Leidsch Dagblad | 1976 | 29 mei 1976 | pagina 3

Aalmarkt 17: stuk
beton of monument?

NIEUWE DIENSTREGELINGEN NZH EN NS

Nu ook Spaans bijBoerhaave

LEZERS SCHRIJVEN

VANAVOND:

Beroep bij
Kroon
over leen-
bijstand

Oude boeken
gooi je niet zomaar weg.

ZATERDAG 29 MEI 1976

Morgen wordt nieuw perion Leids station in gebruik genomen

LEIDEN Morgen gaan de
nieuwe dienstregelingen van de
Nederlandse Spoorwegen en de
NZH in. Dat betekent voor een
deel van de „klanten" van het
openbaar vervoer, een aantal wij
zigingen. Zo wordt het vanaf
30 mei allemaal wat anders op
het Leadse centraal station. Er
wordt een geheel nieuw perron
in gebruik genomen, vanwaar de
treinen richting Alphen a. d. Rijn
Utrecht vertrekken. Dit perron

is bereikbaar vanuit de hal met
een roltrap of met een vaste trap,
terwijl er ook vanaf het bus
station een toegang is gemaakt.
De treinen in de richting Utrecht
vertrekken 21 minuten na elk heel
uur via spoor I en 9 minuten voor
elk heel uur vanaf spoor 2.

De treinen in de richting Am
sterdam en Den Haag CS Ver
trekken met ingang van morgen
vanaf respectievelijk spoor 5 (2e
perron) en spoor 7 (3e perron).

De stoptreinen naar Rotterdam
vertrekken vanaf spoor 4b (2e
perron) en de sneltrein Rotter
damDordrecht vanaf spoor 8
(3e perron). Dat geldt ook voor
de lntercitytreinen naar Vldssin-
gen en Brussel.

De voornaamste verandering in
de NZH-dienstregeling is de kop
peling van lijn 10 (Station-Meren-
wijk) aan de bestaande lijn Lei
denDen Haag. Deze dienst
wordt uitgevoerd onder lynnum-

mer 45. Lijn 46 onderhoudt dan
uitsluitend de verbinding Den
Haag Voorburg Voorschoten
Leiden—-Oegstgeest. De lijnen 45
en 46 verzorgen samen tussen
Den Haag (Turfmarkt) en Leiden
(station) de van maandag tot en
met zaterdag bestaande kwartier-
dienst. Op zon- en feestdagen
wanneer tussen Den Haag en
Leiden een halfuurdie nst bestaat,
rijdt een aparte pendeldienst
onder nummer 45 tus-

De vertrektijden van de foren-
senlijn 88 (LisseDen Haag) zij-n
bij vertrek uit Lisse als uit Den
Haag enigermate verschoven. Op
het traject Oegstgeest (Rijnzicht-
viaduct)Den Haag (Zuid-Hol
landlaan) is hierdoor in combina
tie met lijn 89 (Amsterdam-
Den Haag) gedurende de ochtend
en de avondspits een kwartier-

dienst ontstaan.

Wegens het geringe aantal pas
sagiers is op zon- en feestdagen
de frequentie van lijn 30 (Leiden
ValkenburgKatwijk) tot een
uur dienst teruggebracht. Om die
zelfde reden wordt eveneens op
zon- en feestdagen het traject
StationLange Mare van lijn 43
(Den HaagWassenaarLeiden)
niet bereden en vervallen op enige
lijnen enkele zeer vroege en late
ritten.

De verguizing van de Nieuwe Zakelijkheid

LEIDEN Vorige week hebben 3 -
Inwoners van deze stad geprotesteerd
tegen de sloop van het pand Aal
markt 17, het oude pakhuis en kan
toor van het Leidse filiaal van de
koffie-, thee- en tabakfabriek van
Van Nelle in Rotterdam. Op bijval
hebben zij niet gerekend. Voor de
Leidenaar had het pand al lang op
geruimd kunnen worden. Voor hem
was het sinds jaar en dag een ont
sierend stuk beton, dat bovendien
door zijn etijl niet paste in de buurt.
Voor wat het eerste betreft, kon nie
mand hem ongelijk geven. Een fraai
gezicht was het bepaald niet zoals
het erbij stond, oök niet voor degene
die wist hoe het eens geweest was of
geweest moet zijn. Geen reden voor
afbraak overigens, hoewel de meeste
monumenten in het verleden daarom
het leven wel gelaten zullen hebben.
Verwaarlozing wekt geen sympathie.
Waarom zal een ander begaan zijn
met het lot van ret verwaarloosde ob
ject?

