Emancipatie onderwijs
laat op zich wachten
Angst voor kanker
heeft negatief
en positief effect
'STADSBUSSEN ZIJN TE LAWAAIIG'
Libië koerst in
richting van
volksdemocratie
Tito waarschuwt voor
een moeilijk 1977
VRIJDAG 31 DECEMBER 1976
Chauvinistisch
NEW YORK - Amerikaanse
vlaggetjes in de pruik van deze
Amerikaanse actrice, die de rol
van de Franse koningin
Marie-Antoinette speelt. En dan
zeggen ze nog dat Fransen
chauvinistisch zijn
Van Gennep
wil dwangsom
niet betalen
AMSTERDAM (ANP) - De Am
sterdamse uitgeverij en boek
handel Van Gennep heeft giste
ren laten weten niet van zins te
zijn de dwangsom op het niet toe
laten van twee werknemers
goedschiks te betalen. „Het risico
van de executie ligt bij u", zo
heeft de raadsman van Van Ge
nnep, mr. H. M. Voetelink, schrif
telijk gemeld aan de advocaat van
de zes werknemers die op last van
de rechter weer tot het werk toe
gelaten moesten worden.
De vier medewerkers die sedert
maandag wel tot het werk zijn
toegelaten hebben de order ge
kregen dat zij tijdens hun werk
geen telefonische contacten met
mensen buiten het bedrijf over
hun huidge situatie mogen heb
ben. Een voorstel van de raads
man van de zes, Mr. J. van Andel,
om te komen tot een nieuw ge
zamenlijk overleg over de ver
dere werkwijze van het „collec
tief', is door Mr. Voetelink afge
wezen. Hij acht een gesprek tus
sen de partijen meteen bemidde
laar niet zinvol. Als bemiddelaar
hebben de zes voorgesteld de
Utrechtse hoogleraar J. Ra-
mondt.
Mr. Van Andel verklaarde gistera
vond dat de vier wel toegelaten
werknemers maandag aan het
werk gingen, onder protest tegen
het schorsen van hun twee colle
ga's. „Uiteraard gingen zij aan het
werk, zij kunnen het vonnis van
de rechter niet naast zich neer
leggen", aldus Mr. Van Andel. De
mededeling van Mr. Voetelink
dat hét risico van executie van
het vonnis' bij hem ligt, noemde
hij „onzindelijk". „Wij kunnen
toch dit vonnis niet naast ons
neer leggen?"
Thatcher naar China
LONDEN (Reuter) - Margaret
Thatcher, leider van de Britse con
servatieve partij (oppositie) is van
plan in april voor minstens een
week naar China te gaan, zo wordt
uit partijkringen vernomen.
DEN HAAG (ANP) - de mening van
minister Vorrink (Volksgezond
heid en Milieuhygiëne) kunnen de
stadsbussen „aanzienlijk stiller"
worden gemaakt. Zij zegt dit in een
memorie van antwoord op de ge
luidshinderwet. Bij de aanschaf
van materieel voor het openbaar
vervoer, aldus de minister, moet
meer dan tot nu toe rekening wor
den gehouden met milieu-
hygihische eisen. Minister Vorrink
zegt de voorlopige indruk te heb
ben dat met name stillere autobus
sen „bepaald" niet veel duurder
hoeven te zijn dan de thans in ge
bruik zijnde typen.
In de memorie van antwoord wijst
zij er op, dat er nog veel te veel on
nodig lawaai is dat voortvloeit uit
slecht onderhoud, onjuist rijgedrag
en een gevolg is van zogenaamd
sportief gedrag.
Minister Vorrink zegt het te betreu
ren dat effectieve regelingen op het
terrein van de geluidsapparatuur
niet te treffen zijn. Naar haar me
ning zal het gebruik van transistor-
radio's in de nog aan te wijzen „Stil-
tegebieden" in ons land in beginsel
niet kunnen worden toegestaan. Zij
noemt het al „erg genoeg, dat vele
mensen daarmee reeds op andere
plaatsen worden gekweld".
