"Meneer,
vertel nog
eens een
lekker
verhaal
Dienen
KERKDIENSTEN
NIET ALLE BIJBELSTOF
IS GESNEDEN KOEK
VOOR ANTOON CHRIST
ZATERDAG 30 OKTOBER 1976
Team
De Gouwenaar Antoon Christ
werkte tot 1972 als boekhouder op
de Martha-Stichting in Alphen aan
den Rijn. Maar zijn hart ging uit
naar andere bezigheden. In dat jaar
slaagde hij voor catecheet. Tot
midden 1974 had hij twee part-time
baantjes: leraar godsdienst aan een
mavo in Gouda en pastoraal mede
werker bü de hervormde gemeente
in Reeuwijk. Toen volgde zijn be
noeming in volledige dienst in Lei
den.
Hij kreeg zijn aanstelling van de
hervormde centrale kerkeraad:
hulpprediker belast met het bijbe-
londerwijs op de 24 openbare scho
len, lagere zowel als buitengewoon
lagere. Zelf komt hij op 10 scholen.
Zijn 14 part-time medewerkers (6
gehuwde onderwijzeressen, 1 rk
zuster en 7 studenten van de Peda
gogische Akademie die voor hun
hoofdakte bezig zijn) doen de rest.
Met z'n allen zijn ze verantwoorde
lijk voor 65 lessen per week.
Christ is behalve lesgever ook or
ganisator van het geheel en bege
leider van het team. Vier keer per
jaar houdt hij met de hele club een
contactmiddag om vragen door te
nemen en ervaringen uit te wisse
len. Daartussendoor legt hij binnen
zijn team nog persoonlijke bezoe
ken af. Hij zorgt ook voor het lesma
teriaal, zoals flanelplaten, dia's,
landkaarten, kinderbijbels en bij
belse stempels.
Liedjes
Als Ton Christ het zelf niet geloofde, zou hij hier niet staan
LEIDEN - Kinderen hebben er recht op, dat de bijbel ge
trouw wordt verteld. Je moet ze geen dingen zeggen die er
niet staan. Kinderen zijn ook meer gevoelig voor het onver
valste bijbelverhaal dan voor allerlei nieuwe gedachten
daarover die de volwassenen bezighouden (of niet...). Er
zijn kinderen die glashard zeggen: er is geen God. En dan
komt een onderwijzer ze vertellen dat er wèhéén is.
Dat geeft al tweestrijd. Als je dan
ook nog je eigen vragen en proble
men op de nek van de kinderen gaat
schuiven, breng je ze nog meer in
verwarring. Daarom: het verhaal in
z'n bijbelse sfeer en waarde laten.
Vraagjes
Dat lijkt Antoon Christ (34), gods
dienstonderwijzer (catecheet) aan
de openbare lagere scholen in Lei
den, de betrouwbaarste leidraad bij
zijn pogingen om de 1800 kinderen
die voor dit vak aan de zorgen van
zijn team zijn toevertrouwd, enige
bijbelkennis bij te brengen.
Nou zijn kinderen niet zo fijngevoe
lig, dat ze zo'n meester of juffrouw
netelige vraagjes graag besparen.
Ton Christ laat ze dan rustig uitvra
gen. Ze zijn er niet op uit, je
schaakmat te zetten. Waarom zou
uit hun eigen, kinderlijke naden
ken over de dingen geen brandende
vraag kunnen opkomen?
Recht op
Je moet als onderwijzer dan ook
niet de indruk wekken dat de -
soms onwerkelijk aandoende - bij
belstof gesneden koek voor je is. Ze
moeten niet denken dat jij met je
geloven geen enkele moeite hebt.
Als je het niet weet, moet je het ge
woon zeggen. Ze hebben er wel
recht op, in alle duidelijkheid van je
te horen dat je geen verhaaltjes
voor de vaak vertelt en datje beslist
niet voor de klas zou staan als je zelf
niet in God en in Jezus geloofde.
Als Christ - om maar eens wat te
noemen - het paradijsverhaal naar
zijn letterlijke tekst probeert over
te brengen, zet hij dat tegen de ach
tergrond van deze gedachte: God
wil dat de mensen gelukkig zijn,
maar de mens kruipt als het ware
onder Hem vandaan en tóch zoekt
God hem weer op en laat Hij hem
niet in de steek.
De sfeer in de klas is voor Ton
Christ het belangrijkst Als die er
niet is, kun je geen godsdientstles
geven. Ze "hangen" aan je als je een
vertrouwensrelatie hebt gescha
pen. Dat heeft niets te maken met
de "jofele bink", bij wie je alles mag
t Is als met
domino: je
kan aanleggen
met niks
uithalen. De man of vrouw voor de
klas heeft het altijd nog voor het
zeggen. Daaraan mag geen twijfel
bestaan. Kinderen voelen dat
scherp aan.
