Leiderdorp
helpt
Feyenoord
GERICHTE
OGEN
KERKDIENSTEN
Kerk blijft op haar post
in kwijnend stadsdeel
ROTTERDAM-LEIDERDORP - Als morgenochtend in de
enig overgebleven kerk op het tussen de Maasbruggen ge
legen Rotterdamse Noordereiland de 31-jarige kandidaat C.
van Steenis zijn intree doet als dominee van de gerefor
meerde kerk van Feyenoord, zal van de vreugde daarover
ook iets doortrillen naar haar Leiderdorpse zusterkerk, die
onlangs besloot deze arme telg uit het eertijds zo welva
rende Maasstedelijke gereformeerde geslacht de komende
vier jaar te adopteren met een bedrag van tienduizend gul
den per jaar, waarvan de diaconie de helft voor haar reke
ning neemt.
Feyenoord is niet het aantrekkelijkste woongebied binnen het Rotterdamse. Eens woonde er 40.000 n
ders en ook veel Surir.amers en gastarbeiders. Een visie op de wijk heeft de plaatselijke overheid nog steeds r
van teruggang en afbraak leidt ook de kerk een kwijnend bestaan.
De Feyenoordse kerk balanceert
door allerlei oorzaken op de rand
van de noodlijdendheid, maar wil
het bijltje er niet bij neergooien. De
verpaupering van deze oude
volkswijk, de afbraak van hele stra
ten, de aanhoudende teruggang
van het bevolkings- en (dus ook) le-
dencijfer, de sloop van de her
vormde en de sluiting van de
rooms-katholieke kerk - waarvoor
mini-kapelletjes in de plaats zijn
gekomen - zijn voor haar zelfs re
denen temeer om de zaak overeind
te houden. "Zolang het dag is", zegt
kerkeraadsvoorzitter J. W. Tuitel
welgemoed.
Maar alléén is een vrijwel onmoge
lijke opgave. Als de zusterkerken in
den lande onbewogen mochten
blijven onder de vraag of zij in dit
geval niet huns broeders hoeder
moeten zijn, dan ligt daar nog altijd
de evangelische verplichting, el-
kaars lasten te dragen. Dat gaf
Feyenoord eind 1974 de vrijmoe
digheid een beroep te doen op alle
zusters voor een daad van "warme
en spontane hulp aan een kleine
binnenstadsgemeente, gelegen op
zo'n bijzonder strategisch punt".
Het resultaat was bescheiden, om
niet te zeggen beschamend: 8000,-
in totaal. Een reactie als van Lei
derdorp, dat blijkbaar dóór had dat
Feyenoord niet met een simpel
giftje afdoende geholpen was, was
eigenlijk de enige.
boven de 55 jaar neemt het ledental
weer toe. Bij de kerk zijn nu 200
vaste-walleden en ook 200 schip
pers ingeschreven.
De heer Tuitel: "De kerk hier is in
1908 gesticht. De eerste aderlating
beleefde Feyenoord in het begin
van de crisisjaren '30, toen Schie
dam en omgeving werkgelegen
heid over hadden. Anderen ver
trokken naar Rotterdam-Zuid,
waar ze een betere huisvesting
vonden. De kerk begon in 1908 met
1800 leden. In 1940 hadden we er
nog 1200. En na vijf jaar oorlog -
Kader is weg
In haar glorietijd huisvestte de
wijk Feyenoord, waar veel men
sen uit Brabant, Zeeland en de
Hoeksewaard kwamen wonen om
werk te vinden in havens en fa
brieken, een 40.000 inwoners. Dat
is nu teruggelopen tot ruim 15.000,
van wie er 9.0Ö0 Nederlander zijn;
de anderen zijn Surinamers en
gastarbeiders.
Van elke 50 gezinnen is er maar 1
gereformeerd. De landelijke ver
houding is nog altijd 1 op 15. In de
leeftijdsopbouw van dit ledenbes
tand ontbreekt de middenmoot. De
uittocht beroofde de kerk van haar
kader. De jongeren-vooral studer
enden en werkenden - tot 30 jaar
zijn veelal kamerbewoners. Pas
J. W. Tuitel
"geweldige impuls"
met een kerkafscheiding in 1944,
die ook nog eens 130 leden kostte -
was ze uitgedund tot 350. Feye
noord gold als een gevarengebied.
In de havenzone werd voortdurend
gebombardeerd. Een tijdlang wer
den de beide bruggen 's avonds af
gesloten en dan kon er geen hond
meer uit. Na de bevrijding is maar
een klein aantal van de bewoners
die waren weggegaan teruggeko
men. Van de vrijgemaakte afge
scheidenen keerden er 50 terug.
