Chronisch geldgebrek bij streekvervoer
Egyptische
volk wil
el-Sadat
yVe storten ons welgemoed weer in de problemen'
DONDERDAG 6 JANUARI 1977
PAGINA 17
ROTTERDAM - Het openbaar ver
voer is in Nederland de laatste tien,
vijftien jaar geworden tot een kost
baar zorgenkindje. Jaarlijks is de
overheid verplicht steeds grotere
bedragen uit te trekken om de fi
nanciële tekorten bij de openbaar
vervoersbedrijven te dekken. Op
de begroting voor verkeer en wa
terstaat voor dit jaar heeft minister
Westerterp voor het te verwachten
negatieve saldo van het openbaar
vervoer (NS, gemeentelijke ver
voersbedrijven en het streekver
voer) 1776,5 miljoen gulden uitge
trokken.
Door
Paul Sneijder
Het noemen van dit soort astrono
mische bedragen wekt bij velen
vaak de indruk, dat het openbaar
vervoer kost wat kost in stand
wordt gehouden, terwijl het ge
bruik ervan als gevolg van de auto
steeds meer keldert. Een onjuiste
veronderstelling. Want de afgelo
pen vijftien jaar is het gebruik van
het openbaar vervoer vrijwel con
stant gebleven. Van de groei van
het autobezit heeft het wel een
lichte tik gekregen, maar het ge
bruik van trein-tram-bus uitge
drukt in" reizigerskilometers (de
vermenigvuldiging van het aantal
reizigers met het aantal afgelegde
kilometers) is wisselend met een
paar procent afgenomen dan wel
toegenomen. Dat getal ligt al sinds
1960 tegen de 20 miljard reizigerski
lometers.
Dat het openbaar vervoer toch zo
sterk verlieslijdend is geworden is
vooral het gevolg van de loonex
plosie, die aan het begin van de ja
ren zestig inzette en die tevens de
sterke groei van het autobezit mo
gelijk maakte. Zeker zestig procent
van de kosten bij het openbaar ver
voer zijn personeelslasten, die on
mogelijk geheel in de prijs van een
kaartje kunnen worden doorbere
kend.
De laatste twee jaar echter kruipen
de openbaar vervoersondernemin
gen in Nederland steeds dichter bij
elkaar om gezamenlijk het hoofd te
kunnen bieden aan de problemen,
waarvoor zij zich zien gesteld. Zo
besloten de verkeerswethouders
van de negen grote steden met een
eigen vervoersbedrijf nauwer te
gaan samenwerken in het Beleid
sorgaan Openbaar Vervoer (BOV).
Ook de veertig kleinere en grotere
busondernemingen, die in Neder
land het streekvervoer verzorgen,
besloten twee jaar geleden de kop
pen bij elkaar te steken en tilden
het management-team Exploita-
tieve Samenwerking Openbaar
vervoerbedrijven, kortweg ESO,
van de grond. De NS, het BOV en
de ESO vormen samen de Coördi
natiecommissie Openbaar Vervoer
(COCOV), die voortdurend overlegt
met minister Westerterp.
Bijl
Het streekvervoer - dat hele scala
aan deels zelfstandige en deels in
NS handen zijnde autobusonder
nemingen - is de laatste tijd sterk
het onderwerp van discussie ge
weest Niet in de laatste plaats
dankzij minister Westerterp, die
niet overal even goed ontvangen
bezuinigingsplannen voor het
streekvervoer ontvouwde. Een
botte bijl noemde men zijn tienper-
sonennorm, die inhield dat bus
diensten waar minder dan tien rei
zigers gebruik van maakten op-
de helling moesten.
Drs. Chris G. de Kogel, voorzitter
van het planbureau van de ESO,
kan deze maatregel niet zo gelukkig
vinden. ,,Met alle begrip voor Wes
terterp, kunnen wij niet zeggen dat
deze bezuinigingsmaatregel in
goed samenspel is genomen. Want
die maatregel doorkruist een an
dere ontwikkeling, die net op gang
is gezet: harmonisering van het
voorzieningenniveau". Anders ge
zegd: de veertig busondernemin
gen in den lande hebben nogal uit
eenlopende dienstregelingen. De
ESO tracht nu normen vast te stel
len, waaraan het openbaar vervoer
in een bepaald gebied moet vol
doen. In februari hoopt de ESO de
studie klaar te hebben en voor te
schotelen aan minister Westerterp.
