Suriname
weinig
veranderd
EXTRA
ZATERDAG 21 AUGUSTUS 1976
Toen kwam er ook nog. noogsi
zeldzaam in dit gebied, een
wervelstorm aan. die in Para
maribo en ook in het binnen
land honderden hoge bomen
velde en elektrieiteitsleidingen
dood braken.
In het tumult was er ineens een
mare die het gevoel van ramp
spoed vergrootte. Minister
president Aron wordt vermist!
De veertigjarige Surinaamse
premier was 's morgens met zijn
minister van landbouw. Willie
Soemita over de rivier naar de
plantage Mariènbosch gegaan
om er een dagje te hengelen op
de smakelijke Kwie-k wie-
En toen tegen de middag de
storm ging blazen was er van de
ene minuut op de andere het ge
rucht dat de beide bewindslie
den met hun bootje op
Commewijne-rivier waren ver
gaan; de rukwinden hadden het
vissersvaartuig doen omslaan.
Twee helikopters en zestien bo
ten verlieten Paramaribo voor
een reddingsactie. Men vond
Arron en Soemita terug in de
jungle, ongedeerd.
eind van het jaar 1975 een onaf
hankelijke republiek worden.
Een zelfstandige Zuidameri-
kaanse natie, die eindelijk aan
zijn toekomst ging bouwen, na
al die eeuwen door Nederland
verwaarloosd te zijn geweest.
Deze ambitie van de regering-
Arron werd hem niet door alle
leden van de zes bevolkings
groepen van Suriname (Hin
doestanen. Creolen. Javanen.
Chinezen. Bosnegers en India
nen) in dank afgenomen; in
1975 vlogen de KLM-toestellen
vele extra vluchten naar Am
sterdam om de mensen te ver
voeren. die Suriname wilden
verlaten en hun Nederlander
schap veilig stellen.
Toen het moment van onafhan
kelijkheid aanbrak waren er
130.000 Surinamers in Neder
land en bleven er op eigen
grond 380.000 over om aan de
opbouw van de republiek te
gaan werken.
Nederland zou hen daarbij hel
pen. Bij het scheiden van de
markt had het moederland zich
als een royale koopman doen
kennen: voor een tijdsperiode
door de jurist Jaggernath
Lachmon wordt geleid, wilde
aanvankelijk niks weten van
het haastje-repje waarmee
premier Arron naar de vrijheid
galoppeerde.
De zeventien zetel bezitters van
de VHP en de 39 leden grote
Staten van Suriname gingen
tenslotte akkoord met de uit-
Door Aad Wagenaar
roeping van de republiek op 25
november. Echter pas nadat
premier Arron die tegenstan
ders had beloofd binnen acht
maanden na de onafhankelijk
heidsdatum algemene verkie
zingen te houden.
Deze belofte werd gegeven op
19 november en in het gebouw
van de Surinaamse Staten,
weldra parlement van de Repu-
ming. Je ziet nu nog hier en daar
een verkleurde gerulande han
gen en er is een warenhuis met
de naam Glans, dat nog steeds
over de volle breedte van zijn
gevel verkondigt dat het tien
jaar bestaat op de dag dat Suri
name onafhankelijk wordt: 25
november 1975.
Voor het overige heeft het leven
van alledag zijn gang herno-
Suriname rijksdeel. Suriname
republiek, het lijkt zo opeens.
Wat is er veranderd? "Niets",
zegt op straat de enkeling, die-
het onderwerp de moeite waard
vindt.
"We hebben een feest gehad
van een paar dagen en daarna
was alles weer hetzelfde. Er zijn
geen rassenrellen geweest,
zoals de politieke mensen ons
hadden gedreigd en dat is groot
geluk. Maar voor de restIk ga
mijn gang. man".
Alsof er niets veranderd is.
Er is geen sprake van elan in de
nieuwe republiek Suriname.
"Het volk is niet gemotiveerd",
zeggen de waarnemers in hun
leunstoelen in de van het Ko-
Ook wordt verwezen naar het
droeve feit dat een grote hoe
veelheid rijst dit jaar op de vel
den heeft staan verrotten, om
dat er onvoldoende mensen
voor de oogst te vinden waren;
zelfs niet tegen het aanbod dat
men 45 procent van de rijst zelf
mocht houden, nadat dit voor
de mensen gedroogd en gepeld
Raar
Dat zijn rare dingen in een ont
wikkelingsland. dat pas zijn
zelfstandigheid en daar zo trots
mee feestvierde, heeft gekre
gen. Hoe komt het? "Als het
volk vertrouwen had in zijn re
gering. dan zou het best bereid
zijn om offers te brengen", zegt
Dat houdt niet in dat er nu wan
trouwen tegen de regering-
Arron is: men heeft alleen zo
weinig zicht op die regering en
op welk deel van de volksverte
genwoordiging zij nu eigenlijk
steunt.
