KAMER DIEP GESCHOKT
Nederland
stapt niet
uit NAVO
Terughoudende reacties bedrijfsleven en militaire leiding
im
PSP wil wel
vervolging
van de prins
Maandagmiddag begint debat over rol Van prins
Kamerleden willen
inzage tabakrapport
Klachten
inwoners
van Tiel
duren nog
steeds
voort
VRIJDAG 27 AUGUSTUS 1976
DEN HAAG (SP, ANP) - Het Neder-
landse bedrijfsleven onthoudt zich over
het algemeen van commentaar op de
conclusies van het rapport van de com
missie van drie.
De meeste leiders van de grote onderne
mingen, waar Prins Bemhard commis
saris was - Fokker, Hoogovens, KLM en
de Jaarbeurs - willen geen reactie geven
op het gedwongen aftreden van de prins
uit zijn functies in het bedrijfsleven. Wel
spreekt men hier en daar zijn spijt hier
over uit, gezien het nuttige geachte werk,
dat de prins voor het bedrijfsleven heeft
verricht.
Een woordvoerder van de KLM, zei dat
de onderneming het besluit van de prins
"zeer betreurt", gezien zijn grote kennis
van zaken en de waardevolle adviezen,
die hij gaf op het gebied van de lucht
vaart. "Maar", aldus de KLM, "wij res
pecteren de beweegredenen voor zijn be
sluit".
Fokker-VFW heeft voorlopig geen com
mentaar. "Wij willen de zaak eerst gron
dig bestuderen".
Ook de Amerikaanse vliegtuigfabriek
Lockheed heeft een reactie geweigerd op
de regeringsverklaring van premier Den
Uyl. "Wij bestuderen de persberichten.
Maar we hebben zeker geen commen
taar".
Teleurstelling
Uit de militaire wereld komen nogal wat
reacties van teleurstelling.
"Ik ben er erg van geschrokken", zo rea
geerde landelijk voorzitter Van Heuven
van de Vereniging van Oud-Mariniers.
Ook baron J. H. Mackaay, voorzitter van
de vereniging "Onze Vloot" zei nogal be
droefd te zijn, doch hij was van oordeel
dat de hele zaak nogal overtrokken was.
Toch is zijn waardering en vertrouwen in
de prins niet geschokt.
De Algemene Vereniging Nederlandse
Militairen heeft met teleurstelling kennis
genomen van het vertrek van de prins in
zijn functie van inspecteur-generaal uit
de krijgsmacht". De wijze, waarop de
prins zich van zijn taak heeft gekweten
verdient alle lof. Onder zijn leiding heeft
de inspecteur-generaal talrijke dienst
plichtigen begeleid en uit hun sociale en
financiële problemen geholpen", aldus
de AVNM, die de toekomstige nieuwe
inspecteur-generaal wel met vertrou
wen, doch met de nodige reserves tege
moet ziet.
De voorzitter van de Vereniging van ma
rineofficieren, de heer F. Peters, had
waardering voor de wijze, waarop de re
gering de heje Lockheed-affaire nu in het
openbaar heeft gebracht, doch betreurt
de omstandigheden, waaronder dit alles
gebeurd is.
De nieuwe gouverneur van de Konin
klijke Militaire Academie in Breda,
generaal-m^joor Von Meijenfeldt, zei het
een bijzonder trieste zaak te vinden. Hij
vindt het spijtig dat de prins op 13 sep
tember niet kan vieren, dat hij dertig jaar
geleden tot inspecteur-generaal werd
benoemd.
Minder onder de indruk toonde zich
voorzitter Ego van het Oudstrijdersle-
gioen. "Het verhaal van premier Den Uyl
kwam onwezenlijk op mjj over". Hij ver
klaarde dat men in kringen van oudstrij-
ders "razend" is over de wijze, waarop de
verklaring is afgelegd. "De kwestie is bij
zonder geëmotioneerd voorgedragen en
we zijn zeer geschokt. De wijze, waarop
dit is gebeurd past helemaal in het kader
van de ontmanteling van de monarchie",
verklaarde de heer Ego, die wel toegaf,
dat de prins "minder handige dingen"
had gezegd.
