Ongerepte polder wordt stad Almere
Miljarden verslindend
rijksproject
in Zuidelijk Flevoland
ZATERDAG 31 JULI 1976
ALMERE - Op maandag 2 au
gustus begint Han Lammers
in zijn functie van directeur,
"landdrost", van de stad-in-
wording Almere. Lammers
werd enige tijd geleden in die
functie benoemd, nadat hij
zijn wethouderschap in Am
sterdam na enige politieke
strubbelingen m die stad
moest beëindigen. Voor die
tijd was Lammers onder meer
werkzaam als journalist bij het
Parool.
Flanoloog-rondleider-chauffeur Lagarde zittend in het bovenraam i
honderd woningen in-aanbouw van Almere.
ALMERE - Oneindige koolzaad
velden, tot aan de verre horizon
haver- en gerstakkers, veeteelt-
gronden, hier en daar pas ingeplant
pril struweel. In dat ongerepte
landschap - dat in 1966 nog IJssel-
meer was - staan dan plots wat hui
zen in aanbouw, hijskranen, een
cutterzuiger bezig met zand op
spuiten: Almere-haven in wording,
een project waarmee het giganti
sche bedrag van één miljard gulden
Door
Jos van der Meer
is gemoeid. Het eerste deel van een
veel groter geheel, genoemd naar
de Zuiderzee uit de middeleeuwen:
Almere. In opdracht van de rijks
dienst voor de IJsselmeerpolders
wordt er sinds kort gebouwd in het
zuid-westelyk deel van Zuidelijk
Flevoland. De eerste honderd hui
zen gaan tegen het eind van dit jaar
bewoond worden: de pioniers, de
kwartiermakers van Almere, dat
over 25 jaar kan zijn uitgegroeid tot
een stad met 250.000 inwoners. Nu
wonen er nog maar een paar gezin
nen in "het bivak", enkele nood
woningen: GGD-ers en politiemen
sen ("Er wordt hier gejat als de ra-
Planoloog drs. Th. C. M. Lagarde
(26) van de rijksdienst heeft die dag
kunnen vrijmaken om ons rond te
leiden door het 115 km2 gTote
Almere-gebied, waarvan Han
Lammers directeur, "landdrost",
is. Op weg naar onze afspraak verla
ten we de rijksweg Amster-
dam-Amersfoort bij Muiderberg,
gaan de imposante "Hollandse
brug" over en nemen de afslag Al-
mere-Dronten. Rechts onderaan de
dijk ligt het Almere-
informatiekantoor, waar de stipte
Lagarde al in zijn rode Austin Alle
gro op ons zit te wachten. We stap
pen over in de automobiel van de
doctorandus, op weg naar het vijf
kilometer verderop gelegen groot
ste bouwterrein van Nederland
(tussen IJssel-, IJ- en Gooimeer,
tegenover Naarden en Huizen.
Fout
Nauwelijks onderweg begint rap
betogende Lagarde onmiddellijk te
putten uit zijn meer dan voortreffe
lijk geheugen. Hij produceert zon
der slag of stoot een keur aan gege
vens over het miljarden kostende
Almere-project. Tijdens de kort-
kwieke rit wijst hij als een gids aan
wat er aan ons voorbijschiet: "Kijk,
daar links is één van de eerst aange
legde parkjes die rond Almere ko
men, het Kromslootpark, een moe
rasgebiedje En daar is een
zandzuiger voor Almere-stad be2ig;
de helft is nu opgespoten. Kijk,
rechts: een stuk buitendijkse op
spuiting, waar een recreatiegebied
met 'n jachthaven komtEn
aan de overkant de eerste huizen in
aanbouw van Almeré-haven (We
slaan linksaf, een grintweg voor
bouwverkeer op)Zie je dat
bordje? Zit een fout in: er moet een
streepje tussen Almere en haven."
Lagarde parkeert zijn wagen bij het
noodgebouw voor politie en GGD:
alom de bonkige werkzaamheid die
bouwnijverheid eigen is. We stap
pen uit om te beginnen aan een
forse wandeling. Renaults 4 van het
goedkoopste type van het ministe
rie van Verkeer en Waterstaat - on
der wiens verantwoordelijkheid de
bouw van Almere valt - rijden af en
aan. Nadat onze rondleider heeft
gewezen op enkele panden in aan
bouw - de supermarkt van meneer
Hermans, het cafe-restaurant en
het gebouw van Westland Utrecht
Project Ontwikkelaars - benen we
op de eerste Almere-huizen aan:
honderd stuks met een maandhuur
van slechts 125 (klein), 245 (middel
groot) of 295 (groot) gulden. Het
ministerie van Volkshuisvesting
heeft ze het predikaat "Goed en
goedkoop" meegegeven.
