Pieter Dourlein eerde zijn
omgekomen kameraden met
chrysant in Mauthausen
DE PRIKKLOK KOMT TERUG
Honderden deelnemers
aan de LD-AD-visquiz
1 vis
I sport
Enkele weken voor zijn dood
Interessant boek over
leven van de vissen
Fa. Verhoog
ZATERDAG 19 JUNI 1976
"Is de dood van Pieter Dourlein bespoedigd door het bezoek, dat ik met hem heb gebracht
aan het concentratiekamp "Mauthausen"?. Dat vraagt NCR V-redacteur Jelte Rep (36) uit
Hilversum zich onwillekeurig af. Zoals bekend overleed de verzetsheld onlangs tijdens een
vakantie in Schotland. Omdat Rep bezig is met het schrijven van een boek over het "Eng-
landspiel", dat door de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog "Nordpolspiel" werd
genoemd en daarnaast grondig researchwerk verricht voor een zevendelige gedramati
seerde documentaire voor de NCRV, leek het een goed idee met hem te gaan praten over het
aandeel in die documentaire van de (in Veere geboren) Katwijker Pieter Dourlein.
Jelte Rep: "Ik koesterde de illusie,
toen ik in februari 1974 begon met
mij navorsingen betreffende het
"Englandspiel". dat ik het mysterie
rond het "Englandspiel" wel eens
zou onthullen. Dat is bepaald niet
gelukt. De Engelsen bijvoorbeeld
gaven me nauwelijks informatie.
Toch moest ik het in die richting
zoeken, want als er ergens fouten
zijn gemaakt, dan is het wel daar
gebeurd. Maar spoedig werd me
duidelijk, dat alle telegrammen en
bewijsstukken, die op het "Eng
landspiel" betrekking hebben, niet
meer bestaan. Ze zouden volgens
de Engelsen zijn verbrand
daar heb ik zo mijn eigen gedachten
over. Bovendien realiseerde ik me,
dat er weinig materiaal over die
hele zaak bestaat. Tenslotte was
men bezig met spionagewerk en al
het bewijsmateriaal, zoals gedeco
deerde telegrammen, foto's en
memo's werden vaak onmiddellijk
Jelte Rep maakt
Englandspiel
documentaire
nadat men ze had gezien, vernie
tigd. Bovendien bleek de herinne
ring van een aantal mensen na der
tig jaar niet meer feilloos te func
tioneren. Was men bijvoorbeeld
met stellige zekerheid overtuigd
van een bepaald détail in het spio
nagewerk, dan was ik vaak in staat,
door de gegevens, welke anderen
mij hadden toegespeeld, te consta
teren, dat het beslist anders moest
zijn geweest. Ook klopte de vol
gorde van de feiten, zoals die me
verteld werden, vaak niet. Ik heb
bij die naspeuringen enorm veel
gehad aan de informaties van Pie
ter Dourlein".
Wat was de rol van Pieter Dour
lein in het "Englandspiel" pre
cies?
Rep: "Voor de gedramatiseerde
documentaire moesten we een
keuze maken uit de activiteiten van
ongeveer vijftig agenten. We heb
ben toen besloten om zeven aflever
ingen te maken rond zeven figuren.
Eén van die figuren is Huib Lau-
wers. Hij was één van de weinigen,
die Mauthausen heeft overleefd.
Een andere aflevering gaat over
Pieter Dourlein. Dourlein was, sa
men met twee andere verzetsman
nen, t.w. Boogaardt en Arendse,
overgebracht naar een als een ge
vangenis ingericht klooster in Haa-
ren (N.B.). In dat klooster werd hem
duidelijk, dat nog andere geheime
agenten, die boven Nederland wa
ren gedropt, gevangen zaten. Onder
hen Trix Terwindt, KLM stewar
dess en enige vrouwelijke geheim
agente, die nu nog in Leiden woont
en het vrouwenkamp Ravensbruck
heeft overleefd. Dourlein reali
seerde zich. dat Engeland hiervan
op de hoogte gebracht diende te
worden en ontsnapte met een ze
kere Ben Ubbink, via het tuimel
raam van zijn cel en het raam van
het toilet uit het klooster. Vanuit
een onderduikadres in Nederland
schreven ze toen een brief aan de
Duitsers, om hen mede te delen, dat
ze het bedrag, dat voor hun opspo
ringen als "ordinaire straatrovers"
was uitgeloofd, veel te laag vonden.