Hoewel drs. De Kogel niet vooruit
wil lopen op de resultaten, laat hij
wel weten dat de harmonisering
geen verkapte bezuinigingsmaat
regel is en dat bepaalde gebieden
van de stroomlijning zullen profite-
Plan
Voordat de ESO werd opgericht
deden de meeste (vooral kleinere)
busondernemingen de bedrijfs
voering uit de losse pols. Nu maakt
iedere onderneming een eigen be
drijfsplan, die samengebundeld het
bedrijfstakplan voor het streekver
voer vormen. Een tweejarenplan,
waarin de koers wordt gegeven
waarop men wil sturen. Er is nu een
plan voor 1976/77, terwijl de bij
stelling voor de periode 1977/78
bijna is voltooid. Hoofduitgangs
punt in het bedrijfstakplan: de rei
ziger zo aangenaam mogelijk ver
voer aanbieden voor een zo laag
mogelijk tarief.
Een mooi credo, dat echter aan
handen en voeten gebonden is aan
de financiële middelen, die de mi
nister van verkeer erj waterstaat
voor het streekvervoer uittrekt. Er
zouden een hoop leuke dingen te
doen zijn, maar het geld ontbreekt
domweg. In de Randstad, waar
over het algemeen het autoverkeer
het snelst vastloopt, ziet het streek
vervoer zijn beste kansen.
De Kogel: „Er worden per jaar zo'n
140 miljard reizigerskilometers
gemaakt. Twintig miljard daarvan
komt voor rekening van het open
baar vervoer. Van die resterende
120 miljard zou hooguit nog eens
twintig miljard met het openbaar
vervoer kunnen worden gemaakt,
maar dan zouden we ons in het al
gemeen belang een ietsje meer
moeite moeten getroosten".
Succes-verbindingen in het westen
zijn de busdiensten Zoetermeer-
Den Haag, waar enkele maanden
terug gelede bussen (twee schar
nierende bussen aan elkaar) wer
den ingezet en de dienst
Rotterdam-Krimpen a/d IJssel,
waar de bus over een geheel vrije
baan beschikt en zo de file auto's
moeiteloos passeert. Een onder
zoek wees laatst uit dat twintig pro
cent van de passagiers op deze ver
binding over een auto beschikt,
maar de bus prettiger vond.
Kritiek
„Op het platteland is de situatie het
kritiekst. De vervoersstromen zijn
daar heel dun en beperken zich
overwegend tot schoolkinderen en
anderen, die niet over een auto
kunnen beschikken. De maat
schappelijke betekenis van het
openbaar vervoer is in die gebieden
zeer groot. Je kunt die mensen niet
zomaar zonder vervoer stellen. Bij
de ESO hebben we de opvatting dat
een frequentie van twee uur het
laagst is als je werkelijk over een
openbaar vervoersysteem wilt be
schikken".
Heeft het streekvervoer op het plat
teland de grootste moeite om het
hoofd boven water te houden, in de
randstad dreigt opheffing van bus
verbindingen doordat de spoorwe
gen het karwei overnemen. Zoals
de Zoetermeerlijn bijvoorbeeld.
„Het kost een beetje moeite om je
mooiste en misschien zelfs winst
gevende verbinding op te geven.
Anderzijds moet je het openbaar
vervoer als een geheel zien."
Drs. De Kogel is daarom ook voor
stander van een oud NS-plan om
het streekvervoer en de NS onder te
brengen in een holdingmaatschap
pij met een aantal regionale werk
maatschappijen. Om die eenheid in
het openbaar vervoer nog duidelij
ker te maken.
Zo ook vindt men het bij het
streekvervoer zinnig om een alge
meen verkeers- en vervoersfonds in
te stellen. Een apart rijkswegen
fonds heeft geen nut. „Met een
fonds kun je het gehele vervoers
wezen makkelijker overzien en kun
je veel optimalere beslissingen-
Maar vooralsnog, zo oordeelt drs.
De Kogel, bestaat de visie op het
openbaar vervoer alleen nog maar
op papier en komt er in de praktijk
nog weinig van terecht. „Het Meer
jarenplan Personenvervoer is een
mooi stuk, zijn wij het helemaal
mee eens, maar het geld ontbreekt
om het mogelijk te maken".