Volgens de minister komt veel hin
derlijk gebruik van geluidsappara
tuur voort uit een vorm van reactie
op de lawaai-maatschappij. Naar
haar mening verdient het over
ging om op de volumeschaal
geluidsapparatuur aan te geven bij
welk niveau een gerede kans op bu-
renhinder ontstaat.
De minister stipt in haar antwoord
ondermeer de volgende punten
er moet een geluidsheffing op au
to's komen;
haar voorstellen om het
industrie-lawaai te beperken acht
zij financieel uitvoerbaar, terwijl zij
bestrijdt dat dit de concurrentiepo
sitie zou aantasten;
9 bij de bouw en levering van
treinstellen moeten scherpe eisen
aan het geluid dat zij rijdend pro
duceren worden gesteld;
9 de bepalingen in de bouwveror
deningen over geluidsisolatie moe
ten worden uitgebreid.
Instituut voor Sociale Geneeskunde
over borstkankeronderzoek Leiden
LEIDEN - Angst voor kanker speelt een belangrijke rol bij
vrouwen die moeten beslissen of zij al of niet zullen mee
doen aan een bevolkingsonderzoek naar bosrtkanker. Er
zijn vrouwen die er door die angst van worden weerhou
den aan het onderzoek mee te doen, maar er zijn ook veel
vrouwen die zich juist wel willen laten onderzoeken om
dat ze bang zijn voor borstkanker.
Een en ander is gebleken uit een
onderzoek van het Instituut voor
Sociale Geneeskunde vart de
medische faculteit in Leiden. Dit
instituut stelde de afgelopen drie
maanden een opinie-onderzoek
in onder een groot aantal Leidse
vrouwen. Doel van dat onderzoek
was tweeledig: aan de ene kant
wilde men te weten komen
waarom vrouwen al of niet aan
het begin vorig jaar gehouden
borstonderzoek (opkomst 70
procent) hadden meegedaan en
de andere kant hoe men dat on
derzoek had beleefd. Het onder
zoek werd financieel mogelijk
gemaakt door het weekblad In
termediair ter gelegenheid van
diens tienjarig bestaan.
Bewerking
De resultaten van het onderzoek
moeten weliswaar nog bewerkt
worden, maar uit het vooronder
zoek dat nodig was om de en
quête te kunnen samenstellen,
heeft het onderzoeksteam (twee
artsen, twee sociologen, een
anthropologe en een psycholoog)
al enkele belangwekkende gege
vens kunnen halen. Zo werd aan
de hand van diepgaande ge
sprekken met wel- en niet-
onderzochte vrouwen vastges
teld, dat ongeveer een kwart van
de vrouwen die niet aan het on
derzoek hebben meegedaan, daar
een goede reden voor had: hun
borsten waren kort voor het be
volkingsonderzoek al gecontro
leerd door een andere arts. Daar
naast zijn er ook vrouwen die eén
keer per jaar naar hun huisarts
gaan om de borsten te laten on
derzoeken op een knobbeltje.
Bovendien, aldus de onderzoe
kers, zijn vrouwen met een hoge
leeftijd in het algemeen minder
geneigd om zich te laten onder
zoeken. "Dat hangt waarschijn
lijk samen met een andere toe
komstverwachting van oudere
mensen. Nu de taak om voor hun
opgroeiende kinderen te zorgen,
is weggevallen, maken zij zich
minder zorgen om eventuele
ziektes", aldus het onderzoek
steam, Er zijn overigens ook be
jaarde mensen die door ziekte of
een andere lichamelijke belem
mering niet aan het onderzoek
konden meedoen.
