Krimpen
katoen is
schuld van
de fabriek
Er staat vaak
helemaal niets
op verpakking
SOMMIGE HOESLAKENS
KRIMPEN TOCH NOG...
Consument
wil zich
organiseren
Krimpende katoen is een pro
bleem, dat eigenlijk helemaal niet
zou hoeven te bestaan. De Consu
ment zou nergens last van hebben,
als fabrikanten de maten van la
kens of andere katoenen dingen,
zoals ze worden na een paar keer
wassen, erop zouden zetten. Dat is
de opvatting van dr. H. L. Roder.
Hij legt in "Denken en Doen", het
blad van de Nederlandse Vereni
ging van Huisvrouwen, uit hoe het
komt dat katoen krimpt. Een aantal
interessante gegevens uit zijn ver
haal vindt u vandaag op deze pagi
na Dr. Roder heeft 25 jaar lang de
leiding gehad van de textielre-
search van het vroegere AKU-
coneern. Op het ogenblik adviseert
hij het Instituut voor Huishoud-
technische Advies, onder meer
over de minimumeisen die je aan
textiel moet stellen. Krimp van ka
toen schuld van fabriek.
Krimpt katoen? Ja, zegt iedereen,
alsof het over een natuurwet gaat.
Toch is het niet zo. Allen nieuwe
katoen krimpt. Dat komt doordat
fabrikanten er een bepaalde be
handeling aan hebben gegeven.
Katoen krimpt van nature nauwe
lijks. Kijk maar naar katoenen la
kens. Als je ze een paar keer hebt
gewassen krimpen ze helemaal niet
meer. Is plotseling wat in de stof
veranderd? Nee hoor. Katoen
krimpt gewoon uit zichzelf bijna
niet.
Wat spookt de fabrikant er dan mee
uit? Kan dat niet anders? De indus
trie doet er dit mee: Voordat de ka
toen als lap stof de fabriek verlaat
wordt hij gewassen, gebleekt, ge
verfd of bedrukt. Dat zijn allemaal
natte bewerkingen Daarna moet
de stof natuurlijk worden ge
droogd.
Voor dat drogen worden twee soor
ten machines gebruikt De zogehe
ten trommeldroogmachine of het
spanraam.
In het eerste geval wordt het doek
over een aantal verhitte cilinders
geleid en het water dat erin zit, ver
dampt.
Op het spanraam wordt de katoen
door hete lucht gevoerd. Ook dan
verdampt het water.
Strak
In die droogmethoden zit nu het
probleem. Wanneer het doek tij
dens het drogen vrij zou liggen, zou
het later nooit krimpen. Maar de ka
toen is helemaal niet vrij in zijn be
wegingen. Hij wordt in tegendeel
flink strak gezet en er wordt aan
getrokken.
Dat is wel begrijpelijk, want de stof
droogt dan mooi glad op. Boven
dien loopt hij met een snelheid van
60 a 100 meter per minuut door de
droogtrommelmaehine of over het
spanraam. Dat kan alleen als het
goed strak wordt gespannen. De
man die machines bedient krijgt
daarom de opdracht: "Kees, zet
maar stevig spanning op het doek".
Er is trouwens nog een argument
voor dat trekken. Je krijgt er ge
woon een grotere lap door. Dus
meer meters. Dus meer verdienste.
Maar wat gebeurt er verder? Tij
dens het drogen is de katoen gerekt
en die rek blijft erin tot
Inderdaad, totdat u uw laken of uw
spijkerbroek (wie loopt er tegen
woordig niet in de blauwe denim?)
in de wasmachine stopt.
Op dat moment krijgt de stof weer
de kans zijn spanning kwijt te ra
ken, want hij mag opdrogen zoals
hij wil. Er is geen consument met
een spanraam in huis om zijn la
kens of spijkerbroek op te rekken
Dus krimpt de katoen.
