Jury-recht
in België
Agent pleegt vier
Maandag
Woensdag
Donderdag
Dinsdag
ZATERDAG 30 OKTOBER 1976
Godelieve Dhondt-De Bruycker Hugo Dhondt
Johan Dhondt
Marijke Dhondt
GENT-Van 18 totenmet 21 oktober
j.l. diende voor het Hof van Assi
sen van Oost-Vlaanderen te Gent
de strafzaak tegen de 38-jarige
politieagent Constant Dhondt.
Verdachte werd beschuldigd van
vier voudige doodslag met voor
bedachte rade (moord). Met zijn
dienstwapen schoot hij in de
vroege ochtend van 11 april eerst
zijn vrouw dood en onmiddellijk
daarna zijn drie slapende kinde-
Aan deze feiten waren jaren van
echtelijke onenigheid voorafge
gaan. Dhondt had in 1968, toen
zijn vrouw in verwachting was
van het derde kind een slippertje
gemaakt. Naar aanleiding daar
van volgden uitbarstingen van
jaloezie van de vrouw.
Er deden zich een groot aantal scè
nes voor. Toen Dhondt in maart
1974 tijdens zijn ambtsbediening
aan een meisje een kusje had ge
vraagd en daarover beklag was
gedaan, barstte de bom. De echt
lieden bleven aan één stuk ruziën,
de vrouw betichtte haar man van
ontrouw en ontzegde hem de toe
gang tot de slaapkamer, er wer
den wederzijds slagen uitgedeeld.
Tot overmaat van ramp kreeg de
vrouw buiten haar schuld een
botsing met hun nieuwe auto.
Ongeveer een week daarna -
D'Hondt had al drie dagen nau
welijks enige nachtrust gehad -
bereikten de ruzies een hoogte
punt. De vrouw sloot haar man
buiten en gooide een fles naar zijn
hoofd.
Hij slaagde erin zijn dienstwapen
in zijn zak te steken. Toen hij zijn
huis binnendrong wachtte zijn
vrouw hem op met een gebroken
fles. Toen zij zag dat hij zijn pis
tool in de hand hadzonk zij op de
vloer en begon te huilen.
Hij richtte zijn pistool en schoot op
zijn vrouw en gaf haar ook een
genadeschot, vervolgens rende hij
naar boven naar zijn slapende
kinderen en schoot hen alle drie
door het hoofd.
Daarna gaf hij zich aan bij zijn col
lega's.
LEIDEN/GENT In België worden sommige zeer ernstige misdrijven
(moord en doodslag bijv.) berecht voor het „Hof van Assisen". Twaalf
„gezworenen" - gewone burgers - fungeren daarbij als jury. Zij spreken
uiteindelijk het „schuldig" of „niet schuldig" uit.
Samen met de voorzitter en de twee rechters van het hof, beraden de 12
jury-leden zich vervolgens over de strafmaat. Nederland kent deze wijze
van rechtspraak niet. Hier zijn het louter vak-juristen die achter de balie
zitten.
Het is moeilijk om te beantwoorden welk systeem het beste is. Voorstan
ders van het „Belgische" rechtsysteem wijzen op het democratische
gebeuren. En op het feit dat de jury-leden niet „vakblind" zijn.
Tegenstanders vinden het gebrek aan juridische bekwaamheid echter een
ernstig nadeel. Ook wijzen zij op de onnodige psychische lasten. Een
groep van 15 Leidse studenten en docenten uit het strafrecht woonde
van 18-21 oktober 1976 een zitting bij van het „Hof van Assisen" van
Oost-Vlaanderen.
Voor deze krant beschreef mr. Egbert Meijer in onderstaand stuk enkele
verschillen tussen deze Belgische „leken"-rechtspraak en de Neder
landse strafvordering.
Waarbij hij aantekent, dat het hier om één zaak gaat, die niet geheel
representatief hoeft te zijn voor andere soortgelijke zittingen in België.
