Hansje op
zoek naar
het grote
welbehagen
Vanavond
ADVENTS-
CONCERT
LEIDSE
CANTORU
dus zet de kaas
uit het vuistje
maar klaar!
De kunstenaarsorganisatie NVV
zegt met verbijstering kennis te
hebben genomen van de toneelnota
van minister Van Doom van CRM
waarin de uitgang spun ten voor een
nieuw toneelbeleid verder zijn uit
gewerkt.
De overheid draagt in de nota vol
gens de kunstenaarsbotid een be
heersinstrumentarium aan voor
een toneelbeleid waarvan de motie
ven blijkbaar zijn uitgegeven door
een drangtot bezuinigen. Van die
bezuinigingsdrang worden t net
name die sectoren het slachtoffer
die zich moeilijk kunnen verweren
omdat ze een greep of invloed heb
ben op de financiële middelen, al
dus de kunstenaarsorganisatie.
LEIDEN - De secretaris van
de "Leidse Cantorij" noemde
in zijn uitnodiging het derde
adventsconcert in de Hoog
landse Kerk "een stuk Ver
kondiging". Dit is de loutere
bedoeling en we beamen, dat
dit een stuk liefde in de sprake
der muziek is geworden.
Er heerste haast nachtvorst in
het halfduistere godshuis, dat
toch was volgelopen. De taak
van dit koor wordt als sociaal
gezien door Joop Brons, wiens
taakstelling vrij uniek is: een
anglicaanse tegenhanger van
de gregoriaanse Schola
Cantorum-praktijk, wier
beïnvloeding niet ontbreekt.
De gewijde begrenzing van de
klankkracht noemen we
priesterlijk, mede door de on
gewoon duidelijke verstaan
baarheid. In deze dingen is het
woord soeverein. Rein is deze
zang in alle gradaties.
Brons presenteert nooit iets,
waar niet hetlaatste stofje van
is weggezuiverd. De zangen
uit zes eeuwen liturgie waren
begeleid en onbegeleid. In
strumentaal heeft Brons voor
zijn koor genoeg aan de on
volprezen hobo-medewerking
van Han Kapaan, die bij Cou-
perin, Fiocco, Vivaldi pas
sende stemmingen vond.
De organistsolo vond die in
een Partita van Pachelbel en
in "Flötenuhrstücke" van
Haydn,-voor een mechanisch
draaiorgeltje in een staande
klok. Zeker passend, want
niet de bijbel "verblijdt u ten
allen tijde"? Passend ook dat
Fijne kabinetorgel met een
handvol stemmetjes, zachte
volronde timbers De hobo
leek er een van Allen te zamen
wonderharmonie in een
kleine klank Kees Verhoef
Charles
Dickens
in mime
LEIDEN - Een sublieme in
terpretatie van het bekende
kerstverhaal van Charles Dic
kens Christmas Carol. Giste
ravond in de Leidse Schouw
burg door Rob van Reijn in
samenwerking met de thea
tergroep Perspekt. De mime-
interpretatie van het gegeven
van Scrooge en Marley gevat
in het inmiddels klassiek ge
worden kerstverhaal van Dic
kens was daarom ongemeen
boeiend.
Woorden schieten hier werke
lijk tekort. De entree van het
gegeven met een stad die zeer
levensecht geteisterd wordt
door gestadig neervallende
sneeuwvlokken is zeer sfeer
vol en stemmingbepalend
voor de verdere tekening van
het verhaal.
Van Reijn zelf als een wat on
derdanige schrijver, die onder
het juk van de vrek Scrooge
zonder licht zijn werk moet
doen, doet denken aan „De
Schrijver" uit een éénacter
van Tsjechow. Het décor was
van'Wim Bijmoer, de kostu
mering van Robert Bos en Van
Reijn voerde zelf de regie. Dat
laatste bleek bijvoorbeeld uit
de introductiegebaren wan
neer abstracte gegevens op
het publiek moeten worden
overgebracht. Maar ook de
rondleiding door de drie gees
ten, met een nadrukkelijk af
stand nemende Scrooge die,
door vertwijfeling verteerd,
zijn misstappen goed wil ma
ken. Uit de grote belangstel
ling bleek bovendien, dat Van
Reijn en Perspekt de competi
tie van Koot en Bie op de tv
niet hoefden te vrezen.
