Broodmuseum van
broeder Paulus
Er blijft altijd wel
een mug in leven
VITRAGE
EXTRA
In ons land is bijna geen huis ol
flat te vinden of er hangt wel de
een of andere vitrage voor de
ramen. Uit onderzoekingen is
gebleken dat maar èèn procent
van de Nederlandse gezinnen
geen vitrage voor de ramen
heeft hangen.
Uit datzelfde onderzoek kwam
naar voren dat liefst 43 procent
van de huisvrouwen is uitgeke
ken op de vitrage die nu voor de
ramen hangt.
Wist u overigens, dat vitrage
(meestal) wordt gebreid? Dat is
nu al zo'n 20 jaar het geval sinds
kunststoffen als Diolen en Ter-
lenka hun intrede deden. Ka
toen is er namelijk uit geraakt
om plaats te maken voor niet
krimpende vitrages.
En hoe gaat dat breien nu in zijn
werk? Uiteraard niet met de
hand, maar met immense brei
machines, die zo'n 14 meter
breed kunnen zijn. Met die ma
chines wordt een drie meter
brede vitrage gebreid met een
lengte van 250 tot 500 meter op
een rol. Bij heel dunne vitrage
kan wel 1000 meter op een rol
worden aangebracht.
Aan de vitrage wordt aan de zij
kant een loodbandje of loodve
ter genaaid, zodat deze later
keurig recht hangt. Daarna
wordt de vitrage "opgemaakt"
en gewikkeld op "broodjes"
(rollen) van 30 tot 35 meter.
De Nederlandse huisvrouwen
kopen in het algemeen voor hun
vitrage 2 x de normale breedte.
De Westduitsers zijn wat dat be
treft iets royaler, zij willen liefst
3 x de breedte.
Er bestaan talrijke soorten vi
trage, van effen tot en met aller
lei gekleurde dessins. De trans
parante (doorzichtige) vitrages
zijn vaak iets grover en meer
modisch. Sommige huisvrou
wen zijn "verliefd" op model
gordijnen zoals "sluiers", die
naar maat kunnen worden ver
vaardigd of in dozen worden ge
leverd. De indruk bestaat dat de
vraag naar zeer grove transpa
rante vitrage wat terugloopt en
dat de kleur bruin (bruine dra
den in o.a. effen en crème vitra
ge) terrein zal winnen. Dit is een
gevolg van de toenemende
vraag naar "eikehout" kleur bij
de meubelen.
Vitrages kunnen het beste
worden gewassen in een sloop
in een wasmachine. Pas vlak
voor het wassen de vitrages af
nemen. De loodband of loodve
ter kan en mag er niet uit. Plas
tic en andere roestvrije haakjes
kan men gewoon meewassen.
Bij het wassen mag het water
niet warmer worden dan 30
graden en gebruik nooit in-
weekmiddelen. In veel koud
water naspoelen. Even laten uit
lekken. Niet wringen en niet
centrifugeren.
Vitrage kan vochtig worden
opgehangen. Mochten er door
foutief wassen wat kreukels zijn
ontstaan, dan met een strijk
bout verwijderen (stand tussen
"nylon" en "wol").
0 Afhankelijk van de gordijn
rail moet u extra meten: 2,5 cm
voor een hoofdje van 0,5 cm; 3,5
cm voor een hoofdje van 1 cm;
4,5 cm voor een hoofdje van 1,5
Gebruik uitsluitend 100 pro
cent synthetisch naaigaren en
dito sleuvenband. Machine
naalden nr. 80.
Door
Jos Hagers
Waar krijg je tegenwoordig nog
echt lekker brood, dat de hele dag
knappend vers blijft? De ware
broodkenners weten het, in het
Brabantse LuycksgestelDaar
wordt het meel voor de plaatselijke
bakker nog gemalen in een kloeke,
ruim honderd jaar oude molen en
het brood gebakken in een met
takkenbossen gestookte oven.
Koninklijk
Het resultaat is er dan ook naar,
want als prinses Beatrix en prins
Claus bijzondere gasten krijgen la
ten zij zo nu en dan brood halen in
Luycksgestel. Op de toonbank van
bakker Van Heeswijk in de Dorps
straat prijkt een in oranje ingelijste
brief waarin prins Claus schrijft:
"Ik wil u graag zeggen dat uw stok
brood het eerste is, dat ik in Neder
land heb gegeten, dat het Franse
stokbrood evenaart en dat zoals u
weet het beste is dat er bestaat".