18 oktober
Het gerechtsgebouw in
Gent doet Frans aan. Grote
brede gangen rondom een
vredige binnenplaats, hoge
deuren, veel marmer.
Een uur voor de geplande aanvang
van de zitting staat reeds een groot
aantal mensen te wachten voor de
deur van de publieke tribune. Oude
van dagen en de halve bevolking
van St. Amandsberg, het voor
stadje van Gent waar de verdachte
politieagent was, staan te dringen
om een mooi plaatsje, klaar voor
het spektakel. De rijkswacht loopt
glimlachend rond in galauniform,
de gummiknuppel nonchalant
wappererld.
Toga
Ongeveer drie kwartier na de aan
gekondigde aanvangstijd ver
schijnt het Hof van Assisen. De
voorzitter en de advocaat dragen
een rode toga met een kanten bef.
Ze dragen hun eretekenen en on
derscheidingen. De twee rechters
dragen een zwarte toga met een
strik in de kleuren van de Belgische
vlag. Als zij gezeten zijn wordt de
verdachte binnengeleid tussen
twee rijkswachters. Hij klikt even
met zijn hakken als hij een buiging
maakt voor het Hof. Zijn advocaten
zitten al klaar.
De eerstetlaad van het Hof bestaat
uit het uitloten van de jury. Er zijn
48 personen tussen de 30 en 65 jaar
opgeroepen van de lijst van gezwo
renen van het arrondissement. Om
die lijst samen te stellen heeft men
een ingewikkeld systeem bedacht.
Uit de kiesregisters wordt een be
paald aantal namen ingeloot (b.v.
iedereen wiens nummerimet een 1
begint). Trapsgewijs lotend vallen
hoe langer hoe meer mensen af, tot
uiteindelijk een bepaalde lijst
overblijft.
Loven en bieden
Dan trekt de voorzitter uit een bus
eén voor één de namen van de op
geroepen juryleden. Verdachte en
de advocaat-generaal hebben het
recht ieder een aantal juryleden te
wraken. Zij hoeven geen reden op
e geven waarom zij een bepaald
?mand willen hebben.
'et wordt een soort loven en bie-
en. De verdediging wraakt achter
lkaar vijf vrouwen en de
advocaat-generaal kijkt met een
schuin oog naar de verdediging al
vorens één van zijn eigen wrakin
gen af te vuren. Tenslotte blijven 10
mannen en 2 vrouwen over. Zij zul
len in de loop van de volgende da
gen naar hun geweten en innige
overtuiging moeten oordelen of de
beschuldigde de tenlastegelegde
feiten heeft begaan.
Nu kan de eerste zitting beginnen.
De publieke tribune voelt dat, roert
zich en wordt onmiddellijk ernstig
door de voorzitter toegesproken.
De griffier leest de door de
advocaat-generaal opgestelde acte
van beschuldiging voor. Tot in de
kleinste details wordt alles afge
schilderd.
Onjuist
Dan gaat de voorzitter de verdachte
verhoren. Hij is duidelijk voorin
genomen en zyn weinige pogingen
om Dhondt op zijn gemak te stellen
zyn onbeholpen en doorzichtig.
Zijn taak, achter de materiële
waarheid te komen, d.w.z. te ach
terhalen wat er in feite gebeurd is,
vat hij op in die zin dat wat ver-
'iachte zegt in tegenspraak met
hetgeen anderen in het vooronder
zoek hebben verklaard (de voorzit
ter beschikt wel over het hele dos
sier) in principe onjuist is.
Als verdachte zijn zinnen in de
geest van de voorzitter afmaakt.
knikt deze goedkeurend. Als
Dhondt eens een niet verwachte vi
sie vertelt, zegt de voorzitter een
aantal keren quasi verbaasd: "Dit is
de eerste keer dat ik dit hoor. Dit
staat niet in het dossier. Hoe kan
dat nou?", of "Morgen komen er ge
tuigen. U weet dat zo goed als ik.
Blijft u dan echt bij dit verhaal?".
