President
Ierland
treedt af
Janos Kadar kent grenzen van zijn macht
Zoekactie in Frankrijk
Tanaka niet uitgerangeerd
Smith wil
niet af
van plan-
Kissinger
Egypte wil
tunnel
SPAARGDRO Uw uitgaven zwart op wit.
De vlotste manier van modem betalen. Huur, gas. licht
en abonnementen.
Twintig jaar na „Boedapest
Zeven
dagen
vrijheid
dus zet de kaas
uit het vuistje
maar klaar!
ZATERDAG 23 OKTOBER 1976
GENEVE (UPI) - De Rhodesische
premier Ian Smith weigert toe te
geven aan Britse dwang te gaan on
derhandelen over het Brits-
Amerikaanse vredesplan voor
Rhodesië. Elke verandering die in
dit plan wordt aangebracht bete
kent naar zijn mening het einde van
de huidige besprekingen in Gene
ve. Impliciet gaf Smith gisteren te
kennen dat hij zich dan ook niet
langer gebonden voelt aan de
principe-afspraak dat binnen twee
Mjaar in Rhodesie een zwart meer-
■derheidsbewind aan de macht
moet zijn.
De Rhodesische leider, die krachtig
vasthoudt aan het plan van zes pun
ten dat hem door Henry Kissinger
is voorgelegd, voerde gisteren in
Geneve 90 minuten lang een inlei
dend gesprek met Ivor Richard, de
Britse VN-ambassadeur, die de
conferentie over Rhodesie voorzit.
De conferentie moet formeel op 28
oktober beginnen. Naast de blanke
delegatie onder leiding van Smith
wordt eraan deelgenomen door vier
zwarte delegaties met Joshua
Nkomo, Robert Moegabe, bisschop
Abel Muzorewa en dominee Nda-
baningi Sithole, als leiders.
Premier Smith weigerde een direct
antwoord op de vraag of Richard
hem onder druk had gezet om over
het vredesplan te onderhandelen.
"Ik denk dat ik beter niet in details
kan treden" vertelde hij verslagge
vers na het gesprek. Maar hij
maakte wel duidelijk dat hij blijft
bfj zijn eerste verklaring dat hij ge-
sleutel aan het plan van Kissinger
afwijst. Het gaat daarbij vooral om
het beheer door blanken van de
portefeuilles van defensie en natio
nale veiligheid in een interim-
regering die voorafgaat aan meer
derheidsbewind binnen twee jaar.
"Wij Rhodesiers houden er niet van
afspraken te breken", zei Smith.
"Als mensen voorstellen dat we
e deze afspraak niet moeten nako-
b men dan geloof ik dat dat betekent
It dat de conferentie afgelopen is en
il dat we weer vanaf het begin begin-
DUBLIN (UPI) - President Cearb-
hail O Dalaigh is gisteren als staats
hoofd van Ierland afgetreden, zo
heeft dé regering in Dublin be
kendgemaakt.
Vier dagen geleden had de Ierse
minister van Defensie Patrick Do-
negan, hevige kritiek op de presi
dent geuit omdat hij eerst een uit
spraak van het hooggerechtshof
over de nieuwe wetten tegen het
terrorisme had geëist voordat hij
die met zijn handtekening wilde
bekrachtigen.
O Dalaigh heeft daarna een per
soonlijke verontschuldiging van
Donegan niet willen aanvaarden.
De 65-jarigp O Dalaigh is voorheen
opperrechter van het hoogge
rechtshof geweest. In november
1974 werd hij eenstemmig tot pre
sident gekozen als opvolger van
president Erskine Childers, die was
overleden.
Donegan had op een diner met
hoge officieren zich laatdunkend
uitgelaten over de president. On
middellijk daarna maakte hij be
kend dat hij zijn opmerkingen be
treurde en zich zo snel mogelijk
met excuses tot de president zou
wenden. Deze wilde hem echter
niet ontvangen.
