O
THANS
TR
EXTRA
Tekstvervaardigers tikken de
kopy op ponsbanden.
teerd. In deze comvuter ziin alle moaeliike lettersdie in een krant worden
gebruikt, geprogrammeerd. Er wordt gebruik gemaakt van een systeem
tuaartn elke letter wordt belicht en op de film wordt overgebracht, is de hele
band afgewerkt, dan wordt de cassette met de film uit de VIP gehaald,
ontwikkeld en gedroogdwaarna de tekst is gezet en als een lange st rook het
droogapparaat uit komt.
Op de plaktafels worden de regels dan, samen met de ko'ppen, die met de
hand op een andere computer zijn ingetikt, op het in de lay-out aangegeven
formaat gesneden en op een paginagroot vel geplakt. Van zo'n vel wordt
een foto-negatief gemaakt, waarvan later op de plaatmakerij een plaat
wordt gemaakt, die tenslotte op de pers komt.
Dat de krant er de laatste tijd niet zo geweldig uitzag, komt door het
gebruik van verschillende platen op de pers, waardoor deze machine niet
goed kan worden afgesteld. Dit probleem is verholpennu alle kopij foto
grafisch wordt gezet.
De correctie verloopt gedeeltelijk Het fotografisch materiaal
automatisch, met behulp van de wordt op paginagrote vellen ge-
"merger". plakt.
Wat gebeurt er precies bij het fotografisch zettenDe op de redaktie verza
melde kopij gaat 's morgens, samen met de daar opgestelde lay-out vorm
gegeven pagina) naar het technisch bedrijf. Daar krijgt de kopij de code,
die voor de computer nodig is, om het werk goed te kunnen uitvoerenAls de
tekst gecodeerd is, tikken tekstvervaardigers daar een ponsband van. Die
mensen tikken een band, waar uiteraard nog wel eens een foutje in zit,
vandaar dat de getikte band direct wordt gecorrigeerd. Er wordt een
"print" (afdruk) van gemaakt, die door de correctieafdeling wordt nage
keken. De fouten worden verbeterd en weer op een ponsbandje getikt. "De
merger" is het apparaat, waarin de niet gecorrigeerde band samen met de
band, waarop de regels, die gecofrigeerd zijn, aan de ene kant wordt
ingebracht, waarna er de foutloze band aan de andere kant uitkomt.
Deze band gaat naar de computerkamer en wordt aan de z.g. VIP gemon-
De kopy van de redaktie en de
teksten, die op de advertentie-
De ponsbanden worden aan de
den voorz,en van een computer- computer bevestigd en daar
verwerkt tot kranlenregels.
MAANDAG 16 AUGUSTUS 1976
8 Voer voor taalpuristen is uiteraard het met de omschakeling
samenhangende intrede van nieuw vakjargon. Iemand die
vroeger handzetter of macbinezetter weid genoemd en nu
ponsbanden voorde computer tikt kreeg de naam tekstvervaar
diger. De man, die de kopy van de redactie en de advertenties
xetklaar maakt, heeft vanzelfsprekend een oodeur Opmakers,
die vroeger de regels lood, overeenkomstig de op de redactie
samengestelde lay-out tot een pagina bij elkaar brachten, maar
die nu de door de computer geproduceerde tekst en koppen met
behulp van een veredeld soort stanleymes op het juiste formaat
snydt en ze op het paginagroot vel plakt, moetje nu een monteur
noemen. De man, die zich met de reproductie van foto's bezig
houdt heet een reprograaf* Dat zijn een paar van de namen, die
bij de introductie van het nieuwe aysteem hun intrede hebben
gedaan.
(Jan, productieleider "Ik ben na
tuurlijk van het begin af aan bij de
zaak betrokken geweest, dus je
groeit er geleidelijk in. Maar toch,
de eerste machines gingen de deur
uit, ik ga 's middags om een uur of
vijf naar huis en zie ze daar buiten
op het pleintje in de stromende re
gen staan. Ik kwam thuis, mijn
vrouw zegt: wat ben je stil. Ik had
een brok in mijn keel")
Omscholing
Je kunt oude machines vervangen
door nieuwe vruchten van mense
lijk vernuft, dat is op zich nog niet
zo'n moeilijke zaak maar er bestaat
ook nog zo iets als mensen, die zo'n
apparaat moeten bedienen, en daar
geen ervaring mee hebben. Het
woord omscholing valt op zo'n
moment en dat is ingewikkelder
dan veelal wordt gedacht. Je moet
het personeel in gaan lichten, met
ze praten en bepalen wie wat wil
gaan doen. Maar als dat eenmaal
achter de rug is, is de kous nog niet
af. Moet iemand die jarenlang ma-
chinezetter is geweest en die nu een
ander vak heeft gekregen, hetzelfde
blijven verdienen. Vroeger was je
iemand als typograaf, je verdiende
meer dan de doorsnee werknemer.
