Weer kerk naar
Joodse
gemeente
Gruijters is
over bouw
somber
in 1977
Nieuwe getuigen
in abortus-zaak
Botsing in de lucht: 5 doden
Derde aankoop in korte tijd
Ingreep minister in Z-Beijerland?
DINSDAG 23 NOVEMBER 1976
^BSBBEDSSB
ZOETERWOUDE - Vrijda
gavond 26 november om half
9 wordt in de hervormde kerk
in Zoeterwoude een advent-
retraite geopend, die tot zon
dag 28 november omstreeks 3
uur duurt. De opzet van zo'n
retraite is om een paar dagen
de gelegenheid te hebben
„elkaar te ontmoeten, op
adem te komen en van ge
dachten te wisselen". De kos
ten voor de hele retraite zijn
30 voor volwassenen en 15
voor kinderen.
De Zoeterwoudse retraite,
die zich langzamerhand tot
een traditie heeft ontwik
keld, kent als vaste elemen
ten de getijdediensten 's
morgens om half 8, 's middags
12 uur en 's avonds half 8. Het
kader voor de gesprekken is
ditmaal het elfde hoofdstuk
van de brief van de apostel
Paulus aan de gemeente in
Rome. Zaterdagavond
spreekt ds. G. H. Cassuto,
hervormd predikant te Die-
Retraite in
Zoeterwoude
ren, over: „Wie ben ik?" Ds.
Cassuto is van Italiaans-
Joodse afkomst en stamt uit
een rabbijnse familie. Zon
dagmorgen wordt met een
gezinsdienst en Schrift en Ta
fel een begin gemaakt met de
adventstijd. In deze dienst
zal veel worden gezongen,
met begeleiding van koper
blazers en orgel. Daarna is er
voor de retraitegangers gele
genheid om met de gemeente
na te praten „en nog wat te
beleven".
Kinderen zijn op de Zoeter
woudse retraites ook wel
kom. Zij hebben in het pro
gramma hun eigen rol. Voor
de heel kleinen zorgt een op
pasdienst. In de tuin van de
pastorie is een ruimte waar
jong en oud kan knutselen.
Bovendien leent de kerk zich
zeer goed voor musiceren.
Zoeterwoude biedt uiteraard
ook onderdak. Wel wordt de
deelnemers gevraagd, lakens
of slaapzakken en handdoe
ken mee te brengen.
Calvinisme
De Noordwijkse gereformeerde
predikant R. S. Elgersma wil het
calvinisme niet vrijpleiten van
schadelijke bijwerkingen. In een
"pastoraal verhaal" in zijn kerk
bode vergelijkt hij een levensbe
schouwing met een medicijn. Het
bestrijdt een kwaadaardig gezwel
maar er zijn ook bijwerkingen.
Zo is, aldus ds. Elgersma, het com
munisme een paardemiddel waar
van in de geschiedenis gebleken is,
dat het erger is dan de kwaal. Het
veroorzaakt een afstomping van de
menselijke ziel, waardoor het
unieke van de mens vervangen
wordt door het onovertroffen sys
teem van de staat. "De glorie van de
partij vormt dan de pruik op de kale
bol van het menselijke gevoel".
Naast het zout in de smakeloze pap
van het politieke leven heeft het
calvinisme ook produkten voort
gebracht die meer het karakter
dragen van verwoestend zoutzuur
dan van bederfwerend evangelisch
zout. "Geheel onnodige levensver-
zuring en een kortzichtige moraal
hebben als zoutzuur ingewerkt op
levenslustige en creatieve naturen.
Ook de apartheid is een calvinis-
Voor de derde keer in de laatste tijd heeft een S biXd^ersma calvinist.
Joodse gemeente een kerk gekocht om deze als want het belangrijkste produkt van
Joods bedehuis te gaan gebruiken. Het is de Ne- g^ndhSd^HetÏÏontetaan^tfê
derlands Israëlische Gemeente in Bussum, die nu innerlijke drang om het menselijk
een hervormde kerk haar eigendom mag noe- doorhëtTm!keiükêzou?t™n°G™s
men. genade. En dat smaakt naar meer.