Het ledental is toen weer gaan
groeien tot 550 in 1953, voorname
lijk door jongelui die inwoning
zochten. Je kreeg van de gemeente
subsidie als je van één huis een
dubbele bewoning maakte.
Maar toen de nieuwe wijken in
Overschie en Schiebroek binnen
bereik kwamen, is de lijn weer te-
ruggebogen. We zitten in een situa
tie van systematische neergang. In
juli 1974 legde de predikant zijn
werk neer. Hij was voor 50 procent
in dienst van deze kerk en voor de
andere helft van het schippers-
werk. Ook de salariëring was zo ge
regeld. Maar het landelijke schip-
perswerk van de kei k heeft het ver
trek van de predikant aangegrepen
om de samenwerking met Feye
noord te beëindigen, zodat wij nu
onze eigen boontjes moeten dop
pen. De varende leden betalen hun
vrijwillige bijdrage dan ook niet
aan de plaatselijke kerk maar aan
het Algemeen Kerkelijk Bureau ter
bekostiging van het werk voor de
schippersgezinnen.
Wij zijn niet in staat een predikant
zijn volledig salaris te betalen, zo
dat we wel samenwerking moeten
zoeken. In Rotterdam zelf lukt dat
niet zo best, omdat elke wijk - zeker
de oudere - genoeg problemen
heeft. Het gezegde "beter van een
stad dan van een dorp" gaat in deze
tijd niet meer op."
Op de nullijn
Leiderdorp een werkgroep gein-
stalleerd die tot taak kreeg na te
gaan, hoe de eigen kerk haar hulp
behoevende zuster financieel en
adviserend tegemoet zou kunnen
komen.
Men had daar met eigen ogen ge
zien. hoe het restant van wat eens
een bloeiende gemeente moet zijn
geweest, in pastoraal en materieel
opzicht de verkommering nabij
was en dat alleen hulp voor een lan
gere termijn hier uitkomst kon
brengen.
In maart dit jaar bood een Leider-
dorpse diaken de Feyenoordse
kerkeraad, bij wijze van "voor
proefje" 2500 aan. de opbrengst
van een in december 1975 gehou
den collecte. En nét voor de vakan
tie besloot de kerkeraad, Feye
noord de komende vier jaar 50Ö0,-
per jaar te geven, waarbij de diaco
nie zich met eenzelfde regeling
aansloot. In totaal dus 40.000.
Voor elke kilometer die Leiderdorp
van dit Rotterdamse stadsdeel
scheidt (40) duizend gulden.
Al is de gereduceerde kerk van
In deze moeilijke situatie komt nu
de jonge kandidaat Van Steenis -
gehuwd, twee kinderen en een
adoptiekind - als een bescheiden
maar overtuigd helper naar voren.
Tuitel: "Hij was hulpprediker in
het Groningse Hoogkerk, een kerk
van 1300 zielen. Had het plan om
naast zijn gemeentewerk door te
studeren, maar zijn functie boeide
hem zo dat daarvan niets is geko
men. Terwijl hij toch maar een half
salaris kreeg. Door bij ons, salarieel
gesproken, op de nullijn te begin
nen, heeft hij met minder dan nor
maal genoegen genomen. Zijn ma
teriële verlangens zijn heel be
scheiden en ook daarom past hij
hier helemaal. Hij begint als fullti
mer, maar na een jaar zullen wij
toch een andere functie voor hem
moeten zien te vinden, waarmee hij
zijn werk voor de kerk kan combi
neren. Dan worden de salarislasten
voor Feyenoord minder.
In de regel heeft een gemeente tot
1000 leden 1 predikant. Met 200 wal
leden zou de predikant van Feye
noord dus ruim tijd over moeten
hebben, maar het is wel de vraag of
dat nog opgaat voor een gemeente
die een paar jaar zonder is geweest
en waar het pastoraat lange tijd niet
naar behoren heeft gefunctioneerd
en dus veel opbouwwerk is te doen.
Een predikant in Feyenoord komt
niet in een opgemaakt bed. Hij
moet in menig opzicht van de grond
af beginnen. Dat vraagt naast een
grote dosis moed
aan zorg en tijd."
Per km 1000,-
In november vorig jaar
Feyenoord zelf allerminst ge
speend van vitaliteit - een actie tot
verhoging van de vrijwillige bij
drage bracht dan toch maar 12.000
op de relatie met Leiderdorp
kwalificeert de heer Tuitel, naast
haar financiële betekenis, als een
"geweldige moed-impuls".
