Zwammerdam: 2 de primeur
Acrart
.'-■"St.-*-
"Wonderkistje"
van ds. Mostert
KERKDIENSTEN
Elektronische bas in historisch pijporgel
ZWAMMERDAM - Het elektronisch vernuft van
de plaatselijke predikant, ds. j. Mostert, heeft de
oude kerk van Zwammerdam deze week - voor
de tweede keer binnen enkele jaren - een Neder
landse primeur bezorgd. Mogelijk zelfs een we
reldprimeur.
Het uit 1842 daterende pijporgel,
een Lohman-creatie, is uitge
breid met een elektronisch regis
ter, een subbas 16 voet, waarop de
zondag 45 jaar geworden organist
P. W. Poot de gemeente "trak
teerde" en waarvan ds.- Mostert
de uitdenker en uitvoerder was.
Besparing
Een paar jaar geleden bracht de.
"elektronische dominee", zoals
een publikatie hem destijds
noemde, zijn kerk in het nieuws
met de constructie van een elek
tronisch liedbord, bevestigd aan
het klankbord van de preekstoel.
Daarop kan ieder, tot in de uit
hoeken van de kerk, aflezen wat
er gezongen wordt. .Het bord be
wijst nog steeds zijn goede dien
sten.
Dè nieuwe subbas heeft de hele or
gelklank een extra diepte gege
ven, de bruikbaarheid van het in
strument voor het uitvoeren van
orgelwerken is verdrievoudigd,
maar bovenal wordt de gemeen
tezang nu aanmerkelijk beter on
dersteund.
Organist Poot, die connecties heeft
met een orgelfirma en daardoor
op bepaalde faciliteiten mocht
rekenen, betaalde de materialen
die voor deze unieke orgeluit
breiding nodig waren, zoals
transistors, elektrolieten, weer
standen, contacten, montage
strips, een versterker, een luid
spreker en het omhulsel.
Ds. Mostert voegde de 600 onderde
len samen tot een klank, die zich,
naar deskundigen bevestigen,
niet onderscheidt van een nor
maal register. Een groot deel van
dbminee's vakantie ging daar
mee heen.
Zou deze voorziening op de tradi
tionele manier zijn uitgevoerd,
dan had dit de kerk zeker f 20.000
gekost. Daar waren dan onder
meer 27 houten pijpen en een
nieuwe windlade voor nodig ge
weest.
Nu kan Zwammerdam in dit geval
moeilijk model staan voor ande
ren, omdat men zo'n samenspel
tussen organist en pastor nergens
anders aantreft, maar afgezien
daarvan schijnt een beroep op de
elektronika toch in belangrijke
mate kostenbesparend te wer
ken. Wat menig orgelman er niet
van zal weerhouden,-zo'n "bas-
taardregister" verwerpelijk te
achten.
chanisme dat het geluid .van de
subbas moet voortbrengen is op
geborgen. De elektronikalief-
hebbers willen nog wel weten,
dat detoegepaste generatoren
dubbel-T-oscillatoren zijn, 27 in
totaal, gelijk aan het aantal pe-,
i aangevuld met 27
uitsterfversterker-
daaltoetsen,
insli nier
tjes.
Loze knop
Een paar maanden vóór deze zomer
vroeg de organist, die nu twee
jaar het Damse instrument be
speelt, of het fraaie orgel met een
"vrij pedaal" (een pedaal is een
voetklavier) mocht worden uit
gebreid. Het orgel, dat één hand-
klavier heeft, had namelijk een
"aangehangen" pedaal. Dat wil
zeggen, dat de toetsen van het
voetklavier waren gekoppeld aan
die van het handklavier, zodat de
organist met zijn voeten eigenlijk,
toch op het handklavier speelde.
Hij had als het ware de beschik
king over 12 vingers (10 vingers
en 2 voeten). Waren alle registers
van het handklavier dichtge
schoven, dan gaf het pedaal ook
geen geluid.
'7
de kerk
Sinds 1842 bevond zich links van
het handklavier een registerknop
die niet kon worden uitgetrok-
keri. De bouwer heeft die knop
wellicht aangebracht om de
symrpetrie van het orgel niet te
verstoren. Boven de loze knop zat
een blanco naamplaatje. Sinds
een paar weken is daarop te le
zen: EL. SUBBAS 16".
Pat is de enige wijziging die het or
gel door deze uitbreiding uiterlijk
Versmelten
Ds. Mostert is in z'n sas. Uitgaande
van het principe: "Een orgel met
één werk hoprt niet in een kerk"
heeft er, naar zijn smaak, aan het
Damse kerkorgel altijd iets we
zenlijks ontbroken Dat is nu ver
holpen.
