'Max
Havelaar':
sterk leerstuk
,Ik ben ch
nerveusmaar werk
gedisciplineerd
Dore Smit in nienwe film René van Nie:
Films
deze week
VRUDAG 10 SEPTEMBER 1976
FILM
PAGINA 11
DEN HAAG - „Als Van Nie zegt: acteurs zijn voor mijn werk meestal
verkeerd ingereden, dan is dat misschien ook wel zo. Ik begrijp wel wat hij
.bedoelt. Als acteur werkje heel anders dan hij met zijn mensen in een film.
Je hebt meer tijd, er is een duidelijk script, je repeteert en je groeit in een rol.
Je rijdt na een repetitie naar huis en
je denkt er over na, je hebt volop de
tijd om afstand te nemen en te ont
dekken hoe het het beste is. Bij
film, en zeker bij René ligt dat an
ders. Je improviseert veel, je werkt
minder verstandelijk, minder
doordacht misschien. Ik geloof wel
dat ik bij hem erg naturel in de weer
ben".
Dore Smit zit afwisselend diep
weggezonken en op het puntje van
de bank in haar huis in het Haagse
Statenkwartier. Praat beweeglijk,
met gezicht en handen. Is actrice en
televisieomroepster. Begon bij het
amateurtoneel, kreeg een baantje
op het kantoor van toneelgroep
Studio, viel af en toe in een bijrol in
en werd daarop opgenomen in de
vaste spelerskern. Vertrok uit Am
sterdam ging werken bij de Nieuwe
Komedie. Verliet dit gezelschap
met haar man acteur/regisseur Erik
Plooyer op het moment dat het in
moeilijkheden kwam en voor een
nieuwe koers koos. Werkt als om-
roepster bij het Ikon, deed hoorspe
len en schooltelevisie, zit in het pa
nel van de Willem Ruis Show en
„Zo vader, zo zoon". Speelt in de
nieuwste film van René van Nie.
„Lang hangen"
„Als ik het ergens naar mijn zin heb
blijf ik lang hangen. Het pleit mis
schien weinig voor mijn onderne
mingslust. Die heb ik gewoon niet.
We zijn met heibel bij de Nieuwe
Komedie weg gegaan. Dat is voor
mijn gevoel al weer lang geleden en
ik heb geen zin om daar nog op te
rug te komen, maar ik kan je wel
zeggen dat ik zat was toen. Heerlijk
niets doen, alleen omroepen. Ik
vond het best, kwam toch al in
moeilijkheden omdat mijn dochter
meer aandacht nodig had."
„Podium belde, de vrouw van Bob
de Lange, en vroeg of ik wilde ko
men spelen. Ik wilde wel. Ik dacht
dat het voor één produktie was,
maar het bleek voor een heel sei
zoen. Dat vond ik teveel, dus heb ik
het niet gedaan.
- Podium deed wel iets anders dan
je gewend was.
„Daar had ik juist zin in. Iets totaal
anders. Gewoon weer eens een rol,
in een echt stuk. Misschien wat tra
ditioneel, maar ik had er na al die
toestanden behoefte aan om weer
eens echt een deur op toneel dicht
te slaan en niet alleen maar te hoe
ven doen alsof.
ben het type actrice die bereid is dat
te doen".
- Hoe lag dat bij de Nieuwe Kome
die, bij Stedelink?
t) oor
Ton van Brussel
"We hebben geïmproviseerd tot we
er bij neer vielen. Over de vloer ge
dweild, noem het maar op, we heb
ben het gedaan. Het hoeft voor mij
niet meer. Improvisatie kan niet
anders dan op basis van goed ver
trouwen. Nou, het is logisch dat die
basis er niet altijd is. Ik ben chao
tisch en nerveus, maar ik werk ge
disciplineerd. Je kunt gediscipli
neerd improviseren ja, maar ht ge
beurt alleen erg weinig. Er zijn
momenten, vlak voor een première,
waSrop ik zeg: nee, ik ga nou niet
weerde boel veranderen. Volgende
week moet er een voorstelling zijn
en daar ben ik ook verantwoorde
lijk voor. Op een gegeven moment
moet er uit die omprovisatie wel
een duidelijk acceptabel eindpro
duct komen".