De godsdienstonderwijzer heeft in
zeker opzicht de tijd een beetje
mee. Er wordt op de scholen steeds
minder verteld. Ze lézen er veel
meer dan vroeger. Over geschiede
nis en wereldoriëntatie. Er wordt
meer aan de kinderen zelf overgela
ten.
Van die nieuwe onderwijsmetho
den hoor je Christ geen kwaad
woord zeggen. Maar een feit is wel
dat het levendig vertelde verhaal
onder de jeugd nog niets aan popu
lariteit heeft ingeboet.
Hij heeft het in een vierde klas
mavo in Gouda meegemaakt dat
grote lummels hem vroegen nog
eens een "lekker" verhaal te vertel
len. Nou, na sterk aandringen deed
hij het dan maar. Het werd de pro
feet Elia op de Karmel. Die ver
schrikkelijke confrontatie van die
ene man Gods met een heir van
Baaispriesters. Ademloze stilte na
tuurlijk.
Zeker effect
Christ is niet wars van een zeker
effect. Het moet gezegd: hart en
woord en gebaar zijn bij hem één.
Daarom vertelt hij realistisch en
meeslepend. Doekjes die anderen
misschien om bijbelse feiten
heenwinden behoren niet tot zijn
uitrusting.
Het onderwijs in het algemeen ho
noreert die behoefte aan het ver
haal niet meer zo. Daar komt nog bij
dat de rijen der goede vertellers
sterk gedund zijn. Hoeveel onder
wijzers lezen het bijbelverhaal niet
voor uit een boek?
Het toppunt is wel de onderwijzer
vijfde klas van een christelijke la
gere school die de kinderen een
bijbel liet pakken om erin te leken
terwijl hijzelf schriften ging nakij
ken. Dat moest dan de bijbelles
voorstellen. Wie z'n vertelling heel
serieus neemt en er z'n hart in legt,
kan zeker zijn van aandacht.
Vurige paarden
Ze doen het niet allemaal zoals
Christ. Sommigen zijn wat moder
ner dan hij. Christ zelf bekent rui
terlijk, dat daar niet veel voor nodig
is... Zo heeft hij in zijn team een
onderwijzeres die sommige verha
len maar moeilijk kan plaatsen. Die
wolk van Hemelvaart bijvoorbeeld
en de vurige paarden van Elia.
Om dat een beetje te ondervangen,
maakt zij gretig gebruik van de
boeken van de Haarlemse remon
strantse predikante dr. Klink, die
kans ziet zulke mysterieuze delen
van de bijbelstof voor kinderen
toch aannemelijk te maken.
Overigens gelooft Christ niet, dat
kinderen alles verstandelijk moe
ten kunnen vatten. Ook het alle
daagse leven zet ze voor raadsels.
Die zullen er altijd wel blijven. En
de wereld van God is nou eenmaal
anders dan die van ons. Gelukkig
maar, moetje zeggen, anders zou ze
ook niet meer "verkondigd" hoe
ven te worden. Het soms zo "heel
andere" wil opgenomen worden in
dit bestaan opdat dit wezenlijk
leefbaar wordt.
De ouders van de vijfde- en zesde-
klassers van de openbare scholen
krijgen altijd bericht dat hun kind
de bijbelse les kan volgen. Gemid
deld 1 op de 30 vindt dat niet nodig.
In dat geval zorgt de school voor
andere lessen.
Goodwill
De schoolleiding verwacht wel, dat
zulke ouders de reden van hun wei
gering opgeven. Kinderen van Je
hova's Getuigen komen so-wie-so
niet op de les. Ook het Apostolisch
Genootschap laat het afweten. De
mormonen hebben geen bezwaar.
Ton Christ is over de medewerking
van de scholen zelf goed te spreken.
Hij is zich ervan bewust dat het bij
belonderricht binnen de sfeer van
de openbare school vooral goodwill
moet kweken. Dat "kweken" wijst
al op een geleidelijk proces. Het
mag dan een "kerkelijk recht" zijn,
maar dat wil nog niet zeggen datje
op grond daarvan overal met open
armen wordt ontvangen.
Met die goodwill wil het wel luk
ken. Als je van de bijbelles maar
geen lachertje maakt. Je moet de
rust in de school niet verstoren.
