Al vierde druk van Lockheed-rapport
DE MARECHAUSSEE VOELT ZICH 'GEPAKT'
„Verantwoordelijkheid
niet voor kabinetten"
Giflozing al eerder begonnen
Schade van
I droogte in
landbouw
ZATERDAG <!8 AUGUSTUS 1976
BINNENLAND
PAGINA 7
DEN HAAG - In afwachting van de
behandeling van de Lockheed-zaak
aanstaande maandag in de Tweede
Kamer weigerde premier Den Uyl
iets te zeggen over het rapport-
Donner en de gevolgen daarvan.
Dat bleek gisteren na afloop van de
ministerraadsvergadering.
Het enige wat de hoofddirecteur
van de Rijksvoorlichtingsdienst, de
heer G. van der Wiel kwijt wilde,
was dat koningin Juliana niet nog
eens naar Porto Ercole vertrekt om
haar herhaaldelijk onderbroken
vakantie voort te zetten.
In voorbereiding op het kamerde
bat van maandag benutten de
meeste fracties het komende wee
keinde om zich grondig te verdie
pen in het rapport en de daaruit ge
trokken conclusies.
Televisie
De NOS-televisie zal maandag de
kamerdebatten over de regerings
verklaring rechtstreeks uitzenden.
De uitzending begint om 13.55 uur
op Nederland I. Indien de debatten
's avonds voortduren, wordt over
geschakeld naar Nederland 2. De
NOS heeft de TROS gevraagd,
eventueel haar avondzendtijd ter
beschikking te stellen. De TROS
stemde daarin, gezien de belang
rijkheid van de debatten, direct toe.
Wel zal ze trachten in eventuele
pauzes van de kamerzitting onder
delen van haar aangekondigde
programma uit te zenden. Zij denkt
daarbij aan verslaggeving van de
voetbalwedstrijd om de supercup
tussen Bayern-Munchen en Ander-
lecht en de special over de zanger
Jack Jersey.
Onderzoek
De voorzitter van de defensiecom
missie in de Tweede Kamer, de
KVP'er Van Eisen, vindt dat de
gang van zaken bij de eventuele
aankoop van de Orion moet worden
betrokken in het onderzoek naar de
wapenaankopen in Nederland.
In de vaste kamercommissie voor
defensie is verbazing ontstaan door
een passage in het rapport-Donner
waarin de commissie van drie
schrijft: "Interessant is een tweetal
interne Lockheed-berichten waar
uit blijkt dat Lockheed ook pogin
gen heeft gedaan bij leden van de
Tweede Kamer steun te verkrygen
voor de P 83 C". De commissie geeft
geen nadere bijzonderheden - de
gegevens zijn ontleend aan docu
menten die door Amerika nog niet
mogen worden vrijgegeven.
De leden van de vaste kamercom
missie ontkennen ooit iets te heb
ben gemerkt van pogingen van
Lockheed om op ongepaste wijze
invloed uit te oefenen.
Van Eisen: "Ik heb nooit meer wat
van ze gemerkt dan dat ik wat do
cumentatiemateriaal toegestuurd
kreeg. Ik heb een keer met iemand
van Lockheed gesproken, maar
toen heb ik ook mijn bezwaren
tegen de Orion uiteengezet".
De KVP'er Du Chatinier pleit voor
een onderzoek: "Wat er staat lykt
toch op een beschuldiging. Als dit
niet wordt uitgezocht kan de be
volking wellicht denken dat er toch
weer een rare zaak aan de hand is".
Bestseller
Afgaande op reacties van een aantal
boekhandelaren, lijkt het rapport
over prins Bernhard een bestseller
te worden. Bij geen enkele
Utrechtse boekhandel was het rap
port gistermorgen meer verkrijg
baar.
Bij de grootste boekhandel van
Arnhem werd de vraag "enorm"
genoemd. Een woordvoerder van
de grootste boekhandel in Nijme
gen sprak van een "ontstellende"
vraag. Ook in Amsterdam was het
rapport binnen de kortste keren
uitverkocht. De Atheneum
boekhandel aan het Spui bijvoor
beeld had tweehonderd exempla
ren in huis, ze waren binnen een
kwartier verdwenen. Buiten stond
een menigte van enige honderden
mensen, van wie de meesten zich
tevreden moesten stellen met een
reservering voor exemplaren uit de
volgende oplagen.
In de loop van volgende week ver
wacht de Staatsdrukkerij geheel
tegemoet te kunnen komen aan de
vraag. De eerste druk omvatte 5.000
exemplaren, een aantal dat in ver
band met de korte tijd van voorbe
reiding niet groter kon zijn. De twee
volgende drukken, respectievelijk
10.000 en 17.000 exemplaren. In
middels is besloten tot een vierde
druk in een oplaag van 25.000.
