rafliM
Kunst als geschenk
ëw
ASTER1X
EN HET
IJZEREN
SCHILD
DINSDAG 23 NOVEMBER 1976
PAGINA 19
Woensdag schreef ik dat elk
kunstwerk behalve zijn kunst
waarde ook zijn marktwaarde
heeft. Een aardig voorbeeld
daarvan leverde "een rech
thoekig wit geschilderd houten
tafeltje met rechte regels onder
het blad en staaride op vier
rechte poten (het blad gebar
sten)" dat Gerrit Rietveld om
streeks 1921 timmerde of liet
timmeren. Het tafeltje was 60,5
cm hoog, 60 cm breed en 40 cm
diep, kortom een tafeltje dat
voor twee gulden aan "hout
waarde" bezat, voor een tientje
aan "tafelwaarde" (of "water-
loopleinwaarde"zo u wilt),
voor ruw geschat 100 gulden
aan "kunstwaarde" en 2388
gulden aan "markwaarde"
alias zeldzaamheidswaarde"
Het tafeltje van Rietveld ging
dan ook voor 2500 gulden naar
een particuliere bieder op de
veiling van Sotheby Mak van
Waay.En als u vraagt of het dat
bedrag waard was, moet ik op
mijn beurt vragen: als wat? Als
bijzettafeltje met gebarsten
blad, als kunstvoorwerp in de
kamer naast de papyrusplant,
of als "idee": dit is een tafeltje
in de Stijl-stijl", gemaakt door
Gerrit Rietveld zelf, alweer 55
jaar geleden en ik ben mis
schien de enige in de hele wereld
die zo'n tafeltje heeft! Wie doet
me wat? Honderdduizend Ne
derlanders hebben 2500 gulden
maar niet één van hen heeft zo'n
tafeltje!
Iedere gemiddelde timmermans
leerling kan zo'n tafeltje ge
makkelijk namaken, maar
daarmee wordt dan wel het
"idee" getorpedeerd dat je iets
unieks hebt, en daar gaat het
toch om. Bij een van de schilde
rijen van Comelis Springer
werden de kopers in spe ge
waarschuwd, dat het in werke
lijkheid van Kaspar Karsen
was, overigens ook een heel be
kwame schilder, al brengt hij
lagere prijzen op dan Springer.
In theorie is het op die manier
mogelijk dat iemand de naam
van X op een schilderij van Y
zet, omdat X beroemder is dan
Y, maar dat Y in de loop der
jaren beroemder wordt dan X
zodat het zaak wordt de signa
tuur van X te veranderen in die
van Y .Ik heb me laten vertel
len dat dit wel voorgekomen is.
Zo werd er voor 6200 gulden een
doek van de Vlaamse schilder
Constant Permeke geveild, dat
vermoedelijk werkelijk van de
hand van de in 1952 overleden
Permeke was, maar waarvan
de handtekening vals was!
Vandaar dat het schilderij in
de catalogus werd aangeduid
als te zijn van C. Permeke in
plaats van Constant Permeke, -
de van Engeland overgenomen
code waarmee men wil aange
ven dat de herkomst dubieus is.
Een andere, bij oudere schilders
toegepaste methode om twijfel
over de juistheid van de hand
tekening uit te drukken is, er
tussen haakjes achter te zetten
(of omgeving van). Daarmee
wil niet gezegd zijn dat Joa
chim Pateniers huishoudster of
buurman het schilderij waar
schijnlijk geschilderd heeft,
maar een collega uit zijn tijd en
omgeving die in dezelfde stijl
schilderde, maar niet zo goed
om even beroemd te worden.
Desondanks kan zo'n schilderij
soms nog een goede prijs ma
ken Een klein schildertijtje van
"omgeving van Roelant Sa-
very" op koper van 6x10 centi
meter bijvoorbeeld ging toch
voor 8600 gulden weg, dat wil
zeggen dat het 143 gulden per
vierkante centimeter opbracht.
Terwijl een Jan van Goyen
(f210.000,-) maar 44 gulden per
vierkante centimeter kostteeen
kerkinterieur van Saenredam
(f230.000,) maar 133 gulden
per vierkante centimeter op
bracht, een Jan Steen
(f94.000,-) maar 24 gulden per
vierkante centimeter kostte, en
een mooie Melchior d'Honde-
coeter (f 15.500,-) slechts het
schamele bedrag van f2,70 per
vierkante centimeter oplever
de.
SNELWEG
Uiteraard valt de kunstwaarde
van een schilderij niet via vier
kante centimeters beschilderd
linnen te berekenen, maar de
marktwaarde houdt wel dege
lijk rekening met kleine en
grote formaten, dus zo absurd is
die rekenarij nu ook weer niet.
