éw
DE
GELE
SPIN
ASTERIX
IX
HISPANIA
OENSDAG 22 SEPTEMBER 1976
VARIA
PAGINA 25
Het leesplankje en de leesboek
jes over het leven van Wim en Jet
Smits hebben zoals ik gisteren
vertelde de normaalwoorden-
methode van Hoogeveen als ver
trekpunt gehad, maar zouden
zonder de illustraties van Cor
nells Jetses niet zo'n vlucht heb
ben genomen, dat bijvoorbeeld
het leesplankje op het ogenblik
weer verwerkt wordt in place-
mats, legpuzzels en dergelijke.
Uit de illustraties in Hoog-
eveens handleiding voor het
aanvankelijke leesonderwijs
uit 1910 blijkt, dat het lees
plankje sindsdien enige wijzi
gingen heeft ondergaan. In de
eerste plaats is het nu door
gaans van plastic, hoewel de
houten versie ook nog gefabri
ceerd wordt. In de tweede plaats
is er een ander lettertype geko
zen. De a in aap heeft niet meer
zo'n kuifje op z'n kop (ik bedoel
de adc g van Gijs is sterk ver
eenvoudigd, de ij bestaat niet
meer uit de losse letters ienj.en
voor het overige zijn de letters
wat strakker uitgevoerd.
Ook de plaatjes van Jetses tonen
enkele veranderingen. Zo heeft
Wim,die op zijn knieën voor het
leesplankje ligt en daarmee een
gaaf Droste<acaobuseffect
creëert, in 1910 nog een pet op en
nu niet meer, terwijl bij Mies op
de achtergrond tegenwoordig
een hek is aangebracht, en op de
achtergrond van de schapen een
boom staat die er in den beginne
nog niet was. Ook de bok, voor
het half zichtbare karretje, heeft
een ander bossage achter zich
gekregen, en wat nog opvallen
der is: in 1910 keek hij nog naar
links, net als Kees links naast
hem, terwijl hij tegenwoordig,
blijkbaar om compositorische
redenen, naar rechts kijkt.
Hel bekende rode letterdoosje,
met daarop de woorden: ,JLet-
terdoosje wordt kosteloos gele
verd bij Hoogeveen's verbeterd
leesplankje"en daarin de 54 let-
terkaartjes, is in de plasic uit-
voering vervangen door een ri
chel rechts van Jet, bok en scha
pen, waarin de letters kunnen
worden opgeborgen. Gelukkig
wordt die richel met een plastic
plankje nog wel dusdanig afge
sloten, dat bij het openen het
zelfde effect bewaard is geble
ven als bij het openen van de
rode doosjes: alle letters vliegen
spontaan in het rond.
Het leesplankje dateert van
1906, de zes er bij behorende
leesboekjes van 1909-1910 en de
grote vertelselplaat met aap met
noot in goot ran 1909. Maar al
veel eerder, in 1902-1903 had
Jetses de 188 zwarte en acht ge
kleurde platen gemaakt voor de
vier deeltjes "Dicht bij huis"
door Ligthart en Scheepstraen
hetzelfde jaar volgden zijn illus
traties voor Nienke en Hiehtums
"AJke's tiental". Er volgden nog
meer boekjes van Ligthart en
Scheepstra die hij illustreerde
(van planten en dieren, Nog bij
moeder. De wereld in), voordat
hij aan het leesplankje en de
daarbij behorende figuren be
gon.
ot
"Nog bij moeder" was de oor
spronkelijke titel van Ot en
Sien, die andere classic van Lig
thart en Scheepstra. Jetses' ei
gen dochtertje Dien stond model
voor Sten, het buurjongetje Fidi
Dammann voor Ot. Fidi was
overigens een Duits jongetje,
want de familie Jetses woonde
toen in het plaatsje Horn bij
Bremen: al onze prins-gemalen
schijven Duitsers te moeten zijn,
zelfs Sien d'r Ot.