De Staatsdrukkerij zal ook het ka
merdebat over de Lockheed-affaire
in druk uitgeven.
Enquete
28 procent van de Nederlandse be
volking heeft, na de publikatie van
het rapport van de commissie van
drie een ander oordeel en andere
gevoelens over prins Bernhard dan
voorheen. Van 71 procent zyn oor
deel en gevoelens niet veranderd.
Dat leert een telefonische blikse-
menquete onder 450 Nederlanders,
die Avro's Televizier Magazine, de
actualiteitenrubriek van de
AVRO-tv, onmiddellijk na de rege
ringsverklaring van premier Den
Uyl, donderdagmiddag, heeft laten
houden.
TIEL - Meer en meer Tielenaren komen de laatste
dagen eigener beweging naar het centrum dat de
vereniging 'Voorkomen is Beter' in het kleuter
schooltje 'Het Kwetternest' als onderzoekcen
trum heeft ingericht. Het publiek dat medio juni
klachten had over hoofdpijn en misselijkheid
brengt deze klachten in verband met het chemi
sche bedrijf Verdugt waar volgens de directie
eind juli een wolk van het giftige natrium-
arseniet vrijkwam.
Rotterdams
bedrijf wil
Engeland
drinkwater
leveren
ROTTERDAM - De Rotter
damse firma Hatenboer-
Neptunus heeft de Engelse
regering aangeboden drin
kwater te leveren. Zo nodig is
Hatenboer in staat in één wee
keinde een tanker van 25.000
ton (25 miljoen liter) te laden.
De firma wil het water "aan
zienlijk goedkoper" leveren
dan de prijs van 30 per ton,
die de Engelse overheid zelf
had gecalculeerd voor partijen
uit het buitenland.
De offerte van Hatenboer
houdt verband met het feit,
dat Engeland kampt met een
steeds groter gebrek aan wa
ter. Het Rotterdamse bedrijf,
dat zich al 70 jaar bezighoudt
met de bevoorrading van zee
schepen, heeft ook de Britse
industrie een aanbieding ge
daan.
Ondanks de hittegolf hebben
de Rotterdamse drinkwater
leidingen deze zomer geen re
cord in het verbruik van water
geconstateerd.
Door de langdurige droogte is
het verbruik van leidingwater
in Nederland ongeveer een
kwart hoger geweest dan
normaal. In Rotterdam wer
den de recordverbruiken uit
voorgaande jaren echter niet
verbeterd. Het hoogste water
verbruik werd genoteerd op
25 juni, toen er 394 miljoen li
ter werd afgenomen.
De vereniging leidt uit de klachten
en uit het eind juni geel worden van
bladeren van bomen af, dat de gi
flozingen veel eerder moeten zijn
begonnen dan de directie opgeeft.
Rechter-commissaris mr. P. R.
Feith bij de Arnhemse rechtbank,
die het gerechtelijk vooronderzoek
leidt, naar mogelijke strafbare han
delingen bij Verdugt, houdt ook
rekening met deze mogelijkheid.
Officier van justitie, mr. F. Th.
Boerwinkel, die de kwestie aan
hangig heeft gemaakt,verklaarde
gisteravond dat uit het eerste poli
tieonderzoek al kon worden opge
maakt, dat er misschien eerder
prblemen zijn geweest. Het onder
zoek strekt zich daarom uit van de
periode medio juni tot eind juli,
omdat in die tijd klachten van om
wonenden kwamen over 'fysiek
onaangename ervaringen'.
Kleppen
Gisteren werd ook bekend dat het
produktiepersoneel van Verdugt
heeft verklaard dat de kleppen bij
de reactieketels al sinds half juni
verkeerd stonden. "Als de produk-
tiemensen zeggen dat de kleppen
verkeerd stonden, heb ik niet veel
aanleiding om daaraan te twijfe
len", aldus mr. Boerwinkel.
Directeur drs. M. F. Wagenaar, ont
kent echter dat al sinds juni iets
verkeerd zou zijn gegaan. Volgens
hem kan alleen laboratoriumper-
soneel van dergelijke fouten op de
hoogte zijn.
