Groenevelt volgt de FNV-loonlijn
'Joden waren van
schuld, ik wist niet
alles de
beter'
VAN CHOCOLA KRUG JE MAAR ÉÉN LETTER, IN EEN BOEK
STAAN ER DUIZENDEN.
boeken:
Van Agt: Aanval
Kamer in zaak-
Menten oneerlijk
molan
m:
In het weekend koken
maakt nog geen moeder van u,
meneer.
Waarom zit
Frankrijk vanaf
13 november
in Leiderdorp?
Acht maanden voor verbergen lijk
DINSDAG 23 NOVEMBER 1976
BINNENLAND
Als u precies wilt weten welk boek u wilt
s;evcn óf krij«en, kijk dan in de laatste
Boekenmolen. Een gids met ca. 550 cadeautips plus
8 voordeel aanbied i ngen
Nog niet ontvangen? Vraag bij de boekhandel.
Daar vindt u nog veel meer ideeen.
Totaal 4,5 procent geëist
Groenevelt had de motie op zak
waarin de bondsraad over de
periode oktober '75/oktober '76
een volledige prijscompensatie
eist. "Als men dat standpunt
niet aanpast dan kunnen wij
geen gecoördineerd beleid voe
ren", zei FNV-vice-voorzitter
Wim Spit.
Andere bonden (de grafici en amb
tenaren) die over 1976 de prij
scompensatie inclusief de btw-
verhoging eisten hebben zich
achter de FNV-Iijn geschaard.
Zij kunnen wel volledige prij
scompensatie eisen maar dat
gaat dan ten koste van de ruimte
voor de bruto loonsverhoging.
De bovengrens is 4.5 procent,
of zij Groenevelt zal volgen of De federatieraad heeft aanvaard
AMSTERDAM (SP/ANP) - Arie
Groenevelt, voorzitter van de
Industriebond NVV, heeft zich
gisteravond achter de FNV-lijn
over de lonen 1977 geschaard. De
FNV-bonden willen op 1 januari
1977 in totaal 4.5 procent meer
loon, 2.5 procent compensatie
van gestegen prijzen. De gemid
delde werknemer zal er daar
door in koopkracht 2 procent op
vooruitgaan. Die 4.5 procent is
de bovengrens. De FNV zal geen
afrekening vragen over 1976,
hoewel iedereen zich tekort ge
daan voelt.
eigen koers zal i
dat de totale loonruimte
1977 op 8.5 procent ligt. Dat trekt
een zware wissel op het prijsbe
leid, zei Spit. We verwachten
een grote inspanning van over
heid en werkgevers om de prijs-
doelstelling van 1977 op 6.5 pro
cent te houden.
Woensdagmiddag leggen de
werkgevers hun loonvoorstel-
len op tafel. Die zullen zeer ma
ger zijn, zo hebben zij al laten
doorschemeren. Donderdag
middag praten werkgevers en
vakbeweging in de stichting van
de arbeid. Spit acht de kans op
een centraal akkoord 1977 ge
ring. Daarom heeft de Feder
atieraad gekozen voor een ge
coördineerde opstelling. Spit
taxeert dat de federatie over
1976 1.3 procent loonruimte laat
zitten. Over het kalenderjaar
gerekend zelfs 2.2. procent.
De FNV eist wel herstel van het
systeem van prijscompensatie,
maar dan gezuiverd van belas
tingverhogingen en medische
kosten. Of ook na 1977 met het
schone cijfer moet worden ver
der gegaan wil de federatieraad
bij het loonoverleg voor 1978
bekijken.
Andere FNV-eisen zijn: per 1 ja
nuari een inhaal plus nieuwe
verhoging van het minimum
loon plus herstel van de indexe
ring van het minimumloon.
Voorts is in het beleidsplan op drie
punten een clausule opgeno
men:
De bonden zullen er naar stre
ven in de cao's bepalingen vast
te leggen over de koppeling van
arbeids- en leerovereenkomst,
een nogal omstreden zaak nu
met name in de metaal sommige
werkgevers proberen die leer
overeenkomsten te ontkoppe
len. Verder moet in de cao's
worden vastgelegd dat mensen
niet kunnen worden ontslagen
zolang de leeroverkomst van
kracht is.