BERT KOEKEBAKKER
Kerstspel op de televisie
Op eerste Kerstdag zendt de KRO-televisie tus
sen 7 en 8 uur 's avonds "Hansje en het welbeha
gen" uit, een kerstspel voor de jeugd waar ook
volwassenen veel plezier aan zullen beleven. Het
stuk is geschreven door Harrie Geelen, dezelfde
van "Kunt u mij de weg naar Hameien vertellen,
meneer". Inzage van de tekst en repetitieflarden
doen vermoeden dat Geelen een oorspronkelijk
gegeven op een bijzonder grappige manier heeft
uitgewerkt.
Hansje en de kerstengel
Om een" beetje een idee te krijgen
van het verhaal; een kerstengel
krijgt de opdracht af te dalen naar
de aarde en op zoek te gaan naar het
grote welbehagen. Hoewel een
schepsel op leeftijd, is de engel nog
niet zo lang in zijn kerstfunctie
werkzaam, reden waarom hij een
wat labiele indruk maakt en met
zijn opdracht niet goed raad weet.
Nauwelijks van start zweeft hij een
kerk binnen. Harry Geelen laat
hem zeggen: "Een groot Godshuis,
ik hoorde godvruchtig gezang, ik
dacht hier is het welbehagen". De
engel neemt echter de vlucht want
iemand heeft hem opgemerkt. En
dat is het ergste wat hem kan over
komen. De opdracht bevat name
lijk een bijzondere clausule die
voorschrijft dat de engel zich aan
menselijke waarnemingen moet
onttrekken. Wordt hij driemaal
door iemand gezien, dan zal hij zijn
vleugels verliezen. Voor een echte
engel natuurlijk een ramp, want
daarmee wordt hem immers de zin
van zijn bestaan ontnomen. De ker
stengel belandt tenslotte in de
kerstboom bij Hansje thuis. Hansje
is het tienjarige zoontje van een ar
tistiek echtpaar (moeder actrice,
vader dirigent) dat zelfs op eerste
Kerstdag nog druk bezig is met het
bedrijven van cultuur dat Hansje,
alleen thuis zit. Het binnenfladde-
ren van de engel zou voor hem een
aangename verpozing kunnen be
tekenen, maar de engel - ten
tweede male "in de fout" - wendt
het gelaat af en roept geschrokken:
"Ga weg, kijk mij niet aan uw oog is
boos. U mag mij niet opmerken".
"Na een kort vraag- en antwoord
spel wordt Hansje in de opdracht
betrokken. Samen gaan zij op zoek
naar het grote welbehagen en
zwerven daarvoor over steden en
dorpen, zoeven door straten terwijl
zij nauwlettend om zich heen kij
ken of het welbehagen zich moge
lijk ergens ophoudt. Het stuk ein
digt er mee dat Hansje tot de con
clusie komt dat welbehagten bete
kent "gezellig zijn". En dat is iets
waar je zelf voor moet zorgen. De
gezelligheid, het welbehagen zit in
jezelf. Op het moment van consta
teren is de engel uit het gezichts
veld verdwenen. De taak is vol
bracht
Regisseuse Tineke Roeffen, die
met "Hameien" veel ervaring heeft
opgedaan, spreekt van een inge
wikkeld spel, dat haar alleen al voor
het draaiboek maandenlange voor
bereidingen heeft gekost. Vooral
technisch is dit spel bijzonder ver
nuftig opgebouwd maar stelt aan
de makers bijzonder hoge eisen.
Daar is bijvoorbeeld de tocht die de
engel en Hansje maken fladderend
door de wereld. De vondst van
Harry Geelen is dat Hansje de door
hem zelf getekende wereld binnen
gaat. Daartoe heeft een aantal klas
sen van een lagere school in Hilver
sum de tekeningen gemaakt. Via
een knap geheel van chromakey
vormen die tekeningen een reële
achtergrond voor de dwaaltochten
van de engel en het jongetje. Ver
bluffend is ook hoe de engel tech
nisch in de boom terecht komt.