De federatie van oudstrijders organisa
ties, met 20.000 ruim 200.000 leden, heeft
prins Bernhard in een telegram "nog
maals de verzekering gegeven van onze
grote waardering, voortdurende trouw
en loyaliteit".
DEN HAAG - Keihard zijn de conclusies van het rapport
Donner in de Tweede Kamer aangekomen. Diep geschokt
heeft de kamer besloten om aanstaande maandagmiddag
tijdens een extra vergadering te debatteren over de rol van
Prins Bemhard in de Lockheed-zaak.
Zonder uitzondering bevat voor de politici het rapport
meer bezwarend materiaal tegen de prins dan zij hadden
verwacht.
Onder enorme belangstelling van de pers arriveert premier Den Uyl bij het gebouw van de Tweede Kamer c
daar de regeringsverklaring over het rapport vail de Commissie van Drie te gaan afleggen.
Minister Van der Stoel tegen partijgenoten in
SOESTDIJK - Een agent brengt
een bloemstuk naar het paleis
Soestdijk. Er werden gisteren di
verse bloemstukken bij de poort
van het paleis bezorgd terwijl er
ook een aantal adhesie-
telegrammen naar de konin
klijke familie werd gestuurd.
TIEL (ANP) - Volgens de twee art
sen van de Vereniging „Voorko
men Is Beter kunnen de blij
vende klachten bij tweehonderd
onderzochte Tielenaren niet allen
het gevolg zijn van de uitstoot
van natrium-arsemet van het
chemisch bedrijf Verdugt in Tiel.
Volgens hen moeten ook andere
stoffen schuldijg zijn aan de chro
nische vergiftigingsverschijnse
len.
Gisteravond heeft de vereniging in
een vergadering met buurtbewo
ners de resultaten bekend ge
maakt van het lichamelijk onder
zoek bij 200 omwonenden van het
betrokken bedrijf. De WIB zegt
te hebben geconstateerd dat by
88 procent van de onderzochten
sprake is van ontstoken slijm
vliezen, ogen, neus, en keel. Bij 38
pet treedt verdikking van de
halsklieren op, bij 35 pet vergro
ting van de lever en klachten over
pijn daarbij en 15 pet kampt nog
steeds met huidaandoeningen, zo
meent de WIB te hebben gecon
stateerd.
De toezegging die staatssecretaris
Hendriks van Volksgezondheid
gisteren op kamervragen deed,
dat hij een aanvullend onderzoek
zal laten instellen, was de verza
melde bewoners niet genoeg. Zij
lieten de WIB een telegram ver
sturen waarin van de staatssece-
retaris een voortgaand onderzoek
wordt geëist.
Deze eis komt ook voor in een kort
geding, dat drie bewoners en de
WIB tegen de staat de ge
meente Tiel en Verdugt hebben
aangespannen. Van de staat
wordt geëist, dat een commissie
van deskundigen wordt ingesteld
die verder onderzoek moet ple
gen. Het kort geding dient op
maandag 6 september voor de
president van de rechtbank in
Arnhem.
In doodse stilte hoorden de tweede
kamerleden gisteren om vijf uur de
verklaring van premier Den Uyl
aan. Daarna verlieten zij zwijgend
en met sombere gezichten de ver
gaderzaal.
Na overleg tussen de kamervoorzit
ter Vondeling en de fractie voorzit
ters werd besloten maandag een
extra vergadering te wijden aan het
rapport. Dat is uitzonderlijk omdat
normaal de kamer nooit op maan
dag bijeenkomt.
Terughoudend
Woordvoerders van de politieke
partijen toonden zich tot nu toe uit
erst terughoudend bij het geven
van commentaar. In het algemeen
wilde men eerst rustig de tijd ne
men om het rapport en de conclu
sies uitvoerig te bestuderen.
Uit eerste, voorlopige reacties
bleek niettemin overduidelijk dat
de onthullingen over de rol van
prins Bernhard de kamer zeer diep
hebben geschokt. Niettemin lieten
de meeste woordvoerders blijken
grote waardering te hebben voor
het werk van de commissie'en de
wijze waarop het kabinet de zaak
heeft behandeld.