"De problemen van de grote
stadskerk zijn in Leiderdorp in hun
volle omvang gesignaleerd, en de
wetenschap dat wij er niet helemaal
alleen voor staan heeft onze durf
versterkt".
In Rotterdam zelf komt hierover nu
ook een beraad op gang.
Kale vlakte
Elke zondagmorgen komen in de
70 jaar oude kerk aan de Prins
Hendriklaan, die, als er geld was,
hard aan restauratie toe zou zijn,
nog 100 mensen samen en 's mid
dags een dertigtal.
De preekvoorziening geeft in het
algemeen weinig moeilijkheden.
Het lijkt dat de groep te klein is om
het te grote gebouw, dat wel een
De groep is te klein
stand te houden.
i zo'n gebouw, dat bovendien nog verouderd i
bovenzaal met toneel en een keu
ken heeft, in stand te houden, maar
dit probleem is niet oplosbaar zo
lang het de burgerlijke gemeente,
die al eens belangstelling voor de
kerk heeft gehad, aan visie op de
toekomst van de wijk ontbreekt.
Zo zijn aan de Rozenstraat 900 wo
ningen afgebroken; de gemeente
weet echter nog steeds niet wat er
met die kale vlakte moet gebeuren.
Alleen voor enkele terreinen aan de
Maasoever bestaan plannen, waar
van de eerste fase nu in uitvoering
is genomen. De kerk venvacht
daarvan een lichte stijging van haar
ledental.
Paul Kruyswijk, een zoon van de
vroegere synode-voorzitter, woont
met zijn vrouw ook in de wijk. Hij
studeert nog aan de Erasmus-
universiteit. Het is vooral zijn soli
dariteit met een kerk-op-de-
achtergrond die hem aan deze
plaats bindt.
"Er is", zegt hij, "geen doorslagge
vende reden het hoofd in de schoot
te leggen. Je weet dat je in een ont
volkend stadsdeel zit en dat calcu
leer je gewoon in je overwegingen
in. Waar afbraak is en het aantal
mensen per huis veel minder
wordt, kan geen groei zijn. Nog af
gezien van de onkerkelijkheid. Het
is mogelijk, dat het ledental zelfs
nog iets zakt. Voor de kerk is een
uittocht van bewoners niet het sein
tot vertrek. Je moet je wel aanpas
sen. Er is nog altijd een groep men
sen die zich zo nauw betrokken
voelt bij het wel en wee van de kerk
hier, dat ze daarom niet verhuizen.
De kerkelijke contacten houden
het prettig".
"Wilde ganzen"
De kerkeraad van Feyenoord weet
ongeveer in welke richting hij, met
dominee Van van Steenis op de
brug, moet gaan koersen.
Tuitel: "Deze wijk, waar zoveel al
leenstaanden wonen, behoeft een
plek die gesprek mogelijk maakt.
Wij willen graag voor zo'n ontmoe
tingscentrum zorgen. Aan evange
lisatie is de laatste jaren vrijwel
niets gedaan. Ook dat willen wij
weer oppakken, al lijkt wat je ook
doet nog minder dan de druppel op
de gloeiende plaat. En in de op
dracht voor de predikant staat het
pastoraat onder de eigen kerkleden
hoog genoteerd. Pas als dat in orde
is, kan je de leden weer aanspreken
om ook zelf aan het werk te gaan."
De "Wilde Ganzen" van de kerk
hebben - dat is langzamerhand wel
bekend - een wereldomspannende
vlucht. Soms dalen ze vlak bij huis
neer, waar - ten onrechte - vaak al
leen maar "welvaart" wordt veron
dersteld. En dat is maar goed ook.
Want dichtbij ligt de oefenplaats
voor de hulp aan verre naasten.
S. J. DE GROOT.
ZATERDAG 21 AUGUSTUS 1976
LEIDEN-Herv. Gemeente: Hoogl. kerk
10 ds. Pannekoek, 11.45 oec. stud, dienst;
Marek. 10 ds. Boogert, 5 ds. v.d. Berg
Den Haag; Mar. kerk 10 ds. v. Achter
berg; Koningskerk 10 ds. Bouhuys;
Bethl. kerk 10 ds. De Jong; Bevr. Kerk 9
ds. Wagenvoorde; Vredeskerk 10 dr.
Lamping; Waalse k. 10.30 ds. Ribs; Acad.
Ziekenh 10 ds. Bakker; Diac huis 10.30
ds. Baayen Rijnsburg; jeugdkapel Vre
deskerk geen dienst ivm weekend Bus-
sum: jeugdkapel G. Herder 10.30 hr.