Inmiddels staat het voor de justitie
vast dat het bedrijf niet heeft vol
daan aan het voorschrift om het
ontsnappen van gif te melden bij de
autoriteiten. "Noch het ontsnappen
in juni noch dat in juli is gemeld"
aldus de Arnhemse "milieuoffi-
cier". Ook staat vast dat de
HILVERSUM - De burgemees
ter van Hilversum, dr. P. J. PLat-
teel, die wegens het bereiken van
de pensioengerechtigde leeftijd
heengaat, heeft gistermiddag bij
zijn afscheid van de burgerij een
rijpaard cadeau gekregen. Het dier
werd hem midden in een drukbe
zochte afscheidsreceptie aangebo
den door de Initiatiefgroep Hilver
sum", die onder de bui gerij een in
zameling had gehouden.
Tiel vraagt nu maatregelen tot behandeling
Stevin-groep
hervat werk
in Chili niet
UTRECHT (ANP) - De raad van be
stuur van de Stevin groep N.V. in
Utrecht heeft gisteren verklaard
het werk in Chili niet te zullen her
vatten en de belangen van de groep
daar te zullen afwikkelen. De raad
van bestuur zegt dat bij dit besluit
de werkgelegenheid van de Neder
landse werknemers en de continuï
teit van de Stevingroep zwaar heeft
gewogen. Enige tijd geleden
dreigde de gemeenteraad van Gro
ningen geen bouworders meer aan
de Stevingroep te geven als deze
haar activiteiten in Chili niet staak
te. -
In de verklaring stelde de raad van
bestuur uitgebreid overleg te heb
ben gepleegd zowel intern als met
de ministers Van der Stoel, Lub-
bers en De Gaay Fortman. De
Stevin-groep zou hierbij duidelijk
hebben gesteld dat zij begrip heeft
voor de van verschillende kanten
geuite kritiek op de situatie in Chili.
Omdat de groep voornamelijk in
landen van de derde wereld inves
teert en zij zich niet bevoegd voelt
een gefundeerd oordeel te vormen
over de aard van de regimes in deze
landen en aldus een standpunt in te
nemen of zij met zo'n land zakelijke
betrekkingen kan onderhouden
heeft de groep de regering ge
vraagd om een duidelijke richtlijn.
"Dit opdat het Nederlandse be
drijfsleven en in het bijzonder de
Stevin-groep weet waar het aan toe
is", aldus de verklaring.
De groep heeft van de regering deze
duidelijkheid niet gekregen. De
raad van bestuur schrijft in de ver
klaring dat zij van mening blijft dat
het bedrijfsleven dringend be
hoefte heeft aan een onmiddellijk
initiatief van de Nederlandse rege
ring ter verkrijging van duidelijk
heid inzake het werken in het bui
tenland.
MIDDELBURG - De schade die de
Nederlandse landbouw tengevolge
van droogte gaat lijden, zal in de
vele honderden miljoenen guldens
lopen. Dit zei ir. D. Luteijn, voorzit
ter van het Nederlands Landbouw
Comité gisteravond in Middelburg.
De heer Luteijn heeft gisteren met
enkele leden van het Landbouw
schap, een bezoek gebracht aan bij
zonder door de droogte getroffen
bedrijven in Zeeland. Nu al is bere
kend dat in de Zeeuwse landbouw
alleen al voor enkele tientallen mil
joenen guldens schade is veroor
zaakt door de droogte.
Vooral in de veehouderijsector
verkeert men in ernstige moeilijk
heden. Steeds meer boeren zien
zich genoodzaakt hun rundvee naar
het slachthuis te leiden. Voor de
koeien die overblijven moet er per
koe op een schadepost van 1000
worden gerekend, door de aanschaf
van extra voer en de verminderde
melkproduktie. Bovendien moeten
grote delen grasland in Zeeland
omgeploegd en opnieuw ingezaaid
worden.
De boeren krijgen dus niet alleen
met de droogte van het land maar
ook met een droge portemonnee te
maken, zei C.B.T.B. (Christelijke
Boeren- en Tuinbouwersbond)-
voorziUer G. de Jager. Het aantal
aanvragen van Zeeuwse boeren om
steun in het kader van de rijks
groepsregeling zelfstandigen is in
een week opgelopen van 150 tot
300.
Volgens dr. ir. C. van Beekom,
hoofd ingenieur-directeur van de
bedrijfsontwikkeling in Zeeland
betekent dit dat de nood onder de
boeren met d,e dag groter wordt.
Toch zal de rijksgroepsregeling
zelfstandigen niet voldoende steun
bieden voor de getroffen boeren.
Minister Van der Stee van Land
bouw komt zaterdag 4 september
op verzoek van de Zeeuwse land
bouw zelf, de toestand in Zeeland
in ogenschouw nemen.
Werktijdregeling werkt niet
Terug na klim
van 7380 m.