Natuurlijk werd de*brief door een
andere verzetsman in een andere
stad gepost. Dat deed de oud
politieman en verzetsman Frans
zorgde, dat oeiae verzetshelden na
zes weken uit de Brixton-
gevangenis werden vrijgelaten".
Enige tijd geleden ben je met
Dourlein naar het concentratie
kamp Mauthausen in Oostenrijk
gegaan. Kun je daar iets over ver
tellen?
Jelte Rep: "Dourlein wilde beslist
naar de plaats, waar zoveel van zijn
vrienden op barbaarse wijze de
dood in zijn gejaagd. Op 6 septem-
van Bilsen. Inmiddels had Dour
lein een telegram naar Engeland
doen verzenden, waarin hij de En
gelsen op de hoogte bracht van de
gevaarlijke situatie in Nederland.
Maar de Engelsen negeerden de
waarschuwing. Toen Dourlein via
Spanje weer in Engeland terecht
kwam. werd hij door de Engelsen in
de Brixton-gevangenis geworpen,
omdat de Duitsers via de aan de
Engelsen bekende code. hadden
doorgegeven, dat er twee agenten
naar Engeland onderweg waren,
die voor de Gestapo werkten. Na de
oorlog is Dourlein echter volledig
gerehabiliteerd. Dat gebeurde niet
in de laatste plaats door bemidde
ling van prins Bernhard, die ervoor
ber 1944 waren alle geheime agen
ten uit Haaren via Polen naar het
kamp Mauthausen (bij Linz) ge
bracht. Er waren veertig Neder
landse agenten bij en zeven En
gelse agenten. De SS-kampbeulen
hebben daar een enorme slachting
aangericht. In twee dagen zijn alle
agenten de dood ingejaagd. Bij het
concentratiekamp was een steen
groeve. waar grote basaltblokken
gehakt werden. Uit de put van die
steengroeve loopt een pad van 186
treden omhoog. De gevangenen
werden gedwongen om die zware
basaltblokken naar boven te sjou
wen met behulp van bepaalde
draagelementen. Langs dat pad
stonden SS'ers met zwepen. Nu
was het de sport van de SS om de
voorste gevangene, die bijna boven
was naar beneden te duwen, zodat
alle gevangenen, die achter hem
liepen, in zijn val werden meeges
leurd. Sprong een gevangene opzij,
dan werd dit door de Duitsers ge
zien als een poging tot ontvluchting
en kon je meteen neergeschoten
worden. De eerste dag zijn. meen
ik. negentien agenten omgekomen
en de tweede dag hebben ze dat
"spelletje" herhaald. Na die tweede
dag waren er nog een paar agenten
over en die zijn door de SS maar
gewoon geliquideerd.
Met die wetenschap betraden Pie
ter Dourlein en ik op 26 april het
kamp Mathausen. Bij één van onze
eerste ontmoetingen had hij mij al
verteld, dat het één van zijn groot-
zoek te brengen aan dat kamp. In
april van dit jaar zijn we samen, drie
weken voor zijn dood, naar Mau
thausen gegaan. Van het kamp
Mauthausen staat het meeste nog
overeind en het is zeer indrukwek
kend om daar rond te lopen, wan-
je je realiseert, wat daar alle
maal is gebeurd.