Faas; Meren wijk 10 ds. Langenbach. Ge-
ref. Kerk: Zuiderkerk 10 ds. Heule, 5 ds.
Wijngaarden N.-Vennep; Petrak. 10 ds.
Brederveld, 5 ds. Vegter O.geest; O. Vest
lOdr. De Vries Scheveningen,5ds. Prins
Den Haag, Mar. kerk 10 ds. v. Achter
berg, 5. ds. Bovenberg; Bevr. kerk 10.30
ds. Bovenberg, 5. ds. Brederveld;
Groenhoven 10 ds. Prins. De Mirt 10 hr.
v.d. Velden; Mierennest 10 mvr. Owel.
Dolerende Noodgemeente Groot Leiden
(Herengr. 70j: 8.30 en 7 dr. Zeegers
A dam. Geref. Kerk Vnjg10 en 5 lees-
dienst. Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Car-
lier. Geref. Gemeente: 10 en 4.30 ds.
Boogaard. Geref Gemeente in Ned.:
1130 en 5.30 leesdienst. Evang-Luth.
Gemeente: 10.15 ds. Happee.
Remonstr.-Doopsgez. Gemeente: 10.15
dr. Verheus A.dam. Baptistengemeente:
10 evang. v d. Brink. Evang Christen
gemeente (Middelstegr. 3): lOhr. Dikkes.
Leger des Heils: 10 en 7.30. Zendings
werk Middernachtsroep (Zoeterw. sin
gel 21): 6 nam Evangeliecentrum Z(jl-
singel 2: zond 10, vrijdag 8. Pinksterge
meente (O. Rijn 3): 3 ds. v. Twillert.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4, woensdag 8. Christian Science
(Steenschuur 6): 10.30. Kerk van J. Chr.
v.d. Heiligen d. Laatste Dagen (Steen-
schuur 6)- 10.15. Oud-Kath. Kerk: 10 h.
mis. Vru-Kath. Kerk: 10.30 h. mis.
Vreewijkstr. 19 Rk kerken: Haagweg
zat. 7, zond. 9, 10.45, 12 en 6.30; Steen-
schuur zat. 7, zond. 10, 11.30, 6 en 7;
Lammenschansweg zat. 7, zond. 9,10.30,
12 en 6; Haarl. straat zat. 7. zond. 9.30,
10.45, 12 en 6.30; Rijndijk 281: zat. 7,
zond. 9.30 en 11.30; Boshuizerlaan zat. 7,
zond. 9.30, Hen 12.15; Herensingel zat. 7,
zond. 8 30. 9.30 en 11.
ABBENES - Herv. Gem. 9.30 ds. Gover-
AARLANDERVEEN - Herv. Gem 10
ds. Wolthaus, 7 hr. Christ Geref. Kerk:
10 ds. Vree, 6.30 hr. Tenvenhuis. Chr. Ge
ref. Kerk: 9 30 dienst. 6.30 ds De Graaf's
Gravenzande. Rk kerk: zat. 7, zond. 7.30
en 10 30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: adventskerk 9 30 ds. Van Mals-
sen te L.dorp, 6.30 ds Haitsma Woerden;
Kruiskerk 9.30 ds. Hanemaayer; Opst.
kerk 9.30 ds. Fokkema, 6.30 ds. Hane
maayer; G Herderkerk ds. Hoogend(jk:
De Bron 10.30 ds. Verploeg, 5 ds. Hoog-
endijk; Driehoorne 7 ds. Oort; Ouds-
hoornseweg 10 ds. Oort; Sionskerk 9 ds.
Verploeg. 6.30 ds. Nap Hoog-Blokland.
Geref Kerk: Mar kerk 9 30 hr. Tenven
huis, 6.30 ds. Oldemans Hilversum; Salv.
kerk 9.30 ds. Oldemans, 6 30 ds. Vree; G.
Herderkerk 10.30 ds De Ruiter, 6.30 ds.
De Ruiter, De Bron 9 ds. De Ruiter, 6.30
hr. Stroo. Geref. Kerk Vrijg8.45 en 6.30
ds. Oosterhuis. Geref. Kerk Vrijg. Buiten
Verband: 9.30 en 4 30 ds. v.d. Berg. Chr.
Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. De Jong
Driebergen Oud-Geref. Gemeente: 9.30
en 4 leesdienst. Baptistengemeente: 10
en 6.30 ds. Koekkoek; Noord (Sportlaan)
10 ds. Visser. Leger des Heils: 10 en 7.30
samenkomst. Volle-Evangeliegemeente
(geb. Kindervreugd): hr. v. Leeuwen.