Want door het eendrachtige
parlement, waarmee Suriname
grondwet voor de nieuwe repu
bliek in de staten aanvaard te
krijgen, deed premier Arron er
de toezegging voor. Daarover
bestaat geen twijfel.
Binnen acht maanden na de on
afhankelijkheidsdatum. zo be
loofde Arron aan oppositielei
der Lachmon. worden alge
mene verkiezingen gehouden.
Het was deze belofte, die de op
positie overstag deed gaan en er
zijn goedkeuring van de
grondwet voor in ruii gaf.
Teruggekomen
De acht maanden zijn verstre
ken en premier Arron is op zijn
woord teruggekomen. Er wor
den dit jaar gèèn verkiezingen
gehouden in Suriname en. al
dus de premier een paar weken
geleden, hij had dat ook hele
maal niet met zoveel woorden
beloofd. Hij zou slechts hebben
toegezegd dat hij binnen acht
maanden de voormannen van
de politieke partijen zou raad
plegen over de wenselijkheid
van verkiezingen.
Die wenselijkheid is niet aan
wezig, vindt de minister
president. Niet dat hij. Arron,
met zijn Nationale Partij Suri
name bang zou zijn voor verkie
zingen. "Ik ben op elk moment
bereid de verkiezingen in te
gaan", heeft hij gezegd.
Maar. vindt hij. een verkie
zingscampagne zou op dit mo
mentalleen maar onrust teweeg
brengen in het land en het
evenwicht verstoren."Moeten
we. nu juist de harmonie in het
land verbeterd is gaan zoeken
naar dingen die ons scheiden in
plaats van naar hetgeen ons
bindt?"
Van die harmonie is overigens
in de vergaderzaal, het land, het
parlement, weinig sprake. En
Paramaribo begon deze week
met een debat op poten in het
parlement. Oppositieleider
Lachmon en zijn fractiegenoot,
de huisarts Alwin Mungra kre
gen gelegenheid voor een inter
pellatie over Arrons uitstel van
algemene verkiezingen.
Met Surinaamse onbevangen
heid vlogen woorden als "leu
genaar", "woordbreuk", "hou je
bek" en "als je dat nog een keer
zegt. ga ik je terugbetalen!"
door de vergaderzaal.
Wel degelijk, zo hielden Lach
mon en Mungra het parlement
voor, heeft Arron de verkiezin
gen beloofd binnen'acht maan
den. "Premier Arron", zo zei
Jaggernath Lachmon, die met
zijn 27 jaren in de volksverte
genwoordiging de nestor van
het parlement is "premier Ar
ron, die ik gewoon Henk noem
en hij mij Lachondergraaf
nietje image met leugens! Want
elke keer hierna ga ik je daar
mee tekkelen!"
Lachmon vroeg toen om een
uitspraak van Arron over wan
neer hij dan wel verkiezingen
zou gaan uitschrijven. "En ik
wil datje die toezegging niet al
leen in het Nederlands doet,
maar in alle talen die je machtig
bent!"
Zo gaat dat.
Kijven en kibbelen in een land,
waar ondertussen ook nog tijd
gevonden wordt om wat van het
geld te gaan besteden, dat Ne
derland als bruidsschat meegaf
aan zijn voormalige stiefdoch
ter.
In de twee grote hotels van Pa
ramaribo, Torarice en Krasna-
polsky, lopen in de namiddag
de lobby en bar vol met Euro
pese heren, die in Suriname zijn
gekomen om dat geld te helpen
besteden.
Huizenbouwers, wegenbou
wers. iemand die in houtskool
doet. een andere, die een vis-
meelfabriek wil beginnen.
Vermoeide mannen die het
thuis met het zaken doen zo
heel anders gewend zijn dan in
Suriname en geen informatie
hadden over het gigantische
ambtenarenapparaat, dat hier
het waterhoofd van de repu
bliek is.
Uit de hitte buiten stappen ze de
airconditioning van het hotel
binnen; meestal met een
attachee-koffertje in de ene
hand en, bungelend, een strop
das in de andere.
"Schat", riep er eentje deze
week droef naar de bar. "staat
de Bokma koud?"