Die 143 gulden per vierkante
centimeter voor "omgeving van
Roelant Savery (1576-1639)"
was nog twee gulden meer dan
de 141 gulden per vierkante
centimeter die de "klapper"
van de veiling: een herbergs
cène van David Teniers de Jon
gere, gekocht door een in Zwit
serland wonende Nederlander,
opbracht! Tenier Jr. vestigde
daarmee een nieuw eigen we
reldrecord met 470.000 gulden
inclusief de 16 pet dus 545 200
gulden), maar bleef deson
danks per vierkante centimeter
onder Savery's omgeving, en
zelfs ver onder een stilleven van
Ambrosius Bosschaert de Jon
gere (1609-1645), dat met zijn
64.000 gulden per vierkante
centimeter 186 gulden op
bracht! Nu moet je ook nog eens
uitrekenen, zei iemand tegen
me, hoeveel een nieuwe snelweg
per vierkante centimeter kost,
maar dat wordt me te ingewik
keld. Ik hou me echter graag
aanbevolen!
NICO SCHEEPMAKER
Bij Van der Vlist
LEIDEN - Galerie van der Vlist
biedt tot 31 december de mogelijk
heid om tegen een redelijke prijs
kunst aan te kopen. Het aanbod is
gelukkig niet beperkt.
Integendeel, zo'n grote gevarieerd
heid aan kunst zul je niet snel er
gens anders tegenkomen.
Men kan kiezen uit schilderijen,
gouaches, grafiek, tekeningen, ke
ramiek en poppen. De kunstenaars
die daar bij horen zijn resp. Karei
Wiggers, Machteld Hooyen, Fred
Koot, Jan Rotteveel, Anke Blanke
voort en Margot Daems. Voor
trouwe bezoekers van Van der Vlist
geen onbekenden. Over het geheel
genomen is deze expositie van een
zodanige kwaliteit dat er voor ie
dereen wel wat te halen valt. De
poppen van Margot Daems, voor-
Strijk
iersensem
ble
LEIDEN - Het Nederlands Strij
kersensemble o.l.v. de Roemeense
violist Alexandru Lascae treedt
morgenavond op in de foyer van de
Stadsgehoorzaal. Uitgevoerd wor
den werken van Handel, Bach, Mo
zart, Rossini en Bartók.
stellende figuren uit de boeken van
Couperus, al is dat alleen aan het
naamkaartje te zien, zijn erg char
mant. De maniëristisch aandoende
keramiek van Anke Blankevoort, je
kan de keramische figuren van alle
kanten bekijken, bezitten een ge
heel eigen sfeer en behoren tot een
andere wereld waar mens en dier
één zijn geworden. Een bijzonder
mooi objekt is de "Mierentempel".
Jan Rotteveel heeft zeer knappe,
bijna surrealistische, tekeningen in
kleur gemaakt. Van een gelijk ni
veau zijn de kleurenlitho's van Fred
Koot.
De gouaches van Machteld Hooyen
doen wat onder bij de rest van de
exposanten. Toch zijn haar kleine
gouaches gezellig. De schilderijen
van Wiggers lijken alle portretten
van éen en dezelfde persoon.
Ronde gezichtjes, ronde neusjes, de
eén heeft een klein vogeltje, de an
der niets. Vol verwondering kijken
deze, toch wel verschillende, per-
soontjesje aan. Nogmaals, er is veel
en ook zeer verschillend werk te-
zien op de Botermarkt.
JURRIAAN VAN KRANEN
DONK
LEIDEN - In het Rijksmu
seum voor Volkenkunde
wordt van 1 tot 31 december
een kleine tentopnstelling ge
houden: 'TNUÏT, eskimo
kunst vroeger en nu", die is
opgebouwd uit materiaal af
komstig uit Denemarken,
Groenland, het Museum voor
Volkenkunde in Leiden en het
Museum voor het Onderwijs
in Den Haag. Geopend maan
dag t/m zaterdag van 10 tot 5;
op zon- en feestdagen van 1 tot
Galerie v. d. Vlist, Botermarkt 3. Ten
toonstelling Machteld Hooyen - Goua
ches, Fred Koot-grafiek, Margot Daems
- poppen. Anke Blankevoort-keramiek.
Jan Rotteveel - tekeningen, Karei Wig
gers - schilderijen, t.m. 31 december
geopend di. t.m. za. van 10-17 uur, do. tot
21 uur.