Remonstr. Kring: 10 ds. Van Os. Moluks
Evang. Kerk: 11 ds. Sitanala. Moluks
Prot. Kerk: 9.30 ds. Molle Den Bosch. Rk
kerken: Bonifacius zat. 7, zond. 8.30, 10
en 11.30; Piuskerk zat. 7, zond. 9,10.30 en
11.45; De Bron zat. 6,30, zond. 9 en 11.
BENTHUIZEN - Herv Gemeente: 9.30
en 6 ds. Den Dikken. Geref. Gemeente:
9.30 en 6 ds. Honkoop R.dam, woensdag
7.30 ds. Venema Drachten.
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente;
Dorpskerk 9.30 ds. De Vreugd, 6.30 ds.
Cnossen Woerden; Salv. kerk 9.30 ds.
Samson Streefkerk, 6.30 ds vd. Bosch
Gorkum; Bethl. kerk 9.30 dr. Locher
Leiden, 6.30 ds. Droogers. Geref. Kerk:
9.30 en 6.30 ds. Schaafsma Utrecht.
BOSKOOP - Herv. Gemeente 9 30 en
6.30. Geref. kerk: 9.30 ds. Omta, 6.30 ds.
v.d. Linden Leerdam; De Stek 9.30 ds.
v.d. Linden. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en
4.30 stud. Langevelde. Geref. Gemeente:
9.30 en 6 dienst Opwekkingsgemeente
(geb. Concordia): 9.30 dienst. Vergader
ing van Gelovigen (Nieuwstr.): 9.30 en 5.
Rk kerk: zat. 7, zond 8 45. 10 en 11.30.
Ontmoeting zat. 5.30, zond. 10.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente
9.30 en 6.30 ds. Geertsema. Geref. Kerk:
9 30 en 5 ds. Versluys. Rk kerken: Mi
chael zat. 7, zond. 9; Bernardus zat. 7,
zond. 10.30; Ridderhof zond. 10.30; Dorp
zat. 7. zond 8. 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv Gemeente: 10 ds.
Boonstra, HA, 7 ds. Van Bruggen, Par
kwijk 3 ds. Boonstra, HA. Geref. Kerk:
10 en 7 ds. Pouwels. Chr. Geref. Kerk: 10
en 7 ds. v.d. Kamp. Rk kerk: Martinus-
kerkzat 7. zond. 8 30. 10. 11.30 en 12 45;
Jozefkerk zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 ds
Blonk. Rk. kerk: zat. 7. zond. 8 en 10.30.
DE KAAG - Herv. Gemeente 9 30 kand.
mej. DeNie. Rk kerk: zat. 7, zond. 8,10en
7.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: dorpshuis 9.30 ds. Gebraad, 6
ds. Boer; Ontmoetingskerk 10 ds. Quak
Vianen, 6.30 ds. v. Niel Rijnsburg. Geref.
Kerk: 9 en 6.30 ds. Vrolijk, HA. Rk kerk:
zat 7, zond. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gemeente:
N. Kerk 10 ds. Boer, 6 ds. De Vreugd
Bodegraven; Oude K. 10 ds. Hovius, 6 ds.
Pannekoek Leiden; Ichthuskerk 10 ds.
Vroegindewey, 5 ds. Vink; Pniëlkerk
9.30 ds. Harteveld R.dam, 6 ds. Hovius;
Gr. v Pr.-school 10 ds. Catsburg; Hoek
steen 10 dovendienst, 10 Duitse dienst;
Overduin 2 ds. Hovius. Geref. Kerk:
Vredeskerk 9.30 HA, 5 ds. Vrolijk, HA;
Triumfatork. 9.30 en 5 ds. v. Halsema,
HA. Geref. Kerk Vryg 10.15 en 3.30 ds.
Ho ff Geref. Kerk Vrijg. Buiten Ver
band: 8.45 ds. Van Tongeren, 7 ds. Rou-
kt-ma Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds v.d.
Ent. Geref. Gemeente: 10 en 5ds. Meijn-
ders Ridderkerk. Volle-
Evangeligemeente (Voorstr. 100): 9.45.
Soefie-beweging: 4 nam. dienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN-Herv
Gem.: 10 en 7 ds. v.d. Linden. Geref.
Kerk 10 en 7 ds. Swierts.
LEIDERDORP - Herv Gemeente en
Geref. Kerk: Dorpskerk 10 ds. Steenstra
Leiden: Hoofdstraatkerk 10 ds. v. Loe-
nen, 6 30 kand. Van Dam Den Haag;
Scheppingskerk 9 en 10.30 mr. Reuge-
brink, 5 ds. Van Loenen, openingsdienst
chr. scholen Baptistengemeente: 10 br.