Tussen de les van de catecheet en
van de eigen onderwijzer behoort
geen merkbaar verschil te zijn. En
er wordt van je verwacht dat je de
kinderen ook iets meegeeft. Infor
matief, educatief, oriënterend,
vormend. Het is niet alleen het kale
verhaal zonder meer. Zoiets kan al
leen als je er zelf achter staat.
Je moet je ook bij je leest houden.
De godsdienstles moet geen maat
schappijleer of iets dergelijks wor
den. Als dat zou moeten, hoeven wij
er niet meer heen te gaan, zegt
Christ Dan is het onderwijzend
personeel zelf mans genoeg. Hij is
er om de kinderen op de hoogte te
brengen van bijbel en christendom.
En dan wil hij ook nog wel wat over
andere wereldgodsdiensten zeggen
als ze ernaar vragen.
Zulke vragen zijn niet zeldzaam
meer sinds de tv en het contact met
kinderen van buitenlandse arbei
ders de horizon van de jeugd heeft
verlegd. Maar wil het godsdien
stonderwijs iets betekenen, dan
moet het vóór alles in de school een
eigen geluid laten horen. Hoe kom
je erachter wie God is en wat Hij
doet? Dat is de kernvraag.
Rest nog de vraag waarmee hij zo'n
les nou vult.
Elke les duurt drie kwartier. Daar
van is hij zelf een half uur aan het
woord. Het derde kwartier laat hij
de kinderen het verhaal verwerken.
Met een tekening bijvoorbeeld. Of
er wordt gezongen. Met begelei
ding van gitaar of blokfluit. Er zijn
leuke eigentijdse liedjes. Met het
hele verhaal van Simson, Jozef en
Jona erin. Soms draait hij een plaat.
Kortom, er is met een beetje fanta
sie genoeg te bedenken om de les
vrolijk te besluiten.
Maar aan de verwerking van het
verhaal door de kinderen zélf blijft
Antoon Christ, bij alle variatie van
aanpak, zwaar tillen. Want zo geven
zij hem spelenderwijs de gelegen
heid te controleren óf en hoé het is
overgekomen.
Op die twee vragen rijn Ton Christ
en rijn mensen gespitst.
Geen verschil
En daarmee raken zij aan de bedoe
ling van alle onderwijs. Het moet
worden overgedragen maar de zorg
om de verwerking bij de ontvanger
is even belangrijk.
Tussen de bijbelles en al die andere
vakken, bestaat, onderwijskundig
gezien, inderdaad geen enkel ver
schil.
S. J. DE GROOT
Godsdienstles
niet mogelijk
zonder sfeer
in de klas
Daarom is er in de opvatting van
Ton Christ geen godsdienstles mo
gelijk zonder de bijbel. Waarbij je
ervan moet uitgaan dat de kinderen
niets weten. Bepaalde bijbelse na
men kennen ze nog wel, maar het
verband is hun volkomen vreemd.
Het is als met het dominospel je
kan aanleggen met niks.
Van het tv-programma "Woord
voor woord" (met Aart Staartjes)
heeft het team veel plezier. De kin
deren hebben met het verhaal min
der moeite als het al eens op de buis
is geweest. Velen worden op die
manier bereikt die anders nooit met
de bijbel in aanraking zouden ko
De gereformeerde kerkeraad te
Rijnsburg gaat een brief opstellen
voor de Vrije Universiteit, waarin
hij zijn bezorgdheid uitspreekt over
de „dreigende" toenemende com
munistische invloed aan deze uni
versiteit".
Zondag vallen de viering van Al
lerheiligen in de rk. kerk en de her
denking van de Kerkhervorming
(1517) in de reformatorische kerken
samen. De kerken in Alphen aan
den Rijn-Ridderveld hebben deze
samenloop aangegrepen voor een
een kanselruil. De pastoor komt in
de protestantse dienst in „De Bron"
vertellen wat de Reformatie voor
hem betekent en de gereformeerde
ds. Verheul preekt in de rk diensten
over hoe een protestant allerheili
gen beleeft. Het wordt een zondag
van „dubbel gedenken", aldus de
hervormde predikant Van Santen.
Hervormde Kerk: beroepen te
Klooster ter Apel J. B. Duk Hoog-
ezand.
Een verschijnsel dat in onze tijd
al meer valt waar te nemen is
de eenzaamheid waaronder
mensen lijden. Eenzaamheid
is het thema dat in allerlei
toonaarden door onze tijd
heenklinkt
Eenzaam.