I waar mogelijk moet worden
geëxperimenteerd met verla
ging van de pensioengerech
tigde leeftijd.
I Invoering van de vijfdaagse of
40-urige werkweek waar die nog
niet bestaat.
ROERMOND - SS-kampbeul Lambertus Johannes Hans
Loyen (58) is tijdens de eerste dag van zijn proces al aan het
eind van zijn krachten. Om kwart over drie 's middags na
een op zeer milde toon gevoerd verhoor, dat slechts 2 uur
duurde antwoordt hij op de hem gestelde vragen zo volsla
gen verward, dat de president het zinloos vindt om de zit
ting die dag nog langer voort te zetten. Loyen verlaat de zaal
net zoals hij gekomen is: verwezen kijkend en wankelend,
af en toe steun zoekend aan de arm van een parketwachter.
r, -*r
Söfcsf'-
Eerder deze dag hebben zijn advo
caten dan ook een beroep gedaan
op artikel 16 wetboek van strafvor
dering: de geestelijke toestand van
de verdachte zou zo slecht zijn dat
hij het gebeuren ter zitting niet kon
volgen. Het proces moet dus wor
den opgeschort, volgens de verde
digers.
„Dat zou dan een schorsing voor
eeuwig zijn" repliceert officier van
justitie mr. Bruigom. Hij meent dat
de communicatiestoornissen met
Loyen te wijten zijn aan het feit dat
de Duits opgevoede verdachte een
zeer primitieve man is, die een ei
gen taaltje brabbelt. "En verder
komt er een hoop theater bij", zegt
de officier.
De verdere loop der procesvoering
lijkt de verdedigers echter gelijk te
geven. Af en toe flakkert in de ver
dachte het bewustzijn even op van
wat er met hem gebeurt. Maar zelfs
als hij probeert antwoord te geven
op de vragen die hem worden ge
steld, moeten de tolk én de presi
dent moeizaam trachten enige zin
en betekenis te ontlenen aan zijn
bijna onverstaanbare gemompel.
Formaliteiten
Het komt er op neer dat rechtbank
president mr. H. J. te Strake telkens
de verdachte diens eigen verkla
ringen voorhoudt, welke hij in het
vooronderzoek aan de recherche en
aan de rechter-commissaris heeft
afgelegd. "Blijft u daarbij?" vraagt
de rechter, waarop Loyen knikt of
ADVERTENTIE
Omdat onze chefkok zo eigen
wijs was te beweren dat hij en
hij alleen een echt Frans^
Restaurant kan
houden in Zuid
Holland. Komt u
maar eens kijken
om zijn exquise
keuken s
cn zijn ..Cave" te beoordelen. Dat
kan allemaal vanaf 13 november.
ontkennend het hoofd schudt om
een antwoord te mompelen dat
vaak slaat als een tang op een var
ken.
Het gaat vooralsnog niet om de ten
laste gelegde misdrijven, maar om
"formaliteiten", zoals de leven
sloop van de verdachte en de wijze
waarop hij is toegetreden tot de
Waffen-SS, hetgeen allemaal mede
van belang is voor de vraag of hij
moet worden beschouwd als Ne
derlander.
Dat is de grote vraag, waarvan af
hangt of Loyen in ons land kan
worden bestraft voor de moorden
die hij 30 jaar geleden in Rusland
zou hebben gepleegd op Poolse jo
den uit het ghetto van Warschau.
Als zoon van een Nederlandse va
der en een Duitse moeder groeide
hij op in een dorpje nabij Krefeld in
het Duitsland van vlak voor de oor
log. Al zijn Duitse vrienden gingen
na 1940 in dienst en Hans werd in
het dorp met de nek aangezien om
dat hij zich aan die plicht zou ont
trekken: de meisjes minachtten
hem en in het café werd hem niet
meer getapt. Uit wanhoop meldde
hij zich januari 1942 in een dronken
bui bij de Waffen-SS, die hem na
een opleiding van drie maanden te
werk stelde in het jodenkamp in
Bobruisk, Rusland, vlakbij Minsk.