CAIRO (SP) - „Op die ochtend van
de 6de oktober 1973 was president
Sadat waarschijnlijk bij niet meer
dan een procent van de bevolking
populair. We geloofden hem niet
meer. We hadden geen vertrouwen
meer dat hij zijn eindeloos her
haalde beloften zou waarmaken om
een eind aan de Israëlische bezet
ting te maken. Wij dachten dat de
staat van geen-oorlog-en-
geenvrede, die ons langzaam maar
zeker dreigde te wurgen", voor altijd
en eeuwig zou voortduren. Een ezel
vonden wij el-Sadat, een onbedui
dende, wauwelende, onpatriotti
sche bedrieger die het land alleen
maar verder naar de afgrond voer
de".
Door
Michael Stein
„Maar op de avond van diezelfde
6de oktober wisten we dat we onge
lijk hadden gehad. De president
was ons toen liever dan onze eigen
vaders en moeders. Want dankzij
hem waren wij weer mannen ge
worden, dankzij hem hoefden wij
ons eindelijk niet meer te schamen
voor onszelf en voor de wereld,
dankzij hem zouden wij eindelijk
een betere toekomst tegemoet gaar
„Wat ook de fouten en verkeerde
beslissingen van Sadat nadien ge
weest mogen zijn - en bij alle kri
tiek die ik heb op de huidige gang
van zaken geloof ik nu achteraf dat
zijn besluiten in principe juist wa
ren - hij, el-Sadat, en niemand an
ders heeft ons die Doorbraak van
de 6de oktober verschaft, die voor
ons van even groot belang was als
Nassers nationalisatie van het
Suezkanaal. Dat was de reden
waarom 99,93 procent van de kie
zers onlangs Sadat opnieuw tot
president benoemde".
„Goed, misschien is er met een paar
procent in de uitslag geknoeid.
Maar het staat vast dat het volk na
de Oktober-Doorbraak Sadat wil,
ook al was er geen tegen-kandidaat
gesteld en ook al was er geen an
dere keus. Want ik ben ervan over
tuigd dat er werkelijk geen andere
keus is. Wij hebben geen wezenlijk
alternatief voor de huidige poli
tiek van de president".
Deze linkse journalist, die - zoals
zoVelen van zijn collega's - jaren
lang eerst Nassers politiek en ver
volgens de volstrekt andere poli
tiek van Sadat tegen een ruime be
zoldiging aan de lezers van zijn
krant had verkocht, gaf zonder
enige twijfel de gevoelens weer van
het gros van de Egyptische bevol
king.
Vele mensen kun je dezer dagen in
Egypte ontmoeten, die graag en
heftig hun kritiek spuien. Nooit
eerder had ik het in Cairo meege
maakt dat regeringsambtenaren en
journalisten zo vrijelijk hun scep
sis, pessimisme en kritiek naar vo
ren brachten, met de duidelijke be
doeling dat die gepubliceerd zou
worden en wellicht daardoor enige
verandering in de door hen gewen
ste richting zou brengen.
Nooit tevoren heb ik in Kairo zo'n
gevoel van politieke vrijheid ont
moet. Vele kritici verzochten we
liswaar om niet bij name te worden
genoemd, maar ze durfden zich wel
ongekend fel te uiten. Want de ge
heime diensten die onder Nasser
zo'n bloei hadden bereikt, zijn ge
kortwiekt. Ze zijn zeker niet alle
ontbonden. Maar er is niet meer die
voortdurende angst afgeluisterd te
worden, er is niet meer die vrees om
voor de minste of geringste kritiek
op de overheid in de gevangenis of
in het concentratiekamp te belan
den. Sterker nog, er zijn geen con
centratiekampen op dit moment in
Egypte, voor de eerste maal i
tig jaar tijd.
Liberalisatie
Sadat heeft, al was het alleen maar
om zich af te zetten tegen zijn roem
ruchte voorganger Nasser, na de
oktober-oorlog een politiek libera
liseringsproces op gang gezet dat
op het eerste gezicht een stuk de
mocratischer lijkt dan het georga
niseerde ja-knikken, waartoe de
dankbare Egyptische massa's on
der Nasser werden verplicht.
Deze politieke liberalisatie, die de
economische liberalisatie (de
„open deur-politiek") moet bege
leiden en die in eerste instantie be
doeld is om de Amerikaanse pu
blieke opinie en dus het Ameri
kaanse Congres gunstig te stem
men voor grootscheepse hulp
programma's, heeft nog niet zo erg
veel gemeen met de democratische
gang van zaken zoals we die in-
het Westen kennen.