Vooral ouderen kunnen een
zaam zijn. Wie ouder wordt,
ziet gaandeweg de kring van
zijn of haar kennissen kleiner
worden. Die kennissen zijn
niet meer in leven of ze laten
zich niet meer zien. En als dan
ook je levenspartner je is ont
vallen, of als je nooit een le
venspartner hebt gehad, voel
je de eenzaamheid nog pijn
lijker.
Maar ook jongeren kunnen een-s
zaam zijn. Het kan zijn dat er
een heleboel mensen om je
heen zijn en dat je toch ie
mand mist met wie je eens
openhartig en vertrouwelijk
kunt praten. Die zo nodig
aandacht voor je problemen
heeft en bij wie je echt raad en
steun vindt.
Tegenslag
Er is zoveel eenzaamheid die
door anderen niet eens wordt
opgemerkt of waarvan ande
ren niet de minste notie heb
ben. Eenzaamheid ten gevolge
van allerlei teleurstelling en
tegenslag. Eenzaamheid als
gevolg van een mislukt huwe
lijk of van een gedwongen
ontslag. De eenzaamheid van
een mens die geen medewer
king en waardering onder
vindt of die om de een of an
dere reden niet wordt geac
cepteerd.
Verstoord
Het is met de gemeenschap in'
onze tijd niet best gestel. We
leven tegenwoordig maar al
te zeer langs elkaar heen.
Onze welvaartsmaatschappij
heeft het onderlinge medele
ven en de onderlinge hulpver
lening grondig verstoord. Wij
laten na, de hoeder van onze
broeder te zijn. Het is dan ook
geen wonder dat de eenzaam
heid onder de mensen almaar
toeneemt.
Schrijnend
Van die eenzaamheid geeft de
bijbel ons een schrijnend
voorbeeld. In een ziekenhuis
in Jeruzalem bevond zich een
man die daar al 38 jaar lang
gelegen had en die toen Jezus
hem aansprak moest beken
nen: ik heb niemand. Familie
leden en kennissen had hij
blijkbaar niet meer, of ze
hadden hem in de steek gela
ten. Hij had niemand die zich
om hem bekommerde, terwijl
hij door zijn ziekte juist hele
maal op anderen was aange-
Maar Jezus toonde, voor deze
eenzame mens alle aandacht
en alle zorg te hebben. Hij
hielp hem en gaf hem zelfs zijn
gezondheid terug.
Vingerwijzing
Mij dunkt, dat ons hier een vin
gerwijzing wordt gegeven. In
onze aandacht en onze zorg
voor hen die alleen staan en
hulp nodig hebben, hebben
wij Jezus' voetspoor te volgen.
Juist het dienen van anderen
maakt het leven de moeite
waard.
LEIDEN - Herv. Gemeente: Hoogl. kerk
10 ds. Wagenvoorde, 11.45 oec. studen-
tendienst; Marekerk 10 ds. Meyers, 5 ds.
De Jong; Maranathakerk 10 ds. Sierat
O.geest; Bethlehemkerk 10 ds. van
Everdingen Leiderdorp; Bevrijdings
kerk 9 ds. Boogert, 5 ds. Bovenberg:
Vredeskerk 10 ds. Sijtsma (kanselruil);
Waalse kerk 10.30 ds. Ribs; Acad. Zie
kenhuis 10 ds. Bakker; Diac.-huis 10 30
ds. Verdonk; jeugdkapel Vredeskerk 10
hr. Boom; jeugdkapel G. Herder O. Vest
10.30 hr Burggraaf. Merenwyk 10 ds.
Hortensius. Geref. Kerk: Zuiderkerk 10
ds. Steenstra (kanselruil), 5 ds. Lugtig-
Vest 10 ds. Wijngaarden N.-Vennep, 5 ds.
Rooze Valkenburg; Mar.kerk 10 ds. Sie
rat O.geest, 5 ds Sijtsma; Bevr.kerk
10.30 en 5 ds. Bovenberg; Groenh. 10 ds.
Flinterman Den Haag; De Mirt 10 mevr.
Owèl; Mierennest 10 hf. Wielinga; Me-
renwijk 10 ds. Hortensius. Dolerende
Noodgemeente Groot Leiden (Herengr.
70y. 8.30 drs. Brouwer Mijdrecht, 7.30 ds.
v.d. Haagen Poortugaal, herdenking
Hervorming. Geref. Kerk Vryg 10 en 5
leesdienst. Chr. Geref. Kerk: 10 ds. Car-
lier, 5 ds. Rebel. Geref. Gemeente: 10 en
4.30 dienst, 3 nov. 2.30 en 7.30 ds. Boog
aard. Geref. Gemeente in Ned.: 11.30 en
5.30. Evang.-Luth. Gemeente: 10.15 ds.
Happee Remonstr.-Doopsgez. Gemeen
te: 10.15 dr. Meijering. Baptistenge
meente: 10 ds. v. Mameren. Evang.