- Je zegt cynisch.
"zo logt het waarschijnlijk ook wel.
Je maakt steeds ontwikkelingen
door. De een duurt een jaar, de an
der een paar jaar. Het hangt er van
af met wie je werkt, maar ook van
jezelf. Ik zie echt wel de waarde van
een bepaalde manier van improvi
seren. Vijfenzeventig procent van
watje doet is cliché, maar die over
ige vijfentwintig, dat kan zo ver
nieuwend zijn, daar kan erg veel
goeds uit ontstaan".
Cirkeltje
"Je zit op een bepaalde manier na
tuurlijk toch allemaal vast in je cir
keltje. Ik werkte als actrice op emo
ties. Toen kwam ik bij Studio in
contact met Kees van Iersel. Dat is
een man die je alle sentimentalitei-
ten afleert. Zijn stijl is echt zuiver.
Hij doorbrak je cirkeltje. Hij ver
wacht van je datje hem volgt en ik
Cor is een regisseur die zijn acteurs
laat gaan. Hij is erg op vormgeving,
dat is zijn sterkste kant. Hij was ac
teur, van oorsprong eigenlijk bal
letdanser. Erik (was destijds artis
tiek leider van de Nieuwe Kome
die) heeft hem de kans gegeven om
te gaan regisseren. Zijn eerste pro
gramma over Paul van Ostayen
sloeg in als een bom. Poëzie op to
neel, in die vorm, dat was nog nooit
gedaan. Ik ben ingevallen in dat
stuk, maar heb pas later echt met
Cor gewerkt. In "variaties op een
Oedipous complex" van Cocteau.
geen best stuk, maar hij heeft er een
uitstekende voorstelling van ge
maakt, waar ik me heerlijk in voel
de".
"Ik sta een ambivalent tegenover
Stedelink. Je hebt veel aan hem,
maar hij is ook onmogelijk. Het
kanbij hem allemaal maar op één
manier en dat is de zijne. Overleg is
niet mogelijk".
"Ik vond dat we goed bezig waren
bij de Nieuwe Komedie. We speel
den Nederlands toneel, zoals Cen
trum nu doet. Erik heeft ook een
jongen als Gerben Hellinga de kans
gegeven een stuk te schrijven. Dat
was toen niet zo best, maar hij heeft
later met "Kees de Jonge" toch wel
bewezen dat ie het kon, dat Erik
zich daar niet op heeft verkeken".
"Ik vond het zalig, de tijd dat ik
weinig werkte. Het is zeker niet zo
dat ik bij de telefoon heb zitten
wachten totdat iemand me ergens
voor vroeg. Ik heb ook steeds ge
luk. Er is heel even een periode ge
weest dat ik dacht nu moet er iets
gebeuren. Toen gebeurde het ook.
Ik heb bij de Haagse Comedie het
afgelopen seizoen in "De Stok" ge
speeld, fijn gewerkt. Het stuk is he
laas niet zo goed ontvangen, dat
vond ik jammer. De KRO belde of
ik in het panel bij Willem Ruis wil
de. Ze zeiden we hebben Rita Co-
rita al en we willen nog een andere
vrouw, liefst niet te dik. Ik heb vre
selijk gelachen en gevraagd of ze
wel de juiste voor zich hadden. Ze
motiveerden het natuurlijk nogal
Dore Smit:„Ondernemingslust? Die heb ik gewoon r
mager. Erik kwam thuis en zei dat
ik het moest doen, omdat ik daar
door weer meer werk zou krijgen.
Achteraf ben ik blij dat ik het ge
daan heb. We hebben erg veel ple
zier".
"Wat dacht je. Ik vond het ook on
gelofelijk dat iemand die een stuk
gaat casten voor de televisie gaat
zitten en gaat kijken wie ie nou eens
zal uitzoeken. Maar het is uitgeko
men. Het blijkt zo te gaan. Wat moet
ik er meer van zeggen".