Objectiviteit
IN DEN HOUTKAMP
De president neemt dit uitvoerig
met Loyen door en doet dan - om
wille van een zo volledig mogelijke
objectiviteit - mededeling van ver
klaringen van anderen. Zo staat in
het psychologisch rapport over
Loyen: "Hij verzwijgt dat zijn ou
ders en de "Nederlandse vereni
ging" ter plaatse sterk gekant
ren tegen zijn dienstneming
Jodenhaat
Na zijn arrestatie, tijdens het voor
onderzoek, heeft Loyen vertwijfeld
uitgeroepen: "Hoe heb ik dit alles
kunnen doen! Ik besef nu pas wat
er eigenlijk gebeurd is". Hij heeft
alles willen wijten aan het feit dat in
Duitsland de jodenhaat hem met de
paplepel was ingegeven.
Geleerd
Hij i
de SS'i
dat andere Nederlanders in sleept
het dorp het best rooiden, zoals "als 1
verdachtes zwager die zich wist te
drukken er
doorkwam"
Verdachtes wezenloosheid ter zit
ting doet soms wel wat absurd aan.
Op een gegeven moment zegt hij
helemaal niet
tussen mei 1942
dat alles wat hij had gezien
als een film in zijn geest was ge
brand en dat hij in de jaren 1942-43
in het kamp precies datgene had
gedaan wat hem als jongeman was
"geleerd". Zo zou hij in zijn dorp
hebben meegemaakt dat een jood
op het plein werd opgehangen en
dat andere joden de schoenen van
SA-mannen moesten likken. In
Krefeld had hij een jood levend zien
begraven en andere joden zien ver
drinken en doodschoppen. En
overal hingen affiches dat joden
moesten worden gecastreerd.
Weer omwille van de objectiviteit,
zoals de president nadrukkelijk
stelt, wordt dan een rapport van het
Ter zitting levert verdachte vrijwel Rijksinstituut voor Oorlogsdocu-
tratiekampen, waarvan Loy
weert het bestaan niet e
ben geweten voordat hij
"werken". En openlijke propa
ganda voor het castreren van joden
werd zelfs niet gemaakt in "Der
Sturmer", het blad dat op dit ge
bied het meest ver ging.
ARNHEM/AMERSFOORT - Mi
nister Van Agt heeft van zich afge
beten.
Naar zijn mening is hij vorige week
in de kamer niet eerlijk aangevallen
voor de vlucht van Menten.
„Niet alle verontwaardiging was
zuiver. Het ging sommigen in de
eerste plaats om de beschadiging
van de lijsttrekker van het CDA",
zei hij gisteravond op een drukbe
zochte CDA-bijeenkomst in
Amersfoort. Van Agt vond het CDA
te waardevol om schade te laten op
lopen door justitiële fouten en de
vlucht van een (volgens hem) waar
schijnlijke oorlogsmisdadiger.
Volgens Van Agt zouden naarmate
de verkiezingen naderen de aanval
len op het CDA en haar lijstaan
voerder scherper worden.
Beleid
Opnieuw verdedigde Van Agt zijn
beleid in de zaak Menten. Herhaal
delijk werd hij onderbroken. Ie
mand riep „Flauwekul" toen Van
Agt zei niet op de hoogte te zijn ge
weest van het moment waarop
Menten gearresteerd zou worden.
Er stak zelfs een storm van protest
op toen Van Agt zei dat het feit dat
Menten een oorlogsmisdadiger is
nog bewezen moest worden. „Om
een zo sterk mogelijk dossier tegen
Menten te krijgen" was volgens
VAn Agt de arrestatie zo lang moge
lijk uitgesteld. „Een dag voor de ar
restatiepoging kwam er nog belas
tend materiaal uit Israël binnen, zei
hij.