Christengemeente (Middelstegr. 3) 10 hr.
Dikkes. Zendingswerk Middernachts-
roep (Zoeterw.singel 21): 5 hr. v.d. Keur.
Evangeliecentrum Zijlsingel 2: 10. Pink
stergemeente (O. Rijn 3y. 3 evang. Schef-
fer. Nieuwe-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24f.
9.30 en 4, wo. 8. Soefi-bew. (zaal Pieters
kerk): 11 mevr. mr. Kunst over "Gods
dienst en levenshouding". Christian
Science (Steenschuur 6): 10.30. Kerk van
J. Chr. v.d. Heiligen d. Laatste Dagen
(Steenschuur 6): 10.15. Oud-Kath. Kerk:
zat. 30 okt. 7 h. dienst. Vrij-Kath. Kerk:
10.30 h. mis, Vreewijkstr. 19. Rk kerken:
Haagweg zat. 7, zond. 9,10.45, 12 en 6.30;
Steenschuur zat 7, zond. 10, 11 30, 6 EN
7; Lammenschans zat. 7, zond. 9, 10.30,
12 en 6; Haarl str. zat 7, zond. 9 30,10 45.
12 en 6.30; Rijndijk 281: zat. 7, zond. 9.30
en 11.30; Boshuizerlaan zat. 7,zona. ».ju,
11 en 12.15; Herensingel heden 7 jonge
renmis (met The Lord's Folks), morgen
8.30, 9.30 en 11.
ABBENES - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
v.d. Velden Lisse.
AARLANDERVEEN - Herv. Gem.: 10
dr. Kamma O.geest, 7 ds. Wolthaus, in
geref. kerk. Geref Kerk: 10 hr. Tenyen-
huis, 7 ds. Wolthaus. Chr. Geref Kerk:
9.30 dienst, 3 ds. Kok Eemdijk. Rk kerk:
zat. 7. zond. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv Ge
meente: Adventskerk 10 ds. Hoogen-
dijk, 4.45 zang, 5 ds. Den Tonkelaar
Warmond jeugddienst; Kruiskerk 10 ds.
Bogers; Opst.kerk 10 ds. Hanemaayer,
6 30 ds. Bogers; Nabij 10 jeugdkapel; G.
Herderkerk 9 dr v. Santen, 6.30 ds.
Scholten, zang; De Bron 10.30 en 5 dr. v.
Santen; Driehoorne 7 ds. De Ruiter;
Oudshoornsekerk 10 ds. Oort; Sio-
nskerk 9.30 kand. De Leede Utrecht. 6.30
ds. Verploeg. Geref. Kerk: Mar.kerk 10
ds. Vree, 6.30 ds. v. Harmeien; Salv.kerk
10 ds. v. Harmeien, &.ij* hr. Tenyenhuis;
G. Herderkerk 10.30 ds. v.d. Ree, 6.30 ds.
Scholten De Bilt, mmv Rijnlands Man
nenkoor; De Bron 9 ds. v.d. Ree en pas
toor Seysener, 9.30 ds. De Ruiter, 6 30 ds.
v.d. Ree. Geref. Kerk Vryg: 8 45 dienst,
2.30 ds. Rijneveld Geref. Kerk Vrijg.
Buiten Verband: 9.30 hr. Kleingeld. 4.30
hr. v.d. Hout. Chr. Geref Kerk: 9 30 en
4.30. Oud-Geref. Gemeente: 9.30 en 4, 4
nov. 7.15 ds Schinkelshoek. Baptisten
gemeente 10 en 6.30 ds. Koekkoek;
Noord (Sportlaan) 10 hr. De Looij. Leger
des Heils: 10 en 6.30. Volle-
Evangeliegemeente (geb. Kinder
vreugd): 10 hr. De Jong. Moluks Evang.
Kerk: 11 ds. Sitanala. Moluks Prot. Kerk:
9.30 ds. Nussy. Rk kerken- Bonifacius
zat. 7. zond 8 30. 10 en 11.30; Piuskerk
zat. 7, zond. 9.10.30 en 11.45; De Bron zat.
6.30, zond. 9 en 11. Remonstr. Kring: 10
ds. Bongailz.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente: 9.30
en 6 ds. Den Dikken. Geref. Gemeente:
9.30 leesdienst, 3 ds. Bac Boskoop, 3 nov.
9.30. 3 en 7 ds. Honkoop Rotterdam.
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente.