Donegan zond daarna een brief aan
O Dalaigh die volgens premier
nen". Volgens kringen rond de con
ferentie heeft Smith dit tijdens zijn
gesprek van vrijdag aan Richard
duidelijk gemaakt. De blanke lei
der gaf overigens toe dat menings
verschillen over het verloop van de
conferentie niet in "enkele momen
ten" kunnen worden opgelost en
hij zei dat hij de Britse ambassa
deur "spoedig" weer .zal ontmoe
ten.
Ivor Richard, die na afloop ook
korte tijd met verslaggevers sprak,
zei dat Smith "zijn standpunt heeft
uiteengezet, hetgeen neerkomt op
wat hij in het openbaar heeft ge
zegd. Ik heb hetzelfde gedaan", al
dus Richard.
Vrijdag was nog geen van de zwarte
leiders in Geneve gearriveerd.
Het hoofdkwartier van de veilig
heidstroepen in Salisbury heeft
vrijdag bekendgemaakt dat er weer
12 doden zijn gevallen in de toene
mende guerrillaoorlog. In een
communique werd gezegd dat vijf
guerrillo's waren gedood en twee
zwarten die de avondklok hadden
genegeerd. De guerrillastrijders
hadden een blanke boer "ver
moord" in het noordoosten van het
land nabij de grens met Mozambi
que, en verder drie Afrikaanse
mannen en een Afrikaanse vrouw
"elders in het operationeel gebied",
aldus het communique.
Liam Cosgrave "ernstig, open en
volledig excuus" inhield.
Afgevaardigden van de oppositie
onder leiding van oud-premier
Jack Lynch eisten Donegan's af
treden of ontslag omdat O Dalaigh
"grof beledigd" had.
Een motie waarin dit aftreden werd
geëist werd met 65 tegen 58 stem
men verworpen.
O Dalaigh, een bekend talenge-
leerde en voormalig lid van het Eu
ropees gerechtshof, had volgens de
grondwet de bevoegdheid zichzelf
kandidaat te stellen voor herver
kiezing wanneer hij dat wenste.
Een medewerker van hem zei giste-
£ê.-"rZ~
LONDEN (AFP) - Egypte is van
plan onder het Suez-kanaal door
een tunnel te graven, wat een ern
stige militaire bedreiging voor Is
raël zou inhouden, zo berichtte gis
teren de militaire medewerker van
de Daily Mail in Londen.
Volgens dit blad is enkele maanden
geleden al een contract ter waarde
van 30 miljoen Sterling gesloten
tussen Cairo en twee Britse firma's.
Het contract zou "geheime claussu-
les" bevatten die het aan het Egyp
tische leger mogelyk zouden ma
ken dankzij de tunnel tussen beide
oevers over te steken.
De geheime claussules voorzien
volgens de Daily Mail in een tunnel
die berekend is op verkeer van
tanks, alsook in de constructie van
versterkingen aan in- en uitgang
van de tunnel.
De Suez-tunnel zou de naam
"Achmed Hamdi" krijgen en ko
men te liggen tussen de stad Suez
en El Sjatt.
GRENOBLE (AP) - Koortsachtig
wordt nog steeds gezocht naar Olga
Moissenko, het Franse meisje dat in
i dat hij dat waarschijnlijk niet juli werd ontvoerd (foto boven).
zal doen.
Premier Cosgrave moet nu binnen
60 dagen presidentsverkiezingen
uitschrijven, tenzij een nieuwe
aanvaarde kandidaat wordt gevon
den, wat hoogst onwaarschijnlijk
wordt geacht gezien de huidige ge
spannen politieke sfeer in de Ierse
hoofdstad.
O Dalaigh had gewacht met het on
dertekenen van een deel van de
harde wet, die scherper optreden
tegen de verboden IRA mogelijk
moest maken, totdat hij een uit
spraak van het hooggerechtshof
kreeg of de nieuwe maatregelen
geen inbreuk maakten op de
grondwet. Hij betwijfelde of de sec
tie die de autoriteiten de bevoegd
heid geeft verdachten zonder aan
klacht vast te houden, wel mogelijk
Het hooggerechtshof verklaarde
dat deze maatregelen niet in strijd
waren met de grondwet en O Da
laigh ondertekende toen enkele
uren later.
