"n Kind heeft
ook recht op
eigen mening"
TV's"
"MENSEN, KOOP TOCH 2
JURIST J.E. DOEK VINDT
JEUGDRECHT ZEKER GEEN NEP
Pro Juventute: "Het zijn vaak die kleine dingen"
Tot z'n 21ste levensjaar is een kind afhankelijk van zijn
ouders. Zonder hun toestemming kan het officieel maar
weinig bereiken, want overal is tenminste een handteke
ning van één van de ouders voor nodig. Voor de ouders
geldt dat ze, totdat het kind 21 jaar is, verantwoordelijk
blijven voor zijn doen en laten.
Voor beide partijen kan dat aanlei
ding zijn tot moeilijke situaties.
Instellingen als het in Leiden al
weer verdwenen Release en JAC
leken lange tijd de enigen die het
voor het kind opnamen. Toch zijn
hun ideeën, weliswaar in een an
dere vorm, door de al gevestigde
instanties overgenomen.
Beperken
Ook in juridische kringen gaan de
laatste jaren steeds meer stem
men op om het kind meer rechten
en verantwoordelijkheden te ge
ven en om de macht van de ou
ders wat te beperken.
De jurist J. E. Doek, lector aan de
Vr\je Universiteit in Amsterdam,
houdt zich sinds het schrijven
van zijn proefschrift "Vijftig jaar
onder-toezicht-stelling", nu vier
jaar geleden, intensief bezig met
het kinderrecht Hij vindt het no
dig, dat kinderen weten wat hun
Uitgebreid
Een aantal van die rechten zouden
uitgebreid in de wet omschreven
moeten worden, zodat zowel het
kind als de ouders weten, waar ze
met elkaar aan toe zijn.
Niet volgens Doek, dat er helemaal
geen kinderrecht zou bestaan:
"Als oud-kinderrechter Slagter
roept dat het kinderrecht nep is
komt dat volgens mij niet met de
werkelijkheid overeen". Aldus
Doek, die met deze zelfde Slagter
vorig jaar het boek "Meer rechten
voor minderjarigen" op de markt
bracht Een publikatie die uitge
breid de (mogelijke) rechten van
het kind belicht.
Doek verder "Kinderrecht is er al
tijd geweest en zal er altijd zijn.
Het gaat er mij alleen hierom: De
wet formuleert die rechten als
plichten van de ouders, in plaats
van het woord "recht" te hante
ren. Kijk, de manier waarop het
rijk zorgt voor overheidsvoorzie
ningen als de gezinszorg, school
artsen en -tandartsen, leerme
thodes en dergelijke, is prima ge
regeld. Je kunt wat dat betreft
niet zeggen dat het kind niet aan
zijn trekken komt.
Maar het heeft, net zo goed als een
volwassene, recht op een eigen
mening. Vrijheid in de keuze van
godsdienst, school, beroep en het
recht op opvoeding en verzor
ging, om maar een greep te doen.
Maar dit staat nergens in de wet
vermeld".
Onmondig
Doek noemt als voorbeeld van de
onmondigheid van het kind het
feit, dat het zelf geen beroep kan
doen op de rechter of advocaat
Vader doet dat. En als hij daar
niets voor voelt, kan het kind
weinig of niets beginnen.
Wel wordt het kind vanaf een be
paalde leeftijd door de rechter
"aangehoord", bijvoorbeeld tij
dens een echtscheidingsproce
dure. De rechter hoeft in het von
nis echter met de mening van het
kind geen rekening te houden.
Wordt er na echt gewerkt aan een
voorstel om het kinderrecht in
de wet op te nemen?
Doek: "Momenteel is minister Van
Agt nog steeds bezig met een on
derzoek rond de problematiek
van dit kinderrecht Zowel het
kind als de ouders komen bij dit
onderzoek aan het woord, maar
wat Van Agt vergeet is dat de
meerderheid van de Nederlandse
bevolking helemaal niet om zo'n
wet zit te springen.
Uitkomst
Zo'n regeling maak je niet voor de
tachtig procent die zich, op de
normale puberteitsproblemen
na, wel zal redden. Maar wel voor
de overige twintig procent, en
voor hen is zo'n wet een uitkomst
Zo'n onderzoek is dus eigenlijk
niet objectief genoeg.
Dat wil nu allemaal niet zeggen dat
het kind in een meningsverschil
met zijn ouders nu maar meteen
naar een rechter toe zou moeten
stappen. Maar beide partijen we
ten dan wel precies waar ze aan
toe zijn. Als zo'n wet er zou zijn,
kan het kind zelf naar de rechter
toestappen of verwijzen naar die
wet
Ik hoop dat een aantal ouders door
zo'n wet het verschil leren zien
tussen ouderlijke macht en ou
derlijk gezag. Gezag: dat geeft
een vertrouwensrelatie weer.
Macht, dat is misbruik maken
van iemand die totaal afhankelijk
van je is en er een meerdere in
ziet".
Bang
Volgens Doek aarzelt Van Agt, om
dat hij bang is dat door het toe
kennen van bepaalde wettelijk
omschreven rechten aan het kind
van het gezin "als pijler van de
samenleving" uiteen zal vallen.