Dorpskerk 10 ds. v. Ieperen Bergschen-
hoek, 6 30 ds. Droogers; Salvatorkerk 10
ds. De Vreugd, 7 ds v.d. Bogerd Ryns-
burgiBethl.kerk 10 ds. Droogers, 6 30 ds.
De augd. Geref Kerk: 10 en 6.30 ds. 't
Hart.
De Stek 9.30 ds. Omta. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 4.30 ds. Biesma Veenendaal. Ge
ref Gemeente: 9.30 en 6 dienst. Opwek
kingsgemeente (geb. Concordia): 9.30
dienst Vergadering van Gelovigen
5.30, zond. 10.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente:
9.30 ds. Geertsema, 6.30 ds. Van der Lin
den Koudekerk Geref. Kerk: 9.30 ds.
Versluys, 5 ds. v Santen Sassenheim. Rk
kerken Michael zat. 7, zond. 9; Bernar-
dus zat 7, zond. 10.30; Ridderhof zond.
10.30; Haz.-dorp zat. 7, zond. 8, 10 en
Pouwels. Chr. Geref. Kerk: 10
v.d. Kamp. Rk kerk: Martinus zat. 7,
zond. 8.30, 10, 11.30 en 12 45; Jozefkerk
zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
zond. 8 en 10 30.
Ier HA; Ontm.kerk 10 en 6.30 ds. Ge
braad HA. Geref. Kerk: 9.30 ds. De Vries,
5 ds Baayen Rijnsburg. Rk kerk: zat. 7,
zond. 9.3Ó en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gemeente:
N. Kerk 10 ds. De Groot Apeldoorn, 6 ds.
Vroegindewey; O. Kerk 10 ds. Hovius, 6
ds. Kool; Ichthuskerk 10 ds. Catsburg, 5
ds. Van Hunnik Rhoon; Pnielkerk 9.30
ds. Vink, 6 vicaris Ten Klooster; Gr. v.
Pr.school 10 hr. Matze Hazerswoude;
Hoeksteen 10 dovendienst; Overduin 2
ds. Baas^Geref. Kerk: Vredeskerk 10 ds.
Vrolyk, 5 ds. De Vries; Triumfatorkerk
10 ds. v. Halsema, 5 ds. Vrolyk. Geref
Kerk Vryg10.15 dienst. 3.30 ds. Hoff.
Geref. Kerk Vrijg. Buiten Verband: 8.45
ds. Roukema, 7 ds. Moggré Ryswijk.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. v.d. Ent.
Volle-Evangeliegemeente (Voorstr. 100):
9.45. Soefie-beweging: woensdag 8.30
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: 10ds. v.d. Linden,7 ds.Geertsema
H.woude. Geref Kerk: 10 ds. Heule, 7 dr.
v. Oeveren Rynsburg.
LEIDERDORP - Herv. Gemeente en
Geref. Kerk: Dorpskerk 10 ds. Knorth;
Hoofdstraatkerk 10 mr. Reugebrink,
6.30 mevr. Sysling; Scheppingskerk 9 en
10.30 ds. Geursen, 5 korte gebedsdienst.
Baptistengemeente: 10 br. De Vries, 5 br.
Lourens. Rkkerk: zat. 7, zond. 8.30,10en
11.30.
dienst in geref. kerk, 7 ds. v. Hoegee
Alphen aan den Rijn. Geref. Kerk: 9.30
ds. De Vree, 7 ds. Vegh Aalsmeer. Rk
kerk: zat. 7, zond. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gemeente: Grote Kerk 10
dr. De Ru Scheveningen; Pauluskerk 10
ds. Den Tonkelaar Warmond, 7 ds. Den
Harder Abbenes. Geref Kerk: 10 ds. De
Wit, 5 ds. v. Hall Zand voort Geref. Kerk
Vryg 10 dienst, 5 ds. Simpelaar. Geref
Kerk Vrijg. Buiten Verband: 10.45 en 5
ds. Schuurman, HA. Chr. Geref Kerk: 10
en 4.30 ds. Brandsma Ermelo. Geref.
Gemeente: 10 en 4 ds. Hakkenberg, 3
nov. 10 en 4 ds. Hakkenberg, dankdag.
Oud-Geref. Qemeente: 9.30 en 3, 3 nov.
9.30 en 3 ds. v. Prooijen. Aktie Kruis
tochten: maand. 8 ds. Gravendeel. Rk
kerken: Agathakerk zat. 7, zond. 8.30, 10
en 1130; Poelhuys zat. 7. zond. 9en 11.30;
Manakerk zat. 7, zond. 8.30, 10, 11.30 en
5.30; Engelbew. zat. 7, zond. 7.30,9.30,11
en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Bronsgeest, 6.30 ds. Lindenburg Ter
Aar. Geref Kerk: 9.30 ds. v. Wijk, 6.30 ds.