SCHIPHOL - Met vermoede
lijk een nieuw Nederlands be-
rgbeklimmingsrecord in de
zak (een top van 7.380 meter) is
gistermiddag de door de Ne
derlandse Bergsportvereni
ging georganiseerde
Himalaya-expeditie op
Schiphol teruggekeerd.
De expeditie, de eerste van de
Bergsportvereniging, vertrok
op 1 juli naar de Hindukush-
keten van het Himalaya-
gebergte in Noord-Pakistan.
Zij bestond uit acht bergbe
klimmers, van wie er één als
arts meeging, en drie land
bouwdeskundigen uit Wage-
ningen. De laatste drie bleven
op de tocht naar de top op een
hoogte van 4800 meter in het
daar ingerichte basiskamp
achter en gingen in de omge
ving op zoek naar lokale ge
wassen.
Alle deelnemers hebben tij
dens de reis nadelen onder
vonden van de ijle lucht. Deze
verminderde hun weerstand.
Het gevolg was dat zij allen
voor korte of langere tijd
moesten terugkeren naar het
basiskamp.
Op de foto tijdens de perscon
ferentie, v.l.n.r. M. Mesken, J.
Hendriks en expeditieleider
R. van Maastricht.
praktijk komt 't er volgens de
commandanten op neer dat er méér
uren moeten worden gemaakt waar
praktisch geen compensatie tegen
over staat.
"het is zeer moeilijk voor de com
mandanten om de vrede te hand
haven bij deze regeling", bevestigt
kolonel H. Herklots chef van de staf
van de marechaussee in Den Haag.
Hij kent de klachten van het perso
neel in de provincie. De
"compensatie"-regeling die 15
maart werd ingevoerd eist meer
dan gegeven wordt.
"Die regeling is er in de politiek
doorgedrukt", zegt Herklots. "Op
zich zelf is 't een goede regeling,
maar de vergoedingsmogelijkhe-
den voor overwerk en dergelijke
zijn op z'n zachtst gezegd niet op
timaal".
Aan de ene kant, legt de kolonel uit,
moet er lang van tevoren een dien-
stenrooster worden opgesteld.
Maar bijvoorbeeld bij de grensbe
waking komt een schip dat inge
klaard moet worden wel eens later
binnen dan gedacht. De mare
chaussee die er toevallig z'n acht
uren op heeft zitten, moet er dan
toch op uit
"Je vliegt zó uit je roosters, er is
altijd wel wat bijzonders; een wa
pentransport, een aanhouding.
Vroeger kon een commandant
tegen een man die had-overgewerkt
zeggen: kom morgen maar een paar
uur later. Volgens 't boekje kan dat
nu niet meer. In veel opzichten is de
nieuwe regeling dan ook een achte
ruitgang. De commandanten kun
nen niks meer plooien. En als
overwerk nu kon worden vergoed
met extra vrije tijd of geld, zoals bij
de ryks- gemeentepolitie met
ruime hand gebeurt. Maar wij krij
gen op werkdagen geen enkele en
op weekeind en feestdagen een
heel beperkte financiële compen
satie".
Kolonel Herklots tekent hier by
aan dat het probleem in feite voor
de hele krijgsmacht geldt. Maar de
marechaussee is volgens hem extra
gedupeerd door de bijzonder onre
gelmatige diensten die daar wor
den gedraaid.
Grensbewaking
Kleine brigadeposten, op de Velu-
we, hebben het er moeilijk mee,
maar ook de wat grotere zoals die
van de grensbewaking in Vlissin-
gen, Terneuzen, Lobith en Delfzijl.
Het gebied dat de commandant van
het district Zeeland, kapitein G. J.
C. Slots, moet bewaken is bijvoor
beeld bijzonder uitgebreid en het
werk gevarieerd.
Het in- en uitgaande scheepsver
keer in de zeegaten moet worden
gecontroleerd, plus de groeiende
stroom buitenlandse jachten die
zonder zich te melden vaak ergens
op het Veerse meer ligplaatsen kie
zen. Er is de vaste controle op de
passagiers van de zich stormachti
uitbreidende Olau-Line. Deze in
begin '75 gestarte Deense scheeps
dienst tussen Vlissingen en Sheer-
ness, anderhalf uur van Londen,
boekte dit jaar al de halfmiljoenste
passagier. Een succes dat ongetwij
feld te danken is aan de scherpe ta
rieven. Een enkele reis kost bij
voorbeeld 38,-.