De in Leiden woonachtige hoofdcon
servator van de gemeentemusea in
Amsterdam, J. M. Joosten, was een
van de drie Leidenaars, die protest
aantekenden tegen de sloop van het
pand Aalmarkt 17. In bijgaande be
schouwing belicht hü de achtergron
den van dit protest en geeft hü zün
visie op het Leidse monumentenbe

leid.

Maar zoals gezegd, er was nog een
tweede reden waarom het oude pak
huis kon verdwijnen. Het paste door
zijn stijl niet in de buurt. Ook al was
het prima onderhouden geweest, dan
nog zouden velen tot op de dag van
van vandaag geprotesteerd hebben
tegen zün aanwezigheid daar. In een
nieuwbouwwijk hadden de meesten
het nu daarentegen wel zien zit
ten. Misschien-had een voorstel tot
overbrengen van het pand naar zo'n
nieuwbouwwük de nodige bijval ge-

De afbraak van het pand is vrijwel voltooid.

kregen en dat niet alleen omdat
het daarmee op de Aalmarkt ver
dwenen zou zyn. Het is zeer goed
denkbaar dat velen van de tegen
standers eenmaal bevrijd van de idee
van die aantasting van de buurt, best
waardering voor het gebouw zouden
hebben gevonden en bereid zouden
zün geweest bouwkundige kwaliteiten
ervan op te merken. Zü zouden daar
mede ongemerkt het gebouw precies
op zün waarde geschat hebben. Vyf-
tig jaar oud en dan nog in niets ver
ouderd: Integendeel: nog al het
nieuwe in zich hebbend van een veel
belovende Jeugd, getuigt toch wel van
van een grote scherpzinnigheid van
de makers, die toen al de vorm
schiepen, die uiteindelük kenmerkend
zou worden van deze eeuw. Ik denk
niet dat velen het pand van V. en D.
aan diezelfde Aalmarkt, en ook een
modern gebouw, in zo'n nieuwbouw
wük zouden zien zitten. Het zou on-
middellük als verouderd ervaren
worden.

Had en heeft daarvan het oude
pakhuis van Van Nelle recht op een
plaats aan de Aalmarkt? Die vraag
zou men echter ook kunnen 6tellen
met betrekking tot een ander gebouw,
dat niet minder door zün stül en zün
afmetingen bü zün omgeving afstak
en nog wel afsteekt. Ik bedoel nu
niet het winkelpand van V. en D., de
gemeenteschool, het huis achter de
Stadsgehoorzaal of de winkel van
Zeeman aan de Hoogstraat om maar
enkele uitschieters te noemen, maar
de oude Waag. Het gebouw heeft nu
niét alleen zün voor Leiden en om
geving zo belangrijke functie verlo
ren maar ook het op die functie af
gestemde uiterlük. De in onze eeuw
zo veel belangrijker geworden winkel
nering heeft het gebouw duidelük
naar een tweede plaats gedrukt. Ge
lukkig geschiedde dat op een moment
dat het besef van de historische
waarde van dit soort gebouwen zo
sterk was geworden, dat het woord
afbraak toen de gebruiker ervan op
slag alle sympathie en vertrouwen
zou hebben doen verliezen. Honderd,
honderdvüftig jaar geleden was dat
wel anders. Er zou geprotesteerd zün,
zeker, maar of dat veel zou hebben
uitgehaald, kan men rustig betwü-
felen. En toen was de Waag al twee
honderd Jaar oud. Het is gelukkig
niet gebeurd. Wie echter oude af
beeldingen van de Aalmarkt ziet uit
de tüd toen V. en D. er nog niet zün
grote winkelpand had gebouwd, kan
wanneer hü zün ogen goed de kost
geeft niet ontkennen dat de Waag

er toch een geheel andere bouwstül
vertegenwoordigde dan de rest van
de bebouwing. Het was een huis voor
reuzen lükt het wel en niet voor de
eenvoudige neringdoende bewoners
eromheen.