Lourens, 5 br. Stringer. Rk kerk: zat. 7,
zond 8 30. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN-Herv.Gemeente 9 30ds.
Wapenaar Rhenen. Geref. Kerk: 9.30 ds.
Rang N-Vennep, 7 kand. Hamstra Kam
pen. Rk kerk: zat. 7. zond. 7.30, 9.30 en
11.15.
LISSE - Herv. Gemeente: Pauluskerk 9
ds. Mansvelt Zwijndrecht, 7 ds. v Mals-
sen te Leiderdorp; grote kerk 10.30 ds.
Mansvelt Geref. Kerk: 10 en 7 ds. de Wit.
Geref. Kerk Vryg.: 10 leesdienst, 5 ds.
Simpelaar. Geref Kerk Vrijg. Buiten
Verband: 10.45 en 5 ds. Schuurman. Chr.
Geref. Kerk: 10 en 4.30 ds. v Dyken De-
demsvaart. Geref. Gemeente: 10 en 4 ds.
Hakkenberg. Oud-Geref. Gemeente:
9.30 en 3 ds. Van Prooijen Aktie Kruis
tochten: maand. 8 ds. Gravendeel. Rk
kerken: Agatha zat. 7, zond. 8.30, 10 en
11 30: Poelhuis zat. 7. zond 9 en 11.30;
Mariakerk zat 7, zond. 8 30, 10, 11.30 en
5 30; Engelbew. zat. 7, zond. 7.30,9.30,11
en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente: 9.30
hr. Hoffenaar Voorhout, 6.30 ds. Brons
geest. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Noot-
eboom. Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst,
2.15 ds. v.d. Ent Katwijk. Rk kerk: zat. 7,
zond. 7 30, 9, 10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds Kaai, 6.30 ds Gebraad Katwijk aan
den Run. Geref. Kerk: 9.30 en 7 ds.
Schouten Baambrugge. Rk kerk: zat. 7,
zond. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP - Herv Gemeente:
9 30 dr. Krijger Den Haag, 7 ds. Goverts.
Geref Kerk: 9.30 ds. Wijngaarden, 6.30
ds. Rang. Chr. Geref. Kerk: 9 30 en 3 hr.
Visser Veenendaal. Rk kerk- zat. 7, zond.
9 30 en 11.
NOORDEN - Herv Gemeente: 9.30 hr.
Roseboom Maarssen, 7 ds. Binnenkamp
Maarssen. Geref Kerk: 11 ds. Schaafsma
Utrecht, 7 hr. Knotters Oudewater. Rk
kerk: zat. 7.30, zond. 7.30, 9 en 10.30.
NOORDWIJK-BINNEN - Herv Ge
meente - 10 ds. Elgersma, dienst met Ge
ref. Kerk, 7 ds. v.d. Bogerd Rijnsburg;
Sole Mio 9 ds. Keuning HA; Zee kerk
Hoofdstraat 10 ds. v. Bruggen Hillegom;
De Rank 5.30 nam, ds. Keuning. 10 hr
Visser Gouda, 3.30 ds. v.d. Bergh, Rot
terdam,8 nam. Duitse dienst. Geref.
Kerk: Hoofdstraat 10 ds. Warnink, 7 ds.
Elgersma; Vmkenlaan 7 ds. Warnink;
Stichtingskerk 11 ds. Bosman; Ned.
Prot. Bond 10.30 ds. Hooykaas, Den
Haag; RK kerken: Zee zat. 7, zond. 8, 10
en 11.30 uur.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Ge
meente: 10 ds. Streefland; De Zilk 10 hr.
Goedhart Nieuwkoop;RK kerken: Jozef
zat. 7, zond. 8. 9.30, 11 en 6.
OEGSTGEEST - Herv. Gemeente:
Groene Kerk 9.30 ds. Ter Linden; Pau
luskerk 10 ds. Sasse, gezinsdienst; Gem.
Centrum: 10.30 ds. Wagenvoorde, 7 ds.
De Haan; Geref Kerk: 10 ds. Vegter en
ds. Wessels; RK kerk. Willibrorduskerk
zat. 7, zond. 10 en 12; Bonaventurakapel
zat. 6.30. zond. 9 en 11.
OUD-ADE - RK kerk: zat. 7. zond. 8.30
en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds. Lalleman; Ge
ref. Kerk: 9.30 EN en ds. Verhoog, RK
kerk: zat. 7. zond. 8. 9.30 en 11.
ROELOFARENDSVEEN- RK kerken:
Petrus Banden zat. 7, zond. 8, 9.30, 11 en
12.15; Maria Presentatie zat. 7, zond. 8,
9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gemeen
te: 9.30 ds. Bronsgeest, Nieuwkoop. 7 ds.