De grafische bonden waren één van
de eerste met goede eigen CAO. Het
hele systeem van leerling en gezel
tot voorman, was daar in opgeno
men. Namen als tekstvervaardiger,
monteur en reprograaf komen in
die CAO niet voor. Hoe moet dat?
Bevriezen
(Directeur Koopman: "We hebben
gekozen voor bevriezen. Niemand
gaat financieel achteruit, maar
voorlopig ook nog niemand voor
uit. De CAO loopt achter, de bon
den hebben op deze ontwikkeling
ook nog geen antwoord. Het enige
waar ze voorlopig bang voor zijn is
branchevervaging. De hele finan
ciële kant van de zaak moet nog be
keken worden")
(Jan, productieleider "In een be
paald stadium gaatje dat enorm be
zighouden Je hebt gekozen -voor
het omgooien van het roer. Je men
sen moeten worden omgeschoold,
iedereen weet ervan. Op een dag
loop je door de zetterij en je ziet
opeens die gezichten van de jon
gens, je ziet ze denken: vallen er
ontslagen? Ik wist dat dat niet zou
gebeuren.
Die afspraak is direct gemaakt. Ie
dereen kan in dienst blijven We
kiezen voor een natuurlijk verloop.
Dat vertel je aan je mensen, maar er
blijft een zeker wantrouwen. Lo
gisch, die jongens hebben hun ogen
ook niet in hun zak. Die zien het
overal gebeuren. Het heeft een
tijdje geduurd voordat ze het ge
loofden. Je gaat ze begeleiden bij de
omscholing. Niemand hoefde. We
hebben het ze allemaal gevraagd.
Voor sommigen hebben we'elders
in het bedrijf een baan gevonden.
Ik dacht dat we het aardig voor el
kaar hadden. En wat ik steeds heb
gezegd is uitgekomen: als ze een
maal aan het nieuwe hebben gero
ken, willen de meesten niet anders
meer")
(Maarten 29 jaar, handzetter "Ik
was twaalf jaar zetter geweest en ik
was blij dat ik wat anders kon gaan
doen. Ik had het wel gezien. Nu ben
ik reprograaf. Fotografie is altijd al
een hobby geweest, dus ik ben te
vreden").
De eerste fase van de omscholing is
achter de rug. Elk personeelslid
moet twee nieuwe certificaten ha
len, de meesten hebben het eerste
in hun zak, het tweede volgt bin
nenkort. De eerste mijlpaal is be
reikt. Het is maandag 16 augustus
geworden en het is gelukt. De laat
ste loodpagina is gemaakt. De laat
ste machines zullen binnenkort
verdwijnen. Op één na, die in het
bedrijf bewaard zal worden om de
herinnering aan een oud ambacht
hoog te houden. Een zwarte dag of
een feestdag, niemand kan het zeg
gen. Morgen gaat het werk gewoon
door, de wonden van de overstap
zijn over een paar maanden ge
heeld. Volgend jaar weet niemand
nog beter. Behalve de meneer van
de colaflesjes, want die kijkt verder
en denkt al weer aan perfectione
ren. Er hangt ons ongetwijfeld nog
meer boven het hoofd. We zijn er
nog lang niet, want ook de compu
ter komt op een dag, buiten op het
plein te staan, in de regen. Daar kun
je donder opzeggen.
De directie van het LD/AD,
is in afwachting van de re
sultaten bij andere kranten,
twee jaar geleden gaan spe
len met de gedachte om over
te schakelen op fotografisch
zetten. Een dergelijk proces
is dermate ingrijpend, dat
eigenlijk geen werknemer
van het bedrijf er om heen
kan. Of je je brood nu ver
dient op een advertentieaf
deling, als directeur, op de
zetterjj, als schoonmaker,
als ponsbandtypiste, op de
correctieafdeling of als ver
slaggever je hebt er vroeg of
laat allemaal mee te maken.