Die daar zetelden waren zich be
wust van hun economische macht,
ook al was die in handen van de
overheid. Maar opmerkelüker is mis
schien nog wel dat zün zo onhol
landse, immers uit het Zuiden, uit
Italië en Frankrük, ingevoerde bouw
stül mede het aanschün van de Aal
markt heeft bepaald. Velen van de
oerhollandse trapgevels met de daar-
achterliggende hoge spitse daken zün
in de volgende eeuwen toch maar
mooi verdwenen en vervangen door
die zo karakteristieke zware horizon
tale daklüsten en afgevlakte daken.
En dan te denken dat de bouwer van
de Waag ook de bouwer is geweest
van het tien jaar oudere Rynlands-
huis aan de Breestraat. Laten we
eerlü'k zün, veel eerbied voor het van
oudsher overgeleverde, zo karakte
ristieke eigene bezat de grote bouw
meester Pieter Post niet. Of wel
soms? Wanneer we de kunstgeschie
denis verder volgen, dan moeten we
zeggen dat hü in ieder geval bespeurd
moet hebben dat de toekomst ging
brengen of vragen. De komende twee
eeuwen zou niet anders dan in de
klassieke stül. waarin de Waag was
ontworpen, gebouwd worden, en wel
op zo'n schaal en op zo'n overtuigen
de wüze, dat niemend het 'ongepaste'
ervan nog zou kunnen navoelen.

Sinds de bouw van de Waag zün
er ruim drie eeuwen voorbügegaan.
De wereld is duchtig veranderd, en
het verschil tussen onze maatschap-
PÜ en die van de Gouden Eeuw
waarin de Waag werd gebouwd, is
zo niet heel veel groter, dan toch
minstens even groot als die tussen
de Gouden Eeuw en büvoorbeeld de
vüftiende eeuw toen de Pieters- en de
Hooglandse Kerk hun huidige ge
daante kregen. Dat de Waag zün
vorm aan dat verschil ten slotte te
danken had, zal niemand ontkennen.
Iedereen zal zelfs bereid zün te allen
tüde het goede recht zowel van dat
verschil in maatschappüvormen als
ook van dat in bouwstülen als het
meest normale te aanvaarden. Waar
om dan niet dat van het verschil
tussen de Gouden en onze eeuw?

Overigens was de stül waarin Pie
ter Post de Waag bouwde al niet zo
nieuw meer. Leiden kende toen met
name al de Lakenhal en de Mare-
kerk. Anders was dit toen Van Nelle

Zo heeft het pand er eens uitgezien.

in 1926 het pakhuis aan de Aalmarkt
liet bouwen. De nieuwe stül van dat
pakhuis zal de Leidenaar ongetwüfeld
wel wat _rauw op de maag gevallen
zün, en velen die het erna voor het
eerst te zien kregen, hoewel het in de
eerste Jaren na de voltooiing eruit
zag dat de stijl waarin het gebouwd
was, de stül van de toekomst ging
worden. Die toekomst had echtqr een
paar ontwikkelingen in petto, waarin
geen plaats was voor die nieuwe stül
en waarvan de ergste uitwas de op
komst en ondergang van het Natio
naal-Socialisme was, dat zich met
name ook fel tegen die nieuwe bouw
stül keerde.

Of we nu met alle ontwikkelingen
van onze eeuw gelukkig zün of niet,
wanneer we ons verdiepen in de
Ideeën die met name de bouwmees
ters bezielden die die nieuwe bouw
stül door ben dikwüls Nieuwe Zake-
lükheid genoemd, lanceerden en
waarvan het pakhuis op de Aalmarkt
een zeer vroeg voorbeeld was, dan
moeten we erkennen dat hun punten
van uitgang nagenoeg dezelfde zün
als die waarop wij ons in onze beslis
singen laten leiden. Meer om die
ideeën dan om hun bouwstül zün de
'Nieuwe-Zakelyken' in hun tüd en
vooral na 1933 verguisd. Veel van
die verguizing is onwillekeurig blij
ven hangen. Het heeft veel van de
afkeer voor dat stuk beton aan de
Aalmarkt in de hand gewerkt.

Met de afbraak van het pand doen

wü veel meer afbreuk aan onszelf
dan aan de bouwers ervan. Leiden
heeft er een monument mee verlo
ren, een vroeg getuigenis van een
maar al te juiste visie op de op gang
zünde maatschappelüke ontwikkelin
gen. Of het nog ooit zo'n monument
zal krügen, valt nog te bezien, zeker
zo midden in het hart van de stad.
De zozeer gemiste 'aanpassing' aan
de omgeving had niet zo lang, en nu
helaas zelfs tevergeefs, op zich hoe
ven te laten wachten. De erkenning
van de juistheid van de visie, was
bouwers, de herkenning van het we
zenlijke van onzetüd in die visie, was
al voldoende geweest. Gebleken zou
zün dat het gebouw wel degelük op
de omgeving was afgestemd. Dat in
zijn verhoudingen die van de directe
omgeving wel degelük meespeelden,
zoals de visie van de bouwers niet
zo wereldvreemd, en zo onmenselük
waren als de tegenstanders toen en
nu nog zo graag beweerden.