Liedjes
Kerstspel is in feite tot stand geko
men door acht liedjes gecompo
neerd en geschreven respectieve
lijk door Joop Stokkermans en
Harrie Geelen. Pas veel later, nadat
de liedjes waren voltooid, werd
daar omheen het verhaal gebouwd.
De liedjes zijn goed uitgevallen
vooral dat wat door Leen Jongew-
aard wordt gezongen. Voor de rol
van Hansje hoefde men niet ver te
zoeken. Dertienjarige Bert Blom
uit Rotterdam was beschikbaar
dankzij Phonogram die van Bert
eens een auditie had afgenomen.
Door Paul van Beckum
Bert droomt er van acteur te wor
den en afgaande op zijn spelpresta-
ties in "Het welbehagen" wekt hij
de indruk over enig talent te be
schikken.
Bert zit in de tweede klas van de
MAVO-school "Melachthon" in
Schiebroek. Een week lang heeft
hij met zijn moeder in de NOS-
studio's doorgebracht voor de in
gewikkelde repetities. Met de ge
makkelijk aansprekende teksten
had hij nauwelijks enige moeite.
Binnen de kortste keren kende hij
ze uit zijn hoofd.
De rol van de kerstengel wordt ver
tolkt door Bob de Lange. Een
prachtige creatie, heel geestig van
intonatie, een beetje knorrig, maar
toch sympathiek. Om een idee te
krijgen van het grappig taalgebruik
van Harrie Geelen deze tekst van de
kerstengel: "Kijk, je zou zeggen: al
les is er. Alles is voorhanden.
Sneeuw, vrieshemel, warmte bin
nen huis en haard, beetje wel
vaart allelujah, ga je gang. Het
welbehagen hangt in dikke dam
pen". Als de engel opnieuw met eerj
mens wordt geconfronteerd roept
hij wanhopig "Fade". "Wat bete!
kent dat", vraagt het jongetje. De
engel antwoordt "Fade? Dat is La
tijn. Het betekent Hup, gaat". Voor
de vader en moeder van Hansje
trok Tineke Roeffen Anke en
George Groot aan van "Don Quis-
hocking". George: "Wij twijfelden
er zelf aan of we dat zouden kun
nen. Toneelspelen is totaal iets an
ders dan cabaret. Maar hoe moeilijk
het ook is, we doen het met ontzet
tend veel plezier. Het is een zalig
stuk".
Profaan
De KRO heeft geen christelijk
drama gewild met een diepe mo
raal. Het werd een ontspannend
brokje televisietoneel, gezellig pro
faan en niet stichtelijk. Dat blijkt
ook wel uit de slotwoorden van
Hansje als hij zegt "Misschien wil
len de mensen wel graag welbeha
gen.
Alleen lukt het nooit echt. En zeker
niet lang. Want het is net zo iets als
gezelligheid. Als je d'r op wacht
wordt het niet gezellig. Je moet er
niet aan denken, je moet gezellig
zijn". Tenslotte de echte moeder
van Hansje: "Ik ben hier nu een
paar dagen, ik kijk mijn ogen uit.
Nooit heb ik geweten wat er voor
zo'n stuk allemaal aan te pas komt.
En hoe knap het allemaal in elkaar
wordt gezet". Voor een buiten
staander inderdaad een wonder
lijke ervaring. Want terwijl de engel
zijn tekst zegt in een chromakey
decor, krijgt hij antwoordt van
Hansje die tien meter verderop
tegen een kerstboom praat. Maar
wat laat het beeld op de monitor
zien? Hansje praat tegen de engel
die in dé boom hangt en hij verstopt
de engel in <Je palm van zijn handen
als zijn vader binnenkomt.
