat rekening houdt met de aanleg
van een omleidingsweg rond het
dorp - iedereen wil die graag
hebben - de aanleg van extra
parkeerplaatsen en de invoering
van éénrichtingsstraten in de
dorpskern. Tegen dat laatste
punt heeft de middenstand be-
"Je hebt hier 's zomers gewoon geen
voor je zelf
zwaar gemaakt, vanwege een
moeilijker bevoorrading".
Vanuit de Wassenaarse bevolking
tot slot niets dan positieve gelui
den omtrent de verblijfsrecreatie.
Voorzitter T. J. Halbertsma van
de vereniging "Vrienden van
Wassenaar" vertelt ons dat men
ter plaatse over het algemeen
"trots is op ons mooie Wasse-
De gemeente heeft volgens hem
een duidelijke functie op het ge
bied van de rustige recreatie: "De
mensen komen hier voor het
mooie groen; het is bij ons géén
pretcentrum".
De heer Halbertsma vertelt dat de
drie campings die Wassenaar rijk
is min of meer aan de rand van het
dorp liggen. Deze hebben, zo ma
ken wij uit zijn woorden op, de
natuur wel enigszins aangetast.
Hij vertelt namelijk: "De aantasting
moet niet verder gaan. Dat kan
ook niet, want de ruimte voor de
vestiging van nieuwe bedrijven is
er niet meer". Een belangrijk
punt vindt zijn vereniging dat de
kampeerterreinen zelf voor par
keerplaatsen zorgen.
De grote wens van de vereniging -
die erg te spreken is over het
nieuwe fietsenplan voor de ge
meente - is dat er ooit nog eens
omleidingswegen rond Wasse
naar gaan komen die voorkómen
dat het doorgaande verkeer door
het centrum rijdt.
Het antwoord op onze vragen van
de Wassenaarse voorlichtings
man P. Zonneveld vertoont een
treffende overeenkomst met wat
de heer Halbertsma zojuist stel
de: "Het is ondenkbaar dat onze
gemeente medewerking zal ver
lenen aan de vestiging van
nieuwe verblijfsrecreatieve be
drijven. Een extra camping zou
onvermijdelijk landschap aan
tasten".
Zonneveld gaat verden "De ge
meente heeft ernaar gestreefd
een evenwicht te krijgen tussen
woon- en recreatiedorp, waarbij
Wassenaar in de eerste plaats een
woongemeente is. We hebben
met zoveel natuurschoon echter
ook een taak op het gebied van
het toerisme, waarbij ik voorop
stel dat de gemeente het niet zou
kunnen waarderen als de VW
wervingsacties zou organiseren.
Al met al geloof ik niet dat de
plaatselijke bevolking het toe
risme als hinderlijk ervaart".
Belangenkwestie
In Noordwijk lijkt er daarentegen
in het geheel geen overeenstem
ming te bestaan tussen gemeente
en bevolking over de toeristische
opvattingen. Burgemeester mr.
J. M. Bonnike zegt dat Noordwijk
wat hem betreft blij kan zijn met
het toerisme: "Wij hebben een
taak als toeristische plaats, waar
bij je de zakelijke kant met die
van de leefbaarheid moet combi
neren. En dat is een kwestie van
afwegen.
Daarbij teken ik aan dat het ge
meentelijk beleid sterk aan het
veranderen is. Door al die proce
dures, die eindeloze beroepsmo
gelijkheden móet je wel kriti
scher zijn, het word je steeds
moeilijker gemaakt iets tot stand
te brengen
Aantasting van het landschap? Ja,
die is er natuurlijk altijd: als wo
ningbouw die je pleegt, de zo
merhuisjes, de Estec De na
tuur was mooier, maar zoiets is
een belangen-kwestle".
Vraag: "Verwacht u in de toekomst
belangen-tegenstellingen tussen
recreatiebedrijven en uw ge
meente over door u ongewenste
uitbreidingsplannen?"