Korenhoff Heemstede. Chr. Geref Kerk:
9.30 dienst, 2.15ds. v.d. Ent. Rk kerk: zat.
7, zond. 7.30, 9. 10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente 9.30
ds. Kaai, 6.30 ds. Klusener Breukelen.
Geref. Kerk: 9.30 en 7 ds. Brederveld
Leiden. Rk kerk: zat. 7, zond. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gemeente:
9.30 ds. Goverts, 7 hr. Germans Vyfhui-
zen jeugddienst. Geref. Kerk: 9.30 ds.
Rand, 6.30 ds. Wyngaarden. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 3 kand. Klomp Apeldoorn.
Rk kerk: zat 7, zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente: 9.30
kand. De Man Utrecht, 7 kand. v.d. Berg
Utrecht. Geref Kerk: 10 en 7 ds. Den
Boer Harderwijk. Rk kerk: zat. 7.30,
zond. 7.30, 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gemeente: Bin
nen 10 dr. Jansen, 7 ds. Keuning; Zee
Hoofdstr. lOds. Keuning; De Rank lOds.
Baars, Papendrecht, 5.30 dr. Jansen, 7
ds. v. Vliet, Papendrecht; Sole Mio 9 dr.
Jansen. Geref Kerk: Binnen 10 zie grote
kerk, 5 drs. Boonstra Wassenaar; stich-
tingskerk 11 ds. Warnink; Zee 10 drs.
Boonstra, 5 ds. Warnink. NPB (aula O.
Zeeweg) 10.30 ds. Visser Leiden. Rk
kerken: Zee 9, 11 en 7; Binnen 8, 10 en
11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv Ge
meente: 10 ds. Streefland. Rk kerken:
Jozef zat. 7, zond. 8,10,11.30 en 6; Viktor
zat 7. zond 8.9.30,11 en 6; De ZUk zat 7,
zond. 8. 9.30 en 11.30; S. Maria zat. 7.15,
zond. 10; S. Bavo zond. 9.30.
OEGSTGEEST - Herv. Gemeente:
Groene Kerk 10.30 ds. Ter Lidnen; Lin
den; 10 ds. Wagenvoorde; Gem. centrum
10.30 hr. Da Costa, 7 ds. De Haan; gem.
centrum jeugdkerk 10.30 hr. Rigtering;
Van Wijckerslooth 4.30 ds. v. Malssen
Leiderdorp. Geref Kerk: 10 ds. Vegter;
gem. centr. 7 ds. De Haan. Geref Kerk
Vryg.: 9.30 en 3 ds. Simpelaar. Geref
Kerk Vrijg. Buiten Verband: 8.45 br. v.d.
Ven, 4 ds. v.d. Berg. Rk kerk; Wilhbror-
duskerk zat. 7, zond. 10 en 12; Bonaven-
tura zat. 6.30, zond. 9 en 11. Volle-
Evangeliegemeente: 4 hr. v.d. Brugge, i
gem.
OUDE- EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente zie geref. kerk. Geref.
Kerk: 9.30 gemeensch. dienst met herv.
gemeente, ds. Lalleman, 5 ds. Cziria. Rk
kerk: zat. 7, zond. 9, 9.30 en 11.
ROELOFARENDSVEEN - Rk kerken:
S. Petrus Banden zat. 7, zond. 8, 9.30, 11
en 12.15; M. Presentatie zzt. 7, zond. 8,
9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gemeen
te: 9.30 ds. Stehouwer Alphen. 7 ds Kaai
Nieuwveen. Chr. Geref. Kerk: 9.30
dienst 2.15, ds. Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente. Grote
Kerk 9 30 ds. v.d. Bogerd, 5 ds. v. Roon
Zeist; Bethelkerk 9.30 ds. Quak Vianen,
5ds. v.d. Bogerd. Geref. Kerk: Petrakerk
9.30 ds. Baayen, 5 dr. v. Oeveren; Imma-
nuelkerk 9.30 dr. v. Oeveren, 5 ds. v. Hal
sema Katwyk; Mar. kerk 9.30 ds Huis
man, 5 ds. Baayen. Chr. Geref. Kerk; 9 30
en 5 ds. Kampman te Ede. Evang Chris
tengemeente (aula mavo): 10 dienst. Rk
gemeenschap (aula tuinbouwschool):
zat. 7, zond. 10.30.