De 28-jarige Joel Matencio is giste
ren formeel in staat van beschuldi
ging gesteld van het ontvoeren en
vermoorden van twee jongemen-
sen en het ontvoeren van Olga
Moissenko.
De advocaat van Matencio zegt dat
zijn cliënt onschuldig is. Volgens
berichten in een krant zou deze van
de politie hebben vernomen dat
Matencio had toegegeven schrifte
lijk en via de telefoon losgelden te
hebben geëist, maar dat hij door
een terroristische groepering hier
toe was gedwongen Als hij niet
meewerkte zou men zijn drie kin
deren vermoorden.
Matencio, een vroegere bedrijfslei
der van een cafe, die gescheiden is
van zijn vrouw, was woensdag te
Parijs gearresteerd, precies 24 uur
nadat de politie over hem bijzon
derheden had verspreid via radio
en televisie.
Er werd ook een geluidsband afge
draaid en familieleden van Maten
cio, diens vroegere vrouw en zijn
huisarts hadden Matcncio's stem
herkend.
In juni werden te Grenoble de 24-
jarige Christian Leroy en de 21-
jariee Muriel Trablesi ontvoerd, in
TOKIO (DPA) - Oud-premier Kakoeei Tanaka van Japan, die
wegens het aanpakken van Lockheed-smeergeld is aange
klaagd, vindt niet dat er met dit schandaal een eind is gekomen
aan zijn bewogen politieke carrière.
In een tijdschriftartikel verklaarde Tanaka dat hij van plan is om
bij de parlementsverkiezingen van december opnieuw kandi
daat te zijn.
ADVERTENTIE
als u dat wenst,
bedrag naar
Natuurlijk automatisch
En elke maand een vast
uw spaarrekening.
Orde op geldzaken:
Salaris en pensioen via de
LEIDSE SPAARBANK
DEN HAAG (ANP) - De Hongaarse
"oktober-revolutie" werd twintig
jaar geleden door Russische tanks
in bloed gesmoord. De gebeurtenis
had ernstige gevolgen voor de
'volksdemocratieën in Oost-Europa
en voor de communistische bewe
ging in het algemeen. Dit voor-
ikwam niet dat de geschiedenis zich
twaalf jaar later herhaalde met de
onderdrukking van de Praagse len
te. De inval in Tsjecho-Slowakijë
vond weliswaar onder totaal andere
omstandigheden plaats, maar het
•resultaat was analoog aan dat van
'Hongarije, althans de eerstvol
gende jaren.
Een vergelijking tussen Hongarije
en Tsjecho-Slowakije gaat echter
op een aantal essentiële punten
mank. In eerste instantie 'geldt dit
voor het ideologisch motief dat
Moskou meende te moeten hante
ren om de ontwikkelingen in de
twee socialistische buurlanden een
halt toe te roepen. Wat in 1968 in
Praag gebeurde, waar het
Doebtsek-bewind het socialisme
een "humaan gezicht" wilde geven,
was duidelijk tegengesteld aan het
streven van de Hongaarse opstan
delingen, die zich, onder druk van
het volk, volledig wilden losmaken
van het Kremlin en van de "socia
listische clan". Mogelijk was dit
ook een van de factoren die tot een
'10
Janos Kadar
tweede duidelijk verschil hebben
geleid, te weten het effect dat het
mislukte hervormingsstreven op
langere termijn heeft gehad op de
levensomstandigheden van de
Hongaren en de Tsjechoslowaken.