Ot en Sien dateerden van
1904-1905, drie jaar later ver
schenen Pirn en Mien, door Jet
ses in het Drentse Gieten gete
kend, en weer twee jaar later
verschenen dus de Hoogeveen-
boekjes, van wie iedereen denkt
dat de bekende Jan Ligthart
daar de grootste eer voor toe
komt, terwijl uit brieven van
Lighart blijkt dat de in Roden
(Drente) wonende Hindericus
Scheepstra de schrijver was van
Ot en Sien, Pim en Mien en de
leesplankboekjesLigthart
leende er voornamelijk zijn
naam aan en zal wel adviezen
hebben gegeven, maar Scheep
stra was de schrijver van hem
was dus dit begin van Ot-en
Sien:
„Ot.Ot"-Ot hoort niet,dat zijn
moe hem roept. - "Ot.waar ben
je?" - Moe kijkt door het raam.
Ze ziet Ot niet. Moe kijkt in de
gang. Daar is hij ook al niet. -
"Ot, Ot waar zit je dan toch,
vent?" - "Hier, moe" - "Waar is
r' dat? In den tuin?" - "Ja, moe".
In de bewerking door Marchien
Eising (1969), maar met de oor
spronkelijke plaatjes van Jet
ses, is deze eerste scène zo uitge
vallen:
Ot,Ot"-Ot hoort niet dat moe
der roept. - "Ot.waar ben je?"-
"Hier moeder" - "Waar is dat?
In de tuin?" - "ja".
NICO SCHEEPMAKER
hansons in
AK-theater
:IDEN - In het LAK-theater is
jdagavond a s. weer een cultu-
activiteit. Het duo Ellie Riet
en Caecilia de Marez Ovens
engt er een cabaret/chanson-
ogramma, dat als titel "Waarne-
ingen II" heeft meegekregen. Het
ogramma bestaat voor het groot-
;deel uit zelf geschreven teksten,
■t zingende tweetal wordt bege-
id door Leon Smit (piano), EfraTtn
broud (drums) en Aike Elshout
isgitaar). Ellie en Caecilia treden
ids een jaar op zowel in buurt- en
jbhuizen als in kleine theaters in
•lke periode zij aan hun eerste
'ondvullende programma hebben
erkt
Brons Kapaan in Pieterskerk
LEIDEN - De organist Joop Brons geeft vrijdagmiddag a.s. in samenwer
king met dc Stichting Pieterskerk en met medewerking van de hoboïste
Han Kapaan een concert in het op zijn herstel wachtende kerkgebouw. Het
duo treedt voor het goede doel weer belangeloos op. Joop Brons en Han
Kapaan rekenen op veel publiek, temeer omdat dit het laatste concert voor
de restauratie zal zijn.
Op het programma staan werken van Cabarilles, Clerambault, De Le Be-
que, J. S. Bach. d'Aquin. Hendrik Andnessen. Krebs en Albinoni. Tevens
zal een suite worden uitgevoerd van de Amerikaanse componist Herman
Berlinski. die het werk speciaal voor Han Kapaan heeft bewerkt. De toe
gang is deze avond vrij
de Wit
linp Andries Beeftink - aquarellen, Piet
•alertenaar - schilderijen en Hans Kar-
.-.tman - edelsmegdwerk Tot 30 sept.
t Jeopend di. t.m. za van 10-17 uur. do
j»t 21 uur.
lyksmuseum van Oudheden (Rapcn-
Sllurg 28) Werkd. 10 uur voorin -5 uur
:k)|am zondag 1-5 uur nam
i <4telier "De Scherf Nassaulaan 41.
legs t geest. tel 150220 Ans v d Hei-
aup-Kort exposeert eigen werk glasbui-
"Jn. houtwerk, tegels en mozaïeken
landschapsfotografie van Wouter
Daams. Tot 23 sept.
De Waag, Aal markt 21artoteek, uitleen
tentoonstelling. Tot 24 sept., geopend
ma t/m vr. van 11-18 uur. do tot 21 uur
Art Gallen.- Gerard, Rijksstraatweg 358,
Wassenaar Najaarstentoonstelling 1970.
Van 18 sept t/m 3 okt., dag. geopend van
11-17 uur. zo van 13-17 uur
Galerie Ja. Sportfondsenbad Wassenaar
Tentoonstelling Els de Haas - schilderij
en. Frans de Haas-schilderijen en pren
ten. Gerard Lutz - tekeningen en Peter
van der Meer - bronsplastieken Van 16
sept. t/m 3 okt geopend do t/m zo van
10-17 uur. woe van 20-22 uur
Galerie Pulchri Studio, Passage 10,
Oegstgeest. Tentoonstelling Jos van den
Borg - schilderijen, aquarellen en gra
fiek. Van 17 sept. t/m 7 okt dag.
geopend van 10-16 uur (zo. gesloten).