LONDEN - Het heet dat het circus
van gist er en, vandaag en morgen
is. Dat het elke nieuwe generatie
vangt in zijn ban en bedwelmt
met de lucht van zand en zaagsel,
de prikkelende reuk van de stal
len, omdat het zelf het geheim be
zit van de eeuwige jeugd. Niette
min zijn de tijden uiterst somber
voor het bonte betoverende
schouwspel en vooral de laatste
jaren heeft menig circus het
loodje moeten leggen. Behalve de
enorm toegenomen kosten om met
een goede show te kunnen rond
reizen, wordt ook het amusement
via de televisie door vele verdrie
tige circusdirecties beschouwd
als een aartsvijand waarvan zij
zwaar te lijden hebben en
daarom doet het in eerste instan
tie wat ironisch aan dat juist de
televisie en het circus elkaar elk
jaar opnieuw vinden in een re
gelrecht topprogramma: het be
roemde kerstcircus van de BBC.
Meer dan 20 jaar oud is deze traditie
en opnieuw heeft de moeder van
de televisie haar machtige came
ravermogen gericht op het grote
spektakel dat in de loop der jaren
voor vele landen een vast pro
gramma is geworden.
Hoge kijkcijfers en een alsmaar
toenemende verkoop aan het bui
tenland liggen ten grondslag aan
het feit dat een lang gestorven
circus zich elk jaar nog een keer
opricht, compleet met het bijbe
horende klatergoud, het schette
ren van de muziek, het briesen
van de paarden, het trompetten
van een olifant en de aansteke
lijke schaterlach van de clowns.
Het gaat hier om Billy Smart, tot
voor enkele jaren het grootste
Engelse circus, dat nu niet meer
reist, maar in samenwerking met
de BBC toch elk jaar zo'n paar
dagen zijn machtige blauwe
viermaster opslaat in het kleine
plaatsje Winkfield ten zuiden van
Londen.
De kerstshow, het kindercircus op
nieuwjaarsdag en een televisie
voorstelling op Pasen is alles wat
overgebleven is van het eens zo
machtige circus van vader Billy
Smart die destijds met een
schiettent en een kar vol kokos
noten op de kermis is begonnen.
Na zijn dood hebben zijn zonen
Ronald, Billy jr. en David het be
drijf voortgezet tot de boze dag
kwam waarop zij tot grote woede
van de oude mevrouw Smart,
weduwe van de grote showman
Billy, besloten hun circusactivi
teiten te staken.
in hun geval ook een hoogst om
streden beslissing, want in krin
gen van Britse circusvrienden
werd niet zonder commentaar
vastgesteld dat de gebroeders
Smart tot het laatst toe uitste
kend zaken hadden gedaan.
In het laatste jaar van hun circus
hadden zij, zo beweerden boze
tongen, zelfs zo'n slordige vier
miljoen gulden netto winst ge
boekt. Een bedrag waarvan elke
circusdirectie zal watertanden.
De gebroeders Smart zelf houden
vol dat een circus van standing
niet meer te bekostigen is. De ga
ges van de eersteklas artiesten, de
kosten van de eigen menagerie,
en vooral de transportproblemen
zijn in hun ogen eenvoudig te
groot geworden. Zij blijven ervan
uitgaan dat het circus in wezen
een familievermaak is, waar ou
ders met hun kinderen op af ko
men. En zij stellen onomwonden
dat er een grens is aan de toe
gangsprijzen die men voor zo'n
alsmaar duurdere circusshow
kan vragen.
Hun critici houden echter vol dat
de Smarts gewoon genoeg had
den van het gecompliceerde
rondreizen en trekken. En dat zij
zich wat al te gemakkelijk tevre
den hebben gesteld met het
groeiende succes van hun grote
safaripark bij Windsor, dat jaar
lijks vele tienduizenden bezoe
kers trekt.
De opheffing van hun circus kwam
op een moment dat de Smarts
tegenover kleinere ondernemin
gen hier als Chipperfield en Ro
berts een soort monopolipositie
hadden veroverd. En tot het
laatst toe hebben zij inderdaad
volle tenten getrokken.