De vraag of zo'n onecht register de
oorspronkelijkheid van het in
strument geen geweld aandoet,
beantwoordde hij met een uitno
diging. "Kom èn hoor!"
En organist Poot "Het geluid van
dit register laat zich bijzonder
goed versmelten met het pijpge-
luid. Men hoort niet een aparte
toon, nee, het hele orgel is erdoor
veranderd. Er is niet iets bij ge
komen, maar het bouwwerk
heeft nu een degelijk fundament
gekregen. Het bestaande orgel is
volledig intact gebleven. En het
geluidseffect is alsof het op de
klassieke manier was gebeurd".
Toepassing
Ds. Mostert, die zelf vele jaren ker
korganist is geweest en zondagr
morgen bij afwezigheid van de
heer Poot%de gemeente "zijn"
subbas, officieel voor het eerst liet
horen, zou zonder bezwaar een
algemene toepassing van "het
kistje" gillen bepleiten. Zelfs
Maar nu is het voetklavier vrij ge
worden. Als alle registers van het
handklavier dicht zijn, kan het
pedaal toch geluid geven. Het
meest geschikte register daar
voor is de subbas 16 voet.
heeft ondergaan. De letters EL
wijzen erop dat men hier te doen
heeft met een elektronisch regis
ter.
Achter de frontpijpen in het orgel
staat een kistje met een vrij zware
luidspreker, waarin het hele me-
vakmensen konden hun oren niet
geloven.
"Trouwens,naar zeggen van de
heer Wortman, de stemmer van
het befaamde Müller-orgel in de
Haarlemse Bavo, past ook de
hooggeprezen Zwitserse orgel
maker Metzier elektronische
subbassen toe. Dergelijke bassen
zijn ongevoelig voor schomme
lingen in vochtigheid en tempe
ratuur. Doorgaans worden grote
houten pijpen in kerken met
droge hete-luchtverwarming het
slachtoffer. Een klein scheurtje
of een losgelaten lijmnaadje ver
oorzaakt al meteen een zwijgen.
En één grote metalen frontpijp
van het nieuwe Metzler-orgel in
de Haagse Jacobskerk kostte vijf
jaar geleden als zo'n f 20.000. Me
taal, met name tin, is erg duur.
Verrast
De Zwammerdammers waren ver
rast. Ze zingen dat het een lieve
lust is. Een enkele keer springt
organist Poot uit de band. Zo liet
hij laatst psalm 146 op de meesle
pende wijs van Johan de Heer
zingen. De kerkeraad gaf hem er
toestemming voor.
Poot ziet dat niet als een concessie
aan de publieke smaak, maar'als
een kans voor de gemeente om
zich aan het begin van de dienst
als 't ware warm te zingen. Een
loflied uit volle borst!
Nog schaven
Is ds. Mostert zelf helemaal tevre
den?
"Nee, nog niet. Aan de inslinger- en
uitsterftijd van de tonen wil ik
npg wat schaven. Als ideaal staat
mij voor ogen wat ir. Heyligers op
het terrein van de elektronische
orgelbouw heeft bereikt. Bij hem
is het vele niet goed, maar het
goede veel".
K^oet een dominee zich nu voor zo'n
onderneming lenen? Ds. Mostert
gelooft van wel.
"Mijn grootmoeder schreef vroeger
in het poézie-album van mijn zus
ter dit gedichtje (ik citeer uit het
hoofd): Ontwikkel alle gaven die
op uw levenspad door God u zijn
gegeven: een onwaardeerb're
schat".
Doven
Heeft ds. Mostert nog meer elek
tronische pijlen op zijn boog?
"Er ligt een doveninstallatie in mijn
voornemen. Dat kan de dertigste
zijn in mijn organisten- en predi
kantenloopbaan. Het is aan onze
lieve gemeente besteed".
S. J. DE GROOT
Dankzij het elektronische wonderkistje van ds. Mostert (op de t
grond) kan organist Poot nu een subbas uittrekken.
De Raad van Kerken in Neder
land spreekt in een brief aan de
Stichting van de Arbeid zijn diepe
ongerustheid uit over het nog
steeds hoge niveau van de werk
loosheid in ons land. Vooral de
94.000jongeren die na hun vorming
niet aan de slag kunnen vragen, al
dus de raad, grote aandacht.