PARAMARIBO - Op de brede
Surinamerivier kwam de veer
boot die van de kade met de
mooie koloniale witte huizen
aan de Waterkant van Parama
ribo was weggevaren, in bot
sing met de veerboot die uit de
nederzetting Meerzorg aan de
overkant was vertrokken.
Boenk.
Het was midden op de rivier en
over wie van de twee kapiteins
schuld had. konden we vanaf
het dek van de Meerzorg-boot
niet oordelen. Het was maar een
lichte aanvaring en de passa
giers op beide veerboten had
den er plezier om: ze lachten en
schreeuwden elkaar toe in
sranan-tong toen de schepen
zich weer van elkaar verwijder
den. De twee kapiteins, hoog
boven op de brug, wezen naar
hun voorhoofd en een toeterde
kwaad.
Suriname
Wat later, toen onze veerboot
afgemeerd was, liepen we de
kade op en gingen rechtsaf
langs de witte Waterkant
huizen. Zo kwamen we op het
Oranjeplein, waar het stand
beeld van Johan Adolf Pengel
nog steeds staat als een
aboniet-kleurige uitgave van de
Amsterdamse dokwerker en
waar het beeld van koningin
Wilhelmina verdwenen is. Op
die plaats is nu een vlaggemast,
waaraan het groen-wit-rode-
groene dundoek met de gele
ster hangt, dat de republiek Su
riname gekozen heeft in plaats
van het roodwitblauw van
vroeger.
Die vlag gaat iedere morgen om
half zes omhoog. Soldaten van
de Surinaamse krijgsmacht
komen dan van het paleis van
dr. Johan Ferrier, de president
van de republiek, aangemar-
cheerd en voeren voordat ook al
witte, tussen een beeldschoon
allegaar van bomen en struiken
gelegen voormalige gouver
neurspaleis een ceremonieel
op
Er is een soldaat, die daarbij op
een trompet blaast.
De avond tevoren hadden we op
het terras van het Palace Hotel
gegeten. Dit hotel aan het Oran
jeplein was eens het meest def
tige verlofhuis van Paramaribo,
maar het pluche is versleten en
er is een nachtclub ingekomen.
Het terras van Palace is echter
nog steeds zeer aangenaam. Er
kwam die avond een man naar
ons toe, die zei dat hij een mu
ziekleraar uit Groningen was,
vier weken op vakantie in Suri
name, samen met een collega,
die lang geleden in dit land ge
boren was.
Een mooi land, Suriname, vond
hij: interessante en kleurrijke
stad, Paramaribo.
Gastvrije mensen ook, het du
velt niet van welk ras
Hij logeerde in het Palace-hotel
en dat viel nog best mee, zei hij.
Alleen: "Die reveille op het
plein hier iedere morgen! De
trompetter blaast zo vreselijk
vals, het doet mijn vakmanso
ren pijn. Eergistermorgen ben
ik vóór half zes opgestaan en
heb ik die soldaat na het vlag-
hijscn aangesproken. "Natuur
lijk is het vals man", zei de sol
daat tegen mij. "ik pinaar als
een tijger!" Het bleek dat hij een
verrot ventiel had en ook nog
ergens een gaatje in zijn trom
pet".
"Kijk", zei de Groningse mu
ziekleraar. "dat begrijp ik nou
niet. Als je zoveel onterechte
aandacht besteedt aan achter
haalde poppenkast, waarom
moet dat dan met een rottige
trompet? Is dat Surinaams?
Gaat alles hier zo?"
We susten hem en zeiden dat 'ie
het zo niet moest zien.
Hoe dan wel?
Kwie-kwie
Een paar dagen later was er sta
king op de Surinaamse luch
thaven Zanderij. Het personeel
van de luchtvaartdienst was in
de slag met de minister van
economische zaken, mr. Eddie
Bruna over achterstallig over-
werkloon en kleding- en voe
dingtoeslag. Geen enkel vlieg
tuig mocht nog landen op Zan
derij en Suriname was vanuit de
lucht voor de wereld onbereik
baar geworden.
Niets aan de hand zei de
minister-president. Hoewel
In Paramaribo werd er daags na
hot geuren over geginnegapt
dat een eerste minister uit vis
sen gaat als zijn land in een cri
sis is door een staking met ver
lammende invloed op de inter
nationale verbindingen.
Maar men nam het hem niet
kwalijk als je immers van vissen
houdt
Alles kan in Suriname, schreef
toen een Paramaribose com
mentator mismoedig in zijn
krant.