Het tegendeel kan men van nie
mand bewijzen, maar mijns in
ziens is dit absoluut niet zo. Echt,
een kind holt niet meteen naar de
rechter toe. Maar het hoeft zich
toch ook niet alle botte gezag te
laten welgevallen".
Is de verschuiving van de meerja-
righeidsgrens naar achttien
misschien een gedeeltelijke op
lossing?
"Zeker, maar feit is wel dat die ver
schuiving niets oplost voor de ca
tegorie die met de grootste pro
blemen zit De kinderen in de
leeftijd van pakweg veertien tot
achttien jaar. Zodra een kind
achttien is heeft het voor ouders
toch weinig zin het hun wil op te
leggen. Mensen van achttien
functioneren in de maatschappij
toch al als betrekkelijk zelfstan
dige mensen. Hun rechtspositie
onderscheidt zich momenteel
dan ook weinig van die van vol
wassenen.
Alleen: een achttienjarige zit vaak
nog op school, en als zo'n meer
derjarigheids wet er door zou
komen, hebben de ouders ook
geen financiële verantwoorde
lijkheden meer voor hun kind.
Dat zou ondervangen kunnen
worden door in die wet een bepa
ling op te nemen, waarin staat dat
dié verantwoordelijkheid wel bij
de ouders blijft. En verder zou je
een hele grote groep (zeven- tot
achthonderdduizend) jongeren
krijgen die ineens een beroep
zouden kunnen doen op de bij
standswet
Hoe zou een minderjarige van zijn
"rechten" op de hoogte gesteld
moeten worden?
"Dat zou een taak zy n voor hulpver
leningsorganisaties, kranten,
scholenKinderen zouden zo
opgevoed moeten worden dat ze
met een dergelijke rechtspositie
vertrouwd raken en er ook in alle
Het recht op onderwijs houdt bij
voorbeeld niet in dat het kind nu
maar de duurste school moet be
zoeken die er is, als de ouders dat
niet kunnen betalen. Maar er zit
ten echt hele nuttige kanten aan
een kinderrecht-wet
Van het "recht op zakgeld" zou een
kind gebruik moeten maken om
te leren, prioriteiten te geven,
bewuster te leren kiezen. Niet dat
het zakgeld van een kind een
consument in de dop moét ma
ken, maar het moet verantwoor
delijkheden leren dragen die la
ter, eenmaal in de maatschappij
beland, alleen maar van pas kun
nen komen".
Ziet u het kinderrecht er op korte
termijn wel komen?
"Een zekere verbetering en ver
sterking van de positie van het
kind valt niet tegen te houden.
Het zal, daar ben ik van over
tuigd, wel een tijd duren. Vóór '81
hoefje in de Tweede Kamer geen
voorstel te verwachten.
Verkiezingen, begrotingen en een
Menten-affaire houden de zaak
natuurlijk enorm op. Dat hindert
ook niet, het kinderrecht hoeft
van mij ook geen prioriteit te zijn,
als ik maar weet dat eraan wordt
gewerkt".
Noach's dronkenschap als plafondschildering van Michelangelo (Sixtijnse kapel, Vaticaan). Eén van zijn zoons staat op het punt zijn vader met
een mantel te bedekken.
Kinderbescherming gesteld en
wijst men een gezinsvoogd aan. In
zo'n geval houden de ouders de
rechterlijke macht over het kind,
dat dan soms zelfs thuis blijft wo
nen. Bij belangrijke beslissingen
moeten de ouders (wier gezag zo
ongeveer wordt gehalveerd) con
tact opnemen met de gezinsvoogd.
De gemiddelde duur van zo'n
onder-toezicht-stelling is ruim twee
jaar.
Het komt maar al te vaak voor, dat
in een gezin sprake is van een dui
delijk vijandige situatie. Er heerst
dan vaak onbegrip tussen ouders
en kinderen, omdat beiden te
weinig inlevingsvermogen bezit
ten. Hoewel agressie volgens de
Pro Juventute medewerkers een
uitingsvorm kan zijn in zo'n situa
tie, hoeft dat beslist niet
"Een stil kind kan veel verbergen,
het in zichzelf opkroppen. Vaak is
een openlijke ruzie veel positiever.
Dit betekent tenslotte dat men
tenminste nog contact met elkaar
heeft", aldus een maatschappelijk
werker.
Opmerkelijk vinden ze ook dat veel
kinderen toch veel belang hechten
aan bestaande normen en waarden.
"Wat je vaak tegenkomt is dat de
familie tegen de buitenwereld één
front vormt De echte, grote pro
blemen krijg je niet te horen; alleen
de kleinere".
"Gevallen"
"Een kind uit zo'n gezin dat bij
voorbeeld wordt mishandeld, zal
dat tot het laatst toe ontkennen. Het
zegt Nee hoor, ik ben van de trap
gevallen, wanneer we aan de deur
komen omdat er door een onge
ruste buurman is gebeld. Wat dat
betreft heeft de bijbel hier nog een
grote invloed".