De raad zegt zich verantwoordelijk
te voelen voor de geestelijke en so
ciale nood van deze duizenden Ne
derlanders. Hij stemt in met de
voorstellen tot herverdeling van de
bestaande hoeveelheid arbeid en
doet een beroep op de binnen de
Stichting van de Arbeid samen
werkende organisaties om alle
voorstellen de grootst mogelijke
aandacht te geven. De Raad van
Kerken is graag bereid de leden van
de aangesloten kerken op te roepen
zich vertrouwd te maken met de
gedachte dat ieder een financiële
bijdrage zal moeten leveren ter be
strijding van de werkloosheid.
"Hoewel het nieuwe wetsvoor
stel "gewetensbezwaren militaire
dienst" een aanmerkelijke verrui
ming betekent, vrezen wij toch dat
bij aanvaarding van dit voorstel in
'de toekomst velen tegen hun gewe
ten in worden gedwongen dienst
plicht te vervullen", aldus een ver
klaringvan Pax Christi Nederland
en het Interkerkelijk Vredesbe
raad aan de voorzitter van de bij
zondere commissie voor de wijzi
ging van de wet "gewetensbekwa-
De bezwaren richten zich yooral op
het artikfel waarin wordt omschre
ven welke gewetensbezwaren voor
erkenning in aanmerking komen.
In het nieuwe wetsvoorstel is het
nog steeds de overheid die bepaalt
welke bezwaren geldig zijn.
"Omdat ieder mens uniek is, kan
men lang niet altijd precies invoe
len waaruit het bezwaar voort
komt", menen Pax en IKV, die hun
voorstel herhalen om het bewuste
artikel te vervangen door deze for
mulering: "Ernstige gewetensbe
zwaren zijn de onoverkomelijke
gewetensbezwaren tegen de per
soonlijke veryulling van de mili
taire dienst in de Nederlandse
krijgsmacht". Pax en IKV winden
niet, dat deze formulering te ruim
zou zijn en mogelijkheden in zich
heeft voor ongewenste ontwikke
lingen.
De heer J. C. van Beek (54) te Hil
versum, adjunct-directeur van de
Algemene Bank Nederland in Am
sterdam, heeft zijn functie bij deze
bank neergelegd. Hij wil tijd vrij
maken om met zijn ervaring op fi
nancieel en organisatorisch gebied
christelijk werk te dienen, waarin
deze aspekten niet altijd goed ont
wikkeld zijn. De heer Van Beek is
voorzitter van de stichting Youth
for Christ Nederland en ook lid van
het internationale bestuur van deze
interkerkelijke jeugdorganisatie.
Vanavond om 8 uur geeft de
Duitse organist dr. J. Matussek uit
Essen, met medewerking van twee
fluitisten, een hoboïst en een cellist,
een orgelconcert in de Messiaskerk
in Wassenaar Den Deyl, Zijllaan-
Stadhoudersplein.
Vanavond om 7 uur verzorgt het
jongerenkoor van de Petrusparo
chie in de Petruskerk aan de Lam-
menschansweg in Leiden een the-
madienst onder het motto "Het
kan". Pastor Jansen is de voorgan
ger.
Beroepingswerk: Hervormde
Kerk - beroepen te Rotterdam-
Overschie kandidaat H. Onderstal
Hattem. Geref. Kerken Vrijge
maakt: bedankt voor Ommen A.
den Broeder 't Harde. Geref. Ge
meenten: bedankt voor Harlingen
A. Bregman Rijsèen, Baptisten
gemeenten: beroepen te Haarlem
P. van der Werf Winschoten.
Wanneer je met iemand een
bepaald gpsprek hebt en
daarbij al spoedig te horen
krijgt dat het hem niet kan
schelen, dan heeft het mees
tal weinig zin het gesprek
voort te zetten. Zo'n uiting
van onverschilligheid be
wijst, dat de nodige aan
dacht ten enenmale ont
breekt.
Onverschilligheid kan echter
verschillende achtergron
den hebben. Iemand kan zo
veel droevige en pijnlijke
ervaringen hebben opge
daan, hij kan zo in het leven
zijn teleurgesteld, dat het
hem allemaal niets meer kan
schelen.
Of iemand heeft zo weinig in
teresse, zijn gezichtsveld is
zo beperkt, dat er helemaal
niets is dat hem boeit en
waarvoor hij in beweging
komt.
Het kan ook zijn, dat iemand
wel zegt dat iets hem niet
kan schelen, terwijl uit alles
- blijkt dat het hem wel dege
lijk iets doet.