De moord op die parachutisten ge
heime agenten heeft zo'n indruk
gemaakt op de overige gevange
dat sommigen, met gevaar
voor eigen leven, de as. die na de
verbranding van de agenten uit het
crematorium kwam. mee hebben
genomen en apart hebben begra
ven. De gevangenen vonden, dat de
moed, die de geheime agenten in
het verzetswerk getoond hadden
gehonoreerd moest worden. Later
is dit initiatief van de gevangen be
kend geworden en de Nederlandse
Oorlogsgravenstichting heeft toen,
ter nagedachtenis, een eenvoudige
steen laten aanbrengen. Pieter
Dourlein had een chrysant meege
nomen, die hij tijdens ons bezoek
aan Mauthausen bij de steen wilde
leggen (zie foto). Dat moment heeft
op mij een diepe indruk gemaakt.
Dourlein was zeer ontroerd. We
hebben samen de treden van die
trap vanuit de steengroeve omhoog
beklommen. En hoewel de treden
nu vrij gelijk zijn gemaakt (ten tijde
van het concentratiekamp waren
die treden brokkelig en zeer onge
lijk met een tussenruimte van soms
50 cm.) en we luchtig waren ge
kleed, stonden we boven toch te
hijgen. Toen realiseerden we ons
eigenlijk pas goed. wat de gevan
genen, oververmoeid met weinig
slaap- en rusttijden en op blote voe
ten met zo'n groot basaltblok op de
schouders, wel hebben moeten
doormaken. De volgende morgen
vertelde Dourlein me, dat hij door
zijn ervaringen van de vorige dag 's
nachts een nachtmerrie had gekre
gen. De hele onderneming had hem
meer aangegrepen dan hij had ge
dacht. Het is moeilijk om te zeggen,
of die ervaringen wellicht zijn dood
hebben bespoedigd. Wel weet ik,
dat het een erg grote schok voor me
was, toen ik door de familie van
Dourlein werd opgebeld met de
mededeling dat hij in Schotland
was overleden". Het geeft deze ze
vendelige, gedramatiseerde docu
mentaire een zeer dramatisch ne
veneffect.
Variabele werktijden in opmars
De prikklok komt terug. Weliswaar
in een andere gedaante dan het
vermaledijde apparaat van eens.
Maar onmiskenbaar is dat stees
meer steeds er weer toe over gaan
om de werktijden van hun perso
neel op de één of andere manier te
registreren.
Deze onwenteling houdt vooral
verband met de opkomst van de va
riabele werktijden. Daarbij kan
elke werknemer, binnen zekere
grenzen, zelf bepalen hoe laat hij op
zijn werk verschijnt hoe laat en hoe
laat hij hij pauzeert en hoe laat hij
vertrekt. Als hij zijn gemiddelde
van acht werkuren per dag maar
haalt. Artikel 67 van dé Arbeidswet
schrijft echter voor dat er in het be
drijf een lijst hangt, waarop het uur
van het begin en het einde van de
werkdag staat aangegeven en de
daartussen gelegen rusttijden. Bij
variabele werktijden is dat natuur
lijk onmogelijk. De Arbeidsinspec
tie eist evenwel een systeem van
tijdregistratie.
Bij de invoering van de variabele
werktijden is daarom het systeem
van tijdregistratie - waar men de
laatste jaren op sociale gronden in
het bedrijfsleven hoe langer hoe
meer van afgestapt was - weer te
ruggekomen. Niet in precies de
zelfde vorm van de prikklok. Van
dat verguisde instrument wil men
nu niet meer horen. Maar in wezen
is de elektronische apparatuur, die
men tegenwoordig voorde tijdregi
stratie van het personeel gebruikt,
hetzelfde.
Computer
De elektronische systemen van
tijdregistratie, die men nu instal
leert zijn doorgaans gekoppeld aan
een computertje, dat de bedrijfslei
ding van een stroom van gegevens
voorziet
Elk personeelslid krijgt een geco
deerd kunststoffen kaartje, met
daarop eventueel zijn foto, zodat
het meteen als identificatie ge
bruikt kan worden. Dat kaartje
drukt hij bij aankomsten vertrek in
een apparaatje. De computer regi
streert die gegevens.
Desgewenst kan het personeelslid
met een druk op de knop van het
apparaat er achter komen hoeveel
of uren hij die dag teveel of
te weinig heeft gewerkt. De totalen
worden aan het einde van de maand
opgeteld.