Beslissing
De meeste vrouwen, zo bleek ver
der uit het onderzoek, beslisten
snel en, zo lieten ze nadrukkelijk
weten, zelfstandig of ze wel of
niet aan het onderzoek zouden
meedoen. Maar er is ook in de
wijk veel door vrouwen onder
ling over gesproken. In sommige
gevallen hielp dat vrouwen over
hun angstgevoelens heen. Me
vrouw drs. I. P. Spruit, een van de
onderzoekers: "In het algemeen
is er veel over gesproken. En het
bleek dat de mening van de fami
lie erg belangrijk was. De mening
van de dochter telde dan vaak
meer dan die van de man".
De stumulans die van de man uit
ging, was trouwens uiteenlo
pend. Mevrouw Spruit "Er was
bijvoorbeeld één vrouw die al
leen aan het onderzoek wilde
meedoen als haar man haar ach
terop de brommer zou brengen.
In een ander geval heeft de hele
familie beslist".
Veel vrouwen die aan het onder
zoek hadden meegedaan, voel
den zich achteraf gerustgesteld,
terwijl ook veel vrouwen op een
dergelijk bevolkingsonderzoek
hadden zitten wachten en blij wa
ren dat er nu eindelijk een moge
lijkheid werd geboden om zich te-
laten onderzoeken.
Globaal formuleert het onderzoek
steam twee redenen om resp. wel
en niet aan het onderzoek mee te
doen: vrouwen die wel meedoen,
geloven dat borstkanker vroeg
opgespoord en genezen kan wor
den en zijn bovendien banger
voor kanker dan voor het onder
zoek, terwijl vrouwen die niet
meedoen zowel voor de ziekte als
het onderzoek angst hebben en
Lang wachten
op uitslag
belastend
LEIDEN - Aan de hand van
het vooronderzoek over het
bevolkingsonderzoek naar
borstkanker kan het onder
zoeksteam van het Instituut
voor Sociale Geneeskunde
voorlopig één aanbeveling
doen.
Mevrouw Spruit: "Het lange
wachten voordat de vrouw
de uitslag van het onderzoek
hoort, dat is emotioneel zeer
belastend. In Warmond is dat
bijvoorbeeld zo. Dat zou moe
ten verdwijnen".
ZELL AM SEE - Prinses Mar
griet, Pieter van Vollenhoven,
en hun zonen MauritsBe-
rnhard, Pieter Christiaan en
Floris vermaken zich opper
best in de sneeuw. De huskies
leveren een werkzaam aan
deel bij het trekken van de slee
tjes van de kinderen.
„Beleefdheid"
Er was trouwens nog een andere
reden die de onderzoekers ge
vonden hebben en die zij opval
lend noemen, namelijk "beleefd
heid". De onderzoekers: "Men
sen die een doker niet al te vlug
lastig willen vallen, die niet zo
vlug naar een dokter lopen omdat
die man het toch al zo druk heeft,
vinden het moeilijk om nu naar
een medisch onderzoek te gaan
terwijl zij niet ziek zijn. Er wordt
van hen eigenlijk ongewoon ge
drag gevraagd". Waarmee be
doeld wordt dat het gevleugelde
gezegde "Voorkomen is beter
dan genezen" eigenlijk nog niet
voldoende is doorgedrongen.
In dat licht is niet duidelijk uit het
onderzoek naar voren gekomen
in hoeverre de huisarts daar een
rol bij speelt. Het zou bijvoor
beeld kunnen zijn dat de huisarts
weinig aandacht besteedt aan
preventie voorkómen en veel
aan de curatieve behandeling
genezen).
Overigens zijn de definitieve resul
taten van de enquête pas over
driekwart jaar te verwachten. Ze
zullen dan o.a. worden besproken
met de kankerwerkgroep van het
academisch ziekenhuis.
TRIPOLI (Reuter) - Kolonel
Moeammar Gaddafi van Libië
heeft een nationaal debat aange
kondigd over de vraag of zijn land
een rechtstreekse volksdemocra
tie moet worden. Hij zei het niet
onwaarschijnlijk te achten dat hij
daarbij als staatshoofd zal wor
den vervangen. Het debat begint
morgen over het onderwerp "op
richting van een volkscongres".