Van Agt liet er geen twijfel over be
staan dat er door het Openbaar Mi
nisterie „onvergeeflijke fouten"
gemaakt waren. De minister hield
echter vol dat hij belangrijke straf
zaken alleen in grote lijnen hoefde
te volgen. „Ik maak er dan ook
niemand een verwijt van dat ik niet
op de hoogte was van het tijdstip
van de arrestatie", zei hij.
Kritiek
Fractievoorzitter Aantjes van de
AR sprak ook op een CDA-
bijeenkomst, in Arnhem. Hij uitte
scherpe kritiek op de manier
waarop Van Agt in de Kamer werd
aangepakt. „Voor mij heeft Drees
jr. afgedaan als respectabel politi
cus. Hij heeft op ondermaatse wijze
Van Agt aangevallen door te sugge
reren dat hijzelf de hand heeft ge
had in de ontsnapping van Menten.
Schandelijk." Volgens Aantjes
heeft het imago van de minister niet
geleden onder de zaak Menten. Dat
hij geen sluitende verklaring had
over de precieze gang van Zaken
weet Aantjes aan onzorgvuldigheid
van het Openbaar Ministerie. Kri
tiek uit de zaal dat Aantjes Van Agt
niet was bijgesprongen wimpelde
hij af. „Dat zou zijn uitgelegd als
zwakte van Van Agt. Maar ik ben
wel steeds op mijn plaats gebleven
te heb- zodat hij me kon zien als hij opkeek
zelf ging van zÜn kathedertje". Aldus onder-
"De joden waren van alles de
schuld. Wij wisten niet beter", al
dus Loyen, die als jongen talloze
keren had staan kijken hoe joden
door bruine SA-mannen en zwarte
uit hun huizen werden ge-
ïn op vrachtwagens gegooid
/aren het vuilniszakken"
hun woningen werden ge-
die toch de oorlog plunderd. "Ik dacht dat het zo
hoorde", zei Loyen.
geen commentaar. Maar
te weten of hij vooronderzoek vertelde hij dat hij
september 1943 nooit
wel in het jodenkamp in Bobruisk bijvoorbeeld Russische krijgsge-
is geweest. De president houdt hem vangenen. Wel tegen joden, die vol-
mentatie voorgelezen waaruit
blijkt dat in de "Kristalnacht" we-
zijn opgetreden tegen liswaar 36 joden dodelijk zijn. mis-
handeld, maar dat dit in geen geval
is voorgekomen in verdachtes dorp
of in Krefeld.
schreef Aantjes zijn morele steun
aan Van Agt.
Bokser
Het Tweede-Kamerlid Geurtsen
van de WD zei gisteren tijdens een
spreekbeurt voor zijn partij in Bil-
thoven dat „minister Van Agt zich
tijdens het Kamer-debat over Men
ten een slecht amateurbokser
1942 iets met hem is gebeurd, toonde die overeind probeerde te
maar dat hij niet mag zeggen wat. blijven door stoten onder de gorde-
len uit te delen. De stoten werden
"U mag het zeggen", moedigt de gegeven aan de ambtenaren van de
president hem aan. Verdachte sta- bewindsman en aan Hans Knoop
melt iets onverstaanbaars. Het kost van Accent". Geurtsen zei het te-
de tolk en de rechter veel moeite recht te vinden dat aan minister
eruit wijs te worden. Tenslotte Van Agt gevraagd werd zijn con-
blijkt verdachtes geheim te zijn dat clusie uit falend beleid te trekken,
hij in Minsk een druiper had opge- „Ook zijn zoveelste miskleun kon
lopen bij een prostituee. hem daartoe niet brengen".
Een keer tijdens de zitting geeft
verdachte blijk van enige emotie.
Dat gebeurt niet als het lot van zijn
slachtoffers te sprake komt, maar
hij snikkend roept dat
Zwijgplicht
ambtenaren
betrokken bij
Zaak-Menten
BLARICUM (SP) - Minister Van
Agt van Justitie heeft persoonlijk
alle ambtenaren die betrokken
zijn bij de affaire-Menten een
zwijgplicht opgelegd. De voor
lichting over deze zaak heeft hij
helemaal naar de voorlichtings
dienst van zijn ministerie toege
trokken. Slechts sporadisch zul
len er mededelingen worden ge
daan. Daaruit blijkt eens te meer
dat de zaak-Menten een volledig
politieke affaire is geworden.