Terwijl vroeger de prikklok vooral
in fabneken werd gebruikt, is het
systeem van tijdregistratie tegen
woordig doorgedrongen bij bedrij
ven, waarvan het personeel nooit
gewend was aan een dergelijk
nauwkeurig toezicht, zoals banken
en verzekeringsmaatschappijen,
die variabele werktijden hebben
ingevoerd.
Bij de Nederlandse Middenstands
Bank in Amsterdam bijvoorbeeld
experimenteert men met een elek
tronisch systeem van tijdsregistra-
tie sinds de intrek in het nieuwe
hoofdkantoor. Hoewel het perso
neel daar over het algemeen tevre
den is met de variabele werktijden,
blijkt in de praktijk niet iedereen
zonder meer vrijwillig te willen
meewerken met het nieuwerwetse
"prikklok"-systeem. Omdat het
aantal weigeraars gering is. tilt de
NMB-leiding hier niet zo zwaar aan.
Op het NMB-kantoor, waar een
kleine 1700 mensen werken, kan
men zijn werktijd zelf kiezen, met
dien verstande dat men 's ochtends
tussen 8.30 en uur binnen moet
komen en 's middags tussen 4 en 6
uur mag vertrekken Het tijdstip
van de lunchpauze kan men zelf
bepalen tussen 12 en 2 uur. Aan het
einde van de maand mag men
maximaal vijf uur in totaal te lang
of tekort hebben gewerkt. Deze
uren worden echter niet kwijtge
scholden.
Ministeries
Het overheidspersoneel valt niet
onder de Arbeidswet, maar onder
de regels van het ministerie van
Binnenlandse Zaken. De verschil
lende ministeries in Den Haag be
palen echter zelf of zij al dan niet
variabele, glijdende, veranderlijke,
flexibele, keuzewerktijden, of
welke naam er ook aan wordt gege
ven, invoeren. De regels zijn op het
ogenblik per ministerie verschil
lend.
Sommige gebruiken nog de ou
derwetse prikklok, andere de
nieuwe "tijdregistratieklok".
Sommige afdelingen hebben nog
vaste werktijden, andere variabele.
De 12-jarige Ruclie vanlterson iscle hoofdprijswinn aar geworden van deVisquiz. Deze week k n
bezoek van Vissport-redacteur Bram van Leeuwen die hem een complete hen geluitrusting overhan
digde. bestaande uit vaste heugel, zihnand, leeftnet. schepnet, tuigendoos. thermosfles, pennenlijn.
lood en haken. Op de foto de gelukkige winnaar geheel rechtssamen met vader, moeder en zusje,
terwijl een AD-LD-deputatie de prijs overhandig f.
We zijn de afgelopen weken let
terlijk overstelpt met inzendin
gen.van de visquiz ter gelegen
heid van de opening van het
nieuwe visseizoen. Honderden
briefkaarten en brieven met op
lossingen kwamen bij ons bin
nen. Hoewel we het de quizers
niet uitzonderlijk moeilijk heb
ben gemaakt, bleken toch lang
niet alle inzendingen foutloos.
Ongeveer veertig procent van
de deelnemers aan de visquiz
had wel op een van de zes vra
gen het verkeerde antwoord
gekozen. De juiste oplossing
van de quiz had de volgende
moeten zijn:
1. De afgebeelde vis was een
baars, dus eén c.
De wettelijke
4. Een gul leeft r
lusstraat 16. Noordwijk a. Zee,
H. J. Karsten, Zonnebloem
straat 154. Katwijk a.d. Rijn, B.
J. Diemei, Stieltjesstraat 57,
Leiden, W. JCrama, Iepenrode
17, Leiden'. J. B. Zandvliet, Do-
zystraat 29, Leiden, J. C.
Nieuwenburg-Piket. Haar
lemmerstraatweg 4, Oegstgeest,
Mevr. Den Os. Merendonk 124,
Leiden. M. A. J. Plug. Parama-
ribostraat 41. Leiden. P Bo-
gerd. Blokiaan 10, Voorschoten.