En daar zit u dan, met een laken dat
2.50 was toen u het kocht, en waar
van nog maar 2.20 meter over is. Of
met theedoeken, die ooit 65 cm wa
ren, maar nu 58 cm zijn
Sanforiseren
Het kan anders. Als de industrie de
zogenoemde "sanforiseermachi-
nes" gebruikt, heb je bijna geen
last. Bij deze methode wordt het
doek bij het drogen enigszins in el
kaar gedrukt, inplaats van gerekt.
Het katoen krijgt dan de kansom zo
groot te worden als het wil. Som
mige katoenen stoffen worden ge-
sanforiseerd, maar niet alle.
Waarom dan niet, zult u vragen, het
zou voor de consument toch erg
gemakkelijk zijn.
Het probleem is, dat sanforiseren
nogal duur is. Er moet flink octrooi
voor worden betaald en de machine
werkt niet zo snel. De stof gaat er
met slechts 40 meter per minuut
doorheen.
Na het wassen
Moeten we dan maar blijven leven
met lakens die na het wassen te
klein uitvallen?
Dr. Roder ziet deze oplossing: con
sumenten moeten via hun organi
saties (Consumentenbond, Vereni
ging van Huisvrouwen) druk uitoe
fenen en weigeren lakens te kopen,
waarop alleen de afmetingen van
de nieuwe katoen staan. Die zijn
voor de consument niet van belang.
Hij moet alleen genoegen nemen
met katoen, waarop staat hoe groot
de stof wordt na een paar keer was
sen. Dat is de werkelijke grootte.
Het is de enige maat waar je in het
dagelijks gebruik wat aan hebt.
Kun je op de verpakking van lakens
en andere katoenen dingen, of op
het etiket in katoenen kleren, zien
of ze tijdens het wassen niet of
weinig krimpen? Staan de maten
van de katoen na een paar keer
wassen erop?
Soms wel, maar heel vaak niet. Het
warenhuis Hema is, voor tover ons
bekend, de enige die op lakens zet,
hoe groot ze worden na het wassen.
Op andere lakens vindt u wel aan
duidingen als "krimpvrij door San-
for". of alleen maar "krimpvrij", of
„zelfstrijkend".
Die laatste term lijkt op het eerste
gezicht niets met krimpen te ma
ken te hebben. Maar een bij-effect
van het zelfstrijkend maken is dat
de katoen heel weinig meer krimpt.
Er wordt als het ware een laagje
kunsthars over het weefsel gelegd
en dat belet dat de uitgerekte vezel
weer naar zijn oorspronkelijke
lengte terug gaat. Als er alleen maar
"krimpvrij" op de verpakking
staat, dan mag je aannemen (maar
zekerheid heb je niet) dat de katoen
een of andere anti-krimp-
behandeling heeft gehad. De kwali
teit van dergelijke behandelingen
varieert echter nogal eens en hoe
groot de krimp uiteindelijk zal zijn,
weet je dus niet.
"Krimpvrij door Sanfor" geeft wel
garantie. De industrie gebruikt het
sanforiseren voor dingen, waarmee
ze de grootste vind krijgt, als ze wel
HOESLAKENS VOOR EENPERSOONS MATRAS VAN CA. 190 x 80 CM
Zo kunt u zelf bepalen hoe lang de lakens moeten zijn
MATRASLENGTE 190 cm
H.S
JIn I
INSTOPLENGTE
lengte
2 x matrasdikte
2 x instoplengte
In verband met krimp ca
190 cm
30 cm
30 cm
250 cm
20 cm
Hertogje spelen
Hertogje spelen voor rond 250 gul
den. het kan in Groot-
Brittanniè. De hertog van Devons
hire biedt, zo lezen we in het vak
blad voor de reiswereld "Dit", de
mogelijkheid om "patroon" van
een "stately home" in Chatsworth
te worden. Tegen betaling van 50
pond per jaar mag je dan in het zo
merseizoen op ieder gewenst tijd
stip drie vrienden in en buiten het
huis rondleiden. Dan mag je als 'pa
troon' ook in die delen, die ge
woonlijk voor het publiek gesloten
zijn.