Alle onverschilligheid is niet
gelijk. Maar op geen enkele
s onverschilligheid
een deugd. Behalve wanneer
het bepaalde dingen geldt
terwijl er andere, die veel be
langrijker zijn, tegenover
staan.
De dingen hebben niet alle
maal dezelfde waarde. Je
kunt een mooie positie heb
ben zonder datje daar volle
bevrediging in vindt. Je
kunt allerlei zekerheden
hebben opgebouwd en je toch
nog onzeker voelen
Je kunt dingen bezjtten die
minder waard zijn, en iets
missen dat meer waard is.
We moeten daarom leren on
derscheid te maken tussen
wat meer waard is en wat
minder waarde heeft.
Afstand
Van Paulus vertelt de bijbel
dat hij van bepaalde dingen
afstand heeft gedaan, om
dat de kennis van Christus
hem boven alles ging.
Hij was aanvankelijk een
man die nauwkeurig dejed
wat tie Joodse wet hem voor
schreef. Hij had alle diplo
ma's behaald die een Israë
liet in die tijd maar kon be
halen. Hij had van zijn
leermeester Gamaliël een
uitstekende opleiding geno
ten die hem gemaakt had tot
een expert op het gebied van
de bestudering en de toepas
sing van de Joodse wet.
In een autobiografie geeft hij
een opsomming van al de
voorrechten waarop hij zich
kan beroemen.
Maar op een gegeven ogenblik
heeft hij al die voorrechten
prijsgegeven omdat ze hem
afhielden van Christus, die
nu de allesheersende plaats
in zijn leven ging innemen.
Alle roem die hij tot op dit
ogenblik had, stond hij af,
omdat hij in gemeenschap
met Christus wilde leven.
Zo lag het bij Paulus.
Hoe ligt dit bij ons? Welke din
gen hebben bij ons het ac
cent? Wat maakt nu feitelijk
ons leven uit?
Wat het zwaarst is, moet ook
het zwaarst wegen.
W. H. WALVAART,
Leiderdorp.
ZATERDAG 20 NOVEMBER 1976
LEIDEN - Herv. Gemeente: Hoogland-
sekerk 10 ds. Bouhuys, 11.45 oec. stu-
dentendienst; Marekerk 10 ds. Meijers, 5
ds. De Jong; Maranathakerk 10 ds. Kool
stra; Betlehemkerk 10 dr. Springer; Be
vrijdingskerk 9 en 10.30 ds. Bovenberg, 5
ds. Boogert, zangdienst;-Vredeskerk 10
ds. Steenstra; Waalse kerk 10.30 ds. Ribs;
acad. Ziekenhuis 10 ds. Brederveld;
Diac.huis 10.30 ds. Hemmes; jeugdkapel
Vredeskerk 10 hr. Lagerwerf; jeugdka
pel G. Herder 10.30 hr. v. d. Ploeg; Me-
renwijk 10 ds. Hortensius. Geref. kerk:
Zuiderkerk 10 dr. Vlijm, 5 dr. Wentzel
Den Haag; Petrakerk 10 ds. Bosman
.Noordwijk, 5 ds. Hortensius; Oude Vest
10 dr. Wentzel, 5 ds. Koolstra; Mar.kerk
10 ds. Koolstra, 5 ds. Bovënberg; Be-
vr.kerk 9 en 10.30 ds. Bovenberg, 5 ds.
Boogert zangdienst; proerjhoven 10 ds.
Hofman; De Mirt 10 hr. Spijker; Mieren
nest 10 hr. Kromhout. Dolerende Nood-
gemeente Groot Leiden (Herengr. 70):
8,30 en 7 hr. Maaskant, Ens. Geref. kerk
Vrijg.: 10 en 5 ds. Gootjes. Chr. Geref.
Kerk: 10 dienst, 5.15 ds. Starreveld Delft.
Geref. Gemeente: 10 en 4.30. Geref. Ge
meente in Ned. 11.30 en 5.30. Evarig.-
Luth. Gemeente: 10.15 ds. Happee.
Remonstr.-Doopsgez. Gemeente: 10.15
ds. Cuperus Den Haag; HA. Baptisten
gemeente: 10 ds. v. Mameren. Evang.
Christengemeente (Middelstegr. 3): 10
hr. Dikkes. Zendingswerk Midder-
nachtsroep (Zoeterw.singel 21) geen
dienst i.v.m. dag in Driebergen. Evange
liecentrum Zijlsingel 2:10 hr. Zijlstra, di.
8 film. Pinkstergemeente (O. Rijn 3): 3
hr. Eikerbout. Nieuw-Apost. Kerk (H.
RUnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8. Leger des
Heils Hooigracht; 10 en 7.30. Christian
Science (Steenschuur 6): 10.30. Kerk van
J. Chr. v. d. Heiligen d. Laatste Dagen
(Steenschuur 6f. 10.15. Oud-Kath. Kerk:
10 h dienst. Vrii-Kath. Kerk: 10.30 h.
mis, Vreewijkstr. 19. Rk kerken: Haag-
weg zat. 7. zond. 9, 10.45, 12 en 6.30;
Steensch. zat. 7. zond. 10, 11.30, 6 en 7;
Lammenschans zat. 7, zond. 9, 10.30, 12
en 6; Haarl.str. zat. 7, zond. 9,10.30,12 en
6.30; Rijndijk 281 zat. 7, zond. 9.30 en
11.30; Boshuizerlaan zat. 7, zond. 9.30 en
11.30; Herensingel zat. 7. zond. 8.30,9.30.
en 11.
ABBENES: Herv. Gemeente: 9.30 ds. H.
Boonstra, 7 ds. Den Harder.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem.: 10
ds. Wolthaus, 7 hr. Christ Leiden. Geref.
Kerk: 10 ds. Vree, 6.30 ds. v. Harmeien.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 6.30 ds.
Madem. Rk kerk: zat. 7, zond. 7.30 en
10.30.
'ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Adventskerk 10 ds. De Ruijter
Amstelveen; 6.30 ds. Bogers; Kruiskerk
10 ds. Bogers; Opst.kerk 10 ds. Hane-
maayer, 4.45 zang, 5 -ds. Reerds Rotter
dam, opendeurdienst; Nabij 10 jeugd
kapel; G. Herderkerk 10.30 ds. Hoogen-
dijk; De Bron 9 en 5 ds. Hoogendük;
Oudshoornseweg 10 ds. Oort jongeren-
dienst; Sionskerk 9.30 ds. Schrijver
Woerden, 6.30 ds. Verploeg. Geref. Kerk:
Mar.kerk 10 ds. v. Harmeien, 6.30 hr. Te-
nyenhuis; Salvatorikerk 10 hr. Tenyen-
huis, 6.30 dr. Vlijm, Qpst.kerk 5 ds.
Reerds R'dam opendeurdienst; G. Her
derkerk 9 ds. De Ruiter, 6.30 idem; De
Bron 9.30 ds. v. d. Ree, 10.30 ds. De Rui
ter, 6.30 ds. v. d. Ree. Geref. Kerk Vrijg.:
8.45 en 6.30 ds. Boxman, in kapel
Martha-stichting. Geref. Kerk Vrijg.
Buiten Verband: 9.30 hr. Fröleng, 7 ds.
Blokhuis Schiedam, kantine soc. werk
plaats Binnenhaven. Chr. Geref. Kerk":
9.30 en 4.30.
Oud-Geref. Gemeente: 9.30 en 4.Baptis-
tengemeente: 10 br. Lourens, 6.30 ds.
Koekkoek, noord (Sportlaan) 10 hr. Vis
ser. Leger des Heils: 10 en 6.30 samen
komst. Volle-Evangeliegemeente (geb.
Kindervreugd): 10 hr. v. Leeuwen. Mo
luks Evang. Kerk: II ds. Sitanala. Mo
luks Prot. Kerk: 4 ds. Tomasoa, Woer
den. RK kerken: Bonifaciuskerk zat. 7,
zond. 8.30, 10 en 11.30; Piuskerk zat. 7,
zond. 9,10.30 en 11.45; De Bron zat. 6.30,
zond. 8.30 en 11.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Blenk Woubruggeu6 Hr. v. d. Born
Giessendam. Geref. Gemeente: 9.30
leesdienst, 2.30 ds. Honkoop Rotterdam.
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds. B.outer Hilversum, 6.30
ds. De Vreugd; Salvatorikerk 10 ds. De
Vreugd, 6.30 ds. Droogers; Bethlehem-
kerk 10 kand. Van Campen Papend-
recht, 6.30 ds. Jonkers Utrecht. Geref.
Kerk: 10 em 6.30 ds. 't Hart.
BOSKOOP - Herv. Gemeente: 9.30 en
6.30. geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Omta; De
Stek 9.30 ds. Stelwagen. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Drayer Hilversum.
Geref. Gemeente: 9.30 en 6 dienst. Op-
wekklngsgemeente (geb. Concordia):
9.30 dienst. Vergadering van Gelovigen
(Nieuwstr.): 9.30 en 5. RK kerk: kerk zat.