De Lakenhal, Oude Singel 28-32. Ten
toonstelling van de Stichting Openbaar
Kunstbezit Van 25 sept. t/m 7 nov„ dag
geopend van 10-17 uur, zo van 13-17
in leden van de Kunstkring
Voorschoten Van 18 sept. tm 3 okt.
geopend ma t/m do van 14-17 en
19 30-21 uur. vr van 14-17 uur. za. en zo.
van 12-16 uur
Galerie 't Straatje, Nieuwstraat 23
Handgeknoopte wand- en vloerkleden
Tot 30 okt
lend,
Warkborg 20 vn Amsterdam nr Delfzijl,
Kassauborg 20 te Amsterdam
(GROTE VAART)
lAbel Tasman 21 te Fremantle,
Achilles 20 v Hamburg nr Barbados,
injActeon 20 te Kaapstad,
20350 zw Las Palmasnr Hamburg,
ib 20 100 nno Kp Villano nr Rio de
foort 20 140 zw Flores nr San
Amstelland 20 240 w Nantes nr Ham-
adburg-
mKaaps
elAnstoteles 20 40 n Maagden eil. nr Bal-
jAtvs 21 vn Santo nr Caims,
Begonia 20 150 wnw Kreta nr Djeddah,
Bred a 21 te Willemstad,
°.]Ceres 20 otz Bermuda nr Chnstobal.
Iinuha 20 380 wnw Flores nr Stanlow,
ICoral Maeandra 20 vn Bilbao nr Rotter-
Daphne 20 215 wnw Bermuda nr Port
land,
Doelwijk 20 te Napels,
Gooiland 20 80 o Madeira nr Santos,
Heelsum 20 vn Bremen nr Antwerpen,
Hercules 21 te St Thomas,
Hermes 21 te Rotterdam,
Kara 20 te Shellhaven.
Kylix 20 vn Elbe roads nr Stanlow.
Lovellia 20 80 w Benghazi nr Rotterdam.
Maasbracht 20 90 nnw Tristan da Cunha
nr Perz Golf.
Macoma 20 110 wzw Lissabon nr Lever-
Mad'ison Lloyd 20 in Rode Zee nr Pi-
Neder Ebro 20 ITO zw Kreta nr Tunis,
Neder Eems 21 te Bombay,
Nedlloyd Dejima 20 300 w Walvisbaai nr
Rotterdam,
Nedlloyd Delft 20 250 zw Walvisbaai nr
Singapore Nedlloyd Kyoto 20 100 z
Guardafrei nr Suez.
Nedlloyd Niger 2045 zw Kp Finisterre nr
Ondina 20 vn Sena nr Kanokawa,
Palamedes 20 t.a. Pto Cabello,
Philippia 21 te Curacao.
Salland 20350 no TerceiranrSt Maarten.
Schelpwyk 20 in Golf vn Oman nr Sin
gapore,
Serooskerk 20 te Kaapstad,
Sinoutskerk 20 vn Singapore nr Muscat,
S lied recht 21 te Mobile verw
Spaamekerk 20 vn Walvisbaai nr Rot
terdam,
Straat Clarence 20 105 zo Esperance nr
Melbourne,
Straat Honshu 22 te Fortaleza verw
Straat Luanda 20 50 zo Madagascar nr
Straat Melbourne 21 285 n Kangaroe eil.
nr Melbourne,
Straat Nagasaki 20 247 z Cotonou nr
Walvisbaai,
Straat Talbot 20 160 nno Las Palmas nr
Matadi,
Streefkerk 20 t.a. Doha.