Een voorbeeld van de toepassing van deze "goddelijke opdracht" geeft
de bijbel zelf meer dan eens. In Genesis 9 vers 21 tot 26 - dus nog
vóórdat er sprake is van de tien geboden, die Mozes later de berg
afdraagt - wordt bijvoorbeeld verteld over Noach die boer wordt en
een wijngaard plant. Als hij van zijn zelfgemaakte wijn heeft gedron
ken, raakt hij zó aangeschoten dat hij zich in zijn tent uitkleedt en
laveloos op bed neervalt.
Cham, één van zijn drie zoons, ziet dat, vindt het wel een goede mop en
vertelt het lachend aan zijn beide broers die buiten aan het werk zijn.
Mantel
De broers nemen dan een mantel, waarmee ze Noach toedekken, onder
tussen hun gezicht afwendend, zodat ze de naaktheid van hun vader
niet kunnen zien.
Als Noach uit zijn roes ontwaakt en hoort dat zijn jongste zoon hem heeft
bespot, vervloekt hij de afstammelingen van Cham die hij "knechten
van de knechten van zijn broers" noemt. Zijn beide andere zonen, Sem
en Jafet, prijst Noach voor de manier waarop ze hun vader in diens
positie "geèerd" hebben.
Bij de moeilijkheden tussen
ouders en kinderen, waar
Pro Juventute dagelijks
mee te maken krijgt, is het
kind vaak de "sleutel" tot de
gezinsproblematiek.
Toch komt het in de praktijk niet zo
vaak voor, dat kinderen zélf met
hun moeilijkheden naar Pro Juven
tute (letterlijk: "Voor het Kind")
'toestappen. De Raad voor Kin
derbescherming fungeert veelal als
tussenpersoon. Deze raad krijgt het
"geval" op zijn beurt te horen van
vrienden, buren, de politie of het
gezin zelf.
Rapport
In veel gevallen verwijst de raad
door naar Pro Juventute, nadat een
rapport over de moeilijkheden in
het gezin is opgemaakt Pro Juven
tute bekijkt dat rapport, bespreekt
het in de staf en heeft daama weer
een gesprek met de Raad voor Kin
derbescherming. Zo'n gesprek gaaf
dan over eventuele ophelderingen
of aanvullingen op het rapport
Hierna beslist Pro Ju ventute, of het
"geval" al dan niet in behandeling
wordt genomen. Het komt wel voor
dat Pro Juventute een probleem
weigert omdat het bijvoorbeeld te
gespecialiseerd is, of omdat de per-
so(o)n(en) in kwestie zelf niet met
de instelling samen wil werken aan
een oplossing.
Pfo Juventute houdt zich in het al-,
gemeen bezig met "problematische
gezinssituaties". En: "Het ontwik
kelen van begrip voor elkaar in
soortgelijke situaties. We willen
echt niet het vermanende vingertje
zyn. Wat we proberen, is de gezins
situatie weer hanteerbaar te ma
ken, het probleem op "normaal"
niveau terug te brengen", aldus en
kele maatschappelijk werkers van
Pro Juventute, die het gebod "eert
uw vader en uw moeder" wel een
mooie kreet vinden.
"Maar toch: Laten die ouders zelf
ook hun kinderen eren. Dat staat
nergens in de tien geboden".
Volgens Pro Juventute-
m edewerkers wordt er de laatste ja
ren meer en meer preventief ge
werkt "Er wordt niet meer meteen
geschermd met een onder-
toezicht-stelling bij de Raad voor
Kinderbescherming".
De problemen waar Pro Juventute
mee te maken krijgt zijn nauweiy ks
in een paar voorbeelden te schet
sen. Toch maar een greep:
Een kind, dat op kamers wil wo
nen maar dat van zijn ouders niet
mag;
problemen over het afdragen van
het door het kind verdiende salaris;
te laat thuiskomen;
de gevolgen van echtscheiding,
waarbij het kind vaak partij moet
trekken voor één van zijn ouders.
De Pro Juventute medewerkers
zijn van mening dat juist de meest
dagelijkse problemen beslist niet
onderschat mogen worden. "Een
beetje pietluttig lijkt het misschien,
overzie verdeling van de huishou
delijke taken te beginnen, maar ze
kunnen aanleiding zijn tot fikse ru
zies", aldus directeur Van Leeu
wen. Hij vervolgt "En dan die tv. Ik
zou willen zeggen: mensen, schaf in
godsnaam twee van die dingen aan.
Het gedwongen kijken naar een
bepaald programma of een bepaald
net .kan aanleiding zijn tot levens
grote problemenEcht, het zijn
niet altijd de grote dingen zoals
mishandeling. De kleine worden
maar al te vaak over het hoofd ge
zien".
Als de moeilijkheden binnen een
gezin zo groot worden, dat ingrij
pen noodzakelijk is, wordt het kind
onder toezicht van de Raad voor
Al sinds mensenheugenis heeft het gebod "Eert uw vader en uw moeder,
opdat uw dagen verlengd worden in het land dat God u geven zal" in
christelijke kringen, maar ook daarbuiten, als gedragsregel gegolden.