Langzaam maar zeker leidt hij de
verdachte in zijn ondervraging naar
het moment suprème: het doden
van zijn vrouw en kinderen. Ver
dachte zal het allemaal tot in details
nogmaals moeten vertellen. Dat is
nu eenmaal de consequentie van de
juryrechtspraak.
Telelenzen
Ook de zaal gaat er voor zitten. Met
een hand achter zijn oor luistert de
voorzitter naar het steeds zachter
wordende relaas van de verdachte.
Fotografen staan met telelenzen
gereed om het moment van de ont
luistering vast te leggen.
Met haperende stem verklaart
Dhondt welke moeilijkheden er
waren geweest, hoe hij het niet
meer aankon en hoe hij tenslotte
schoot. Hij doodde zijn kinderen in
dezelfde opwelling. Om hun voor
de schande te sparen van een ge
dode moeder en een vader in de ge
vangenis. Nog één bijzonderheid
wil de voorzitter weten. Dan is het
genoeg geweest. Verdachte mag
gaan zitten. Het verhaal is er uit. De
zitting wordt geschorst.
Als hij wordt weggeleid maakt
Dhondt een buiging in de richting
van de voorzitter. Uit respect?
volgorde geeft zij haar bevindingen
weer. De voorzitter léést in zijn dos
sier haar geschreven proces
verbaal mee en vult een enkel detail
Experts
De onderzoeksrechter is reeds in de
nacht van de feiten met haaronder
zoek begonnen. Zij heeft onmiddel
lijk experts benoemd (waaronder
de psychiater), een "wedersamen-
stelling" (reconstructie van het ge
beuren) bevolen en de verdachte
gehoord.
Deze situatie is beduidend beter
dan die in Nederland, waar de on
afhankelijke rechter eerst na vier
dagen in het onderzoek wordt be
trokken. Aan de andere kant blijkt
dat het in België niet is toegestaan
dat de advocaten van verdachte
aanwezig zijn bij de verhoren door
de onderzoeksrechter, terwijl dat
recht in Nederland wel bestaat.
Het valt op dat de getuigenissen
heel vaak van horen zeggen zijn,
maar gebracht worden als "de
waarheid". Onbevestigde geruch-
De derde dag is aangebroken. In de
kranten worden geroddel en ach-:
terklap als blikvanger gebruikt:
„Hij haatte zijn vrouw omdat ze
hem doorzag", „Gedode agents
vrouw zei eens tegen haar zuster
Stanny haat me, ik voel het". Nog
meer mensen dringen op de pu
blieke tribune om dit toneelspel
mee te maken.
De eerste getuigen vandaag zijn de
onderwijzeres en de directeur van
de school van de gedode kinderen.
Zij weten niets zinnigers uit te
brengen dan dat verdachte de kin
deren nooit naar school bracht en
nooit de ouderavonden bezocht.
Heel handig wordt de suggestie
gewekt dat de man geen belangstel
ling had voor zijn kinderen. Dat hij
op de kinderen paste als zijnvvrouw
als lid van het oudercomité de
schoolavonden bezocht, moet door
de advocaten (via een vraag) mee
gedeeld worden.
Voor de zitting was ik er al op ge
wezen dat men het zich voor het
image van het politiekorps niet
zou kunnen veroorloven dat ver
dachte ontoerekenbaar zou wor
den verkaard. Liever een toere
kenbare koelbloedige moorde
naar dan iemand die als politiea
gent zijn dienst deed en nu ontoe
rekenbaar wordt verklaard.
Als de door de verdediging aange
stelde psychiater aan het woord
komt moet de voorzitter eerst iets
kwijt: „Ik heb uw verslag gelezen. 91 OktODCr
Ik vraag me in ernst en eerlijkheid
af of u wel het hele dossier hebt ge
lezen. Op welke basis hebt ge uw
advies kunnen stoelen. Ik vind het
vervelend u dit te moeten vragen,
maar zijt ge bij het schrijven van uw
verslag wel volledig geïnformeerd
geweest?"