Talamanca 20 420 ono Bermuda nr Sou
thampton,
Thai
fshaven 20 120 n Madeira nr Bre-
Thuredrecht 20 600 zzw IJsland nr Bre-
Tndent Amsterdam 20 te Amsterdam,
Viana 20 500 ozo Bermuda nr Le Havre,
Willemskerk 21 vn Lissabon nr Karls-
Bangkok.
teutvky
22 SEPTEMBER 1976
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Vorige week zijn te Katwijk 11
schuiten aangekomen met 1134
kantjes pekel-, 102,600 stuks
steurharing en 10 ton gezouten
visch. Van den 23sten Augustus
tot 19 September zijn van de ha-
ringvisscherij aangekomen 26
schuiten met een gezamenlijke
vangst van 2948 kantjes pekel-,
146,600 stuks steurharing en 10
'isch. Ten gevolge van de
le vangst zijn de prijzen
lerkelijk gestegen: volle
pekelharing was f24 a f25, ijle
dito f 19 per ton, volle steurha
ring f30 a f35 per 1000. gezou
ten visch f 18 jO a f24 per ton.
De kantvisscherij wordt met 5
twee dagen f 50 af 80 besomden
- De twintigjarige Mathilde
Rugemer te Luik, die Zaterdag
in het huwelijkzou treden,stond
Donderdagavond op de eerste
verdieping harer woning in de
passage Lemonnier aan het
venster tegen de balustrade ge
leund, toen deze plotseling be
zweek en het jonge meisje, het
evenwicht verliezende, omlaag
stortte. De ouders en de bruide
gom schoten toe om haar op te
helpen, doch de dood bleek oo-
genblikkelijk te zijn ingetreden.
Vijftig jaar geleden:
- In Brussel is officieele bevesti
ging verkregen van de verlo
ving van kroonprins Leopold
met prinses Astrid van Zweden
een dochter van den broeder
van den Zweedschen koning. De
prins is 25 jaar oud, de prinses
21Kovirygin Elisabeth van Bel
gië en prins Leopold zullen bin
nenkort naar Stockholm ver
trekken. Het huwelijk zal tegen
het einde van het jaar te Brussel
plaats hebben. De jongelieden
hebben elkaar tweemaal ont
moet, eerst in het voorjaar van
dit jaar tijdens de reis, die de
koningin en de kroonprins in
cognito door Zweden hebben
gemaakt, en vervolgens te
Luxemburg bij den doop van
een der kinderen van den prins
van Bourbon en Parma en van
de groot-hertogin van Luxem
burg.
- Prof. dr. B. Brouwer, hoog
leeraar in de neurologie aan de
Gemeente-universiteit van Am
sterdam, heeft bedankt voor de
aanbieding zich te Baltimore te
vestigen en aldaar een ultra
modern centrum op zijn terrein
van wetenschap in te richten.
PANDA EN DE GOUDDORST
28 - 134 - Bill MacMack begon kleine stokken in de grond te slaan, en
Joris keek oplettend toe. "Uit die goudgravers-gewoonte is het werk
woord afpalen ontstaan", sprak hij. "Maarhet is mij duister,hoe ge er
gij bij komt dat door deze Hobbeldonker heuvel een goud-ader loopt"
"Datvoel ik aan mijn neus" .verklaarde de grijsaard. "En de neus van
oude Bill MacMack heeft hem nog nooit ain de steek gelaten. Verder
vertel ik je niets, juffrouw"
"Het is duidelijk dat hij verdwaald is", peinsde Joris. "En bovendien
loopt hij vele tientallen jaren achter. Maar tochEr moet munt te
slaan zijn uit deze merkwaardige figuur. Een denken
Daar kreeg hij echter verder geen gelegenheid voor. want Bill plaatste
een paaltje tussen zijn voeten en maakte zich gereed om dat met een
grote hamer in de grond te drijven.
,J*-pas op!" riep Joris verschrikt. "Als ge mis slaat, raakt ge mijn
tenen".
"Zo is het dame", gaf de oude toe. "Dan moetje ook maar niet op mijn
grond zitten".
BIEFSTUKJES
MET NAGELKAAS
Vraag uw slager 4 dikke
varkensbiefstukjes, ook
wel varkensoesters ge
naamd. Splijt ze open
Bak in een beetje boter 4
dunne plakken appel tot
ze zacht beginnen te
worden, niet langer. Leg
in elk biefstukje een
plakje jonge kaas, een
plakje gekookte ham en
een plakje gebakken
appel en sla de biefstuk
jes dicht. Bak ze in niet
langer dan 6 minuten in
boter aan beide zijden
licht goudbruin en
neem ze uit de pan. Leg
bovenop elk biefstukje
een plak Friese nagel
kaas en zet de biefstuk
jes onder de ovengrill
tot de kaas geheel is ge
smolten. Heet opdie-
FRED BASSET
AHMOiO'C
QfEATK
TU/M
ApulE£
C&
Aftnoco. it nee. je
tfUOP MOPIÜ TE<5EA1
PCANTEAJ PRATEai HB.LPT «I
it
ze quaetBN «er
PAT KAAJ It AfE /Al-X
fce/Mte*!,AC<; OE
z-e Bceer jjRcei^
EIXCAIDI^ <ïri/<c
EJZAAIP/UETEC y
Jommeke
jaar.