Galerie 't Straatje, ingang Nieuwe Rijn
.38. Handgeborduurde tafellakens en ta
felkleden van Linthorst en gobelins met
afbeeldingen-van Renoir. Tot 31 dec.
geopend di. t/m za. van 10-17 uur, do.
ook van 19-21 uur.
'Galerie De Oude Rijn, Oude Rijn 40.
'Tentoonstelling Jan Hameling - pente
keningen en aquarellen, Marjolein v. d.,
Assen - potloodtekeningen, Alex Hak
kaart - pentekeningen, olieverfschilde
rijen en litho's. Tot 15 déc.
LAK-foyer, Levendaal 150. Tentoonstel
ling Hendrik van Leeuwen - grafiek en
tekeningen. Van 20 nov.-18 dec.
Academiegebouw, Rapenburg 73. Ten
toonstelling Frans Duin - collages en
grafiek. Van 20 nov -18 dec.
't Hoekje, Warmond. Jenny Fleur expo
seert etsen, tekeningen, monotype's en
chabloonprenten. Van 20 nov. tot 15
dec., geopend dag. van 13-17 uur en van
19-22 uur, woe. ook van 10-12 uur.
Pulchri Studio, Passage 10, Oegstgeest.
Tentoonstelling Pauline Braat - etsen en
tekeningen, Dick Loef - bronzen, Ber
Mengels - tekeningen en aquarellen. Van
19 nov. t/m 9 dec., geopend dag. van 1-
0-16 uur, zo. gesloten.
Galerie-bibliotheek, Wassenaar. Ten
toonstelling Pieter Biesiot - beeld
houwwerk, An Biesiot - schilderijen en
grafiek. Van 27 nov. t/m 15 dec., geopend
dag. van 10-12.30 uur en van 19-21 uur.
'Rijksmuseum van Oudheden (Rapen
burg 28). Werkd. 10 uur voorm.-5 uur
nam. zondag 1-5 uur nam.
De Lakenhal. Oude Singel 28-32. Ten
toonstelling "Geschilder! tot Leyden
Anno 1626". Van 18 nov. t/m 9 jan
geopend dag. van 10-17 uur, zo. van
13-17 uur (25 dec en 1 jan. gesloten).
Galerie JA, Sportfondsenbad, Wasse
naar. Tentoonstelling Fanny Mazure -
gouaches, André de Regt- etsen, Ineke
van Dijk - klein beeldhouwwerk, Selma
Weerenbeck - sieraden. Van 18 nov. t/m
5 dec., geopend do. t/m zo. van 10-17 uur,
woe. van 20-22 uur.
Atelier "De Scherf', Nassaulaan 41,
Oegstgeest, tel. 150220. Ans v. d. Hei-'
de-Kort exposeert eigen werk glasbui-,
gen, houtwerk, tegels en mozaïeken.
Galerie Denise Stephan, Bakkersteeg
,18. Tentoonstelling Kees van Roemburg
i- schilderijen. Geopend za. van 14-18
uur, tot 30 jan.
23 NOVEMBER 1976
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Wijlen de vice-admiraal J.
Boelen Jzn. heeft aan het Ko
ninklijk instituut voor de ma
rine te Den Helder twee kunstig
bewerkte modellen gelegateerd
van sch :pen, waarvan het eene
door zijn vader en het andere
door hemzelf is vervaardigd.
Het eerstgenoemde is een geheel
opgetuigd schip uit den tijd van
de Oost-Indische Companie, en
het andere is een fregat van 60
stukken, genaamd Batavier"
De romp van het eerste schip is
geheel door den vader van den
admiraal gemaakt en door den
zoon opgetuigd. Het tweede is
l&S geheel het werk van den admi
raal geweest, zoowel hout als
metaal, tuig, touwwerk enz. Hij
begon er mee in 1856 en vol
tooide het in 1869, toen hij den
leeftijd van 78 jaren had be
reikt. Alles is tot in de kleinste
bijzonderheden op 1160 der
ware grootte uitgevoerd. Het
kunststuk is in een glazen kast
in de groote vestibule van het
Koninklijk instituut geplaatst.
Vijftig jaar geleden:
- In Lissabon hebben zich bloe
dige botsingen voor gedaan. Een
door commwiisten gevormd
„Rood Legioen" trok plunder
end en roovend door de straten.
Het kwam tot botsingen met de
politie, waarbij de chef van de
politie, overste Amaral, zwaar
gewond werd.
- Mr. George Palmer Putman,
een Amerikaanse uitgever en
leider van een Groenland
expeditie, had kortgeleden via
de radio-installatie van de ex
peditie een gesprek met zijn
vrouw, die in New-York woont.