Een vraag van ons als een druk op
de knop en Theo Lagarde's compu
terachtige hersenen beginnen te ra
telen: „Van die eerste honderd wo
ningen is al een hele tijd bekend
wie er in komt, allemaal Amster
dammers. Er gaan hier op de eerste
plaats mensen uit Amsterdamse
saneringsbuurten wonen, en men
sen uit 't Gooi omdat ze daar de
dorpen niet meer willen uitbreiden
om de natuur te sparen. Almere
wordt gebouwd omdat het noorden
van de Randstad overbevolkt
Voor Almere-haven - dat in 1984 af
moet zijn en dan 22.500 inwoners
heeft - is nu al een lijst van 10.000
belangstellende gezinshoofden,
zo'n 30.000 mensenIn 1979
start de bouw van Almere-stad,
waar uiteindelijk 90.000 mensen
kunnen wonen. Rond 1981 begint
vervolgens de bouw van Almere-3,
na 1986 van het vierde deel en op de
tekeningen staan er uiteindelijk ne
gen delen ingetekend."
Wij besluiten dat de bouw van de
huizen zich momenteel in een te
ir Op deze plaats start in 1979 de bouw van Almere-stad. Op de achtergrond t
opspuiten.
prematuur stadium bevindt om er
een oordeel over te geven. De heer
Lajarde verwacht echter dat ze er
heel wat aardiger uit komen te zien
dan men normaal van nieuwbouw
zou verwachten. "De bouw wordt
wat grachtenpandachtig. Niet zo
kolossaal grootHet zal iets
weg hebben van een Amsterdamse
woning", aldus onze rondleider.
Doodsverachting
Na dit opwekkende woord laten we
de huizen voorlopig-gerustgesteld
voor gezien. We gaan het café
restaurant - in aanbouw voor de
eerste bewoners - bekijken. Met
doodsverachting klimmen we een
hoge wenteltrap zonder treden op,
om ais we boven zijn lachend te
constateren dat er aan de andere
kant ook nog een keurig-rechte be
tonnen trap was geweest. Vanaf dit
etablissement hebben we een ruim
uitzicht op de Almere-bouwgrond.
Ietwat angstig blikken we echter
nog eens op die eerste honderd
eenzame huizen, waar volgens La
garde mensen van het type "pa,
moe, dochter van 16. zoon van 12.
twee kamers tweehoog achter in de
Amsterdamse afbraak" komen te
wonen. "Krijgen die het hier gees
telijk dan met moeilijk?", vragen
wij ons vertwijfeld af. Onze gids
stelt ons weer wat gerust:
"Het vormings- en pastorale werk
moet hier meteen als de eerste be
woners er zijn van de grond komen.
Er is daarvoor al een kracht aange
steld, ene Dirk Visser uit
Nieuw-Vennep." Hij vertelt verder
dat Almere-haven wordt opgedeeld
in kleine gebieden met de vorm van
pleinen en hofjes. Om een zo groot
mogelijke variatie in bouw te ver
krijgen is er gekozen voor diversi
teit op kleine (verschillende typen
huizen) en op grote (negen
Almere-kernen) schaal Tussen de
kernen komen gebieden die zoveel
mogelijk recreatief worden inge
richt: park, waterplas, bos e.d. Dit
alles dient om het de bewoners zo
veel mogelijk naar de zin te maken.
Planoloog Lagarde vertelt verder
dat rond het restaurant het centrum
van "haven" komt. "Er wordt een
kern gemaakt volgens het plan-
Apon, genoemd naar de man die 't
ontworpen heeft. Het plan houdt
rekening met allerlei voorzienin
gen: 'n marktplein, een veld voor
manifestaties - op Koninginnedag
en dergelijke - winkels, een scho
lengemeenschap voor voortgezet
onderwijs en een kleuter
basisschool, een sporthal met
overdekt zwembad, een warenhuis,
gemeenschapsruimte, bioscoop,
medisch centrum, een kerk, ijssa-
lon en een chineesBuiten het
centrum komen dan nog her en der
verspreid buurtwinkels en scholen
te liggen."
We turen over de terreinen rondom
ons. Lagarde wijst op de eenzame
centrale antennemast die klein
maar fier omhoog priemt vanuit de
verre koolzaadvelden, op de tele
fooncentrale, op het begin van de
gracht die tussen de huizen en rond
de bebouwing wordt aangelegd.
Dan gaat zijn vinger in de richting
waar de plaatselijke begraafplaats
en de volkstuinen komen te liggen,
en vervolgens in noordelijke rich
ting "Daar komen twee bedrijf-
ir de lichtere indus-
gM).', „MI, (S0
i Almere: Zie je dat bordje? Zit een fout i
trie. De zware industrie komt op
een terrein een paar kilometer ver
derop, ten noord-oosten van "stad"
We gaan er met onze plannen voor
Almere-haven vanuit dat er 7000
arbeidsplaatsen - evenveel als het
aantal beroepspersonen - worden
gecreëerd
De omgeving is al pratende afge
tast. Via de stenen trap ditmaal ver
laten we de kroeg-annex-eettent
van de toekomstige Almeerders,
Almeersen of simpelweg - zo stelt
Lagarde voor - de Almeren. Onze
gids stelt beneden voor het eerst te
gaan lunchen en daarna het gebied
van Almere-stad te gaan bekijken.