De heer Bonnike: "Dat kan natuur
lijk altijd gebeuren, hoewel we
wat kampeerterreinen betreft nu
bijna vol zitten. Je hebt nu bij
voorbeeld dat Duraplan; de pro
jectontwikkelaar vindt: hoe ho
ger hoe beter, terwijl de ge
meente regels moet stellen. Het
zijn gewoonweg meer
planologisch-estetische proble
men dan recreatieve
Stranden
Het college van B en W van Katwijk
over de vraag of er in Katwijk
woonkernen of landschappen
zijn aangetast door verblijfsre
creatie: "Hier zijn dergelijke be
drijven niet gevestigd, waardoor
er van bedoelde aantasting geen
sprake is. Kampeerterrein-zuid
en camping-noord kunnen niet
tot de recreatieve bedrijven wor
den gerekend (red. - Zelfs als
wij de behoefte zouden krijgen
aan het aantrekken van derge
lijke bedrijven zou dat alleen al
op planologische gronden stran
den. Nu en straks zijn voor dit
doel geen terreinen meer aan te
wijzen".
Loco-secretaris H. Overkamp te
Noordwijkerhout is de volgende
gemeentelijk woordvoerder
waarmee wij praten. Hij stelt dat,
als er al natuurschoon is aange
tast in zijn gemeente, dat de
schuld is van de bloembollen-
bedrijven en niet van de verblijfs
recreatie.
Hoewel: "Het Overduins' meer en
omgeving heeft wel wat van de
vele mensen die op dat eigenlijk
verboden terrein komen te ver
duren. Dat is een natuurgebied
en dat hoort het te blijven".
De heer Overkamp, die niet gelooft
dat de plaatselijke bevolking
overlast heeft van de verblijfsre
creatie ("Hier komt niet het pu
bliek dat er een kermis van
maakt"), vertelt dat als er zich een
extra kampeerbedrijf in Noord
wijkerhout zou willen vestigen,
zijn aanvraag zeer kritisch zal
worden bekeken: "We nemen
niet meteen een afwerende hou
ding aan, maar we zullen er ook
weer niet naar gaan stréven om
nieuwe bedrijven aan te trek
ken".
Kritischer
Chef "algemene zaken" op het
raadhuis van Alkemade/De Kaag
E. L. K. van Elk tenslotte vertelt
ons dat zijn gemeente-bestuur
tegenwoordig kritischer over mi
lieuzaken denkt als vroeger "En
uit dat feit mag men afleiden dat
ook de bevolking dit soort zaken
voorzichtiger is gaan benaderen.
Het zal ongetwijfeld zo zijn dat er
belangen-afweging wordt ge
pleegd bij de eventuele vestiging
van nieuwe verblijfsrecreatie be
drijven. Naast de terreinen die we
al hebben, zijn er twee nieuwe
campings van formaat gedacht
binnen onze grenzen. Eén daar
van is al opgenomen in een vast
gesteld bestemmingsplan, de
vestiging van de tweede in de
'Veenderpolder' is nog in discus-
Aan het einde van onze rit door de
Leidse regio, vroegen wij de reac
ties van twee VW-directeuren
op enkele algemene conclusies
uit het NRIT-rapport, met als te
neur. "Gaat dat nu ook voor uw
gemeente op?" Eerste punt: de
uit de pan rijzende prijzen.
Noordwijker W. Rovers: "Ik dacht
niet dat de animo vanwege die
prijzen zal afnemen voor de kust.
Klimaat is een veel belangrijker
punt".
Collega Chr. Verplancke uit Kat
wijk sluit zich daar volledig bij
aan: "Onze prijzen stijgen, maar
de verblijfsrecreatie wordt daar
door niet onverkoopbaar. Wat
aanvragen betreft zitten we nog
altijd in de lift, ook voor wat de
campings betreft. De gemeente
wil die zelfs uitbreiden, met name
het aantal stacaravans".
Huurhuisjes
Waarmee we op het tweede punt
zijn gekomen: de variëteit van het
aanbod neemt af. VW-man Ro
vers: "Die ontwikkeling is er op
onze campings,naar mijn smaak
niet. Helaas zijn er wel weinig
bungalows, een probleem dat
wellicht groter wordt nu "Duin-
horst" als complex huurhuisjes
misschien zal afvallen.
Ook een extra camping voor toeris
tisch kamperen in Noordwijk zou
ik graag willen, vooral omdat het
gerucht gaat dat de camping
"Piet Florisdal" gaat verdwij-
Sta-caravans
Vanuit Katwijk tot slot een positie
vere reactie: "Hoewel het aantal
stacaravans bij ons toeneemt,
moet van gemeentewege een
groot aantal plaatsen open blij
ven voor trekkers. Die kunnen
we dan ook goed onderbrengen.
Ik geloof dat het gemeentelijk be
leid van Katwijk in deze gunstig
afsteekt tegen dat van de rest van
Nederland".