Dit congres zal een secretariaat kie
zen ter vervanging van de raad
van ministers en een secretaris
generaal ter vervanging van de
premier. Het gezag van het volk
zal de regering en alle staatsin
stellingen vervangen, aldus Gad
dafi in een televisietoespraak.
Op de volksconferenties zal ook ge
sproken worden over de naam
van de nieuwe volksrepubliek,
aldus Gaddafi. Haar wetten zul
len uitgaan van de koran.
Het nationale debat eindigt op de
feestdag van de profeet Moham
med begin maart, op welk tijdstip
een ontwerp-verklaring die het
gezag van het volk vestigt, defini
tief zal worden gemaakt.
De Libische leider zei dat wanneer
het volk het voor het zeggen zal
hebben via volkscongres, volks-
comité's en vakorganisaties, in
Libië geen opperste revolutio
naire raad noch een Moeammar
Gaddafi meer de lakens zal uitde
len.
De aanwezigheid van een presi
dent, ministerraad, partij, sekte
of clan noemde Gaddafi "recht
streeks in strijd met het gezag van
het volk", waardoor aan die in
stellingen een einde moet komen.
Dit betekent volgens hem toch
geen anarchie, omdat alles wordt
vervangen door de pyramide van
de volksmacht.
Kolonel Gaddafi verklaarde tens
lotte dat in de nieuwe republiek
de vrijwillige militaire dienstne
ming zal worden vervangen door
de dienstplicht.
Kerkdiensten
LEIDEN - Pinkstergemeente 2 ja
nuari 3 uur heer Eikerbout (Oude
Rijn 3).
ALPHEN AAN DEN RIJN - Bap
tistengemeente lOevang. Ramaker,
6.30 ds. Koekkoek (2 jan).
NIEUW-VENNEP - Geref. Kerk 31
december7.30ds. Rang, 1 jan. 10ds.
Van Wijngaarden (in De Rank), 2
jan. 9.30 ds. Rang, 6.30 ds. Van
Wijngaarden; Chr. Geref. Kerk 2
jan. 9.30 leesdienst, 3 ds. De Joodse
Gorinchem.
NOORDEN - Herv. Gemeente 31
december 7.30 ds. Schrijver Woer
den, 1 jan. 9.30 ds. Cirkel Wouden
berg, 2 jan. 9.30 ds. Mulder Ter Aar 7
ds. Bronsgeest Nieuwkoop.
OEGSTGEEST - Geref. Kerk Vrij-
gem. 31 dec. 7 leesdienst.
BELGRADO (Reuter) - President
Tito heeft gisteren in een nieuw
jaarsboodschap de Joegoslaven
opgeroepen de gelederen te sluiten
en, duidelijk kijkend in de richting
van de Sowjet-Unie, gezegd dat het
land onlangs onder druk van buiten
is komen te staan. Maarschalk Tito
zei dat de omstandigheden in 1977
moeilijk zullen zijn en dat Joego
slavië krachtig moet blijven vas-
Door
Co Caljouw
DEN HAAG (SP) -
„Geachte ouders, vanaf
maandag 16 augustus heb
ben de meisjes dinsdag en
donderdag van 11.30-12.15
handwerken. De jongens
kunnen om 11.30 naar huis".
Deze mededeling prijkte in
september van dit jaar op
het bord van een school uit
Voorburg. Het was het
hoofd kennelijk ontgaan dat
twee jaar geleden het ver
plichte „nuttige handwer
ken voor meisjes" in de wet
is vervangen door „hande
narbeid". Maar dan nog....
De vrouwenemancipatie is nauwe
lijks tot het onderwijs doorgedron
gen en juist daar zal het streven
naar volledige gelijkwaardigheid
van man en vrouw, het wegwerken
van het traditionele rollenpatroon,
een basis moeten vinden.