Het kontakt tussen de Brabantse
bakker en prinses Beatrix en prins
Claus kwam toevallig tot stand
doordat bakker Van Heeswijk er
een traditie van heeft gemaakt om
op de verjaardagen van de Konin
gin een mand met knappend vers
brood naar paleis Soestdijk te stu-
Een geste die in het oog sprong
omdat burgemeester Houben van
Luycksgestel al jarenlang bevriend
is met de prinsessen.
De koninklijke klandizie is over
igens niet de enige reden waarom
Luycksgestel bekend werd om zijn
brood. De gemeente heeft ook een
bakkerijmuseum, dat behalve de
honderdjarige molen bovendien
nog een antiek bakkerswinkeltje
uit 1850 compleet met een ouder
wetse oven omvat.
Toen de molen driejaar geleden ge
restaureerd moest worden, besloot
het aktieve gemeentebestuur van
het aan België grenzende Bra
bantse dorpje om van het molen
complex een bakkerijmuseum te
maken. Bakkers uit heel Nederland
stuurden spontaan koekplanken,
koperen tulbandvormen en andere
oude attributen, terwijl uit Waal
wijk het interieur van een Anton
Pieck-achtig bakkerswinkeltje uit
1850 werd overgebracht.
Ideaal
Zo ontstond de ideale entourage
om het aloude warme bakkersvak
uit te beelden. Luycksgestel, een
gemoedelijk boerendorpje met nog
geen drieduizend inwoners, dat op
het door oude lindenbomen over
schaduwde dorpsplein nooit veel
toeristen had gezien, werd na de
opening van het bakkerijmuseum
vooral een trekpleister voor huis-
vrouwenverenigingen uit alle delen
van het land.
De jaarlijkse uitstapjes van deze
clubs leverden het bakkerijmu
seum het vorig jaar een bezoeker
saantal van 10.000 op. Door de be
kendheid, die het museum kreeg en
de dagtochten en schoolreisjes die
nu vanuit de Randstad Holland
naar Luycksgestel worden georga
niseerd, rekent men dit jaar op zo'n
20.000 bezoekers.
De beheerder, broeder Paulus staat
iedereen vriendelijk te woord.
Bakkers uit de wijde omtrek geven
er om de beurt vrijwel iedere och
tend een demonstratie broodbak
ken, maar als er iemand uitvalt,
Samenstelling
Henriëtte v.d. Hoeven
Met warm weer zetje natuurlijk alle
ramen en deuren in huis wagenwijd
open om toch vooral maar het laat
ste zuchtje koele wind te pakken te
krijgen. Best kans dat dat lijkt,
maar behalve een beetje koelte
krijg je naarmate de zomer vordert
ook steeds meer vliegen en muggen
in huis. Heel vervelend. Als je met
het avondeten bezig bent zoemen
de vliegen als hinderlijke helikop
ters om je hoofd en maken nood
landingen op de karbonade. En als
je na het maal net even lekker naar
de tv zit te kijken, wordt je rust ver
stoord door muggen, die je armen
en benen als voedselgebied hebben
ontdekt.
Nu zijn er sinds een paar jaar elek
trische apparaten met buislampen,
die ultraviolet licht uitstralen en die
worden verkocht als insektendo-
ders.
Geëlektrokuteerd
De bedoeling is dat insekten op het
blauwpaarse licht afkomen. Ze
komen dan in aanraking met een
spiraal, die om de lamp heen zit en
die onder hoge spanning staat. Op
dat moment worden ze geëlektro
kuteerd.
Inmiddels zijn deze apparaten in
Denemarken en Australië door
consumenten organisaties onder
zocht. De ervaringen daar zijn niet
om over te juichen, bericht de Con
sumentenbond.
Voor boeren
Dat is niet zo vreemd, want vertelde
de Consumentenbond ons - deze
lampen bestaan al lang, maar ze zijn
in oorsprong helemaal niet voor
gebruik in huis gemaakt. Ze zijn
ontworpen voor boeren om in de
stallen te zetten.