Vanmiddag zou Van Agt het voor
lopige rapport over het misluk
ken van de aanhouding van de
77-jarige miljonair uit Blaricum
met een begeleidende brief aan
de Tweede Kamer sturen.
De procureur-generaal in Amster
dam, mr. J.F. Hartsuiker, heeft
dat voorlopige rapport gisteren
bij het ministerie van Justitie af
geleverd. Vanmorgen hebben
minister Van Agt en mr. Hartsui
ker de inhoud van het rapport
met elkaar besproken.
In het landhuis De Hom in Blari
cum, waar Pieter Menten tot voor
kort woonde, zit nog steeds een
aantal politiemannen. Gister
middag hebben ze daar opnieuw
de huishoudster van het echtpaar
Menten, mevrouw De Haan, ver
hoord. De politie heeft de indruk
dat de vrouw meer weet dan ze
wil zeggen. Ook bekenden van
Menten geloven dat de huis
houdster weet waar de van oor
logsmisdaden verdachte kunst
verzamelaar verblijft. Het was
gebruikelijk van Menten haar
steeds van al zijn doen en laten op
de hoogte te stellen.
Inmiddels is de rijkspolitie van het
district Amsterdam druk doende
met het natrekken van alle tips
die de afgelopen dagen met be
trekking tot Menten zijn binnen
gekomen, vooral nadat het op
sporingsbericht vrijdag op de
televisie is verschenen. Er zijn
zo'n 130 tips binnengekomen Op
het eerste gezicht is daar geen
bruikbare bij.
Een rechercheteam van 14 man
probeert de schuilplaats van
Menten en zijn aanzienlijk jon
gere vrouw te achterhalen. Ook
de auto waarmee het paar is ge
vlucht, een blauwgrijze Simca
1301 stationcar, van de 63-DR-73
is nog spoorloos. De politie is er
voor 99 procent zeker van dat de
auto niet op een vande inmense
parkeerplaatsen bij Schiphol
staat. Daar is met een flinka aan
tal politiemensen herhaaldelijk
gezocht.
ADVERTENTIE
tussen zes andere kamp Bobruisk waren allemaal
SS-bewakers. "U bent de tweede
van links", zegt de president.
"Klopt dat?" Loyen mompelt iets.
"Ja", zegt de tolk, "het klopt".
geïnspireerd door wat hij als jongen
had meegemaakt, vooral tijdens de
zogenaamde "Kristalnacht", een
door de Nazi-partij georganiseerde
Geheim
De door Loyen beschreven exces
sen gebeurden wel, maar altijd in
het diepste geheim .in de c
BREDA (ANP) - De rechtbank in
Breda heeft de 30-jarige Marokkaan
E.O. uit Breda gisteren vrijgespro
ken van het opzettelijk zwaar li
chamelijk letsel toebrengen aan het
13-jarige meisje Kadhja Elbaz uit
volg daarvan zou zijn overleden.
Wegens het verbergen van het lijk
van het meisje in de kelder van de
woning (later deed hij het stoffelijk
overschot in een koffer welke hij
wegzette op een parkeerterrein in
Breda) werd de verdachte veroor
deeld tot acht maanden gevange
nisstraf met aftrek van drie maan-
Volgens de verdachte had het
meisje dat onder drankinvloed
verkeerde hem met een stiletto
aangevallen en bij het afweren van
het mes was dit in haar hals te
rechtgekomen.
Moeder zijn betekent veel meer. Het is in feite een onbetaalbare
baan. Ook financieel gezien. Dat blijkt maar al te zeer, als zij er niet
meer zou zijn.
Zorg daarom voor een goede verzekering.
Praat met elkaar en met uw verzekeringsadviseur k
over de Hartetyouwpolis van de Utrecht, de speciale f
verzekering voor de getrouwde vrouw.
üfRECHT