7. zond. 8.45,10 en 11.30; Ontmoeting zat.
5.30, zond. 10.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente:
9.30 ds. Droogers Bodegraven, 6.30 ds. v.
Roon Zeist jeugddienst. Geref. Kerk: 10
en 5 ds. Versluys. RK kerken: Michael
zat. 7, zond. 9; Bernardus zat. 7, zond.
10.30; Ridderhof 10.30; Haz. dorp zat. 7,
zond. 8. 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv. Gemeente: 10 ds. v.
Bruggen, 7 ds. Boonstra. Geref. Kerk: 10
en 5 ds. Pouwels. Chr. Geref. Kerk: 10 en
5 ds. v. d. Kamp. RK kerk: Martinuskerk
zat. 7, zond. 8.30, 10, 11.30 en 12.45; Jo
zefkerk zat. 7, zond. 8.30,10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 dr.
v. Vliet, m.m.v. kerkkoor. RK kerk: zat.
7, zond. 8 en 10.30.
DE KAAG - Herv. Gemeente: 10 ds. Car-
stens. RK kerk: zat. 7, zond. 8, 10 en 7.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds. Teygeler, 6 ds.
Gebraad; Ontmoetingskerk 10 ds. Ge
braad, 6.30 ds. Teygeler; school Narcis-
straat 10 interkerkelijke evangelisatie-
dienst. Geref. Kerk: 9.30 drs. v. Dam
Alphen, 5 ds. Bijlsma Amsterdam.
RK kerk: zat. 7. zond. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gemeente:
Nieuwe Kerk 10 ds. Monster Hierden, 6
ds. Baas; Oude Kerk 10 ds. Vink, 6 ds.
Hovius; Ichthuskerk 10 ds. De Vos, 5 ds.
Vroegindewey; Pniëlkerk 9.30 ds. Ho
vius, 6 ds. Vink; Gr. v. Pr. school 10 ds.
Boer; Overduin 2 ds. Baas.Geref. Kerk:
Vredeskerk 10 ds. De VrieS, 5 DRS. V.
Dam Alphen; Triumfatorkerk 10 ds. Vro
lijk, 5 ds. De Vries. Geref. Kerk Vrijg.:
10.15 leesdienst, 3.30 ds. HofF. Geref.
Kerk Vrijg Buiten Verband: 8.45 en 7 ds.
Roukema. Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 v. d.
Ent. Geref. Gemeente: 10 leesdient, 7 ds.
Hakkkenberg Lisse. Volle-
Evangeliegemeente (Voorstr. 110(: 9.45.
Soefie-beweging: wo. 8.30 nam.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: 10 en 7 ds. v. d. Linden, HA. Gerf.
Kerk: 8.30, 10.30 en 7 ds.*Swierts, HA.
LEIDERDORP - Herv. Gemeente en
Geref. Kerk: Dorpskerk 10 ds. Knorth,
HA; Hoofdstraatkerk 10 ds. v. Loenen
HA, 6.30 ds. v. Loenen HA; Scheppings-
kerk 9 en 10.30 ds. Geursen, 5 jongeren-;
dienst. Baptistengemeente: 10 diénst, 5
br. Bouhof. RK kerk: zat. 7, zond. 8.30,10
en 11.30.
LEIMUIDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
De Vree. Geref. Kerk: 9.30 en 7 kand. Los
Kampen. RK kerk: zat. 7, zond. 7.30,9.30
en 11.15.
LISSE - Herv. Gemeente: grote kerk 10
ds. v. d. Velden, 7 jeugddienst; Paulus-
kerk 10 ds. Keuning Noordwijk. Geref.
Kerk: 10 ds. Flinterman Den Haag, 7 zie
herv. gem. Geref. Kerk Vrijg» 10 en 5
Simpelaar. Geref Kerk Vrijg. Buiten
Verband: 9 ds. Schuurman, 5 dients.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30 kand. Wallet
Veenendaal. Gerf. Gemeente: 10 en 4 ds.
Hakkenberg. Oud-Gerf. Gemeente: 9.30
en ij, wo. 7.30 ds. Kamp. RK kerken:
Agatha zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30;
Poelhuys zat. 7, zond. 9 en 11.30; Maria-
kerk zat. 7, zond. 8.30, 10. 11 30 en 5.30;
Engelbew. zat. 7, zond. 7.30, 9.30, 11 en
5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Bronsgeest Haarlem, 6.30 ds. v. Itter-
zon Gouda. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds.