Ook in andere bedrijven worden ze
gebruikt, onder anderen door sla
gers die de vliegen van het vlees
willen houden.
In zulke gevallen trekken de lam
pen een groot deel van de insekten
aan. Er blijven er altijd wel een paar
over die de lamp negeren, maar dat
is niet zo erg. De meeste gaan dood
en dat neemt een groot deel van de
hinder voor het vee, of van het ri
sico voor het vlees weg.
De lampen werken het beste in
ruimten waar weinig of geen dag-,
licht komt. In daglicht zit namelijk
ook ultraviolet licht, dat het effect
van de lamp teniet doet.
Weinig zin
Daarmee weet u dan meteen
waarom deze apparaten in huis
weinig zin hebben. Overdag heb je
er niets aan. In een donkere slaap
kamer zouden ze wel werken, maar
de meeste mensen hebben last van
hun licht als ze willen slapen. En
het vervelendste is nog altijd, dat
net die laatste vlieg of mug de lamp
gewoon links laat liggen en regel
recht op u of uw biefstuk afkomt.
Voor een koe geeft dat misschien
niet, voor een mens is het erg hin
derlijk.
Flink gestoken
Dat was ook onze ervaring, toen we
vorig jaar zo'n lamp probeerden die
was gemaakt voor gebruik buiten.
Voor in de tuin, op het balkon op de
camping. De lamp "ving" zeker
driehonderd insekten, maar we
werden toch nog flink gestoken,
want er bleven een paar muggen
gewoon rondvliegen.
Ook bij het IVHA (dat is het Insti
tuut voor Huishoudtechnisch Ad
vies van de Vereniging van Huis
vrouwen) maakten ze iets derge
lijks mee. Daar kwamen grote vlie
gen en wespen op het ultra violette
licht af, maar gewone vliegen nau
welijks.
Door dit soort ervaringen twijfelen
de deskundigen aan het nut van de
apparaten in de huiskamer. Bo
vendien zetten ze vraagtekens ach
ter de lokkende werking van het
ultra-violette licht.
Ozon
Bij het IVHA is men bovendien
enigszins huiverig wegens de
ozon-vorming en de gammastraling
die bij het gebruik van de lampen
kan ontstaan. Ozon is schadelijk
voor de luchtwegen. Maar de hoe
veelheid die door zo'n insektenver-
deleger wordt gemaakt is, volgens
de informatie die het IVHA inge
wonnen heeft, waarschijnlijk toch
wel weet weer klein om schadelijk
te zijn. Ook de gammastraling is
vermoedelijk niet riskant. Gamma
straling ontstaat door de hoge
spanning. Een tv-toestel produ
ceert veel meer maar houdt die stra
ling overigens wel beter binnen zijn
kast dan zo'n insektenlamp.
Verder heeft het IVHA nagegaan of
de Kema (die controleert of iets
elektrisch veilig is) wel eens een in-
sektenverdelger met U V-licht heeft
gekeurd. Dat bleek niet het geval.
Er zijn trouwens geen voorschrif
ten waaraan het apparaat zou moe
ten voldoen.
Broeder Paujus achter de oven.
Telefonisch
met een broodmaaltijd "Voor de
jongens een ongekende tractatie.
Daar leerde je eigenlijk pas wat
brood is", herinnerd broeder Pau
lus zich.
"Er kwamen steeds meer jongens
naar onze nederzetting. Steeds
meer magen moesten worden ge
vuld, maar tot meer dan het afbou
wen van de bakkerij kon ik ze niet
krijgen, want ze hadden geen ambi
tie meer
Geld verdienen betekende voor
hen een baantje als plukker bij een
koffieplantage; dat er nog andere
mogelijkheden waren, kon hen niet
schelen. Door de bittere armoede in
Costa Rica was hun toekomst toch
uitzichtloos. Het was de bedoeling
dat wij voor de exploitatie van het
jongenskamp geld van de regering
zouden krijgen, maar we kregen het
niet. Mijn broer en ik wisten het
toch nog twee jaar vol te houden,
maar uiteindelijk moesten wij het
opgeven. En werden wij overge
plaatst naar Chili".