Gordel aan
Ook in Oostenrijk is het dragen van
autogordels nu verplicht gewor
den. Deskundigen verwachten ech
ter weinig effect van de nieuwe wet,
omdat bestuurders, die ze niet om
doen, alleen maar het risico lopen,
minder schade vergoed te krijgen,
als ze betrokken raken bij een onge
luk
Krimp is eigenlijk niet nodig,
het mag wel. Hoe groot wordt
bijvoorbeeld een katoenen laken na
het wassen uiteindelijk. Het moet
nieuw eigenlijk te groot zijn, zodat
je het na de was nog zonder pro
blemen kunt gebruiken. Er zijn al
leen een paar dingen van katoen,
waar deze regel niet voor opgaat.
Voor hoeslakens bijvoorbeeld.
Van een hoeslaken mag je verwach
ten dat het nieuw redelijk glad om
je matras past. En dat het bij het
wassen ongeveer zo groot blijft als
het is. Want wat heb je eraan, als het
niet meer goed om de matras kan?
Helaas
Helaas, de Consumentenbond
heeft nu hoeslakens getest en daar
bij bleken er toch te zijn, die bij het
wassen wel heel erg krap werden.
De bond heeft 28 lakens onder
zocht, zowel witte als gekleurde
voor een matras van 180 bij 80 cm.
Met vijf ervan ontstonden proble
men. Niet dat die vijf echt slecht
waren, maar ze krompen toch zo
veel dat ze lastig in het gebruik
werden.
Toch beloofden de fabrikanten van
deze lakens op de verpakking, dat
ze niet of nauwelijks zouden krim
pen. (Er staat dan "gesanforiseerd"
of "krimpvnj" op).
Maar aan dergelijke beloften heb je
niet zoveel, vindt de Consumen
tenbond. Bijde test bleek dat
sommige fabrikanten hoelakens zo
krap maken, dat zeniet het kleinste
beetje krimp meer kunnen hebben.
Dan heb je er dus niets aan als zo n
laken is gesanforiseerd, want na die
behandeling mag een laken toch al
tijd nog een procent kleiner wor
den. Een laken dat al aan de kleine
kant is kan dan zelfs met een anti-
krimp-behandeling na het wassen
onbruikbaar worden.
krimpen. Op hoeslakens vindt je
daarom de naam "Sanfor" nogal
vaak. Een sterk krimpend hoesla
ken is natuurlijk volstrekt on
bruikbaar. Al met al blijft de infor
matie over krimpen op katoen ge
brekkig. Er staat veel vaker niets
op, dan wel wat. Meestal weetje dus
niets en dat kan verstrekkende ge
volgen hebben, want onbehan
delde katoen krimpt 8 a 10 procent.
Bij Sanfor is de krimp ongeveer 1
procent, en bij het zelfstrijkend la
ken 1 a 2 procent. Deze gegevens
hebben wij van het Nederlands Ka
toeninstituut en van het Vezelinsti
tuut TNO.
Zie de tabel
In de tabel die we hierbij afdrukken
kunt u zien, wat de uitkomsten van
het totale onderzoek zijn. Dertien
van de 28 onderzochte lakens
kwamen wat de krimp betreft
"goed" of "zeer goed" uit het on
derzoek. Er is dus nog keuze ge
noeg als je een hoeslaken wilt ko
pen zonder de narigheid van krim
pen.
De Consumentenbond heeft ook
nog andere dingen gemeten. Onder
meer de sterkte van de stof en de
sterkte van de naden.