Dat bleek duidelijk uit de wijze,
waarop de campagne voor „de eer
ste vrije parlementsverkiezingen
sinds 1952" (aldus de Egyptische
pers) gevoerd werd. In maart had
president Sadat de eenheidspartij
van Egypte - de Arabische Socialis
tische Unie (ASU) die slechts in
naam een volkspartij was - in drie
vleugels opgesplitst: rechts, cen
trum en links.
De rechtervleugel van de ASU (die
minder overheidsingrijpen en meer
ondernemersvrijheid eist) en de
linkervleugel van de ASU (be
staande uit een combinatie van
„nasseristen", die Sadats politiek te
pro-westers, te kapitalistisch en te
weinig Pan-Arabisch vinden en van
marxisten, die van Sadat geen
aparte vleugel of partij mochten
oprichten) werden niet in de gele
genheid gesteld om in de pers, ra
dio en televisie propaganda voor
de verkiezingen te maken.
Vroom
Het centrum van de ASU dat in
april nog door de president officieel
werd uitgeroepen tot „de belang
rijkste stroming van het Egypti
sche politieke leven", kreeg daar
entegen alle gelegenheid om links
voor goddeloze communisten uit te
maken en rechts voor staatsgevaar
lijke elementen. Rechts bleek tij
dens de verkiezingscampagne over
aanzienlijke fondsen te beschikken
die volgens velen door Saoedi-
Arabie ter beschikking waren ge
steld. De marxistische leider Cha-
led Mohieddin wist geen andere
uitweg om zich tegen de voortdu
rende campagne van centrum en
rechts te verdedigen, dan op zijn
verkiezingsbijeenkomsten met een
bidmat te verschijnen en uit te roe
pen dat hij echt waar, een vrome
minister van publieke werken, de
multi-miljonair Osman Mahmoed
Osman van oneerlijkheid beticht
had.
Sterker nog: verscheidene steunpi
laren van Sadat, onder wie twee
ministers, slaagden er niet in om in
het parlement herkozen te worden.
Een van de gewipte parlementsle
den was Joussoef Makadi, die ver
slagen werd door de broer van wij
len maarschalk Hakim Amer, de
minister van defensie onder Nasser
die onmiddellijk na de juni-oorlog
van 1967 werd vermoord. Als top
man van het leger werd Hakim
Amer door Nasser verantwoorde
lijk gesteld voor de nederlaag. Toen
leggen zich zelf censuur op als het
om „gevoelige" kwesties op
binnenlands-politiek gebied gaat
(zoals verwijten wegens corruptie
in de directe omgeving van de pre
sident); en op buitenlands-politiek
gebied volgen ze trouwhartig de
aanwijzingen van de regering op.
Zo schrijven alle kranten naar aan
leiding van de Egyptisch-Syrische
ruzie eensluidend maandenlang
over „de misdaden die de fascisti
sche Alawitische Baath-kliek van
Syrië tegen de mensheid bedrijft".
Maar toen president Sadat met zijn
Syrische collega Assad een ak
koord over Libanon had gesloten,
was het van de ene dag op de andere
President Sadat
moslim was, die notabene als pel
grim Mekka had bezocht. Ondanks
al deze oneerlijke beïnvloeding een
aantal onweerlegbare vervalste
verkiezingsuitslagen (meer uitge
brachte stemmen dan geregi
streerde kiezers in enige districten,
stembiljetten die opeens verbrand
waren enzovoorts) bleken toch een
paar afgevaardigden die een uiterst
kritische houding tegenover Sa
dats ministers hadden ingenomen
gekozen te zijn. Onder hen bevond
zich de als „onafhankelijke" optre
dende Mahmoed el-Chadi die als
pro-communistisch te boek staat
en reeds in april van dit jaar de ex-
hij op zijn beurt Nasser voor de ca
tastrofe mede-verantwoordelijk
stelde, werd hij uit de weg ge
ruimd.
„Gevoelig"
Na de verkiezingen die een uiterst
geruststellende meerderheid voor
Sadats centrum opleverden, be
sloot de president opeens, in strijd
met zijn vroegere bezwaren en on
der luide toejuichingen van de pers,
om de vleugels alsnog tot aparte po
litieke partijen te maken.