Boogert Leiden; Chr. Geref. Kerk: 9.30
dienst, 2.15 ds. Bouw Scheveningen.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente: Grote
kerk 9.30 ds. v.d. Bogerd, 5 ds. v. Niel;
Bethelkerk 9.30 ds. van den Bogerd;
Boyers; Kerk: Petrakerk 9.30 dr. van Oe-
veren, 5 ds. Baayen; Immanuelkerk 9 ds.
Baayen, 5 ds. Damsma; Mar.Kerk 9.30
ds. Damsma, 5 dr. van Oeveren; Geref.
Kerk Vrijgem.: 10 en 5.15 ds. Blokland;
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 5.15 hr.
Visser Apeldoorn; Evang. Christenge
meente (aula mavo): zat. 7, zond. 10.30.
Rk gemeenschap (aula tuinbouw
school): zat. 7, zond. 10.30
RIJPWETERING - RK kerk: zat. 7.
zond 7.30, 9 en 10 30.
SASSENHE1M - Herv. Gemeente: 9 ds.
Overgaauw Valkenburg, 10.30 ds. Over-
gaauw, 6.30 ds. Mansvelt Zwijndrecht;
Geref. Kerk: 9.30 ds. v.d. Berg, 7 ds. Den
Tonkelaar, Warmond; Chr. Geref. Kerk:
10 en 5 ds. Rebel; Ned. Prot Bond: 10.30
ds. v. Rossum, Voorburg; RK kerk: zat.
7, zond. 8, 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Corts Bennekom, 6.30 ds. Abma Kor-
tenhoef; Geref. Kerk: 9.30 ds. Langedijk
Waarder, 6.30 ds. Bezemer; RK kerk:
dorp 9 en 12; Langeraar zat 7, zond. 8,
9 30, 11 en 12.15.
VALKENBURG - Herv. Gemeente: 10
kand. Dee Oegstgeest, 6.30 ds. v. Doom
te Leiderdorp; Geref. Kerk: 9.30 en 6.30
ds. Rooze; Geref. Kerk Vrijgem.: 9.30
dienst, 5.15 ds. Hoff.
VOORHOUT - Herv. gemeente: 10 ds
Ter Haar Romeney Oegstgeest; RK
kerk: zat. 7, zond. 9,10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN 8 Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds. De Haan, Oegstgeest, 5
IN Geref. kerk; aula NH 9.30 ds. De
Zeeuw; Rijndijk: 10 ds. v.d. Schoot;
Hulp en Heil: 10 ds. Lentz; geref. Kerk:
9.30 ds. Van Gilst, 5 ds. Van Schoot; Ge
ref. Kerk Vrijgem.; 10 en 4 ds. Houwen;
Welk voordeel heeft een krab bo
ven een mens? Nee. ik denk
niet aan zijn sterke schild
waaronder hij zich geheel kan
terugtrekken, maar aan zijn
ogen, die op een soort steeltjes
staan. Daardoor kan hij om
zich heen zijn gehele horizon
in een blik zien, zijn blikveld
is driehonderdzestig graden.
Bij een mens is dat veel kleiner,
wat achter onze rug gebeurt
ontgaat ons. Wij moeten onze
ogen voortdurend richten De
vraag is: in welke richting?
Spinnen
Onze belangstelling bepaalt
onze opmerkzaamheid. Wie
zich bijvoorbeeld interesseert
voor spinnen, kan er in deze
tijd van het jaar vele zien. Hij
is er opmerkzaam voor en
zelfs kleine exemplaren op de
schors van een boom worden
door hem waargenomen. De
merel in uw tuin die belang
heeft bij de wormen die hem
tot voedsel dienen, richt zijn
ogen met scheve kop op de bo
dem en neemt de beweging
van het ondergrondse ge
wormte waar. Zijn belang
bepaalt de richting waarin
hij zijn ogen wendt.
In een van die wonderlijke be
schrijvingen die wij in de Bij
bel vinden van engelen wordt
gezegd, dat zij vleugels heb
ben die van binnen en van
buiten vol ogen zijn. Dat moet
in zo'n visioen een schitte
rende aanblik opleveren:
denkt u maar aan de schij-
nogen op de vleugels van al
lerlei vlinders, hun vijanden
schrikken daarvan. Maar bij
de engelen zijn de vele ogen er
niet om angst aan te jagen
aan hun vijanden. Hun ogen
zijn een teken van opmerk
zaamheid. waarmee zij letten
op Gods bevelen
Doorziet
Van God wordt gezegd, dat Zijn
ogen in alle plaatsen zijn,
opmerkzaam acht gevende op
kwaden en goeden. Voor Zijn
ogen kunnen wij ons niet ver
bergen. Hij doorziet ons in al
onze bewegingen.