RIJPWETERING-Rkkerk: zat.7,zond.
7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gemeente: 9 ds.
Den Tonkelaar Warmond, 10.30 ds.
Bouman te Katwyk aan Zee, 6.30 ds. Le-
feber Alphen aan den Ryn. Geref Kerk:
9.30 ds. v. Santen, 5 ds Versluys H.wou
de. Chr. Geref. Kerk: 10 ds. Rebel, 5 ds.
Carlier Leiden Ned. Prot. Bond (Jul. laan
17): 10 30 ds. Werner, Wassenaar. Rk
kerk. zat 7, zond. 8, 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gemeente: 10 ds. Lin
denburg, 6.30 ds. Bronsgeest. Geref
Kerk: 10 ds. Wallinga, 6.30 ds. Rang. Rk
kerk: Langeraar zat. 7, zond. 8,9.30,11 en
12.15; Ter Aar dorp zond. 9 en 12.
VALKENBURG - Herv Gemeente: 10
hr, Hoffenaar Voorhout, 6.30 ds. Over-
gaauw, jeugddienst. Geref Kerk: 9 30 en
6.30ds. Rooze. Geref. Kerk Vryg.: 9.30en
5.15 ds. Hoff
VOORHOUT - Herv. Gemeente: 10 ds.
Brokerhof. Rk kerk: zat. 7, zond. 9,10.30
en 11 45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gemeente:
dorpskerk lOds. Meijering,7ds. Hofland
Den Haag jeugddienst; aula NH 9.30 vic.
Byl; kapel Rijndijk 10 ds. v.d. Schoot;
Hulp en Heil 10 ds. Verheule. Geref.
Kerk: 10 ds. De Zeeuw, 7 jeugddienst in
herv. kerk: aula NH 9.30 vic. Bijl. Geref.
K. Vrygemaakt 10 en 5 kand. Borgdorff
Zwyndrecht Rk kerken: M. Godskerk
zat 7,zond. 8, lOen 11.30; Laurentiuszat.
7, zond. 8.30, 10.30 en 12; aula NH 11.
WADDINXVEEN - Herv. Gemeente:
Brugkerk 9.30 ds. Verboom, 6.30 ds. i
Gijsbertsen Gouda; Hoeksteen 9.30
kand. Heuvelman Oudewater, 6.30 ds.
v.d. Heuvel; Bethelkerk 9.30 ds. v.d.
Heuvel, 5 ds. Verboom; Immanuelkerk
10 en 5 ds. Flink. Geref Kerk: Kruiskerk
10 ds. Kuiper Leusden, 5 ds. Koekkoek;
Ontmoetingskerk 10 ds. Koekkoek, 5 ds.
Kuiper Leusden. Oud-Geref. Gemeente:
10 en 6.30. Chr. Afgescheiden Gemeente:
9.30 en 5 ds. Verloop. Remonstr. Ge
meente: Volle-Evangeliegemeente
(Lindengaarde 17a): 9.30 hr. v.d. Heyden.
Rk kerken: Ontm.kerk zat. 7, zond. 8.30,
11.45 en 6 30; Viktorkerk zat. 7, zond. 10.
WARMOND - Herv. Gemeente. 10 vica
ris Bronkhorst. Rk kerk: zat. 7, zond.
89.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 dr. Frederikse, 4.30 ds.
Hovius Katwyk aan Zee, 7 ds. v. Zanten;
Kievietkerk 10 hr. Taal; Messiaskerk 10
ds. v. Zanten; Dorpscentrum 9.30 ds. De
Jong Moerkapelle. Geref. Kerk: 10 dr.
Weijland Lunteren, 5 ds. Hagen Voor
burg; Zuid 10 en 5 ds. Bech. Ned. Prot.
Bond: 10.38 ds. v.d. Wall Den Haag.
WOUBRUGGE - Herv. Gemeente: 9.30
en6.30ds. Blenk. Ned. Prot. Bond: 7drs.
Roos. Geref. Kerk: 9.30 ds. Langedijk,
6.30 ds. Huizebosch. Rk kerk: zat. 7,
zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Wolfensberger A.dam, 7 ds. Meijer
Uithoorn, gemeensch. dienst. Geref.
Kerk: 9 30 dr. Vlijm Leiden, 7 zie herv.
gem. Rk kerk: zat. 7, zond. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gemeente: 10
ds. Schoch. Rk kerken: Janskerk zat.
7.30, zond. 9.30; Chr. Dienaarkerk zat. 7,
zond. 10 en 11 30; Rijndijk Meerburg zat.
7, zond 10, 12 en 6.