Na 1968 zetelt in Praag een regime
dat konsekwent elke drang naar li
beralisering heeft onderdrukt met
alle negatieve gevolgen voor de
fundamentele menselijke vrijhe
den van de Tsjechoslowaken en
voor de economie van het land. In
Hongarije waren de leiders zozeer
onthutst door de omvang van de os-
tand dat zij geleidelijk een systeem
oritmantelden dat op politiemacht
was gebaseerd. Ze vervingen het
door een pragmatisch bestuur dat
momenteel aanwijsbaar het meest
gematigd is opstand het Sowjet-
blok. Boedapest is een bedrijvige,
bruisende metropool en vormt een
scherp contrast met het grijze
voorkomen van andere Oosteuro-
pese hoofdsteden. De Hongaren,
die zichzelf beschouwen als de best
gevoede en best geklede Oosteuro
peanen noemen hun land ironisch
"de plezierigste barak in het com
munistische kamp". De levenss
tandaard van de bevolking heeft al
jarenlang prioriteit van de regering
in Boedapest en de economie van
het land stoelt op een unieke men
geling van staatsplanning en be-
heersinitiatief. De Hongaarse win
kels liggen vol met produkten, de
sortering is groot, de kwaliteit goed
en schaarste komt nauwelijks nog
voor. Het land heeft zich ontwik
keld tot een consumptie-eiland
binnen de Oosteuropese grenzen.
De man die voor de Hongaarse evo
lutie sinds 1956 de eer krijgt toebe
deeld, ook van de Hongaren zelf, is
partijleider Janos Kadar, ondanks
de grote achterdocht die het volk
tegen hem koesterde wegens zijn
samenwerking met de Russen. Ka
dar heeft de techniek van overle
ving gedemonstreerd in een mate
die geen ander Oosteuropees
staatsman heeft bereikt. De verle
gen, teruggetrokken, 64-jarige par
tijleider heeft pure bewondering
geoogst van een meerderheid van
Hongaren, terwijl hij het vertrou
wen van Moskou heeft behouden.
Zijn pragmatische bekwaamheden
hebben hem een persoonlijke po
pulariteit bezorgd die zeldzaam is
voor een communistische leider.
"Kadar is een meester-tacticus",
zegt een vooraanstaand regerings-
funktionaris in Boedapest. "Hij
kent de grenzen van de macht". Ti-
bor Dery, de veteraan van de Hon
gaarse literatuur, kenschetst Kadar
als een "groot en handig politicus".
De 82-jarige schrijver, die na de op
stand drie jaar in de cel verdween,
herinnert zich oktober 1956 als "de
bitterste tijd van mijn leven". Maar
hij meent dat veel van wat de op
standelingen wilden bereiken on
der Kadar is totstandgebracht.
Hoewel de gezondheid van de par
tijleider de laatste jaren te wensen
overlaat verwacht men niet spoedig
zijn aftreden, hetgeen als een ga
rantie wordt gezien dat het regime
zijn liberale karakter voorlopig zal
behouden. Ondanks herhaalde
wrijvingen met Moskou over de "te
liberale" economische hervormin
gen beseft het Kremlin dat het ver
dwijnen van Kadar het einde kan
inluiden van een stabiele rege
ringsperiode in Hongarije.
In Boedapest begon de revolutie op
23 oktober 1956. De Hongaarse stu
denten, aangemoedigd door hun
Poolse collega's die een geslaagde
revolutie voerden bekroond met de
machtsovername door de "immer
zuivere Gomoelka", organiseerden
een grote sohdariteitsmanifestatie
met Polen. Met zuidenden trokken
studenten en arbeiders door de
straten van de hoofdstad en eisten
de afschaffing van de stalinistische
terreur, gepersonificeerd in "de
verschrikkelijke" Matyas Rakosi
(die in juli als partijleider was ver
vangen door Ernest Geroe, even
zeer door de Hongaren gehaat).
Verder wilden de demonstranten
het vertrek van de Russische troe
pen uit Hongarije, de terugkeer van
Imre Nagy (de wegens "revisio
nisme" uitgestoten oud-premier)
en vrije verkiezingen.