Van slechts drie lakens (van de
Hema, Vendorma Viola en Ven-
dorma Iris) was de stof zo sterk dat
ze het predikaat "goed" kregen. Dat
waren drie lakens van gewone witte
katoen. De Consumentenbond
constateerde dat de meeste katoen
nu veel minder sterk is dan zeven
jaar geleden, toen zij ook lakens
testte. In de tabel kunt u verder zien
dat sommige gekleurde lakens een
"min" hebben gekregen omdat ze
afgaven. Daarmee wordt niet het
afgeven tijdens de eerste keer was
sen bedoeld (want dan gebeurt het
bijna altijd), maar bij de volgende
keren. De Consumentenbond vindt
dat dat niet mag.
Geen wasvoorschrift
Overigens: bij sommige lakens zat
helemaal geen wasvoorschrift.
Treffer, Damai, Cinderlla (wit) en 3
Suisses Orchidee (wit) laten je wat
dat betreft in de kou staan. Bij an
dere lakens stond het alleen maar
op de verpakking en niet op het la
ken zelf. Je moet dus de tekst van
de verpakking voor de rest van je
leven uit het hoofd leren. En er was
ook nog een laken, waarop niet
eens de afmetingen stonden. Dat
was het laken van Bronsella. Op de
verpakking stond alleen maar
"eenpersoonslaken". Toch aardig,
als je een bed van twee meter hebt,
en zo'n laken blijkt dan 1.90 meter
te zijn
Niet meer dan twee procent van de
Europese consumenten is lid van
een consumentenorganisatie. Maar
uit een onderzoek van de Europese
commissie (het dageliijks bestuur
van de EG) blijkt dat er heel wat
meer mensen zijn die zich best bij
een consumentenvereniging zou
den willen aansluiten. Er zijn bij
deze enquete 9600 mannen en
vrouwen uit de negen EG-landen
ondervraagd. Vijftien procent ver
klaarde "zeker" en 32 procent zei
"misschien" twintig gulden per
jaar over te hebben voor het lid
maatschap van een consumente
norganisatie.
De Europese consument (daar is bij
dit onderzoek ook naar gevraagd)
voelt zich vaak misleid of het slach
toffer van een fout bij aankopen of
dienstverlening. Als het om aanko
pen gaat, beklaagt hij zich in vier
van de tien gevallen achteraf bij de
leverancier.
Bij dienstverlening maakt hij zich
kennelijk kwader, en dient in zeven
van de tien gevallen een klacht in,
schriftelijk of mondeling.
De helft van de ondervraagden
vindt dat ze via de reclame nuttige
informatie krijgt. De meeste men
sen (acht op de tien) geloven echter
wel dat ze, doordat ergens reclame
voor wordt gemaakt, wel eens arti
kelen kopen die ze niet echt nodig
hebben.
Nog een paar cijfers uit deze enque
te: 66 procent van de consumenten
is ervan overtuigd dat de prijzen het
afgelopen jaar sterker zijn gestegen
dan hun inkomsten. Wat doen ze
dan? Rond 80 procent zoekt naar
een goedkopere winkel of stelt
"grote aankopen" uit. En 75 pro
cent koopt alleen als er "speciale
aanbiedingen" zijn.
Duitse wijnexport
De export van Duitse wijn is vorig
jaar met bijna 25 procent toegeno
men ten opzichte van 1974. In totaal
wordt rond 77 miljoen liter uitge
voerd, aldus het blad Foodpress
De gemiddelde prijs van een liter
Duitse wijn was in 1975 3,26 DM.
Bijna 98 procent van de uitge
voerde wijn betreft witte wijn. Ne
derland neemt jaarlijks ruim 6,6
miljoen liter wijn van Duitsland af.
TAPTOE IN BREDA
De Taptoe Delft is naar Breda ver
huisd en heet daarom nu Nationale
Taptoe Breda. Hij wordt van 19 tot
en met 28 augustus gehouden (be
halve op zondag 22, elke avond om
negen uur. Bekende korpsen als de
Marinierskapel en de Koninklijke
Militaire Kapel doen eraan mee,
maar ook een jazzband en een dans
groep.
De kaarten kosten van 1.50 tot
17.50. Inlichtingen bij de VW
Breda, Willemstraat 17, telefoon
078-12 57 33.