Maar de marechaussee houdt ook
een oog op de kerncentrale Bors-
sele en de chemische concerns
langs de Westerschelde, zoals
DOW-chemical. Patrouilles moeten
de eilanden soms afzoeken naar
gedeserteerde dienstplichtigen uit
het opleidingscentrum militaire
administratie in Middelburg.
Dronken uit de goot geviste zeelui
worden weer op hun schip afgele
verd.
Nazeilers
"Die nazeilers en al die zeelui die
willen overmonsteren, veel Congo-
lezen bijvoorbeeld, geven veel
werk, zegt kapitein Slots. "Als je
niet oppast kan de staat der Nede-
landen voor hun kosten opdraaien.
Ze hebben vaak onvoldoende geld
bij zich. We hadden trouwens laatst
een Engelsman bij de doorlaatpost
van de Olau-Line die daar alleen m
een zwembroek aankwam. Die had
helemaal niks bij zich".
herbiciden-afdeling draaide zonder
de vereiste hinderwetvergunning.
Behandeling
De vereniging "Voorkomen is Be
ter" had gisteravond nog geen ant
woord op het telegram dat aan
staatssecretaris Hendriks van
Volksgezondheid was gestuurd,
waarin om de instelling van een
commissie van deskundigen werd
gevraagd. Deze zal moeten advise
ren over de behandeling van de
omwonenden. De VVIB zei het te
betreuren dat verzoeken om con
tacten met overheids- en gezond
heidsinstanties steeds worden ge
negeerd. "Hier is geen plaats voor
twisten. Wij willen dat de overheid
met ons gaat praten, maar men luis
tert niet naar ons".
Een hernieuwd aanvullend onder
zoek, zoals door staatssecretaris
Hendriks is besloten in verband
met de geruchten van eerdere giflo
zingen heeft volgens de WIB geen
zin meer. "De mensen zijn al gron
dig onderzocht. Ze willen niet nog
een keer de hele procedure onder
gaan. De overheid moet nu met
maatregelen tot behandeling ko
men", aldus de VVIB.
Dr. Drees over Prins Bernhard:
HILVERSUM (ANP) - „De achte
reenvolgende kabinetten zijn niet
verantwoordelijk voor de daden
van Prins Bernhard omdat hij een
lid is van het koninklijk huis. Men
is alleen verantwoordelijk omdat
hij inspecteur-generaal van de
krijgsmacht was. Hij viel in deze
functie rechtstreeks onder de ver
antwoordelijkheid van de minister
van Defensie Deze is de meest aan
sprakelijke, maar kan niet werke
lijk persoonlijk aansprakelijk wor
den gesteld voor handelingen die
hij niet heeft gekend." Dit zei giste
ravond dr. W. Drees, premier van
een aantal kabinetten na de oorlog,
in een uitzending van de actualitei
tenrubriek van de AVRÜ-televisie.
Drees, thans nog minister van
Staat, ging in het programma nader
in op de uitspraak van premier Den
Uyl in diens verklaring donderdag
in de Tweede Kamer dat de achte
reenvolgende kabinetten verant
woordelijk zijn voor de handelin
gen van de prins. De heer Drees
vond dat er een zeker gevaar ver
bonden was aan het plaatsen van
een lid van het koninklijk huis in
een functie waar hij, onder verant
woordelijkheid van de minister van
Defensie, een invloed had waar hij
misbruik van kon maken. „Maar
aan de andere kant kan het ook zeer
ongewenst zyn een bekwaamheid
en ervaring waarover een lid van
het koninklijk huis beschikt, onge
bruikt te laten alleen omdat hij een
lid van dit huis is. Ik denk hierbij
aan de ervaring door prins Be
rnhard opgedaan in zijn functie als
opperbevelhebber van de Neder
landse strijdkrachten in het laatste
jaar van de oorlog", aldus dr. Drees.
De minister van Staat betoogde dat
prins Bernhard vele jaren waarde
vol is geweest als inspecteur-
generaal en als lid van verschil
lende raden die op het gebied van
defensie werkzaam zijn. Hij vond
het niet gewenst dat aan de resulta
ten van het onderzoek van de
Commissie van Drie staatkundige
consequenties werden verbonden.
Dr. Drees stelde dat bij het kortge
leden gevierde regeringsjubileum
van koningin Juliana was gebleken
dat het volk vertrouwen in haar
heeft.
VLISSINGEN/DEN HAAG (SP) - rechaussee, vooral die bij de zonder "gepakt" door de huidige
De mannen van de Koninklijke Ma- kleinere brigades, voelen zich bij- werk- en rusttijden regeling. In de
De marechaussee controleert ook het in- en uitgaande scheepsverkeer.