Razend
de. Haar verhaal brengt het eerste
stukje grijs en de tot nu toe zwart
wit tegenstellingen. Voor de eerste
keer is verdachte aangedaan. Moe
der en zoon wuiven naar elkaar als
zij de zaal verlaat.
heden worden aangenomen, ae
doodstraf worden opgelegd. Deze
wordt dan vrijwel automatisch om
gezet in levenslange gevangenis
straf.
Tenslotte mogen burgerlijke partij"
(„Men is zeer hard geweest voor de
dode vrouw en schilderde haar
zwart. Heeft zij dan schuld aan de
dood van haar kinderen?"), de
advocaat-generaal („Ik wil zijn
hoofd helemaal niet, ik wil enkel
gerechtigheid") en de twee advoca
ten nogmaals het woord i
Razend protesteren beide advoca
ten: „De deskundige van het Open-,
baar Ministerie mocht ongestoord
zijn woord doen. Nu de tegen-
expert aan het woord komt pro
beert de voorzitter zowel expert als
jury te intimideren en te beinvloe-
den".
19 oktober
De kranten verschijnen met grote
koppen over de zaak Dhondt. Het
wordt er voor een onafhankelijk ju
rylid niet gemakkelijker op straks
naar innige overtuiging een onaf
hankelijk oordeel te vellen. De
journalisten beschrijven in een
zwart-wit stijl verdachte als het
kwade genius die zijn ingoede,
alom geliefde vrouw heeft bedro
gen en vervolgens vermoord. "Alle
oprechtheid die verdachte op de
eerste dag vertoonde is schijn, to
neelspel"; "De ervaren voorzitter
heeft de zaak goed in handen"; "De
waarheid zal er wel uitkomen".
Stem
Een praktisch bezwaar tegen het
instituut van juryrechtspraak
komt hier om de hoek kijken. Wie
de liefde van de pers heeft, heeft
een geweldige voorsprong. De
advocaat-generaal zegt mij na af
loop van de ochtendzitting dat hij
mede op grond van de ochtend- en
avondkrant zijn op de zitting in te
nemen houding bepaald. De stem
van het volk.
Deze tweede dag wordt o.m. be
steed aan het horen van getuigen en
deskundigen: politiemensen, de
onderzoeksrechter (vgl. de Neder
landse rechter-commissaris), de
lijkschouwer, ballistisch expert,
buren en familieleden van het
slachtoffer. Geen van de getuigen
mag enige aantekening gebruiken.
Alles moet uit het hoofd beant
woord worden op vragen van de
voorzitter.
Dat het goed is om te getuigen zo
veel mogelijk in hun eigen ge
sproken woorden (altijd anders
dan de op schrift gestelde) te on
dervragen, wil ik onderschrijven.
Dat hetzelfde geldt voor techni
sche rapporten, zoals dat van de
patholoog anatoom, betwijfel ik.
Een van buiten geleerd verhaal
over exacte maten en cijfers doet
dan heel onecht aan.
De onderzoeksrechter dreunt zon
der haperen haar verklaring op. Tot
in de kleinste details en op de juiste
Er is een kentering gekomen in de
voor verdachte ongunstige koppen
in de pers. De tegenstrijdige verkla
ringen van de psychiaters en de
verklaring van de moeder van ver
dachte hebben duidelijk verander
ing gebracht. Het heet nu: „Psy
chiaters in de knoop"; „Psychiaters
brengen jury van de wijs" en „Moe
der Dhondt vraagt om begrip";
„Moeder Dhondt sprak als vrouw
die vijf kinderen verloor."
Beslissing
Vandaag moet de beslissing vallen:
requisitoir van de advocaat gene
raal, pleidooien en beraadslaging
van jury.
De advocaat generaal begint met
een uitleg over het waarom van de
rechtspraak voor het Hof van Assi
sen Een dergelijke, zo diep in de
gevoelens van het volk ingrijpende
misdaad zal door het volk berecht
dienen te worden. De twaalf gezwo
renen zijn als representant van het
volk de hoogste rechter en dienen
in serene objectieve overtuiging te
oordelen volgens wet en volgens
recht.