De opstandelingen weigerden hun
wapens af te geven zolang de Rus
sische troepen nog in het land wa
ren. Op 30 oktober schafte Nagy het
één-partij-systeem af en maakte hij
bekend terug te keren naar "het re
geringssysteem dat gebaseerd is op
een democratische samenwerking
van de coalitiepartijen, zoals dat
voor 1945 bestond". Het is niet vol
doende voor de revolutionairen die
veroordeling van het Warschau
pact eisen, totale onafhankelijk
heid en neutraliteit van Hongarije.
Imre Nagy zwicht op 1 november
zweert hij het Warschau-pact af,
roept de neutraliteit uit en doet een
beroep op de Verenigde Naties op
dat de neutraliteit wordt gerespec
teerd. Ongetwijfeld zijn het deze
laatste besluiten waarmee de Hon
gaarse revolutie haar eigen glazen
ingooit.
De Russische leiders hebben on
dertussen de zekerheid gekregen
dat na de meningsverschillen tus
sen Amerika enerzijds en Engeland
en Frankrijk anderzijds over de
Suez-expeditie, geen enkele mo
gendheid een militaire actie zal on
dernemen ten gunste van de Hon
gaarse revolutie, hoe sympathiek
zij deze ook bejegent. In de morgen
van 4 november namen de tanks
van het Rode leger bezit van Boe
dapest.
Volgens de otticiele Hongaarse cij
fers heeft de opstand 2000 doden
gekost in Boedapest en 700 op het
platteland, benevens 12.971 ge
wonden in de hoofdstad en 1458 el
ders. Aan deze cijfers - die volgens
veel andere bronnen ver beneden
de waarheid zijn - moeten nog de
105 executies worden toegevoegd
die door de pers werden aangekon
digd na het neerslaan van der evo
lutie.
De "nieuwe koers" die door Kadar
begin jaren zestig werd aangekon
digd kenmerkte zich door een be
paalde liberalisatie. Via enkele
opeenvolgende amnestie
regelingen kwamen talrijke leden
van de Hongaarse intelligentsia vrij
die na de revolutie waren opgepakt.
De slachtoffers van de zuiveringen
onder Rakosi werden definitief ge
rehabiliteerd, de meest gehate sta
linisten uit de partij gestoten. Een
manier van naast-elkaar-leven ont
stond tussen de communisten en
de niet-communisten, van wie een
aantal zelfs tot hoge funkties in het
landsbestuur werden geroepen. In
vergelijking met de andere Oosteu
ropese staten genoten de Hon
gaarse intellectuelen een redelijke
vrijheid en de grenzen raakten
minder hardnekkig gesloten dan
juli verdween de 21-jarige Olga
Moissenko.
In beide gevallen zouden de "Rode
Brigades" dit hebben gedaan. Op 1
oktober werden de lijken van Leroy
en Trablesi gevonden in de buurt
van Grenoble.
Van Olga Moissenko ontbreekt nog
elk spoor.
Rechtse krant
verboden
in Thailand
BANGKOK (UPI) - Het militaire
gezag in Thailand heeft gisteren
een rechtse krant verboden omdat
die haar wat al te ijverig had gehol
pen bij de anti-linkse campagne die
sinds de staatsgreep van 6 oktober
is ontketend.
De krant, Rai Wan, had de namen
gepubliceerd van 57 journalisten
die "communist" zouden zijn.
De "ontmaskerde" journalisten
werken voor vrijwel alle 15 dagbla
den die nog in Thailand mogen ver
schijnen en stonden volgens Rai
Wan op een lijst van communisti
sche of pro-communistische scri
benten die door de junta zou zijn
opgesteld.
De junta ontkende het bestaan van
een dergelijke lijst en een officiële
woordvoerder sprak tegen dat het
militaire regiem een heksenjacht
op journalisten had geopend.
De nieuwe machthebbers hebben
alle linkse organen, waaronder 14
dagbladen, een verschijningsge
bod opgelegd en nieuwe algemene
richtlijnen uitgegeven voor een
verharding van de anticommunis
tische campagne in het land.