Terwijl de heer Palmer in
Groenland met de kraag van
zijn bontjekker omhoog stond te
rillen voor den microfoon,
trachtte mevrouw zich eenigs-
zins tegen de hittegolf te wape
nen met diverse ijsdranken. De
expeditie'Was op dat oogenblik
6000 km van New-York verwij
derd.
KLEINE VAART
Breehees 22 90 nw Finisterre nr Rotter-
Calchas 21 vn Rotterdam nr Felixstowe
Dubhe 20 vn Rotterdam nr Antwerpen
Dutch Engineer 22 30 w Hoek van Hol
land nr Rotterdam
Dutch Faith 21 te Rotterdam
Dutch Master 22 Golf van Biscaye nr
Antwerpen
Dutch Sailor 20 vn Rotterdam
Els Teekman 21 te Amsterdam
Hega Smits 22 te Weston Point verw.
Inger Smits 21 te Genua
Jacqueline Broere 21 vn Rotterdam nr
Tees
Jenny Smits 22 te Rochester verw.
Josephine 21 vn Melilla nr Ceuta
Ladh Sophie pass. 22 Cabo de Palos nr
Alicante
Makiri Smits 21 te Leixoes verw.
Mare Silentum 20 vn Rotterdam nr
Shellhaven
Medina 21 te Rotterdam
Meteoor 19 vn New York nr Puerto Plata
Okko Bosma pass 21 Kp Passero nr Tar-
Pallas 22 80 nno Villano nr Antwerpen
Stelle Rigel 22 100 zo Trinidad nr Para
maribo
Vincent 22 te Rotterdam
IJsselmeer 22 in Perzische Golf nr Brest
De rechters, die zich aan het eind
van de morgen terugtrokken om te
beraadslagen over het verweer van
de verdediging, besloten na de
schorsing de zitting voort te zetten.
Het verweer van de verdedigers
volgens wie de rechtbank geen
rechtsmacht zou bezitten om deze
zaak te behandelen vormt een sa
menstel van feiten dat niet vast
staat. De rechtbank kan daar geen
oordeel over geven zonder onder
zoek, aldus de president, mr. H. J.
de Strake.
De vraag of L. het Nederlander
schap al dan niet verloren heeft kan
tijdens de voortzetting van de be
handeling van de zaak beantwoord
worden. Het Nederlanderschap
wordt bijvoorbeeld niet verloren
bij onvrijwillig treden in vreemde
krijgsdienst, wanneer er sprake is
ven een dubbele nationaliteit en
verder wanneer het geen vreemde
krijgsdienst betreft, maar publieke
dienst. Wat met L. het geval is ge
weest, zal tijdens de behandeling
van de zaak moeten blijken.
Van de door de verdedigers aange
voerde grond om de zaak te schor
sen aangezien de verdachte niet
over zijn verstandelijke vermogen
zou beschikken, is vooralsnog niets
gebleken. Ook deze kwestie kan bij
iedere stand van de voortzetting
van de zaak bekeken worden. De
rechtbank kan derhalve nog altijd
tot schorsing bevelen.
Het verzoek om de verdachte on
middellijk in vrijheid te stellen
heeft de rechtbank eveneens afge
wezen. Volgens haar zijn de gron
den voor voortzetting van de voor
lopige hechtenis nog onverkort
aanwezig.
PANDA EN DE OVERMEESTERING
3-135. Professor Kalker bestudeerde misnoegd zijn aantekeningen
„Waar is het fout gegaan?" vroeg hij zich af. ,Heb ik de verkeerde
golflengte afgesteld? Of moet ik een ander metaal nemen? Misschien is
het te licht. In ieder geval is dit resultaat waardeloos"
Wrevelig wierp hij het kromgetrokken metaal uit het raam de straat op -
en daar kwam het terecht op het hoofd van een passerende wandelaar.
MOSSELEN
Spreid een bedje
selderij, peterselie,
laurier en gesneden
sjalotten, eventueel
te vervangen door
prei. Schep hierop 2
kg schoongeboende
mosselen en giet er 2
volle glazen eenvou
dige witte wijn bij.
Laat de mosselen 10
min. koken (vooral
nu en dan omschud
den) em neem ze na
afkoeling uit de
schelp. Zeef het
stoofvocht en leg
daarbij een linnen
doekje in de zeef om
zand tegen te hou
den. Vul het met wa
ter aan tot 3 dl. Smelt
25 g boter en roer er
25 g bloem door. Giet
er geleidelijk het
stoofvocht bij en roer
tot een gebonden
saus ontstaat. Roer
apart een dun papje
van 1 eidooier, 6 eetl.
room en een afgestr.
theel. kerrie en 1 eetl.
citroensap en meng
dit door de saus.