Ook de pers kan zich nu aanzienlijk
meer veroorloven dan onder Nas
ser. Dat wil echter niet zeggen dat
er persvrijheid bestaat. De kranten
uit met deze perscampagne. Een
jonge westerse diplomaat merkte
verbluft op: „Het was alsof ik ge
droomd had. Weken en maanden
lees je dat de Syriers de ergste
schoften ter wereld zijn. En dan
opeens zijn ze als bij toverslag weer
vrienden en broeders, alsof er
nooit iets aan de hand is geweest".
De journalist van het linkse week
blad Rose el-Joussoef die onlangs
Gadaffi interviewde en van hem te
horen kreeg dat hij bereid was alle
schulden van Egypte te betalen, als
Sadat zich opnieuw met hem zou
verzoenen, publiceerde zijn vraag
gesprek pas nadat het eerst door
zijn hoofdredacteur en vervolgens
ioor president Sadat was nageke
ken. Sadat zelf streepte aan wat van
iet interview wel en wat niet gepu
bliceerd mocht worden. Slechts
sen derde van het vraaggesprek-
verscheen uiteindelijk in druk.
Winst
Maar al deze tekortkomingen in een
werkelijk democratisch proces
kunnen niet beletten dat de Egyp-
tenaren zelf wel degelijk het gevoel
hebben dat er iets fundamenteel
ten goede is veranderd. Zowel de
aanhangers van rechts als die van
links denken dat zij in de toekomst
terreinwinst zullen behalen en dat
hun ideeen meer invloed zullen
gaan krijgen. En in het parlement
heerste er op de dag dat de verschil
lende commissies hun voorzitters
kozen, een opgewekte en zeer ze
nuwachtige stemming, omdat -
zoals een vrouwelijke afgevaar
digde die door president Sadat in
haar functie benoemd was, het uit
drukte - „wij nog niet zo gewend
zijn om vrijelijk onze beslissingen-
te nemen".
De argwanende toeschouwer uit
het Westen krijgt echter al gauw het
gevoel dat al die liberaliserings
maatregelen slechts versierselen
zijn van een staatsbestel dat zich op
grond van allerlei politieke en eco
nomische overwegingen op de
meest gunstige wijze aan het Wes
ten, dat wil zeggen aan Amerika,
wil presenteren. Kamal Moestafa
Moerad, de leider van de rechtse
partij, die zich ironisch genoeg
„Liberaal-socialistische partij"
noemt, gaf dat ook openlijk toe.Hij
vertelde me: „Onze politiek tegen
over de Verenigde Staten heeft in
zoverre vruchten afgeworpen dat
wij de Amerikanen er nu van over
tuigd hebben dat Israel niet meer
een waakhond in dit deel van de
wereld kan zijn. En ook niet meer
de enige democratie die er is".
Maar propagandistische versiering
van een doodernstige economische
politiek of niet, in Cairo denken
vele intellectuelen dat Sadat niet
morgen - als het hem zo uitkomt -
het liberaliseringsproces kan stop
pen. Zoals Moestafa Amin, de ko-
lumnist van het rechtse blad Al
Akhbar het uitdrukte: „Er is geen
familie in Egypte die niet door.de
dictatuur van Nasser werd be
proefd: hetzij omdat hun zoons
sneuvelden in een van Nassers mi
litaire avonturen, hetzij omdat een
van hen gearresteerd, uit zijn baan
gezet of van zijn bezittingen be
roofd werd, omdat hij het waagde
er een andere mening op na te-
houden".
Behoefte
Het is echter de vraag of de Egypte-
naren werkelijk zoveel behoefte
hebben aan de democratie. Niet
meer dan 25 tot dertig procent van
de kiesgerechtigden - het aantal
werd angstvallig geheim gehouden
- nam deel aan de parlementsver
kiezingen. Op het platteland is van
politieke bewustwording nauwe
lijks nog sprake. En de woordvoer
ders van rechts en het midden zei
den het roerend eens te zijn met het
principe van Sadat dat de commu
nisten onder geen beding een eigen
partij mogen stichten omdat de
klassestrijd die zij propageren een
van de basis-principes van de
grondwet aantast (volgens artikel 7
van de grondwet „ligt de sociale so
lidariteit ten grondslag aan de ge
meenschap").