Daarom is de beste kritiek op het
calvinisme: calvinistische kritiek".
Nude gereformeerde synode niet
is ingegaan op bepaalde verlangens
van de groep "verontrusten" bin
nen deze kerken, die erop gericht
waren het traditioneel-
(Van een medewerker)
Om financile redenen moest de
hervormde gemeente de kerk
kwijt. De Joodse gemeente daaren
tegen groeit gestaag, ook al door de
overloop uit Amsterdam. Zij is de
enige Joodse gemeente in Neder
land, die in ledental vooruitgaat.
dam, een kerk. Dat was het gebouw
van de Vrije Gemeente in Buiten-
veldert, waar nu de administratie,
het rabbinaat, een synagoge en
ruimten voor ontspannings bij een
komsten zijn.
Ook de Joodse gemeente van Den
gereformeerde denken en belijden
meer ruimte te garanderen, heeft
het hoofdbestuur van de vereni
ging "Schrift en getuigenis" de
kerkleden opgeroepen om zich met
kracht te verzetten tegen de hui
dige synodale koers en over te gaan
tot oprichting van nieuwe en uit
breiding van bestaande noodge-
meenten.
"Schrift en getuigenis" ziet in de
noodgemeenten op ditogenblik het
meest geschikte middel om het op
rukken van de dwaling een kracht
dadig halt toe te roepen. Toch her
haalt het hoofdbestuur dat nood-
gemeenten een tijdelijke oplossing
zijn op een weg naar eenheid.
Daarom is het intens bezig met het
leggen van contacten met "Schrift-
getrouwe kerken en groepen in
kerken".
'Daar onze synode dienaren des
Woords en zelfs opleiders van onze
toekomstige dienaren, die funda
mentele waarheden van het belij
den van onze kerken loochenen, in
hun ambt handhaaft, werkt zij, on
bedoeld en indirect, mee aan de
verbreiding van dwalingen. Zolang
onze synode dit blijft doen, mist zij
elk in geweten bindend gezag, om
dat de ambtsdragers hun gezag al
leen ontlenen aan hun getrouwheid
aan het Woord Gods".
Aldus "Schrift en getuigenis".
Op de algemene vergadering van
de Nederlandse Protestanten-
Bond die in Apeldoorn werd ge
houden, heeft de voorzitster, me
vrouw E. M. de Bruyn-Sepmeijer
gezegd dat de bond nog teert op
oude roem en geen jong leven meer
schijnt te kennen. Dan rijst de
vraag in hoeverre hij nog bestaans
recht heeft. Er zijn velen die vinden
dat de bond dat wel heeft. Ouderen
hechten aan de contacten, een
kleine middengroep voelt zich nog
strijdbaar als het gaat om de vrij
zinnigheid, maar de jongeren ont-
PAGINA 15.
breken vrijwel totaal. Toch bestaat
er ook by jongeren een groeiende
behoefte aan religieus beleven. Dat
schept een probleem waarvoor de
kerken geen oplossing hebben
kunnen vinden, aldus mevr. De
Bruyn.
De Protestanten-bond ervaart het
als een uitdaging om op die vraag
stelling wel een antwoord te geven.
Daarom heeft het hoofdbestuur
verschillende stappen onderno
men. Met hulp van een professio
neel marktonderzoekbureau zijn
onderzoekingen ingesteld naar de
levenskansen en mogelijkheden
van geloofsgemeenschappen in het
algemeen en van deze bond in het
bijzonder.
Het rapport daarover zal worden
voorgelegd ook aan anderen dan
leden van de NPB voorzover zij
geïnteresseerd zijn in de bond. Het
zal op een beraadsdag die eind mei
1977 wordt gehouden aan alle leden
worden aangeboden.
De Evangelische Omroep zal de
zer dagen 400 ton kleding versche
pen naar Portugal ten bate van de
vluchtelingen. Voor de distributie
onder de vluchtelingen zorgt de
hulporganisatie van de Portugese
Evangelische Alliantie onder lei
ding van de predikant Jaime Vieira
in Lissabon. De EO participeert
ook in de aankoop van een pand in
Lissabon voor het vluchtelingen
werk.