Nooteboom. Chr. Geref. Kerk: 9.30
dienst, 2.15 ds. v. d. Ent. RK kerk: zat. 7,
zond. 7.30, 9, 10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
en 6.30 ds. Kaai. Gerf. Kerk: 9.30 dr.
Wind, Leiden, 7 ds. Koekkoek Waddinx-
veen. RK kerk: zat. 7, zond. 9 en 11.
NIEUW VENNEP - Herv. Gemeenten:
9.30 ds. Den Harder, 7 ds. Westra Beilen.
Gerf. Kerk: 9.30 ds. Rang, 4.30 ds. Wijn
gaarden. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 3 ds.
Kampman, Ede. RK kerk: zat. 7, zond.
9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Lalleman Oude Wetering, 7 ds. Brons-
geest Nieuwkoop. Geref. Kerk: 10 en 7
ds. Vruggink Apeldoorn. RK kerk: zat.
7.30, zond. 7.30, 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gemeente: Zee
Hoofdstraat 10 hr. Geursen Haarlem,
5.30 dr. Jansen; De Rank 10 ds. v.d.
Bergh R.dam, 3.30 ds. Hovius Katwijk
aan Zee; Sole Mio 9 dr. Jansen; Binnen
10 dr. Jansen, 7 ds. Keuning. Geref.
Kerk: Zee 10 ds. Warnink, 5 ds. v. Santen
Sassenneim; Binnen v.d. Bergh-
stichting 11 ds. Elgersma, Vinkenlaan-
kerk 9.30 ds. Elgersma, 5 ds. Warnink.
Rk kerken: Maria ter Zee 9, 11 en 7; St.
Jeroen 8,10 en 11.30.
NOORDWUKERHOUT - Herv. Ge
meente: 10 ds. Streefland. Rk kerken:
Jozefkerk zat. 7, zond. 8,10,11.30 en 6;
Viktor zat. 7, zond. 8, 9.30, 11 en 6; De
Zilk zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30; Bavo
9.30; S. Maria zat. 7.15, zond. 10.
OEGSTGEEST - Herv. Gemeente:
Groene Kerk 10.30 ds. Sasse en pastor v.
Well, oec. dienst; Pauluskerk 10 ds. Sie-
rat; gem. centrum 10.30 ds. v. Oosten,
Kooten; gem. centrum 10.30 hr. Robbers
jeugdkerk. Geref. kerk: 10 ds. Vegter, 7
ds. Brokerhof, Voorhout, Geref. Kerk
Vrijg» Geref. Kerk Vrijg. Buiten Ver
band: 8.45 br. Stahlie, 4 ds. v.d. Berg, in
gemeentecentrum. Rk kerk: Willibrord-
kerk zat. 7, zond. 10 en 12; Bonaventura-
kapel zat. 6.30, zond. 9 en 11. Volle-
Evang. Gem. centrum, 4 hr. v.d. Brugge
Den Haag.
OUDE-ADE - Rk kerk, zat. 7, zond. 8.30
en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds Kool te Kat
wijk aan Zee. Geref. Kerk: 9.30 ds. Wijn
gaarden Nieuw-Vennep, 5 ds. Van Hal-
sema Katwijk. Rk kerk: zat. 7, zond. 8,
9.30 en 11. Remonstr. Gemeente: 10 drs.
Went Bloemendaal.
ROELOFARENDSVEEN - Rk kerken:
S. Petrus Banden zat. 7, zond. 8, 9.30,11
en 12.15; kerk M. Presentatie zat. 7, zond.
8, 9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gemeen
te: 9.30 ds. Boogert Leiden, 7 ds. Wol
thaus Aarlanderveen. Chr. Geref. Kerk:
9.30 dienst, 2.15 ds. Bouw Scheveningen.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente: grote
kerk 9.30 ds. v. Niel, 5 ds. v.d. Bogerd
zangdienst; Bethelkerk 9.30 ds. v.d. Bo
gerd, 5 ds. v. Niel. Geref. Kerk: Petra-
kerk 9.30 ds. Damsma, 5 ds. Huisman;
Immanuèlkerk 9.30 ds. Huisman, 5 ds.
Baayen; Mar. kerk 9.30 ds. Baayen, 5 ds.
Damsma. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5
kand. Rietveld Apeldoorn. Evang.
Christengemeente (aula mavo): 10
dienst. Rk gemeenschap (aula tuin
bouwschool); zat. 7, zond. 10.30.
RIJPWETERING - Rk kerk: zat. 7, zond.