S. J. Redmever. Hansenstraat
103a. Leiden. P Fens. Hout
schans 8. Leiderdorp. G. v.
Weerlee, Munnikenstraat 48.
Leiden. J. A. Lambooy, Lam-
menschansweg 207. Leiden. F.
J. H. Smit. Herensingel, woon
schip Sonja t o. 2b. Leiden. P.
Imthorn, Brg. M. A. v.d. Have-
plantsoen 11, Valkenburg, D.
Ladan sr., (Jastellumweg 57,
Leiden.
het bin- 45e t/m 54 prijs: boek "Vissen
blijft vissen": Mevr. Baart, Bi-
zetpad 49. pa. Parelvissers,
Leiden, W. J. Buurmeester,
Rembrandtlaan 68. Voorscho
ten, J. M. E. Masurel, Lammen-
schansweg 90, Leiden, J.
Schouten. Lelielaan 9, Oegst
geest, H. J. Müller, C. Servatius-
straat 14, Zoeterwoude (HR), A.
de Haas. Splinterlaan 97. Lei
derdorp, E. Leupe. Corellistraat
90. Leiden. P. Brandt-Oppelaar.
Bildcrdijkstraat 12. Leiden, R.
T. Brouwer. Borneostraat 66.
Leiden. D A. Hoek. Haringvliet
46. Alphen a.d. Rijn.
55e prijs: pocketwarmer: F. F
de Nijs. Agaatlaan 437. Leiden.
56e en 57e prijs: vismes: A. dc
Roode. Hoofdstraat 5. Valken
burg en W. A. G. Borst. Wei-
poortseweg 8. Zoeterwoude
De prijswinnaars zullen die dc
komende dagen toegestuurd
krijgen
lo-
6. Bijnaam van de snoekbaar
vadertje glasoog, dus een e.
Onder de goede oplossing v
den de 57 beschikbare prij:
verloot. De uitslag van die
ting was:
Hoofdprijs: een fraaie hengelui-
trusting: Rudie van Iterson.
Rijndijkstraat 31. Leiden.
2e prijs: luxe visparaplu K.
Hooijer. Asterstraat 340. Kat
wijk aan den Rijn.
3e t/m 7e prijs: Ryobi-
werpmolen en Berkley-
wcrphengel: P. Vink. Meerhof
12. Leiden, B. Reichgelt, Cos-
meaduin 12. Leiden, A. P.
Schrama. Jan Nieuwenhuijzen-
straat 11, Alphen aan den Rijn.
P. Haasnoot. Jozef Israel weg 40.
Katwijk a. Zee, B. van Meij-
gaarden, Fred van Eedenlaan 8.
Leiden.
8e prijs: werphengelcombinatie
Harodex: R. Cramer, Kruidhof
1, Noordwijk.
9e prijs: Lerc vaste hengel (4.50
m.) H. ter Haar, Bernhardstraat
17, Warmond.
10e t/m 19e prijs: Lidmaat
schap. Hengelaarsbond van
Leiden en Omstreken: D. La
dan. Meeuwenzijde 11. Leiden,
P. v Kempen. Hogewaard 42d.
Koudekerk a.d. Rijn, W. v.d.
Weg. Pr. Beatrixstraat 11. Bo
degraven. B. Colijn. Pr. Irene-
straat 10. Koudekerk a.d. Rijn,
M. Malipaard. Wilddreef 106.
Leiderdorp, H. Balkenende, v.
Linschotenstraat 6. Lisse. C H.
Woesthoff, Domineeswei 13.
Rijnsburg. J. Bonefaas, T.
Brandsmalaan 146. Leiden, A.
de Groot, Spechtstraat 13. Lei
derdorp, A. v. Soest, Jac. Urlus-
plantsoen 203, Leiden.
20e t/m 44e prijs: Visdagje op de
Noordzee: D. v. Beelenjr., Wet.
Ouwehandstraat 21, Katwijk
aan Zee, J. Folies, Hoogewaard
73, Koudekerk a.d. Rijn, Leo v.