Beroepingswerk: Hervormde
Kerk - aangenomen naar IJssel-
muiden J. M. de Raad Stolwijk,
naar Biggekerke - Meliskerke R. G.
ten Kate Gemert. Geref. Kerken:
aangenomen naar Kollumerzwaag
A. Veldhuizen Honselersdijk, naar
Meppel J. Niemantsverdriet Ze
venhuizen (Gron.); benoemd tot
functionaris bij de IKON J. L. Del
haas Hendrik Ido Ambacht.
Richting
Het enige probleem lijkt de richting
van de kerk: de gebedsinrichting
naar Jeruzalem is niet de lengte-as
van het gebouw en men zal daarom
een dwars-oplossing moeten vin
den.
Nu is dat ook niet zo'n geweldig
probleem. In vroeger jaren nam
men dit ook niet al te nauw. In Den
Haag bestond er een „Hoogduits
Oosten" en een „Portugees Oos
ten". De gebedsrichting in de
hoogduitse synagoge van de Wa
genstraat wees inderdaad naar Je
ruzalem in het zuidoosten, maar in
de toenmalige Portugese synagoge
bad men in de richting v
„oosten", dat negentig graden af
wees van het echte Jeruzalem, dus
in noordoostelijke richting.
Concentratie
Na Amsterdam, Den Haag, Rotter
dam, Utrecht en Arnhem is Bus
sum met 212 zielen de grootste van
de overgebleven 38 Nederlands-
Israëlitische gemeenten.
Enige jaren geleden al kocht de
grootste Joodse gemeente van ons
land, de hoofdsynagoge in Amster-
genstraat, vroeger in het hart van de als op dat van cultuur
houden, zijn elders gemeentebes
turen ertoe overgegaan, vroegere
synagogen te verwerven om ze als
cultturgoed of ter herinnering aan
een verdwenen bevolkingsgroep te
bewaren.
Vooral in de eerste jaren na de oor
log zijn veel synagogen door de
Joodse gemeenschap als overbodig
wel iedere plaats van een beetje
omvang wel een synagoge. Na de
moord op de Joden was daar geen
behoefte meer aan. Door het ver
dwijnen van veel synagogen is zo
wel op het terrein van de cultuur
historie als op dat van de architec
tuur onherstelbaar verlies geleden.
Badhuis
In plaatsen als Assen, Harderwijk,
Culemborg, Hoogeveen, Winschó-
concentreren, ten en Appingedam zijn de vroe-
godsdienst gere synagogen als kerk in gebruik
Haagse Jodenbuurt, ligt in eeri door
Joden ontvolkte wijk. De gemeen
schap is nu meer in het Bezuiden-
hout te vinden. Daar heeft zij de
hervormde Goede Vrijdagkerk ge
kocht. Ook hier wil men het Joodse
genomen. In andere steden zijn sy-
ment. nagogen totaal gedegradeerd: in
Delfzijl tot badhuis, in Kampen tot
Rp7warpn pakhuis, in Weesp tot garage en in
de Haagse Carpentierstraat tot bio-
Terwijl zo Joods-Nederland kerken scoop.
koopt om het eigen leven gaande te Dat zijn bestemmingen die tegen
de Joodse wet indruisen. Men mag
een synagoge, als zij is vervallen,
niet met gering schatting behan
delden.
De laatste tijd is dat ook tot de
plaatselijke overheid in tal van ge
meenten doorgedrongen. Hier en
daar probeert het gemeentebestuur
verkochte synagoge i
symbolische bedrag van een gul
den van de Joodse gemeente die
haar niet meer kan onderhouden.
De huidige opvatting is, dat het
aantal in Nederland zo gering is
geworden, dat men moet behouden
wat er nog is.
In Emmen is de synagoge onlangs
door de gemeente gerestaureerd. In
Nijmegen gebeurt hetzelfde en ook
die in Delft is behouden gebleven.