Zoals gezegd, in het begin wordt al
leen nog maar binnenskamers ge
speeld met de gedachte om het ook
"zo" te gaan doen, maar op een dag
gaat de staf van het technisch be
drijf de deur uit om elders te gaan
kijken, hoe die nieuwe methode
ftinctioneert en op een andere dag
verlaten ze het gebouw om deel te
nemen aan cursussen, die een in
wijding in het nieuwe systeem tot
doel hebben.
Als je een tijdje later hoort dat de
directie een deskundige heeft aan
getrokken, die net aan een bedrijf
in Spanje heeft uitgelegd hoe daar
op een goedkopere manier flesjes
cola gemaakt kunnen worden, haal
je niet begrijpend je schouders op.
Het vertrouwen in de man wordt al
wat groter als duidelijk wordt dat
hij een "systeemdeskundige is" en
alles van efficiënte bedrijfsvoering
afweet en dat het hem helemaal niet
uitmaakt of ie nou een systeem be
denkt voor een krantenbedrijf of
een colafabriek. De waardering
stijgt als de eerste vruchten van het
werk dat hij en de overige leden van
de technische staf hebben bereikt
merkbaar worden.
VIP
De eerste computer is dan al aan de
Witte Singel gearriveerd. Een saai
en steriel uitziend rechthoekig
voorwerp, uitgevoerd in een re
cente modetint en luisterend naar
de van weinig fantasie van de uit
vinder getuigende naam "VIP". Na
een ontdekkingsreis langs de mo
gelijkheden van dit apparaat, die in
de verste verte niet lijkt op de zwar
te, oude vertrouwde zetmachine,
kunnen de eerste fotopagina's de
krant in.
De reacties liepen uiteen.
(Jo- machinezetter "Het karakter
is weg uit de krant. De pagina ziet er
kil uit. Het lijkt wel of er een of an
der raar vliesje op ligt. Ik kan er
moeilijk aan wennen).
(Koos opmaker "Veel mooier. Ik
kan me niet voorstellen dat er men
sen zyn die het lelijk vinden. Als
opmaker kun je je fantasie ook veel
meer laten gaan. Ik vind het gewel
dig")
(Jan 56 jaar, productieleider "Het
begin was er toen. Het belangrijk
ste was nu om de mensen te gaan
omscholen. Enthousiast te maken
voor het nieuwe systeem. Dan de
hele krant langzaam aan over en de
periode dat je beide systemen ge
bruikt zo kort mogelijk zien te hou
den. Als alles achter de rug is, ver
der werken om de kwaliteit op te
Er was weer een stap gezet en de
tijd brak aan, dat iedereen de over
schakeling aan den lijve ging on
dervinden. De kantine werd 's-
middags gebruikt voor het geven
van omscholingscursussen. Jo
werd tek stvervaardigerKoos mon
teur. Er brak een ellendige tijd aan,
waarin het technisch bedrijf feite
Van elke pagina wordt een nega
tief gemaakt, dat op de plaatmakerij wordt overgezet op een plaat, die uiteindelijk op de pers beland.
(Henk 28 jaar, eindredacteur "We
zijn op het ogenblik bezig aan een
woordenboek, waarin alle woorden
die de computer verkeerd afbreekt
worden opgenomen. Het is een
probleem dat bij iedere krant die
overschakelt, heeft gespeeld en dat
alleen is op te vangen door het pro
grammeren van een lijst met die
woorden).
Er kwam schot in de overschake
ling. De stap-voor-stap methode,
die werd gevolgd beviel. De magi
sche datum kwam in zicht. Maan
dag 16 augustus moet het gebeurd
zijn. Er werd regelmatig nieuwe
apparatuur bezorgd, totdat op een
dag alles in huis was en het ruimte
probleem ging spelen. De eerste
oude zetmachines moesten nu
maar eens opgeruimd worden.
Karakter weg
Lezers
Ook de eerste reacties van lezers
kwamen binnen. Drukken jullie
soms ergens anders tegenwoordig.
lijk van twee walletjes at. Er werd
zowel in lood als fotografisch gezet,
hetgeen een extra belasting voor
het personeel betekende, die uiter-
wel eens het in de beste fami
lies voorkomende onvertogen
woord tot gevolg had. "We zitten in
een dal" werd er geroepen om de
misère aan te duiden. Er moest ge
werkt worden met zetmachines.
waaraan de afgelopen jaren weinig
meer was opgeknapt, want wie gaat
een huis verven, dat op korte ter
mijn toch het lot van de slopersha
mer treft.
De ene helft van de krant ziet er zo
raar uit. Wat staan er toch een rare
afbrekingen aan het eind van een
woord.