Links, centrum en een deel van
rechts zijn het bovendien roerend
met elkaar eens dat de Moslim
Broeders nooit een eigen politieke
partij mogen hebben, omdat zij van
Egypte een theocratische staat wil
len maken waardoor eveneens de
grondwet verkracht zou worden,
die het over „de nationale eenheid"
heeft. Er zijn immers miljoenen
christenen in Egypte die door de
Moslim Broeders automatisch tot
vijfderangs burgers zouden wor
den gemaakt, waardoor de natio
nale eenheid geweld zou worden
aangedaan
Rampzalig
Een politicoloog betwijfelde of
Egypte zich wel een echte demo
cratie kan veroorloven. „In feite
hebben wij geen nationale over
eenstemming over de belangrijkste
zaken. Over de verhouding rëligie-
staat, over de wijze waarop onseco-
nomisch systeem moet functione
ren (meer kapitalistisch of meer so
cialistisch), over de vraag of wij
meer Egyptisch of Arabisch moe
ten zijn en over de rol van de vrouw
bestaan er fundamentele tegenstel
lingen in de maatschappij. Op
sociaal-economisch gebied zijn we
er zo rampzalig aan toe dat wij zeei
snel tot veranderingen moeten ko
men. Die snelle veranderingen zul
len automatisch tot polarisatie lei
den, omdat de mensen snelle so
ciale veranderingen als een crisis
ervaren in hun bestaan en van
daaruit totale oplossingen zoeken.
Jullie in het Westen kunnen prag
matisch denken omdat jullie in een
luxe-maatschappij leven. Maar wij
kunnen ons dat niet veroorloven.
Daarom zal een echte democratie
voor ons op den duur alleen maar
een groot gevaar betekenen.
Daarom is president el-Sadat tot
het uiterste gegaan waartoe hij kon
gaan: een geketende democratie".
De Alawieten zijn een Islamiti
sche minderheidssecte in Syrië, die
dankzij hun traditionele invloed in
het leger sinds jaren de effectieve
macht in dat land in handen heb
ben en die macht via de Baathpartij
tot uitdrukking brengen. Het ver
wijzen naar deze religieuze min
derheid was duidelijk een poging
van de Egyptische pers om de
Soenni-moslims, die m Syrië veruit
in de meerderheid zijn, tegen hun
regering op te stoken.
Ondanks alle wensen zijn we toch
wat bekommerd in het nieuwe
jaar aangeland. Zelfs Wim Kan
kon daar niets aan doen. We ge
ven onze ijzeren standpunten zo
maar niet prijs. Daar help geen
lievemoederen aan. We storten
ons dan ook welgemoed weer in
de problemen.
Zouden er veel mensen zijn die hun
mening, hun opstelling, hun
keuze zouden willen herzien?
Een voorbeeld. Minister Van Agt
trad op in 't programma van Wil
lem Duys. 'n Weinig zeggend,
vriendelijk, badinerend ge
sprekje tussen twee mensen die
elkaar best mogen. Kijkers die in
Van Agt de redder van het vader
land zien reageren er ongeveer zó
op: "Wat 'n aardige man! Toch
verschrikkelijk dat hij in de
Tweede kamer bijna 12 uur lang
gepest werd! Zelfs op de meest
gemene kritiek zoals op zijn
'vrouwtje' reageert hij vriende
lijk. Wel een man en vader om ja
loers op te zijn! En hij is zo neder
ig. Hij heeft helemaal geen pre
tenties. En wat leeft zo'n man ei
genlijk sober, de hele week op
zo'n flatje in Scheveningen".
Mensen daarentegen die Van Agt
liever vandaag dan morgen zou
den zien verdwijnen reageren
ongeveer zó: „afschuwelijk zoals
die man zich aanstelt! Je houdt
het niet voor mogelijk. Hij mof
felt al zijn gruwelijke blunders
weg en verkoopt aperte leugens.
Die opmerking van:„'s avonds is
er altijd wel ergens een broodje te
krijgen" doet 't natuurlijk goed
maar toevallig weet ik dat meneer
een vaste tafel heeft in een duur
restaurant op het Voorhout".
De eerste groep vindt dat Wim Kan
veel te ver ging wat Van Agt be
treft, niet leuk meer. De tweede
groep vond de opmerkingen en
liedjes, aan Van Agt gewijd,
schitterend.