Maar zelfs de contourennota, de be
faamde blauwdruk vuor het toe
komstige onderwijsbestel van de
progressieve onderwijsminister
Van Kemenade laat het op dit punt
bijna volledig afweten. Weliswaar
wordt bekommerd gesproken over
de ongelijke (onderwijs) kansen
van velen in onze samenleving en
maakt de minister zich sterk voor
het „meer mondig maken van men
sen", maar er wordt maar zijdelings
aan meisjes, vrouwen in algemeen,
gedacht.
Reactie
Deze leemte in een van de belang
rijkste na-oorlogse onderwijsnota's
is de emancipatiecommissie een
doorn in het oog. Vandaar dat zij
met een felle reactie is gekomen.
„Hoe moeten de in de contouren
nota genoemde doeleinden worden
bereikt als er geen begin van aan
dacht is voor de beperkende
dwang, die uitgaat van de traditio
nele rollen van mannen en vrou
wen", zo vraagt de commissie zi
ch af.
Zij geeft eerst een reeks voorbeel
den hoe in het huidige onderwijs de
traditionele man- en vrouwrollen,
ondanks de emancipatiegolf van de
zeventiger jaren, in grote trekken
onaangetast zijn gebleven.
In de rekenboekjes van de basis
school alleen al treffen jongens
driemaal zoveel soortgenoten aan
als meisjes.
Grote groepen jongens en meisjes
ontvangen gescheiden onderwijs:
jongens meer techniek, bètavak
ken en een bepaald soort hand-
waardigheid met zwaardere mate
rialen. Meisjes meer dienstverle
ning, alphavakken en handvaar
digheid met lichte materialen. Deze
beperkte, traditionele keuzen wor
den vaak door de scholen opgelegd
of bevorderd (meisjes blijven - door
hun beperkte keuzen - toetreden tot
de verzorgende en dienstverle
nende sectoren en blijven daarbin
nen voor het merendeel in een on
dergeschikte positie).
De kinderen zien in hun leerkrach
ten wel het duidelijkste voorbeeld
van de ondergeschikte rol die de
vrouw bij het onderwijs inneemt
zij wordt aangetroffen bij de jon
gere leeftijdsgroepen (kleuterleid
sters, onderwijzeressen van lagere
klassen en bij de zogenaamde
vrouwelijke vakken). De
bekleden de overige, waaronder de
leidinggevende, functies. Zelfs de
directrice van de huishoudschool
wordt, met de ontwikkeling van
deze school naar beroepsonder
wijs, vervangen door de man. De
onderwijssoorten waar de vrouwen
werken behoren tot de lage(re) sala
risgroepen.
Schoolbesturen bestaan voorna
melijk uit mannen.
Ook het deelnemen van de ouders
aan het schoolgebeuren (ouderpar
ticipatie) laat een voor de vrouw
weinig fiatterend beeld zien:
dienstverlening geschiedt door de
zich verder aan het huishouden
wijdende vrouwen, het meebeslis
sen gebeurt door de vaders.
De emancipatiecommissie wijst er
verder op dat het rollenpatroon op
school al lang geen afspiegeling
meer is van wat er zich in de samen
leving voordoet. Kinderen en ou
ders die in hun omgeving andere
rolverdelingen kennen dan de tra
ditionele, worden op allerlei manie
ren door de school in verwarring
gebracht.
Aanbevelingen
De commissie laat het overigens
niet bij kritiek alleen. Zij komt zelf
met aanbevelingen en suggesties
om ook bij het onderwijs tot volle
dige emancipatie te komen.
Zo zal het goed zijn de komende
jaren het afbreken van de „rold-
wang" vooral te concentreren op
het basisonderwijs. In vergelijking
met het voortgezet en hoger on
derwijs is hier nog weinig sprake
van een gescheiden onderwijsaan
bod aan meisjes en jongens, er
worden nog geen onherstelbare
keuzen gemaakt en vaak is het con
tact met de ouders nog groot. Daar
bij geldt zeker hier de regel: jong
geleerd, oud gedaan.