Misschien is dat voor sommigen
een beangstigende gedachte,
voor wie op God vertrouwt is
dat echter een bemoediging.
De Godzoekers uit Israël kun
nen dan ook vrijmoedig zeg
gen: mijn ogen zijn voortdu
rend gericht op de Heer; zoals
de ogen van de dienstmaagd
zijn gericht op de hand van
haar gebiedster, vol verwach
ting, zo zijn onze ogen op de
Heer. onze God.
De richting van onze ogen wordt
bepaald door wat wij als ons
belang beschouwen. Vaak
vergapen wij ons aan uiter
lijkheden. Draagt het zien
naar mooie lichamen werke
lijk bij aan ons geluk?
Waarom worden allerlei
schunnige plaatjes zo gemak
kelijk verkocht? Waarom la
ten wij onze ogen gevangen
nemen door schijn, zqaLs een
makreel bijt in een stukje zil
verpapier, waarin de haak
verborgen zit?
Een psalmdichter bidt: help mij
mijn ogen af te wenden van de
nietigheden
Krab
Een krab ziet alles wat om hem
heen gebeurt. Wij moeten onze
ogen richten. Het lijkt erop,
dat de krab bevoordeeld is bo
ven de mens.
Misschien is het toch omgekeerd.
Wij kunnen onze ogen richten
de vraag blijft: in welke rich
ting?
Dr.J.M. VLIJM
RK kerken: M. Godskerk zat. 7. 8, 10 en
11.30; Laurentius zat. 7, zond. 8.30, 10.30
en 12; aula NH 11.
WADDINXVEEN - Herv. Gemeente:
Brugkerk 9.30 ds. v.d. Heuvel, 6.30 kand.
Zoutendijk Delft; Hoeksteen 9.30 ds.
Verboom, 6.30 gemeente v.d. Heuvel;
Bethelkerk 9.30 ds. Verboom, 6.30 ds. v.d
Heuvel; Bethelkerk 9.30 kand. Zouten
dijk, 5 ds. Verboom; Immanuelkerk 9.30
ds. Flink, 7 hr v.d. Steen.Geref. Kerk:
Kruiskerk 9.30 dr. Wentzel Den Haag, 5
ds. Koekkoek; Ontmoetmgskerk 10 ds.
Koekkoek, 5 dr. Wentzel; Oud-Geref.
Gemeente 10 en 6.30 leesdienst Chr. Af-
gesch. Gemeente: 9.30 en 5 ds. Verloop;
Volle Evang. Gemeente (Lindengaarde
17a): 9.30 hr. v.d. Heijden; RK Ontmoe
tingskerk zat. 7, zond. 8.30, 11.45 en 6.30;
Viktorkerk zat. 7, zond. 10.
WARMOND - Herv. Gemeente: 10 ds.
DenTonkelaar; rk kerk: zat. 7, zond. 8.30,
10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. emeente: Dorps
kerk 10 ds. v. Buuren Zoetermeer. 4.30
ds. v.d. Hoef Harderwijk, 7 orgelconcert;
Kievietskerk 10 ds. Wiersma; Messias-
kerk 10 ds. v. Leusden, Leidschendam;
Dorpscentrum 10,30 ds. Pols Den
Haag;Geref. Kerk: 10 en 7 ds. v.d. Meu-
len; Zuid 10 en 7 ds. Bech, Ha.
WOUBRUGGE - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Cnossen Woerden. 6.30 drs. Katten
burg Voorschoten; Geref. Kerk: 9.30 en
6.30 dr. Wind, Leiden; RK kerk:zat. 7,
zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Van Hoegee te Alphen; Geref. Kerk:
9.30 hr Knotters Oudewater, 7 hr. v.d.
Zwan, Driebruggen, RK kerk: zat.
7,Zond. 9 en 10 45.
ZOETERWOUDE - Herv.Gemeente; 10
ds. Scoch; RK kerken: Janskerk zat.
7,30, zond. 9.30; Chr. Dienaarskerk zat. 7,
zond. 8.30 en 10; RIJNDIJK Meerburg
zat 7, zond.10, 12 en 6.
ZWAJVTMERDAM - Herv. Gemeente:
9.30 HR. DE Haan Bodegraven, 6.30 ds.
Mostert, Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds.
Tiemersma Huizum; RK kerk: zat.7,
zond. 9 en 10.45.