Veen, Zuidbuurtseweg 60, Zoe
terwoude, A. v.d. Hulst, Hoge
Morsweg 112, Leiden, C. S. We-
stra, Anemonenstraat 19,
Rijnsburg, M. A. v.d. Willik,
Hertogsweg 23, Rijpwetering,
M. v. Haarlem, Duivenbode-
straat 14a. Leiden, T. Boom,
Vingboonshof 2, Leiden. W.
Wesselink. Dijkstraat 24. Lei
den, W. Meeuweroord, Jac. Ur-
Dezer dagen verscheen bij de
uitgeverij Elsevier een nieuw
visboek waarvoor ik uw spe
ciale aandacht zou willen vra
gen. Het is geen traditioneel
hengelsportboek met advie
zen over te gebruiken mate
rialen. visstekken, voertjes en
dergelijke. Nee. het geeft een
schat aan informatie over het
leven van de eeuwige tegen
stander van de hengelaar: de
vis. Het boek getiteld "Vis
sen" maakt deel uit van een
serie van zes boeken onder
het motto "Hoe de dieren le
ven". De auteur P. H. White
head geeft op een boeiende
wijze weer hoe het leven zich
onder de waterspiegel af
speelt. Zo gaat het boek onder
meer in op de ademhaling, de
rol van de zwemblaas, de
voortbeweging, de voeding,
de voortplanting en ontwik
keling. de verdediging en het
zelfbehoud, de zintuigen en
de banden die er bestaan tus
sen vissen en andere dieren.
Het boek leest vlot weg ook al
omdat de schrijver oog heeft
voor het detail en bijzondere
eigenschappen van bepaalde
vissoorten. De tekst wordt
omlijst door een zeer groot
aantal fraaie en kleurrijke fo
to's van vissoorten. Variërend
van de ons bekende karper tot
en met de zeldzame exempla
ren uit de diepzee. Waar nodig
ADVERTENTIE
ELAN VISB0TEN
BOOT - CENTRUM B.V.
wordt de inhoud van het boek
verduidelijkt aan de hand van
tekeningen. Een boek dat
elke sportvisser in zijn bezit
zou moeten hebben, al was
het alleen maar om kennis te
nemen van hetgeen zich on
der water afspeelt, üm de ge
dragingen van de vissen beter
te kunnen begrijpen en om
de vis bij het vangen met
voorzichtigheid te behande
len. De prijs van het boek is
J 22.50 en telt 160 bladzijden.
In de serie verschenen reeds
de delen "Vogels". "Zoogdie
ren" en "Lagere dieren" ter
wijl eind van dit jaar de serie
zal worden voltooid met de
verschijning van de delen
"Reptielen en amfibieën" en
"Insekten".
Leidse Hengel
Competitie "76
De Leidse Hengel Competitie
bestaat dit jaar dertig jaar.
Zoals u in de afgelopen week al
heeft kunnen lezen is zondag
een jubileumviswedstrijd ge
houden. Zondag 20 juli gaat de
traditionele competitie weer
van start. De deelnemende
korpsen zijn: Alphen I, II en III,
De Brasem (Leiden), De Bra
sem (Ter Aar), DVS I en II.
DVV, Hengelsport I en II, De
Meerval (Nieuw Vennep), Ons
Hobby (Voorschoten), Sport en
Genoegen, Sportvrienden, De
Ruisvoorn, Zuid-West. De ope
ningswedstrijd zal al direct
bijzonder spannend worden,
want het team van Hengel
sport I, de kampioen van vorig
jaar, treedt aan tegen DVS I die
in het verleden al verschil
lende malen Leids hengel-
kampioen werd.
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
t Is geen visserslatijn. maar voor al uw De enige speciaalzaak vöor al i
hengelsportartikelen kunt u beter terecht HENGEL
SPORTARTIKELEN
DE SPORT
Leidaeweg 14, Voorschoten,
telefoon 01717-2430.
Haarlemmerstraat 11, tel. 124020