De advocaat generaal brengt zijn
juridisch betoog met het nodige pa
thos. „Achter mij staan degenen die
voor eeuwig en altijd begraven
zijn". Voor hem ligt de zaak duide
lijk: de verdachte heeft niet alleen
opzettelijk zijn vrouw en drie kin
deren van het leven beroofd, hij
deed dat ook met voorbedachte ra
de.
Nergens
de acjvocaat-generaal zwakt zijn de
finitie van voorbedachte rade.
enigszins af. Eén van de advocaten
merkt nog op: „Het nadeel van een
procedure voor het Hof van Assisen
is dat ge de mensen iets wijs kunt
maken, maar als ge dit voor een col
lege van beroepsrechters verklaard
zoudt hebben, zoudt ge nergens
blijven".
Ook verdachte mag nog iets zeg
gen. Hij bedankt zijn familie en de
advocaten voor hun hulp en bij
stand.
Dan trekt de jury zich terug. Zij
moeten twaalf vragen beantwoor
den: Is Dhondt schuldig aan doods
lag op zijn vrouw, zo ja, geschiedde
dat met voorbedachte rade, en ver
volgens: is er sprake geweest van
een zo grote bedreiging dat die zijn
daad zou kunnen verschonen. De
zelfde vragen dienen beantwoord
voor elk van de drie kinderen.
Het is inmiddels kwart over zeven
's avonds. De publieke tribune,
propt zich nog voller. Er wordt ge
vochten en gedrongen. Men ruikt
bloed. Om acht uur komen de ge
zworenen terug. De voorman leest
de uitspraak van de jury: Dhondt is
schuldig aan viervoudige moord.
De 38-jarige Constant D'Hondt. Door e
veroordeeld.
n Belgische leken-jury ter dood
ten, roddelpraat, achterklap, alles is Voordooi
blijkbaar toegestaan. Als het op een
gegeven ogenblik te bont wordt en
één der advocaten protesteert,
wordt deze op zijn beurt op zijn
nummer gezet "U moet niet voor
uw beurt praten". De advocaat
loopt woedend weg.
Dan komen de psychiaters aan bod.
De onderzoekspsychiater heeft
reeds bij de „wedersamenstelling"
verdachte kunnen observeren. Een
voordeel vergeleken bij de Neder
landse situatie.
Het is opmerkelijk dat de
advocaat-generaal en de verdedi
ging wél vragen kunnen stellen
aan de getuigen maar niet, zoals in
Nederland, ook opmerkingen
kunnen maken naar aanleiding
van de verklaringen. Veel opmer
kingen worden gemaakt als inlei
ding op een te stellen vraag.
De rol van verdachte is nihil. Giste
ren was hij het object dat zelf mocht
praten, vandaag is hij het object
over wie gepraat wordt. Als hij voor
de eerste keer deze dag reageert
tegen de broer van het slachtoffer
zegt "Ik vraag vergiffenis aan mijn
zwager. Ik hoop dat de familie mij
wil vergeven", barst de tribune in
een verontwaardigd geloei los. Hoe
durft hij!
Zijn rapport is echter zeer laat tot
stand gekomen omdat pas in een
zeer laat stadium een psycholoog
werd benoemd. Meteen stortvloed
van voor de leken-juryleden be
grijpelijk gemaakte termen en lite
ratuur, geeft hij gedurende een half
uur uit zijn hoofd een soort college.
Haarfijn wordt op deze openbare
zitting de geestesgesteldheid van
verdachte in stukjes gehakt.
De onafhankelijke deskundige
fungeert als een verlengstuk van
het Openbaar Ministerie: „Ver
dachte probeerde brutaal zijn ei
gen versie te geven van de feiten
(sic!). De waarheid van Verdachte is
halve of omgedraaide waarheid.
Zijn conclusie is kort verdachte(
.was volledig toerekenbaar.
De voorzitter voelt dat hij te ver is
gegaan en. retireert. Zijn woorden
hebben hun uitwerking al gehad.