Verslagen
PvdA-fractievoorzitter Van Thijn:
„Met een zekere verslagenheid heb
ik kennis genomen van uiteenzet
ting van de premier. Ik ben over
rompeld door de conclusies". Van
Thijn zei verder „verrast" te zijn
door de hardheid van de conclu
sies.
fractie voorzitter Aantjes van de
'ARP: „Ik ben onder de indruk van
-de wyze waarop het Kabinet erin
geslaagd is de zaak binnenskamers
te houden. Ook ben ik onder de in
druk van de feiten en gegevens die
naar voren zijn gekomen. Ik heb de
stellige indruk dat het beleid van
het kabinet goed geweest is."
Zijn KVP-collega Andriessen wilde
niet ingaan op vragen over het niet
instellen van een strafrechterlijk
onderzoek tegen de prins, omdat
hij het rapport nog niet grondig had
kunnen bestuderen.CHU-
woordmdjjsr CHU-woordvoerder
der Meij zei: „geschokt" te zijn
„De reden spreekt voor zichzelf.
Overigens ben ik onder indruk van
de waardige wijze waarop een en
ander is meegedeeld."
Onaangenaam
Zeer terughoudend met medede
lingen toonde zich oppositieleider
Wiegel (WD). Hij wilde niet veel
meer kwijt dan: .Leidraad zal de
opvatting zijn dat de democratie
het best gediend is met een consti
tutionele monarchie. Dat staat in
onze beginselen."
Fractievoorzitter Drees van DS'70
bestempelde de conclusies van de
regering als „onaangenaam". Hij
vond dat ook bedacht moet worden
dat de prins in tientallen jaren „veel
goeds" gedaan heeft Drees: „In die
wereld zit je wel eens met heel rare
mensen te onderhandelen."
In een verklaring zegt de fractie van
de PPR dat met de conclusies van
de regering een punt moet worden
gezet achter deze „voor velen zo
bijzonder pijnlijke zaak".
Als een muur
GP V-fractievoorzitter Jongeling
meent dat door de Lockheed-zaak
het Oranje-huis niet mag worden
geschaad. "Ons volk moet zich nu
meer dan ooit als een muur om
Oranje scharen en ook bidden".
Fractievoorzitter Terlouw van D'66
vond het gisteren een „vreugdeloze
dag". „Het rapport bevat ernstige
onthullingen die aan ons staatsbes
tel schade hebben toegebracht Dat
toch de monarchie niet wankelt is
te danken aan de integriteit van de
Koningin en de verstandige manier
waarop de regering de zaak heeft
behandeld", aldus Terlouw.
DEN HAAG (SP) - De Nederlandse
regering piekert er niet over om uit
de Noord-Atlantische Verdragsor
ganisatie, de NAVO, te stappen.
Minister Van der Stoel (Buiten
landse Zaken) heeft dat gistermid
dag in de Tweede Kamer opnieuw
duidelijk gemaakt.
Van een voorstel van de PvdA om
een grondige studie te laten maken
naar een „eenzijdige" ontwapening
wilde de minister dan ook niets we
ten. Dit betekende volgens hem uit
treden uit de NAVO.
„De handhaving van de NAVO is
echter een noodzaak voor de stabi
liteit in Europa. Uittreden van Ne
derland uit het Atlantisch bondge
nootschap zou een grote bijdrage
leveren aan de ontwrichting van de
AMSTELVEEN (ANP) - De zie
kenfondsraad heeft gisteren in
Amstelveen besloten, ae concept
brief aan staatssecretaris Hendriks
over de lagere raming van de kos
ten van de AWBZ in 1980 niet te
versturen.
Zoals gemeld werd in dit concept
becijferd, dat de uitgaven van de
AWBZ zelfs by een ongewijzigd be
leid in 1980 ruim 1,3 mihard gulden
lager zullen uitkomen dan de rege
ring in haar nota over de zoge
naamde 1 procent-(bezuiriigings-
)operatie heeft aangenomen.