7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gemeente: 9 en
10.30 kand. Dee Oegstgeest, 7 open
deur-dienst. Geref. Kerk: 10 ds. v. San
ten 5 ds. Elgersma Noordwijk. Chr. Ge
ref. Kerk: 10 en 5 ds. Rebel. Rk kerk: zat.
7. zond. 8, 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gemeente: 10 ds. Lin-
denburg, 6.30 ds. Holst Naaldwijk. Ge
ref. Kerk: 10 ds. Bezemer, 6.30 ds. v.d.
Heiden Zw.dam. Rkkerk: Langeraar zat.
7, zond. 8, 9.30,11 en 12.15; dorp zond. 9
en 12.
VALKENBURG - Herv. Gemeente: 10
en 6.30 ds. Overgaauw. Geref. Kerk: 9.30
hr. Brouwer Katwijk, 6.30 ds. Vrolijk,
Katwijk. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30 en 5.15
ds. Hoff.
VOORHOUT - Herv. Gemeente: 10 ds.
Brokerhof. Rk kerk: zat. 7, zond. 9,10.30
en 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 ds.
Meijering; Hulp en Heil 10 ds. Lentz;
aula NH 9.30 vic. Bijl. Geref. Kerk: 10 en
5 ds. Swen Den Helder. Geref. K. Vrij
gemaakt 10 en 5 ds. Brands Ermelo. Rk
kerken: M. Godskerk zat, zond. 8, 10 en
11.30; Laurentius zat. 7, zond. 8.30,10.30
en 12; aula NH 11.
WADDINXVEEN - Herv. Gemeente:
Brugkerk 10 kand. Zoutendijk Delft,
6.30 ds. Verboom; Hoeksteen 9.30 ds.
Fieren Ede, 6.30 kand. Zoutendijk; Be
thelkerk 9.30 ds. Verboom. 5 ds. In 't
Veld, Ede; Immanuelkerk 9.30 ds. Quar-
tel Gouda, 5 ds. Haitsma Woerden. Ge
ref. .Kerk: Kruiskerk 10 ds. Koekkoek, 5
ds. v. Gilst Papendrecht Ontmoetings
kerk 10 ds. v. Gilst, 5 ds. Koekkoek.
Oud-Geréf. Gemeente: 10 en 6.30. Chr.
Afgescheiden Gemeente: 9.30 en 5 ds.
Verloop. Remonstr. Gemeente: 10 ds.
Hooykaas. Volle-Evangeliegemeente
(Lindengaarde 17a): 9.30 hr. v.d. Heijden.
Rk Ontmoetingskerk zat. 7, zond. 8.30,
11.45 en 6.30; Viktorkerk zat. 7, zond. 10.
WARMOND - Herv. Gemeente: 10 ds.
Den Tonkelaar, 5 hr. HofFenaar Voor
hout. Rk kerk: zat. 7, zond. 8.30, 10 en
11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 dr. Frederikse, 7 muziek
dienst Kievietkerk 10 ds. Wiersma;
Messiaskerk 10 hr. Taal, 4.30 ds. De Jong
Leiden; Dorpscentrum 9.30 ds. Verploeg
Alphen aan den Rijn. Geref. Kerk: 10 en
5 ds. v.d. Meulen, HA; Zuid mevr. ds. v.d.
Veen Krimpen aan de IJssel, 5 ds. Bre
derveld Leiden. Ned. Prot. Bond: 10.30
ds. Werner.
WOUBRUGGE - Herv. Gemeente: 9.30
hr. Goedhart Nieuwkoop, 6.30 ds. Blenk.
Geref. Kerkr 9.30 ds. v. Drie, Delft, 6.30
ds. Huizebosch. Rk kerk: zat. 7, zond. 10.
Ned. Prot. Bond (Het Oude Raedthuys):
2.30 jubileumdienst tgv 90-jarig bestaan
der afdeling, ds. Roos en ds. Cadee, 4
receptie met diavertoning oud-
Woubrugge.
ZEVENHOVEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Nicolai. Geref. Kerk: 9.30 en 7 ds. v.
Houten Aalsmeer. Rk kerk: zat. 7, zond. 9
en 10.45.
ZOETERWOUDE-Herv. Gemeente: 10
ds. Schoch. Rk kerken: Janskerk zat.
7.30, zond. 9.30; Chr. Dienaarkerk zat. 7,
zond. 10 en 11.30; Rijndijk Meerburg-
kerk zat. 7, zond. 10.12 en 6.
ZWAMMERDAM - Herv. Gemeente: 10
en 6.30 ds. Mostert. Geref. Kerk: 10 ds.
v.d. Heiden, 6.30 ds. Bezemer.