Plezierig
"Ik werk aan een serie, die dit na
jaar of volgend jaar op tv komt. Ik
zit ook in "Zo vader, zo zoon", dat
vond ik als kijker al een leuke
quiz".
"Je wilt waarschijnlijk meer over
de film weten, maar ik weet eigen
lijk niet zo goed wat ik er meer van
moet zeggen. We werken heel ple
zierig. Ik heb veel vertrouwen in
Van Nie. "Kind van de zon" vond ik
een goede film. Het gaat om Cor van
Rijn en dat jongetje. Ik speel de
vriendin van Cor, maar het publiek
zal vermoedelijk lang denken dat ik
zijn vrouw ben. René werkt rustig.
Ik heb me geen moment nerveus
gevoeld en dat ben ik nogal snel. Je
hebt natuurlijk bij film veel minder
zicht op het eindproduct, maar het
zotte is dat ik ook helemaal niet
nieuwsgierig ben. Ik heb een rush
gezien, die over moest, ik had toen
meer opnamen kunnen zien, maar
ik had er geen behoefte aan".
"Ik sta liever op toneel. Oedipous-
verveelde me niet, maar "The
Moustrap" van Christie, daar heb
ben we 250 voorstellingen van ge
geven en daar was ik na tien keer al
op uitgekeken".
Ik vind een zaal fijn, de directheid
met je publiek. Improvisatie is bij
René zinning, zoals hij het doet. Ik
deed laatst met Erik samen een
hoorspel. We hadden een opname
en die zou het worden. Toen werd
er gezegd hij is goed en we nemen
hem, maar doe het toch nog een
keertje. Omdat we wisten dat het
vrijblijvend was, deden we het an
ders. de spanning was er af, het
werd wat slordiger. Na afloop bleek
die band beter en is die gebruikt.
Dat bedoel ik met de manier van
werken van René. Ik werk echt heel
ontspannen met hem en dat levert
nieuwe dingen op. Je bent sponta
ner bezig. Het wordt een goeie film,
dat weet je dan wel zeker".
?!yyf£S===_======«
Camera - „Once upon a time in
the West"
Studio - „One flew over the
cuckoo's nest"
Rex - „André van Duins pret-
film".
Kinder m at inee_
Camera - „Aladdin en de
wonderlamp".
Nachtfilms^
Camera - "A gunfight".
Rex - „Vrouwen waaraan je
een puntje kunt zuigen."
Haagse bioscopen
Apollo 1 - „André van Duin's
pretfilm", dag. 2.30, 7.00 en
9.15 uur, zo.2.00, 4.15, 7.00 en
9.15 uur. Al.
Apollo 2 - "The man from the
organization", dag. 2.00, 7.30
en 9.45 uur, zo.2.30, 4.45, 7.30
en 9.45 uur. 18 jaar.
Asta - „Max Havelaar", dag.
2.00 en 8.00 uur. 14 jaar.
Bijou - „Wan pipel", dag. 2.00,
7.30 en 9.45 uur, zo. ook 4.15
uue. Al.
Calypso - „Barry Lyndon",
dag. 2.00 en 8.15 uur, zo. 1.15,
4.30 en 8.15 uur.14 jaar.
Camera - "Monty Python",
dag. 2.00, 7.00 en 9.45 uur, zo.
1.30, 4.15, 7.00 en 9.45 uur. 14
jaar.
Cineac - "The party", dag. 7.00
en 9.30 uur. Al.
Corso - "One flew over the
cuckoo's nest", dag. 2.15, 6.45
en 9.30 uur, zo. 1.15, 4.00, 6.45
en 9.30 uur. 18 jaar.
Du Midi - "The sound of mu
sic", dag. 8.15 uur, zo. 4.00 en
8.15 uur. Al.
Euro - „De tien geboden",
dag. 1.30 en 7.30 uur, za., zo. en
woe. 3.45 en 7.30 uur. Al.