In hetzelfde concept staat de vraag,
of een verdere groeibeperking van
de AWBZ in het kader van de be
zuinigingsoperatie nu nog wel no
dig is.
De raad besloot tot uitstel van het
verzenden van de brief omdat in
middels bekend is geworden, dat
de staatssecretaris in september
met een nota komt waarin hij zijn
bezuinigingsvoornemens nader zal
verduidelijken. De Ziekenfonds
raad wil die nota eerst afwachten.
Westerse defensie", zo wierp minis
ter Van der Stoel zijn partijgenoten
tegen.
Het Nederlandse lidmaatschap van
de NAVO is volgens de minister
van Buitenlandse Zaken niet te
rijmen met de totale weerloosheid
die de PvdA wil.
Afwijzend stond minister Van der
Stoel ook tegenover het voorstel
van de PPR om een verklaring af te
leggen dat de NAVO in een conflict
niet als eerste naar kernwapens zal
grijpen („no first use"-verklaring).
Dit zou volgens de minister de
tegenstander in de kaart kunnen
spelen.
„Geen mens in de NAVO speelt met
de gedachte van een aanval met
kernwapens", zo verzekerde minis
ter Van der Stoel de Tweede Ka-
Hij gaf de Kamer de verzekering
dat Nederland geen enkele poging
om een Europese kernmacht in het
leven te roepen zal aanmoedigen.
„Integendeel. Wij zullen dat koste
wat kost blokkeren." Als één van de
beste garanties voor de Europese
veiligheid zag de minister de aan
wezigheid van Amerikaanse troe
pen.
De wens van de PPR om Europa
kernwapenvrij te maken leek mi
nister Van der Stoel onmogelyk.
Evenmin zag hij enig heil in het
PPR-voorstel om de kernwapens
van Nederlandse bodem te verwij
deren. „Dat lijkt op het terugtrek
ken achter de Hollandse waterlinie
in het nucleaire tijdperk."
Minister Van der Stoel zag geen
aanleiding om de exportvergun
ning voor korvetten aan Indonesië
in te trekken. De limkerzijde van de
Tweede Kamer vreesde dat deze
oorlogsschepen zouden worden in
gezet by Oost-Timor. „De korvet
ten zullen niet vóór 1977 worden ge
leverd", zei de minister.
DEN HAAG - De PvdA-
kamerleden Kolthoff en Voogd wil
len op korte termijn een verklaring
van premier Den Uyl en staatsse
cretaris Hendriks (Volksgezond
heid) waarom de Tweede Kamer
nog geen inzage heeft gekregen van
het rapport van de commissie-
Meulblok over reclame voor ta
bakswaren en andere, voor de ge
zondheid schadelijke
consumptie-artikelen.
Een ambtelijke werkgroep begon
vijfjaar geleden aan het tabaksrap
port. Drie jaar geleden kwam een
interim-rapport klaar. Een jaar ge
leden werd de laatste hand gelegd
aan het eindrapport. In drie jaar
tijds hebben Kamerleden nu al zes
keer vragen gesteld over deze
kwestie, maar het rapport hebben
zij nog steeds niet gezien. Kolthoff
en Voogd vinden dat zij daardoor in
hun werk belemmerd worden.
Hoewel aan het rapport officieel
nog geen bekendheid is gegeven
DEN HAAG/AMSTERDAM
(SP, ANP) - De PSP wil dat
prins Bernhard strafrechtelijk
wordt vervolgd. Dat blijkt uit
reacties van het partijbestuur
en de fractie in de Tweede Ka-
"Het zou onjuist zijn dat de
prins vrijuit gaat, terwijl an
deren voor geringere vergrij
pen worden gestraft", aldus
een verklaring van het PSP-
partijbestuur.
De PSP wil verder dat de be
voegdheden van het konings
huis worden beperkt. In het
rapport wordt volgens het
PSP-bestuur corruptie aange
toond.
"Die corruptie is een onver
mijdelijk gevolg van het
voortbestaan van een oncon
troleerbaar koningschap", al
dus de PSP. "De rol dient te
worden beperkt tot het ko
ningschap naar Zweeds mo
del".