Fri-Sranan
Achteneenhalve maand oud is
nu de republiek Suriname. Op
25 november van het vorig jaar,
te middernacht, werd het juk
afgedaan: Fri Sranan.
Vrij Suriname na drie eeuwen
Nederlands bestuur. De rege
ring van de Nationale Partij
Kombinatie van premier Henck
Arron had het bij het aanvaar
den van zijn ambtstermijn be
loofd: Suriname zou vóór het
van tien tot vijftien jaar werd
aan Suriname een bedrag van
3500 miljoen gulden beschik
baar gesteld voor mede
financiering (dus ook van elders
moest geld komen) van de ont
wikkeling van het land. Ook
streepte Nederland de schuld
van ruim 500 miljoen gulden
door die Suriname aan het oude
land had.
Er werden wel een paar eisen
gesteld ten aanzien van de be
steding van die drieëneenhalf
miljard gulden. De projecten
die er mee aangegaan zouden
worden, moesten leiden tot
vergroting van de economische
weerbaarheid van Suriname,
vergroting van de werkgele
genheid en verbetering van de
levensomstandigheden van
de minst vermogenden.
Het was een geconditioneerde
geldbuidel, waarmee de
regering-Arron de zelfstan
digheid wel aandurfde. Maar
eerst moest in de maand no
vember 1975 de oppositie nog
overwonnen worden. De Hin-
doestaanse Vooruitstrevende
Hervormings Partij (VHP) die
bliek te heten, beroerden vrienrl
en vijand elkanders borst. Er
werd geschreid van ontroering,
met tranen die zes dagen later
op de geelkleurige wangen hun
oude sporen volgden, toen in
het stadion van Paramaribo in
het bijzijn van prinses Beatrix,
prins Claus, premier Den Uyl en
al die anderen, de Nederlandse
vlag gestreken werd en de ba
nier van de Surinaamse repu
bliek omhoog ging.
Fn Sranan, vrij Suriname
Hoe is het er nou mee?
Wan Piepel
In de straten van Paramaribo's
centrum. Maagdenstraat, Do
mineestraat, Joden breestraat,
de Knuffelsgracht en Zwarte-
hovenbrugstraat zijn de span
doeken van november 1975
verdwenen.
Men stootte er in die tijd zijn
hoofd aan. aan de leuzen, die
over "Wan piepel, wan nation,
wan destination" gingen: eèn
volk, een natie, éen bestem
ninkrijk overgenomen sjieke
sociëteit Het Park. die aan de
rivier ligt ep waar bedienden in
smetteloos frok nog steeds te
Men schimpt er daar op dat
premier Arron. zijn manhaftige
toespraken ten spijt over "de
verantwoordelijkheid die op
ons aller schouders rust" of dat
"elke Surinamer nu daadwer
kelijk en volledig zijn schou
ders onder het opbouwwerk zal
moeten plaatsen", het volk toch
niet op de been krijgt.
In de sociëteit wijzen ze er dan
op dat de nationale rietkapactie
die Arron in het voorjaar inzette
door zelf met het kapmes naai
de plantages van Marien burg te
trekken, geen vervolg heeft ge
kregen.
Wel zeker is er een paar weken
met verve gekapt in de suiker
rietvelden, maar nu is de situa
tie weer bij het oude: voor een
voornaam deel van het werk
moet men arbeiders uit het
buurland Guyana laten over
komen en houdt in Paramaribo
ondertussen de werkloosheid
vorig jaar zijn republikeins be
staan begon lopen al weer de
nodige scheuren. De potige
mevrouw Liesdek-
Clerke en de Javaan Sumo-
hardjo (die ooit al zijn rasgeno
ten op een schip naar Neder
land wilde zetten om hen te be
hoeden voor het bloedbad vóór
de onafhankelijkheid) vormen
in het pariementeen fractie die
zich van de regeringscoalitie
Nationale Partij Kombinatie
heeft losgemaakt.
In het altijd zo hechte opposi-
tieblok van Lachmons VHP
heeft men de voormalige
kroonprins ir. George Hondorie
verstoten, zodat ook deze in zijn
eentje een fractie vormt met de
naam Hindoestaanse Progres
sieve Partij.
Voor de duidelijkheid zou het
goed zijn als er algemene ver
kiezingen werden gehouden;
daarvan is het merendeel van
wie men in Paramaribo spreekt,
overtuigd.
Zoals eerder gezegd, die verkie
zingen waren ook beloofd. In
het lange debat dat vorig jaar
november nodig was om de