In Meersen streeft men naar be
houd. En in Groningen wordt al
maanden lang een felle strijd ge
voerd met het gemeentebestuur om
tot aankoop over te gaan van de sy
nagoge, die tot voor kort als wasse
rij in gebruik was en die dreigde
een functie te krijgen in het be-
drijfsgebeuren van de directe om
geving, dat klanten lokt met rode
lampen. Het gemeentebestuur van
Oude Pekela heeft de vroegere sy
nagoge aldaar aangekocht om er
een museum van te maken. En
zoals bekend, staat de restauratie
van de Leidse synagoge op het punt
te beginnen.
Piëteit
Piëteitsoverwegingen hebben in
Nieuweschans een rol gespeeld bij
de aankoop van de vroegere syna
goge. Men wilde haar houden als
een herinnering aan de vroegere
Joodse gemeenschap. Ze is nu ge
restaureerd.
Toch heeft piëteit niet overal de
zelfde inhoud. De synagogoe van
Nieuweschans is wel gerestau
reerd, maar vervolgens verhuurd
aan een begrafenisonderneming
die haar als aula benut.
Uitspraak
Reeds tweeduizend jaar geleden
toen de mondelinge leer werd vast
gelegd in de Talmoed, werd ook de
uitspraak van rabbi Juda opge
schreven: „als een synagoge verval
len is, mag men er niet een lijk in
brengen om er de dodenwacht bij te
houden".
Felle kritiek op ziekenhuis
AMSTERDAM (ANP) - Twee
nieuwe getuigen in de dodelijke
abortuszaak tegen twee Amster
damse artsen van de op 13 novem
ber 1974 op last van de justitie ge
sloten abortuskliniek "Sarphati-
huis" in de hoofdstad hebben giste
ren voor de rechtbank in Amster
dam kritiek geuit op de gang van
zaken in het inmiddels in het
nieuwe Slotervaartziekenhuis
overgegane Weesperpleinzieken-
huis.
Volgens de 32-jarige ambulance-
verpleger R. D. van Asperen en de
37-jarige chauffeur-ziekendrager
D. C. Scholten hadden zij "zeer
slechte" ervaringen met dit zieken
huis bij spoedopnamen. "Bij an
dere ziekenhuizen staat in dat geval
personeel beneden klaar om de pa
tiënt op te vangen en is verder alles
gedaan om een spoedige behande
ling mogelijk te maken. Maar bij
het Weesperpleinziekenhuis was er
geen brancard beneden, moesten
we op de lift wachten en de mensen
zelf bij elkaar zoeken", aldus Van
Asperen.
In het geval van een 37-jarige Belgi
sche vrouw uit Turnhout, moeder
van vijf kinderen, die in de Sarpha-
tikliniek was geaborteerd, na een
optredende complicatie naar het
Weesperpleinziekenhuis werd ge
bracht en daar overleed, zou daar
door een stagnatie van 20 tot 25 mi
nuten zijn ontstaan.
De officier van justitie, mr. L. van
den Berg, verwierp de gedachte,
dat de Belgische overleden zou zijn
als gevolg van deze stagnatie.
In het geval van de Belgische
vrouw had de rechtbank bepaald,
dat er een nieuw onderzoek zou
worden ingesteld omdat zich
nieuwe getuigen hadden gemeld,
die mogelijk een ander licht op de
zaak zouden kunnen werpen.
Die andere getuigen waren Van
Asperen en Scholten. Zij vertelden
destijds de bemanning te hebben
gevormd van de ambulance waar
mee de geaborteerde vrouw van het
Sarphati-huis naar het Weesper
pleinziekenhuis was overgebracht.
De twee hadden aanvankelijk geen
verklaringen in deze zaak afgelegd
omdat de directeur van de
ambulance-dienst, zo zeiden zij,
hen na het gebeuren een spreek
verbod had opgelegd. Maar nadat
beiden bij het bedrijf waren ver
trokken had Van Asperen zich tot
de politie gewend omdat hem uit
krantenverslagen was gebleken,
dat een aantal feiten en omstandig
heden, die hem uit eigen waarne
ming bekend waren, op de terecht
zitting anders werden voorgesteld
dan ze zich volgens hem hadden
voorgedaan. Daarna had de politie
ook Scholten gehoord.