Daarbij zou een herwaardering van
vrouwelijke en mannelijke perso
nen (bij voorbeeld in de geschiede
nis) op haar plaats zijn en dienen de
stereotypen in het lesmateriaal te
verdwijnen.
In tweede instantie kan, aldus de
commissie, de toekomstige mid
denschool een belangrijke rol spe
len, vooral bij het aanbieden aan
meisjes en jongens van een gelijk
niveau van vaardigheden op een
breed terrein. Gedacht wordt aan
verplichte vakken voor meisjes en
jongens als kinderverzorging,
huishoudkunde, handwerken,
hout- en metaalbewerking.
Het ligt verder voor de hand dat
moet worden gestreefd naar een
evenwichtige verdeling van vrou
wen en mannen als onderwijs
krachten in alle sectoren.
Bij de bovenschool en het hoger
onderwijs komen gezinstaken om
de hoek kijken. Moet het onderwijs
uitsluitend toegankelijk blijven
voor mannen zonder gezinstaken?
Zwangerschap en baren komen bij
vrouwelijke deelnemers aan dit
onderwijs voor. Hoe wordt voor
komen dat ze daarvoor „gestraft"
worden?
Ten slotte komt de commissie bij
het tweede kans- of -wegonderwijs,
de (her- of bij) scholing van volwas
senen, een taak voor de toekom
stige open school.
Er wordt nu - en dat geldt ook voor
het educatief verlof - bijna uitslui
tend rekening gehouden met men
sen met een betaalde baan. Dat zijn
overwegend mannen. De vrouw
met haar vele onbetaalde taken
mag echter niet worden vergeten!
thouden aan zijn eigen onafhanke
lijke communistische politiek in
het binnenland en zijn niet-
gebonden buitenlandse politiek.
"Wij hebben al onze overwinningen
bevochten in een moeilijke en
hardnekkige worsteling, wij kwa
men allerlei hindernissen tegen en
onder velerlei druk, waarvoor wij
zelfs in recente tijden niet werden
gespaard".
De president ging niet nader op zijn
uitspraak in, maar in hooggeplaat
ste politieke kringen zei men dat
Tito doelde op zijn besprekingen
met de Sowjet-partijleider Brezjn-
jew vorige maand.
Bre^jnjew had er bij Tito op aange
drongen dat deze zijn onafhanke-
lijkheidspolitiek zou wijzigen en
nauwer met Moskou zou samen
werken.
Tito had politieke verandering ech
ter afgewezen en hij had ook een
verzoek botweg afgewezen voor
meer faciliteiten voor Sowjet-
oorlogsbodems in de Joegoslavi
sche havens aan de Adriatische
kust. Een aantal andere verzoeken
van de Sowjetleider waren even
eens van de hand gewezen.
Yerdugt voor
de rechter
ARNHEM (ANP) - De officier van
justitie in Arnhem, belast met mi
lieuzaken, heeft besloten het che
misch bedrijf Verdugt in Tiel straf
rechtelijk te vervolgen wegens
overtreding van de hinderwet. Het
bedrijf zal zich tegenover de kan
tonrechter in Tiel moeten verant
woorden wegens het in werking
hebben van een bedrijf of afdeling
waarvoor geen vergunning be
stond. Bovendien heeft het bedrijf
gehandeld in strijd met de voor
waarden (het onmiddellijk melden
van een camaliteit en het direct
nemen van maatregelen), aldus mr.
F. Th. Boerwinkel gisteren.
In de zomer ontsnapte uit het be
drijf arseenhoudende stof. Bomen
in de omgeving verloren hun blade
ren en omwonenden klaagden over
misselijkheid en duizeligheid.