NOSTALGIE
Dit voorbeeld is niet willekeurig
gekozen. Ik ben van mening dal
we op het ogenblik in ons land
een zeer merkwaardig verschijn
sel kunnen constateren. Onmid
dellijk na de Tweede Wereldoor
log kwam er weer een politieke
situatie waarvan vele mensen tij
dens de oorlog gehoopt hadden
dat het onmogelijk zou zijn. De
Partij van de Arbeid had gehoopt
een "doorbraak-partij" te wor
den. Maar men had de kracht van
het politiek-confessionele den
ken onderschat. In '54 werd die
partij zelfs door het episcopaat
voor katholieken verboden.
Toch ging het daarna in steeds snel
ler tempo met de confessionele
partijen achteruit. Tegelijk met
het leeglopen van de kerken bij
alle confessionele groeperingen
verminderde de vroeger zo van
zelfsprekende aanhang van KVP
en AR. De verbondenheid met de
kerken werd steeds minder. Tal
loze kloosters werden gesloten,
vele kerken werden gesloopt,
confessionele organisaties wer
den opgeheven of gingen op in
algemene organisaties. Katholie
ken traden openlijk toe tot niet-
katholieke partijen en we werden
er zelfs de oprichters van, zoals
van D'66 en PPR.
Door Piet Wesseling
Onlangs werd het CDA opgericht.
Drie afgebrokkelde partijen voe
gen zich samen. Volgens vele en
quêtes trekt het CDA nu sterk de
aandacht. De aanhang schijnt
steeds te groeien. Zou het kun
nen zijn, dat de geschiedenis voor
veel christenen zich toch wat te
snel voltrokken heeft? Ze hebben
talloze vroeger zeer heilige zaken
overboord geworpen. Maar nu
breekt dat een beetje op.
Misschien is er wat angst: kon dat
eigenlijk allemaal zo wel? Heb
ben ze zich niet te snel laten over
halen? Was dat allemaal wel heel
en al verantwoord? En wat moet
dat nu met de kinderen? Naast
angst is er wellicht ook nog
sprake van een zekere nostalgie.
Dat "ethisch reveil", hoe vaag
ook en wat 't dan ook precies voor
de heer Steenkamp mag beteke
nen, geeft een veilig gevoel. Niet
rechts, niet links, niet conserva
tief, niet progressief. Deze laten
te, sluimerige gevoelens worden
door de leiders kundig bespeeld,
't Gaat niet om hogere lonen of
prijsbeheersing, niet om vóór of
tegen kernenergie, vóór of tegen
de NAVO, vóór of tegen milieu
veiligheid: 't gaat om iets veel ho
gers waar te lang onzorgvuldig
mee om werd gesprongen.
Hoe dat in de politiek moet waar 't
alleen maar gaat om uiterst con
crete zaken is een kwestie van la
ter zorg. Als ze eerst maar weer
eens de macht hebben..
SEVESO
Deze persoonlijke overpeinzing
.brengt me op een andere zeer
pijnlijke vraag.
Dezer dagen zag ik een reportage
over het dorp Seveso in Italië.
Wat me het meest verbijsterde
was te horen dat vrouwen die na
de ramp abortus hadden laten
plegen geen leven meer hadden.
Ze werden met de nek aangeke
ken en zoveel mogelijk verme
den. Ze waren praktisch uitgesto
ten uit de dorpsgemeenschap.
Ten overvloede bevestigde een zeer
gezond uitziende prelaat voor de
ingang van zijn kerk, dat abortus
nu eenmaal door de H. Kerk was
verboden en dat die praktijk in
druiste tegen de beginselen van
het diepgewortelde geloof van de
katholieken. Dan vraag ik me
toch af welk christendom daar zo
diepgeworteld en zo heilig is. Hoe
kunnen ooit vrouwen op basis
van het evangelie waarom dan
ook uitgestoten worden uit de
gemeenschap?
Waar vind ik één woord van Chris
tus dat deze haat en afkeer kan
rechtvaardigen? Het "ziet hoe zij
elkander liefhebben" wordt dan:
"ziet hoe zij elkander haten en de
dood aandoen". Maar de Rome-
getrouwen in Seveso schijnen in
hun ijver bevestigd te worden
door de nieuwjaarsboodschap
van de H. Vader, uitgesproken in
de kerk toegewijd aan de allerhei
ligste Rozenkrans, waarin 't al
leen maar ging over de abortus en
niet over de oeverloze ellende in
b.v. Rhodesië en Zuid-Afrika,
waar de moorden op de negerbe
volking niet meer te tellen zijn.