Schnabbel
Dat was ook het geval met de
kerstshow van de BBC, toen de
enorme viermaster volliep met
duizenden belangstellenden, die
voor deze gelegenheid gratis toe
gang hadden. Dat de Smarts er
toch een stevige "schnabbel" aan
hadden, kwam door de BBC, die
Door
Haye Thomas
kosten nog moeite wil sparen nu
haar jaarlijkse traditie ook in het
buitenland zo gretig aftrek vindt.
Ditmaal was er zelfs Amerikaanse
belangstelling en met het oog
daarop werd de keuze van het
programma ditmaal ook vooral
op deze markt afgestemd.
Uit Amerika haalden de Smarts het
fantastische chimpanseenum
mer van de Niccolini's, een vlot
stel Spaanse Amerikanen die arm
in arm met de apen in de magi
sche kring van de piste rondbui-
telen en als meeuwen scherend in
felle bundels vuurtorenlicht
zwieren de gestalten van de
Flying Michaels uit de Verenigde
Staten aan de vliegende trapeze.
De Smarts die eens zelf beschikten
over de grootste circuskudde oli
fanten contracteerden uit eigen
land de veel kleinere maar uiterst
beweeglijke olifantengroep van
het circus Roberts en huurden
voor het hippische element de
prachtige schimmels van het
Duitse circus Hagenbeek.
Hun eigen inbreng blijft ditmaal
beperkt tot het optreden van de
beeldschone Jasmin Smart, die
als spreekstalmeesteres optreedt.
Want de organisatie en regie ble
ven in handen van de BBC, die nu
in Ian Smith, bekend van de
nieuwe serie supersterren, de
grote circusspecialist hebben ge
vonden.
Ian Smith komt er eerlijk voor uit
dat hij een puur liefhebber is. Op
het jaarlijkse circusfestival van
prins Rainier in Monaco treedt hij
als jurylid op. Op uitnodiging van
de Russen heeft hij onlangs ge
filmd bij het beroemde Russische
staatscircus van Moskou en men
hoeft maar even aan te dringen
om uitvoerige uiteenzettingen te
krijgen over de geschiedenis van
het Engelse circus, beginnend
met de legendarische Philip Ast-
ley, hoog en stijf in zijn oude hu
zarenuniform op zijn fameuze
strijdros Gibraltar.
De grote FINALE, vol kleurrijk geschitter
Kijkspel
Astley, zo vertelde Smith enthou
siast, is in de 18de eeuw de
schepper geweest van het circus
zoals wij dat thans nog kennen;
het schitterende kijkspel vol va
riatie. En Smith weet precies dat
Lord Sangers de laatste eigenaar
is geweest van circus Astley.
Zijn eigen jeugdherinneringen
hebben betrekking op Bartram
Mills, het aristocratische circus
dat in wezen de grondslag voor de
typisch Engelse kersttraditie van
dit spektakel werd. Want het was
tijdens de kersttijd dat het circuè
Mills telkenmale zijn hoogtepun
ten vierde, compleet met de tradi
tionele lunch voor 1500 genodig
den, waarbij de adel met de ar
tiesten aanzat.
In Londen was Mills, zo herinnert
Ian Smith zich, eenvoudig niet te
kloppen en het spijt hem oprecht
dat deze zo uiterst stijlvolle on
derneming niet meer bestaat.
"Ik geloof niet dat wij als televisie
makers de dood van vele circus
sen op ons geweten hebben. De
echte sfeer in een tent kunnen wij
toch niet overbrengen. Het tele
visiecircus ontleent zijn kracht
aan de wisselwerking tussen het
spektakel en de reactie daarop
van het publiek.
Vooral de kinderen spelen daarbij
een belangrijke rol en veel van
het camerawerk heeft daarop dan
ook betrekking. Als zodanig zie
ik het filmen van een circusvoor
stelling juist positief voor het cir
cus zelf. Wie zich echt rondom de
piste schaart beleeft of hervindt
zijn jeugd in de bonte droom van
het circus. Als wij deze gedachte
met onze kerstshow kunnen uit
dragen, geloof ik vast en zeker dat
televisie en circus elkaar gevon
den hebben".