Maar misschien schort het bü het
Leidse beleid ten aanzien van het
functioneren -van met name de bin
nenstad steeds meer op vitale pun
ten aan erkennen en herkennen van
het visionaire, iets dat de bouwers
van het pakhuis aan de Aalmarkt
niet verweten kan worden.

Enfin, aan de Aalmarkt zullen
zü daar niet meer aan herinnerd
worden, maar misschien zal de leegte
die er nu blüft als waarschuwend
symbool effectiever blüken te. zün.

LEIDEN De avondscholengemeen
schap ..Boerhaave" in Leïden (Ka-
gerstraat) zal met ingang van de cur
sus 1976-1977 gaan deelnemen aan
het landelük experiment Spaans als
eindexamenvak. Een aantal scholen
van het da gonderwüs is daarmee al
per 1 augustus 1975 begonnen.
De behoefte aan het Spaans is de
schoolleiding van de Leidse avond
scholengemeenschap reeds meerma
len gebleken, niet in de laatste plaats
van de züde van Surfnamers en An-
tillianen en soms van gastarbeiders.
Het experiment wordt begeleid door
de Commissie Leerplan Spaans, waar
in met het oog op het specifieke ka
rakter van het avondonderwüs als

onderwüs voor volwassenen, een spe
ciale functionaris is benoemd voor
de begeleiding ervan.

Het is de bedoeling dat het Spaans
aan de avondscholengemeenschap
„Boerhaave" wordt ingevoerd in elk
van de afdelingen mavo, havo en
atheneum (vwo). De afdeling mèao
kent deze taal reeds van meet af
aan als eindexamenvak: de eerste
eindexamens van dit type avondon
derwüs hebben onlangs plaatsgevon
den.

Niet alleen in Spanje en in Latüns
Amerika wordt het Spaans dagelijks
als voertaal gebruikt (door ruim 220
miljoen mensen), maar ook in ver
scheidene delen van de Verenigde

Staten, op de Filippünen en in enkele
delen van Afrika. Gelet op deze aan
tallen is het Spaans in belangrijk
heid de derde taal ter wereld, na
het Chinees en het Engels. Het. is
dan ook één van de vy'f werktalen
van de Organisatie der Verenigde
Naties.

Van groot belang is de kennis van
het Spaans in verband met de econo
mische betrekkingen die Nederland
met Spaanstalige landen onderhoudt.
Ook in verband met het toerisme
kan worden gesproken van een sterk
toenemende behoefte aan voldoende
actieve en passieve beheersing van
deze taal, aldus .Boerhaave".

Dit mag U niet missen

Bill Thomas

BBC Combo

Een Amerikaans neger-predikant, die al geruime tüd in
Europa woont en werkt. Opgegroeid in het Portoricaanse
deel van New York, en bekend met rassendiscriminatie.
Muzikale medewerking wordt verleend door het BBC-combo.

U komt toch ook?
Vi edeskerk, Vollenhovenkade 21, Leiden.

Toegang gratis. Aanvang 20.00 uur.

Baptisten Gemeente Leiden.

Allendestraat (2)

In deze krant verscheen een ver
slag van de raadscommissie voor al
gemene en bestuurlüke aangelegen
heden, onder de kop „Bang voor El
lende-straat". Aan de orde was het
verzoek van het Chili Pront Leiden
om een straat, weg of laan naar de
vermoorde president van Chili. Sal
vador Allende te vernoemen.

Het was niet zomaar, dat het CFL
tot dit verzoek kwam. Salvador Al-
lende, een democraat in hart en nie
ren was een onvermoeibaar üveraar
voor politieke en maatschappelüke
hervormingen in het achterlüke Chili.
Tientallen jaren werkte hü hiervoor
en in de weinige jaren van zijn pre
sidentschap kwam ongelooflük veel

;oeds tot stand. Zo daalde de kin
dersterfte in zün land binnen enkele
jaren tot een Westeuropees niveau.
Kortom, hü verdient het respect van
iedere fatsoenlüke Nederlander.

Maar niet alleen uit eerbetoon aan
Allende persoonlük zou het vernoe
men van een straat voor de hand
liggen. Salvador Allende is ook het
symbool geworden van hen, die zich
verzetten, in en buiten Chili, tegen
de fascistische junta, die in Chili
aan de macht is gekomen.