Het PSP-bestuur verlangt "te
rugbetaling van alle steek
penningen door prins Be
rnhard aan de staatskas".
"Deze gelden zijn door de staat
opgebracht bij het betalen van
de orders", zo meent de PSP.
Het rapport van de commissie
van drie bewijst volgens pro
fessor Van Maarseveen, hoog-
SS&ggMB
zijn delen ervan wel gepubliceerd.
Voor de Groningse tabaksfabrikant
Niemeyer was dit aanleiding een
kort geding aan te spannen tegen
de staat en de leden van de com
missie, vooral ook omdat het rap
port kritiek zou bevatten op het
stippensysteem waarmee deze fa
brikant op de sigarettenvërpakking
nicotine- en teergehalte aangeeft.
De Groningse rechtbank-president
besliste dat het rapport in de hui
dige vorm niet mag worden gepu
bliceerd zonder toevoeging van het
vonnis.
De staat is in beroep gegaan tegen
de uitspraak van de rechtbankpre
sident. Staatssecretaris Hendriks
(Volksgezondheid) vindt dat het
rapport in de huidige vorm niet ge
publiceerd kan worden zolang het
Groninger vonnis in stand blijft.
Volgens de Kamerleden staat het
verzoek tot publicatie al geruime
tijd op de agenda van de minister
raad.
leraar staatsrecht, dat prins
Bernhard zich wel degelijk
schuldig heeft gemaakt aan
een strafbaar feit. Hij doelt
daarbij op de mededeling van
de commissie, dat de prins in
brieven aan Lockheed om geld
heeft gevraagd, voor het geval
de Nederlandse marine een
bepaalde bestelling zou doen.
"Dat is je reinste poging tot
uitlokking van omkoping", al
dus Van Maarseveen. Aange
zien de brieven in 1974 ge
schreven zijn, kan er naar het
inzicht van de hoogleraar geen
sprake van verjaring zijn.
Van Maarseveen is benieuwd
of de beslissing om geen straf
rechtelijke vervolging in te
stellen ook geldt voor alle „an
deren", die in het rapport van
de commissle-Donner ge
noemd worden, zoals de heren
Meuser en Teengs Gerritsen.
Zou dit inderdaad het geval
zijn, dan voorziet de hoogle
raar ernstige moeilijkheden.
"Dan komt het erop neer, dat
het kabinet de hele affaire in
de doofpot wil stoppen, het
geen toch een onverteerbare
zaak zou zijn". Maar besluit
men om de "anderen" wel te
vervolgen, dan is het onver
mijdelijk, aldus Van Maarse
veen, dat prins Bernhard weer
in de zaak betrokken raakt.
LEERSUM - Vrijwilligers helpen
de brandweer bij het bestrijden van
de bos- en heidebrand op het Leer-
sumseveld. De brand brak gister
middag in de nabijheid van het op
voedingsgesticht Valkenheide uit.
Brandweerkorpsen uit diverse
plaatsen en een compagnie mari
niers slaagden erin na enkele uren
het vuur onder controle te krijgen.
Volgens de politie is bij de brand
ruim zes hectare natuurschoon
verwoest. In de loop van de avond
arresteerde de politie acht jongens
in de leeftijd van 14 tot 17 jaar uit de
omgeving van Leersum.
De jongens bekenden na een ver
hoor, dat zij de brand hadden aan
gestoken.
Zes jaar voor
doodslag
DEN BOSCH (ANP) - De recht
bank in Den Bosch heeft de 26-
jarige Tinus H. uit Eindhoven tot
een gevangenisstraf van zes jaar
met aftrek van voorarrest veroor
deeld. Hij werd schuldig bevonden
aan de dood van de toen 77-jarige
Anton Borghouts. De man werd in
de nacht van 16 op 17 november
1974 door wurging om het leven
gebracht. Er zou destijds op straat
een ruzie zijn ontstaan omdat de
oude man naar de hond van de ver
dachte zou hebben geschopt.
De zaak kwam pas - anderhalf jaar
later, namelijk op bevrijdingsdag
1975, tot een oplossing omdat de
verdachte zich toen zelf bij de poli
tie meldde.