Metropole - "All the presi
dent's men", dag. 6.45 en 9.30
uur, za. en zo. 1.00,3.45,6.45 en
9.30 uur, 14 jaar.
Odeon 1 - "The groofe tube",
dag. 1.45, 6.45 en 9.30 uur, zo.
ook 4.15 uur,18 jaar.
Odeon 2 - "Aces high", dag.
2.00, 6.45 en 9.15 uur, zo. ook
4.30 uur. 14 jaar.
Odeon 3 - „De 7e compagnie is
weer boven water", dag. 2.15,
7.15 en 9.45 uur, zo. ook 4.45
uur, Al. Odeon/the Movies -
„Tarzzon, de schande van de
jungle", dag. 2.15, 7.15 en 9.45
uur, zo. ook 4.45 uur. 18 jaar.
Olympia - "Little big man",
dag.2.00 en 8.00 uur. 14 jaar.
Passage - "Family plot", dag.
2.00, 6.45 en 9.30 uur, za. en zo.
1.15, 4.00, 6.45 en 9.30 uur. 14
jaar.
Rex - "The magnificent se
ven", dag. 11.30,1.45,4.00,7.00
en 9.30 uur. 14 jaar.
Royal '70 - „Meisjes die alles
slikken", do., za, en zo. 2.00,
7.00en 9.30 uur. vr. 2.00 en 6.45
uur, ma. 2.15 en 8.00 uur, di. en
woe. 2.15 uur. 18 jaar.
Roval - „Oog om oog", rr. ,di.
en woe. 2.15 en 8.00 uur, do.,
vr. en za. 2.00,7.00 en 9.30 uur,
zo. 1.45, 7.00 en 9.30 uur. 14
jaar.
Studio 2000 - "Once upon a
time in the West", dag. 8.00
uur, do., vr., zo., ma. en di. ook
2.00 uur. 14 jaar.
De Uitkijk - „Taxi driver",
dag. 2.00, 7.00 en 9.30 uur. 18
jaar.
Clint Eastwood
is vrijbuiter
'Josey Wales'
'The outlaw, Josey Wales'; regie:
Clint Eastwood; hoofdrollen:
Clint Eastwood en Chief Dan
George; theater: Luxor; leeftijd:
14 jaar.
Het regisseren gaat Clint Eastwood
steeds beter af. Was zijn vorige
regie-produkt "Eiger Sanction"
vooral fotografisch er mooi, in "Jo
sey Wales" slaagt hij erin, naast de
fraaie plaatjes, erg veel sfeer te
scheppen. Daardoor stijgt "Josey
Wales" uit boven de gemiddelde
western, want het verhaal op zich is
niet bijster origineel en aan de me
lodramatische kant. Ook de acteurs
die Eastwood om zich weet zijn
weinig bijzonder. Enkel Eastwood
zelf en de verrassend goede, 76-
jarige Chief Dan George springen
er wat dat betreft uit.
BARTJUNGMAN
Titel: Family Plot. Regisseur: Al
fred Hitchcock. Hoofdrolspelers:
Karen Black, Bruce Dern, Barbara
Harris eh William Devane. Bio-
scoop: Lido.
Wie naar de film "Family Plot" gaat
in de hoop, een thriller-achtige
Hitchcock aan het werk te zien kan
maar beter thuisblijven. Weliswaar
zijn alle ingrediënten weer aanwe
Wanneer Multatuli nog leefde, zou hij na het zien van de verfilming van zijn
"Max Havelaar" wellicht gedacht hebben, dat zijn werk eindelijk eer is
gedaan.
Want de ploeg van Fons Rademakers heeft met de produktie van deze
aanklacht laten zien, dat het werk van Multatuli nog niets aan kracht heeft
ingeboet.
een overtuigende Max Havelaar.
branie-achtig, argeloos vaak, maar
met een niet te stuiten gevoel voor
rechtvaardigheid, dat hem helaas
niet verder brengt dan zijn aan
klacht aan het eind van de film,
waarin hy de koning der Nederlan
den verwyt, dat alles wat er wordt
misdaan in zijn naam gebeurt. Ra
demakers laat dan de beeltenis van
de koning vervolgens overvloeien
in het beeld van de calvinistische
gemeente, die in de kerk eer brengt
aan God, dezelfde God in wiens
naam eveneens zoveel misdaden
aan de mensheid werden en wor
den begaan.