CAMERA "McKenna's gold", dag 8 00
uur 14 jaar Kindermatinee Pipi
Langkous", za en woe. 2.30 uur, zo 2 00
en 4 15 uur AL. Nachtvoorstelling "Re-
pulsion". vt. en za 11 30 uur 18 jaar
STUDIO: "One flew over the cuckoo's
nest", dag 30.7.00 en 9 15 uur. zo ook
4.45 uur 18 jaar.
LIDO "Family plot", dag 2 30. 7 00 en
9 15 uur. zo. ook 4 45 uur 14 jaar
TRIANON De Max Havelaar", dag
2 00 en 8 00 uur. 14 jaar.
REX "Als Tirolers stoeien gaan de A!
pen gloeien", dag. 2.30 (behalve woe za
en zo 7 00 en 9 15 uur 18 jaar "Andr.
pretfilm",
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13 00
Uur tot woensdag 13.00 uur (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13 00 uur tot za
terdag L3 00 uur (Elisabeth-ziekenhuis).
Bezoekuren ziekenhuizen
Diaconessenhuis Middagbezoekuur
13.45-14 30 uur Avond bezoeker.
18 30-19.30 uur Kinderafdeling dage
lijks van 14 00-19 00 uur alleen voor ou
ders zondag 14 00-15 00 uur voor overige
familieleden Kinderen beneden 14 jaar
hebben geen toegang op de klnderafde-
verpleging dag. va*
ren van 18 30 tot 19 00
omt Elizabeth-ziekenhuis vol'
dagelijks van 14.00-14.45 uur en van
18 30 tot 19.30 uur; klasse-afdelingen ook
11.15 tot 12.00 uur. Kraamafdeling: dag.
van 11.15 tot 12.00 uur (alleen voor echt-
gen )v. 15.00 tot 16.00 uur en van 18.30 tot
19.30 uur Laatste kwartier middag- en
avondbezoek babyshow Kinderafde
ling dag 15 00 tot 18 30 uur. CCU (hart-
bewakingidag van 14.15tot 14 45uuren
van 19.00 tot 19.30.
Elisabeth-Ziekenhuis.
Endegeest: dinsdag en vrijdag 13-14.30
uur "s zondags 11-12 uur en 14-15 uur;
eerste klasse: de gehele dag
1*8 30 tot 20.00 uur
Derde klasse bezoekuur van 13.00-14.00
uur en 18 30-19.30 uur
Kinderzaal van 13 00-14 00 uur. Op
woensdagavond (uitsluitend voor de
ouders) van 18 30-19 30 uur.
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
Voor alle patiënten (behalve kinderen
zijn de bezoekuren als volgt
Elke dag
14 15-15.00 uur.
18 30-19.30 uur.
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgend
iekuren (alleen
Zaterdag en zondag
14.45-15-00 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten
Wanneer voor ernstige patiënten door
lópend bezoek wordt toegestaan kan de
hoofdverpleegkundige hiervoor spe
ciale kaarten verstrekken
Bezoektijden Kinderkhniek
Dagelijks.
15 00-15 45 uur.
18 30-19 09 uur
Bezoektijden kinderafdeling:
Elkedag^
14 15-15.00 uur.
18.30-19.00 uuc.
Alphen aan den Rijn
Rijnoord. le en 2e klas 11-11.30; 13.30
14.15 en 18 30-19 30 uur; 3e kla4 13 30-
14.15 en 18 30-19 30 uur. Kraamafdeling
13.30-14.15 uur alleen voor echtgenoten
19-20 uur; KinderaGdeling 15-15.30 uur
alleen voor ouders 18-18.30 üur.
Geluidshinder Schiphol'
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden'gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000)