Het middagmaal wordt even later
genuttigd in een ouderwetse gele
genheid in de historische vesting
stad Naarden.
Viaducten
De inwendige mens danig versterkt
gaan we kijken naar de nu nog deels
uit opgespoten land en deels uit
onder het beheer van het rijk
staande landbouwgronden ("Die
zullen later door de staat aan de
boeren worden verpacht") ge
vormde ondergrond voor Almere-
stad. We rijden over kilometers
lange wegen, langs zandopspuitin-
gen waarop over enkele jaren
90 000 Nederlanders zullen wonen.
Lagarde lepelt op: "Rechts is zo'n
groen tussengebied waar ik 't al
over had. Almere zelf komt ook
weer helemaal ingeklemd tussen
recreatie- en natuurgebieden te lig
gen
De Austin snort verder over de
bijna verlaten weg Slechts af en toe
komen we een landbouwer op een
tractor of een Renaultje van het mi
nisterie tegen. De planoloog kwijt
zich perfect van zijn gidsentaak:
"Kijk daar, twee viaducten die in de
aan te leggen rijksweg 6 naar Lelys
tad zullen liggenDe bereik
baarheid van Almere wordt erg
goed. Vanaf Huizen wordt er een
brug naar Almere gebouwd, er ko
men ruimschoots busverbindigen
van en naar Amsterdam en in
Almere-stad is een treinstation ge
pland. In de kernen zullen geschei
den rijbanen voor auto's, fietsers en
bussen worden aangelegd
Enkele minuten later stoppen we
bij de plaats waar in 1979 de bouw
start van het centrum van Almere-
stad. Zover als we kunnen kijken is
er opgespoten zandgrond met aan
de horizon een cutterzuiger. Als we
ons bijna eenzaam dreigen te gaan
voelen ondanks die miljarden
blanke zandkorrels om ons heen,
doorbreekt Lagarde plotsklaps de
stilte door met zijn gescandeerde
stemgeluid te vertellen hoe de be
stuurlijke vork in de Almere-steel
zit: het valt voorlopig onder het be
heer van het Openbaar Lichaam
Zuidelijke IJsselmeer Polders,
maar de stad zal eens een zelfstan
dige gemeente worden (net als bij
Dronten en Lelystad).
Verantwoord
Nu wij dit alles van Almere weten,
blijft er toch een laatste, cruciale
vraag bij ons hangen: "Is het bou
wen van zo'n stad - met alleen maar
nieuwbouw - eigenlijk wel verant
woord?" Lagarde somt met de
zelfde trefzekerheid als zijn vooraf
gaande betoog bijkans zakelijk op:
"We hebben op de eerste plaats te
maken met het overloop-
verschijnsel, het migreren, dat al
enige tijd aan de gang is en wel zal
i streepje tussen
voortduren. Op de tweede plaats is
er het stadsvernieuwingsbeleid van
Amsterdam. De huizen worden
verbeterd, van drie worden er twee
gemaakt. Verder is er dan nog de
algemene tendens van de verlaging
van de woningbezetting, het aantal
bewoners in één huis. Conclusie: er
zijn meer huizen nodig, bouwen
blijft noodzakelijk."
"Hiernaast is er het beleid dat er op
is gericht de randstad nog zoveel
mogelijk groen te houden. Daar
door staat men negatief tegenover
de groei van kleine kernen. In der
gelijke gemeenten is er dus geen
oplossing mogelijk voor de be
hoefte aan woningen. Zij zullen el
ders een bouwplek moeten zoe
ken Daarbij komt dat er in
Almere verantwoord zal worden
gebouwd, voornamelijk eenge
zinswoningen, een type huis waar
veel vraag naar isTja,
en of het de mensen dan hier zal
bevallen? Ik hoop het
Ik denk trouwens dat dat best zal
loslopen. De mensen die zich voor
Almere hebben ingeschreven ko
men liever vandaag nog hierheen
dan morgen. Wat dat betreft zit het
dus wel goed
Na deze zonnige blik op de
Almere-toekomst banen we ons
een zanderige wegnaar de auto van
Lagarde, onder een doorbrekend
middagzonnetje. De planoloog rijdt
ons terug naar het informatiekan
toor bij de Hollandse brug, waar
zich juist drie meisjes van een jaar
of twintig in het water van het
Gooimeer begeven
We gaan weer op Leiden aan, een
kleine tachtig kilometer. Een oude
stad met 100 000 inwoners, ter
grootte ongeveer van Almere-