V)
Na twintig jaar heeft de En
gelse journalist Noel Barber
het drama van de Hongaarse
opstand in een meeslepend
boek laten herleven: onder de
titel "De Hongaarse
opstand, zeven dagen
vrijheid" verscheen bij Else-
v'er, Amsterdam/Brussel, een
uitstekende vertaling van zijn
"Seven days of freedom".
Barber, ooggetuige van deze
vrijheidsstrijd die zo bloedig
door de Sowjetrussische le
gers werd neergeslagen, heeft
zijn eigen ervaringen als cor
respondent van de "Daily
Mail" aangevuld met gege
vens van vooraanstaande
Hongaren uit die dagen en met
onthullingen uit ten dele nog
ongepubliceerde documen
ten. En zo ontrolt zich in deze
bladzijden het huiveringwek
kend treurspel van het walge
lijk verraad van Moskou, dat
keer op keer zijn woord brak
om toch vooral maar geen
zweem van vrijheid aan zijn
kant van het ijzeren gordijn te
moeten dulden. Even zag het
ernaar uit, dat de Hongaren
zich van de Sowjetrussische
terreur hadden kunnen ont
doen. De censuur op de pers
werd opgeheven, de radio
bracht eindelijk ongekleurd
nieuws, de politieke gevange
nen kregen de vrijheid en het
Hongaarse volk stroopte de
mouwen op om, ongehinderd
door Sowjetrussische inter
ventie, zelf zijn zaken te behar
tigen.
Het leek alsof het Kremlin
zich bij de nieuwe toestand
zou neerleggen - de Russen
maakten een eerlijke indruk,
schrijft Barber - maar intus
sen waren de verdwenen Sow
jetrussische tanklegers al be
zig zich langs de Roemeense
grens opnieuw op te stellen.
Op 4 november 1956, precies
zeven dagen na het betreden
van de weg naar vrijheid, sloeg
het Kremlin toe en werd de
nieuwe ontwikkeling in bloed
gesmoord. Hongarijes mili
taire leider, kolonel Pal Male-
ter, werd later, samen met
premier Nagy terechtgesteld.
Met hen verloren tussen de
twintig- dertigduizend vrij
heidlievende Hongaren het
leven.
Barber's boek, waarvoor Theo
Eerdmans een inleiding
schreef, doet niet alleen de fei
ten herleven, maar ruimt ook
misverstanden op. Zo was
deze opstand niet georgani
seerd en hij "had geen leiders.
Bij het begin speelden nage
noeg uitsluitend communis
ten Verder geeft Barber tal
van tekenende bijzonderhe
den, die zyn boek, ondanks
het aangrijpende onderwerp,
vlot leesbaar maken. Aan het
slot van dit boeiende werk
(met 16 bladzijden foto's op
kunstdruk) geeft de schrijver
de zestien alleszins redelijke
eisen van de studenten van de
Technische Hogeschool in
Boedapest, die de gangma
kers waren van de opstand. En
verder bevat het boek twee
bladzijden gegevens over wat
er verder met de leiders ge
beurde nadat het brute tank-
geweld van de Sowjet-Unie
deze korte vrijheidsstrijd vol
komen vernietigd had.
C. J. ROTTEVEEL
Zo trokken de Hongaren uit hun vaderlandnadat teas gebleken dat zij
de strijd tegen de Russische troepen niet konden volhouden over de be
sneeuwde velden naar Oostenrijk, waar zij werden opgevangen en per
trein verder vervoerd.
die van de broederlanden. Dit alles ten. Maar ze hebben geleerd zich
echter op een basis van strikte ideo- tevreden te stellen met wat hun
logische, politieke en diplomatieke wordt toegestaan. Janos Kadar van
aanhankelijkheid aan het Kremlin, zijn kant heeft geleerd welke grens
Twintig jaar later zijn de Hongaren hij niet moet overschrijden om een
hun verloren revolutie niet verge- nieuwe explosie te voorkomen.