Een schitterend document, dat ze
ker internationale bekendheid ver
dient, een leerstuk, dat door Multa
tuli werd geschapen en nog steeds
aanspreekt.
Titel: "Max Havelaar"; regie:
Fons Rademakers; hoofdrollen:
Peter Faber, Sacha Bulthuis,
Rima Melati, Krijn ter Braak;
theater: Trianon; 14 jaar.
nog niet verdwenen van deze aard
bol.
En zolang er nog Max Havelaars
bestaan, die zich er tegen verzetten,
zolang is er nog hoop, voor de in
landers, die gebukt gaan onder
knevelarij en angst voor repercus-
Rademakers bewijst met deze
prachtige produktie, dat hij er goed
aan heeft gedaan dit moeilijke
werkstuk ter hand te nemen. Bijna
drie uur lang wordt de toeschouwer
vastgehouden door een keiharde
waarheid, die boeiender is dan éen
met veel fantasie verzonnen intrige.
Rademakers werd bijgestaan door
een ploeg die haar verdiensten
waarachtig wel heeft bewezen. Ge
rard Soeteman herschreef de Max
Havelaar tot een scenario, dat een
evenwichtige handeling in de film
bewerkstelligde. Niet te veel uitge
sponnen, maar wat gezegd moet
worden wordt gezegd. Jan de Bont
laat ons Indonesië zien, zoals het
werkelijk is: onvoorstelbaar groen,
zoals hy zelf zegt.
En Peter Faber, de Nederlandse ac
teur, die de laatste tijd in geen Ne
derlandse produktie ontbreekt, is
zig: de knappe, mysterieuze licht-
vlakverdeling, sobere teksten
(nooit meer dan het hoognodige),
spiritisme, noem maar op. Maar een
"griezel'Tilin zoals je van Hitch
cock bent gewend is het duidelijk
niet geworden.
Het gegeven is best aardig. Twee
"paren" hoofdrolspelers leven elk
hun eigen leven, maar krijgen in het
verhaal steeds meer met elkaar te
maken. Tijdens een spirituele bij
eenkomst wil een gefortuneerde
oude dame aan de weet komen,
waar haar verdwenen neef en erf
genaam zich bevindt. Ze looft zelfs
een forse beloning uit aan het "me
dium" als deze erin slaagt, haar neef
te vinden. De spiritiste (een rol van
Barbara Harris) doet, samen met
haar vriend, alle pogingen in het
werk om de betreffende figuur te
vinden. De bewuste neef ontpopt
zich echter als een exclusief kid
napper, die als losprijs een van te
voren bepaalde edelsteen eist. Dat
neeflief dus helemaal niet zo ge
lukkig is met al die belangstelling
blijkt al snel. In het verloop van de
film wordt ook duidelijk hoe twee
geschiedenissen, die weinig met
elkaar te maken lijken te hebben, in
elkaar overvloeien. Misschien heeft
Hitchcock - al durf je zoiets bij hem
nauwelijks te vermoeden - door
deze opzet het geheel wat al te
doorzichtig gemaakt en zo heel wat
van de verwachte spanning wegge
nomen. Maar in ieder geval heeft
het toch weer het voordeel, dat de
mans andere kwaliteiten duidelij
ker naar voren komen.
MIEP DE GRAAFF
Max Havelaar legt de ambtseed af als assistent-resident van Lebak.
Hetzelfde trieste gebeuren zou zich
hebben kunnen afspelen in Afrika
of een ander Aziatisch land, dat het
juk van de kolonisatie nog niet of
nauwelijks van zich heeft af kun
nen werpen. De bureaucratie, de
lamlendige struisvogelpolitiek van
de residenten, regenten en gouver
neurs van "Nederlandsch Indië" is