Premier Quebec
belooft een
referendum
NEW YORK (AFP) - De
premier van de Canadese provincie
Quebec, Renë Levesque, heeft in
een vraaggesprek beloofd een refe
rendum te zullen organiseren over
de kwestie van de onafhankelijk
heid van de provincie.
In het gisteren in het Amerikaanse
tijdschrift Time gepubliceerde
vraaggesprek voegde Levesque er
aan toe dat hij niet gelooft dat de
federale regering zich tegen de on
afhankelijkheid van Quebec zal
verzetten als de bewoners van de
provincie bij het referendum de
wens daartoe uitdrukken.
"Als het ja is, zullen wij over de no
dige pressiemiddelen beschikken
voor de beslissende onderhande
lingen. Ik zie niet dat Canada - ik
heb te veel eerbied van de Cana
dese democratie - met geweld een
bevolking met een duidelijke iden
titeit kan tegenhouden die zegt Wij
wiilen er uit".
Levesque verklaarde voorts dat de
regering van Quebec van plan is
met Ottawa te gaan onderhandelen
over de overdracht van bevoegd
heden op verschillende gebieden,
zoals belastingen, immigratie en
soiale bijstand nog voordat het re
ferendum is georganiseerd.
"Wij hebben geen mandaat nodig,
wij hebber er een geërfd", zei hij,
zinspelend op de pogingen die in tal
van jaren door Quebec zijn onder
nomen om die vraagstukken met
de federale autoriteiten te bespre
ken.
VARIA
Cursus over de
regionalisatie
gezondheidszorg
LEIDEN - In de collegezaal van het
laboratorium voor fysiologie wordt
donderdag en vrijdag a.s. een
Boerhaave-cursus gehouden ge
wijd aan de 'regionalisatie in de ge
zondheidszorg en de rol van het
medisch onderwijs'. Drie aspecten
van regionalisatie worden op dit
symposium onder de loupe geno
men:
kwaliteitsverbetering van de ge
zondheidszorg.
het voorzien in voorwaarden die
degelijk onderwijs en nascholing
mogelijk maken.
beheersing van de kosten.
Sprekers komen o.a. uit Engeland,
Zweden en Canada, landen waar
regionalisatie al is doorgevoerd.
De nota van staatssecretaris Hend
riks van Volksgezondheid, inzake
de regionalisatie van de gezond
heidszorg, heeft de afgelopen tijd
nog al wat stof doen opwaaien. En
omdat aan het congres vrij veel
mensen van de departementen
Volksgezondheid en Onderwijs en
Wetenschappen meedoen, mag aan
deze Boerhaave-cursus wel de no
dige waarde worden toegekend.
Het symposium begint donderda
gochtend om half tien aan de Was-
senaarseweg 62.
DEN HAAG (SP/ANP) - Minister Gruijters (Volkshuisves
ting en Ruimtelijke Ordening) vreest, dat het volgend jaar
niet zal lukken om met de bouw van 110.000 woningen te
beginnen. In het bouwprogramma voor 1977 had hij een
dergelijke bouwproduktie voorgesteld.
Gruyters somber.
Deze sombere verwachting baseert
Gruijters voor een deel op het feit,
dat er steeds minder bestem
mingsplannen gereed komen. Aan
de andere kant heeft de regering als
gevolg van de bezuinigingsoperatie
niet de mogelijkheid om grote be
dragen uit te trekken ter bevorder
ing van de woningbouw.
De minister reageerde hiermee op
het voorstel van het PvdA-Tweede
Kamerlid Kombrink om 600 mil
joen gulden extra in de bouw te
steken en 400 miljoen gulden ach
ter de hand te houden voor onver
wachte ontwikkelingen. Tijdens de
openbare commissievergadering
over de bouwnota, waarin het
bouwbeleid voor de komende vijf
jaar wordt aangegeven, bleek dat
dit jaar wel de voorgenomen
bouwproduktie zal worden ge
haald.. Volgens het Economisch
Instituut Bouwnijverheid zullen
i het eind van het jaar 115.000
Het ARP-kamerlid Scholten liet
tijdens de vergadering blijken, dat
hij de indruk had dat de bouw bij de
regering het kind van de rekening
was geworden. Hij vroeg zich af of
de bouwnijverheid niet meer voor
rang verdiende. Minister Gruijters
wilde hier niets van weten, zo ook
niet van Scholten's voorstel om het
onderhoud aan het eigen huis weer
voor de belasting aftrekbaar te ma
ken.