Houd het vuur hier
bij steeds laag. Schep
de mosselen erbij en
laat het geheel goed
heet worden maar
vooral niet koken.
Voeg vlak voor het
opdienen twee lepels
cognac toe en strooi
er versgehakte pe
terselie over.
WINA BORN
r toen hij het voorwerpje had opgeraapt,
,flee - dat is een aardig ringetje!" riep hij uit. ,£)om om zoiets weg te
gooien. Ik zal het bewaren".
Met die woorden schoof hij het aan zijn vinger - niet wetende dat hij
daardoor in ernstige moeilijkheden zou komen
Jommeke
Leidse bioscopen
LUXOR: "Hustle", dag. 2.30,7.00 en
9.15 uur. zo. 2.15, 4.30, 7.00 en 9.15
uur. 16 jaar.
CAMERA: "Spartacus", dag. 8.00
uur. 14 jaar.
Kindermatinee: "Robin Hood en
zijn schelmen", za. en woe. 2.30 uur,
zo. 2.15 een 4.30 uur. AL.
Nachtvoorstelling: "Deliverance",
vr. en za. 11.30 uur. 18 jaar.
STUDIO: "1900, deel 1 (Novencen-
to)", dag. 2.30 en 8.00 uur. 18 jaar.
LJDO: "The Omen", dag. 2.30, 7.00
en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur. 18 jaar.
TRIANON: "Max Havelaar", dag.
2.00 en 8.00 uur. 14 jaar.
REX: "Meisjes die mannen versie
ren", dag. 7.00 en 9.15 uur. 18 jaar.
Kindermatinee: "Robin Hood", za.
en woe. 2.30 uur. AL.
Nachtvoorstelling: "Rijp voor het
bed", vr. en za. 11.30 uur. 18 jaar.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
Uur tot woensdag 13 00 uur (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13 00 uur tot za
terdag 13.00 uur (Elisabeth-ziekenhuis).
Bezoekuren ziekenhuizen
Diaconessenhuis: Middagbezoekuur
13 45-14.30 uur. Avondbezoekuur
18 30-19.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur alleen voor ou
ders zondag 14.00-15 00 uur voor overige
familieleden. Kinderen beneden 14'jaar
hebben geen toegang op de kinderafde
ling.
öint Eüzabeth-ziekenhuis volwassenen
dagelijks van 14.00-14.45 uur en van
18.30 tot 19.30 uur; klasse-afdelingen ook
'11.15 tot 12.00 uur. Kraamafdeling: dag.
van 11.15 tot 12.00 uur (alleen voorecht-
,gen.)v. 15.00 tot 16.00 uur en van lff.SO tot
19.30 uur. Laatste kwartier middag- en
avondbezoek babyshow. Kinderafde
ling dag. 15.00 tot 18.30 uur. CCU (hart-
bewaking) dag. van 14.15 tot 14.45 uur en
■van 19.00 tot 19.30.
Sport-Medisch Adviescentrum Soreek-
uur, do. 19.30-20.30 uur in het St.
Elisabeth-Ziekenhuis.
Endegeest: dinsdag en vrijdag 13-14.30
uur 's zondags 11-12 uur en 14-15 uur;
eerste klasse: de gehele dag.
Annakliniek:
Klasse afdeling van 13.00-14.30 uur van
1*8.30 tot 20.00 uur.
Derde klasse bezoekuur Van 13.00-14.00
uur en 18.30-19.30 uur.
Kinderzaal- van 13.00-14.00 uur. Op
woensdagavond (uitsluitend voor de
ouders) van 18.30-19.30 uur.
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
Voor alle patiënten (behalve kinderpij
zijn de bezoekuren als volgt: 1
Elke dag:
14 15-15.00 uur.
18.30-19 30 uur.
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voof ou-
Zalerdag en zondag:
14.45-1&00 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten:
Wanneer voor ernstige patiënten door
lópend bezoek wordt toegestaan kan de
hoofdverpleegkundige hiefvoor spe
ciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur.
18.30-19.09 uur.
Bezoektijden kinderafdeling.
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uuc.
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30; 13.30
14.15 en 18.30-19.30 uur; 3e kla3 13 30-
14.15 en 18.30-19.30 uur; Kraamafdeling
alleen voor ouders 18-18.30'fiur.
Geluidshinder Schiphol'
KJachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en n3ar Schiphol kunnen
dag en nacht worden'gemeld bij het