Broeder Paulus leerde er aanko
mende priesters broodbakken en
keerde in 1967 naar Nederland te
rug. Hij was lange tijd zich En toen
hij uiteindelijk zo ver was hersteld,
dat hij weer naar een klooster van
de Augustijnen terug kon keren
waren er geen broeders meer. Het
klooster in Bergeyk, waar hij ge
plaatst zou worden, stond leeg. De
enige taak die hem nog restte was
het gebouw voor de orde aan de
gemeente te verkopen.
I de oude bakkerswinkel van het museum wordt aan de bezoekers het versgebakken brood verkocht.
De oprichting van het bakkerijmu-
zeum in het naburige Luycksgestel
was voor hem een uitkomst. En de
Brabantse bakkers, die het mu
seum exploiteren, kunnen zich
geen betere beheerder wensen
want niemand weet zo boeiend
over brood te vertellen als broeder
Paulus.
Zijn collega molenaar Cornells in 't
Veld, die de bezoekers laat zien, hoe
het koren in de ruim honderd jaar
oude molen van het museum wordt
gemalen, kan er ook wat van. Als hy
begint te vertellen over de onder
duikers, die in de oorlógsjaren in de
molen werden verborgen, komen
de bezoekers vaak niet eens meer
aan de Brabantse koffietafel in het
nabijgelegen café Drie Linden" toe.
den" toe.
Het museum is na telefonische af
spraak te bezichten. Het nummer is
04974-374.
steekt broeder Paulus zelf met tak
kenbossen de oude oven aan. Blo
zend als een bakker uit het sprookje
van "In de Soete Suyckerbol" bakt
hij dan op een ochtend met gemak
zo'n twintig dertig ronde broden
van ongebuilde tarwe, reuzel, bas
terdsuiker, gist en zout, die net als
vroeger door een in Brabantse kle
derdracht gestoken verkoopstertje
worden gevangen in haar schort.
De bezoekers hoeven niet alleen
maar toe te kijken, want iedereen
krijgt een stukje deeg en mag een
eigen broodje kneden
Aldoende leert men, meent broeder
Paulus. En hij kan het weten, want
als bankwerker, die maar niet aan
de slag kon komen, kwam hij in de
crisisjaren noodgedwongen in een
klooster bij Boxtel terecht. Hij
werd er als broeder belast met het
opknappen van allerlei huishoude
lijke karweitjes. Toen de oorlog
uitbrak en een keukenbroeder het
klooster verliet om voor zijn familie
te gaan zorgen, moest broeder Pau
lus brood gaan bakken. Hij leerde
het van een plaatselijke bakker.
Aanvankelijk behoorde het tot de
gewone dagelijkse routine, maar
toen door de bezetting het voedsel
tekort steeds nijpender werd, werd
het broodbakken voor hem een ri
tueel waaraan hij steeds meer aan
dacht schonk.
Broeder Paulus werd een brood
perfectionist, die tot op de seconde
af het brood gaar en de korst goud
bruin wist te laten worden. Na de
oorlog ging hij er gewoon mee door.
Jaar in, jaar uit.
In 1962 riep de overste van de orde
der Augustijnen broeder Paulus bij
zich en werd hij, zonder dat hy een
woord Spaans of Engels sprak naar
Costa Rica uitgezonden om er sa
men met zijn broer, die priester was
geworden, de leiding op zich te ne
men van een jongensinternaat. Het
was een soort reclasseringskamp
voor weeskinderen en jongens, die
net uit de gevangenis waren geko
men. Ze werden er door de regering
naar toegestuurd om er een vak te
leren.
Broeder Paulus kan als het brood
eenmaal in de oven staat urenlang
weemoedig over zijn ervaringen in
Zuid-Amerika vertellen. Aan de
rand van een tropisch oerwoud in
het binnenland van Costa Rica be
gon hij bij een kleine nederzetting
een bakkerij te bouwen. Totaal
verwaarloosde, voor galg en rad
opgegroeide jongens hielpen hem
er mee. Ze hadden wel respect voor
de Hollandse broeder met zijn hel
der blauwe ogen en zijn goldend
grijze haar, die zich met gebaren
taal verstaanbaar probeerde te ma
ken, en die zij giechelend Spaans
leerden.
De bakkerij kwam er. En daardoor
kon het eentonige dagelijkse menu
van witte bonensoep tenminste een
keer per dag worden afgewisseld