Tijdens het kalm gebrachte, weten
schappelijk aarzelende betoog van
de tegen-expert zitten een aantal
juryleden wat om zich heen te kij
ken. De conclusie van de tegen-
expert verdachte bevond zich ten
tijde van de daad in een toestand
van hoog opgeladen psychische
spanning en beschikte niet over
voldoende psychische beheersing
om de ontlading te kunnen weer
staan.
Twee deskundigen, twee psychia
ters met een diametraal tegenover
elkaar staand standpunt.
Moeder
Er komen nog een paar getuigen
de moeder van de verdachte doet
haar verhaal. Beheerst en zonder
pathos doet zij verslag van de situa
tie in het gezin van haar zoon. Zij
spaart haar zoon niet. Zij spaart
evenmin haar schoondochter, die
door haar geweldige jalouzie de
spanning in het gezin hoog opvoer-
„Koelbloedig"
Dan geeft hij een omschrijving wat
voorbedachte rade inhoudt „koel
bloedig" noemt hij dat. Een on
juiste en merkwaardige omschrij
ving voor iemand die naast
advocaat-generaal ook hoogleraar
is in het strafrecht.
Hij heeft ook oog voor de minder
gunstige karaktertrekken van de
vermoorde vrouw, maar weet deze
op kundige wijze af te dekken. Een
aantal malen suggereert hij dat
verdachte meer heeft uitgehaald
dan in het dossier staat vermeld.
Dit soort insinuaties lokteen verbe
ten hoofdschudden uit van ver
dachte. Zij zijn duidelijk bedoeld
als stemmingmakers. Hij bespeelt
jury en publiek en houdt, zoals hij
zelf later toegeeft, rekening met de
volksgeest die het nu eenmaal zo
wil.
De advocaten krijgen dan het
woord voor hun pleidooi. Met wap
perende toga, bril op, bril af loopt
de eerste raadsman op en neer.
Prenten van Daumier beginnen in
eens te leven. Ingehouden fluister
toon wordt afgewisseld door bul
derend theater.
Klappen
De advocaat-generaal mag nu het
woord voeren over de hoogte van
de op te leggen straf. Hij ziet geen
enkele verzachtende omstandig
heid en vordert de doodstraf. Van
uit de publieke tribune begint men
te klappen. De voorzitter maant tot
stilte.
De advocaten zitten er verslagen
bij. Het volk heeft gesproken. Zij
bezweren de jury om niet de dood
straf uit te spreken. Dan trekt de
jury zich terug, samen met de voor
zitter en de twee bijzittende rech
ters. Steeds meer mensen komen
de zaal binnen.
Er wordt hoopvol gespeculeerd of
Dhondt de doodstraf zal krij-
gen.Ineens wordt het mij duidelijk
hoe in vroeger tjjden een openbare
terechtstelling moet zijn verlopen.
Om tien uur komt de jury terug. De
voorzitter van het Hof leest de uit
spraak voor doodstraf. De ver
dachte wordt van al zijn rechten
vervallen verklaard. Hij is nu bur
gerlijk dood.
Lessenaar
Hard valt hij de uitleg aan die de
advocaat-generaal heeft gegeven
van het begrip „met voorbedachte
rade". „Als onze studenten dit op
de universiteit te leren krijgen, is
het wel erg droevig gesteld.". Hij
scandeert zijn woorden met slagen
op de lessenaar. Ook valt hij de
conclusies van de psychiater aan.
Hij pleit ontoerekenbaarheid op
het moment van de daad.
Wanneer de jury Dhondt zal schul
dig verklaren aan moord kan later,
als geen verzachtende omstandig
Applaus
„De terechtstelling zal
plaats vinden te Gent. Op
kosten van verdachte zal het
vonnis worden aangeplakt
op de plaats der misdrijfs".
Het publiek barst uit in een
donderend applaus. De
stem van het volk heeft ge
sproken. Het kruisbeeld
hangt nog steeds achter het
podium waarop het Hof is
gezeten.