De WD-woordvoerder De Beer
kraakte de bouwnota van minister
Gruijters. Hij vond de taakstelling
van 110.000 woningen per jaar veel
Rupert Davies
overleden
De Britse acteur Rupert Davies,
die door zijn vertolking van de
Franse pijprokende politiecom
missaris Maigret internationaal be
kend werd, is in een Londens zie
kenhuis aan kanker overleden. Hij
werd 59 jaar.
te laag. Volgens hem is er een
nieuwe markt woningzoekenden
merkbaar, waardoor het woningte
kort tijdens groter zal worden De
PPR en D'66 toonden zich tijdens
de behandeling van de bouwnota
verheugd over het feit, dat de rege
ring het principe 'bouwen om te
bouwen' had verlaten. Men vroeg
zich echter wel af of ieder jaar de
voorgestelde bouwproduktie
wordt gehaald.
CPN: Philippa
niet vrijlaten
DEN HAAG (SP) - De CPN-fractie
in de Tweede Kamer wil dat minis
ter Van Agt (Justitie) afziet van het
voorwaardelijk in vrijheid stellen
van de Hagenaar Philippa.
Philippa, die zich jarenlang heeft
schuil gehouden, werd in 1974 we
gens oorlogsmisdaden tot leven
slang veroordeeld. In november
werd die straf omgezet in vier jaar.
De communist Wolff vindt het on
juist als op 11 december Philippa
vrij zou komen, omdat zijn straf pas
in 1978 verstreken zal zijn.
AUGSBURG - Bij een botsing van twee V/estduitse militaire vlieg
tuigen boven Beieren zijn gisteren alle vijf inzittenden van een
landmetingsvliegtuig om het leven gekomen. De twee andere inzit
tenden van het andere toestel konden zich met hun schietstoel in
veiligheid brengen. Op de onderste foto het vliegtuig waarin de vijf
doden zaten, dat op nog geen honderd meter van het dorp Ziemets-
hausen neerstortte. Op de bovenste foto het andere toestel dat in een
weiland terechtkwam.
ZUID-BEIJERLAND (SP) - De
Zuidhollandse gemeente Zuid-
Beijerland is waarschijnlijk de
enige plaats in ons land waar op
verzoek een uittreksel uit het ge
boorteregister wordt verstrekt
waarop de kerkelijke gezindte
wordt vermeld, teneinde dienst te
kunnen doen als zogenaamde
niet-j o o d ve rklarin g
Er is een aantal Arabische landen
dat slechts bij overlegging van een
dergelijk bewijs een inreisvisum
verstrekt. Van vele kanten bestaan
bezwaren tegen dit systeem, omdat
het discriminator is. Na tussen
komst van het ministerie van Bin
nenlandse Zaken heeft Oegstgeest
onlangs als voorlaatste gemeente
een einde aan dit gebruik gemaakt.
Waarschijnlijk zal binnenkort ook
in Zuid-Beijerland door het minis
terie worden ingegrepen.
B. en W. van Zuid-Beijerland heb
ben nog deze week de gemeente
raad laten weten geen bezwaar te
zien indien een inwoner zelf om een
uittreksel verzoekt, hoewel een
deel van de gemeenteraad en één
van de wethouders er op tegen zijn.
Burgemeester A. Schout is van
mening dat deze bezwaren, zoals ze
onder meer door het Israël Comité
Nederland zijn geuit, inbreuk ma
ken op de rechten van een gemeen
tebestuur. "Ik vind het toch wel te
ver gaan om iemand die er zelf om
vraagt een dergelijk uittreksel te
weigeren. Bovendien is het in ons
dorp met 3500 inwoners maar één
keer voorgekomen dat een vracht
wagenchauffeur die voor zijn werk
naar Iran moest zo'n uittreksel
heeft aangevraagd en dat hebben
we hem gegeven.