Als Wessels van de VVD in de
commissievergadering meent te moe
ten opmerken dat „Allende slechts
voor een klein clubje betekenis heeft",
wordt het tüd dat hü eens aan de
naam van zün eigen partü denkt.
De staatsgreep in 1973 was niet zo
maar een regeringswisseling in een

bananenrepubliek. Een democratisch
gekozen president werd vermoord
door volbloed fascisten, die nu het
land met de laars in de nek regeren.

Erg grappig als Driessen (DCA) in
dit verband opmerkt „dat we met
vermoorde buitenlandse politici wel
de hele Merenwük kunnen vullen".
De Driessenstraat in Leiden is niet
naar de huidige fractieleider van de
christen-democraten genoemd. An
ders zouden we zo al een straat we
ten, die nodig omgedoopt moet wor
den. Hopelük zün de leden van de
straatnamencommissie fatsoenlü ker.
(Van redactiewege bekort).

Namens het Chili Front Leiden

Kees Plug

U wilt de bibliotheek van uw grootvader opruimen,
of wat ruimte creëren in uw eigen boekenkast.

Of 't nu gaat om Statenbijbels of pocketboeken,
scheikundeboeken of doktereromans, ais een boek nog in
goede staat verkeert, is het de moeite waard s-
om even bij de Siegte langs te gaan /ld

(beden kan natuurlijk ook). Misschien krijgt u VI'
ernogmeergeidvoordanudenkt. /">lN

De Siegte is een goeie voor uw oude boeken

Boekhandel J. de Siegte B.V., Breestraat 78, Leiden, Tel.: [phone]

LEIDEN Het college van B. en
W. wil een uitspraak van de Kroon
of als voorwaarde voor het krügen
van leenbüstand het bezat van een
legale staanplaats gesteld mag wor
den. Woonwagenbewoner Bos kreeg
van B, en W. enige tüd geleden geen
leenbüstand om een nieuwe wagen
te kopen, omdat hü geen legale
staanplaats had. Gedeputeerde Sta
ten beslisten, in het beroep wat de
heer Bos instelde, dat de gemeente
ten onrechte de voorwaarde han
teerde dat men in het bezit moet zün
van een plaat- om in aanmerking te
komen voor büstand.

Gedurende de tüd dat het beroep
bü de Kroon loopt, zal' de gemeente
geen uitkering doen aan de heer Bos.
en bü nieuwe vragen de genoemde
voorwaarde blüven hanteren. De ge
meenteraadsleden Anne van de Zan-
de (PSP) en Frits van Oosten (PPR/
D'66) hadden schriftelük gevraagd
of B. en W. van plan zün aanvragers
zender legale staanplaats büstand
te verlenen nu GS beslist hebben dat
dat mogelyk is.

Dit is langzamerhand een knap
vervelende rubriek.

Ze hebben er dus vergeten ven
tilatoren aan te brengen. Afgelo
pen week zijn er vijf consumen
ten door verstikking om het le
ven gekomen, nadat eerder deze
maand zes kassameisjes, drie ver
kopers en een magazijnchef het
leven lieten. Niettemin: spoedt u
ntch naar de Kopermolen, dat
winkelcentrum in de Merenwijk.
Ze helpen u daar in korte tijd van
een hoop problemen af.

De Kopermolen is trouwens toch
uniek. Vorige week werd aange
kondigd dat zaterdagmiddag de
voetbalwedstrijd Belgie—Neder
land in kleur op 'n televisietoestel
in het winkelcentrum te zien zou
zijn. Deze ivedstrijd werd a> niet
uitgezonden en b) pas 's avonds
gespeeld. Maar het was een mooi
doelpunt van Cruijll.

Niets is trouwens zo erg als een
kolom die lollig wil zijn.

Het Academisch Ziekenhuis in
Leiden, dat SS jaar geleden offi
cieus in gebruik werd genomen
zal volgende week officieel wor
den geopend. Of het Huygenslabo-
ratorium wordt heropend, is niet
bekend. Wel schijnen er grote be
zwaren te bestaan tegen de
nieuivbouwplannen. Dit in ver
band met het Pomona-terrem.
waar, zoals bekend, een nieuwe
Doelenkazerne wordt gebouwd.
De Sumatrabrug zal hierdoor met
zestien meter asfalt moeten wor
den verbreedwaardoor de Pie
terskerk niet gerestaureerd kan
worden. Daarentegen vordert de
bouw van de nucleaire NAVO-op-
slagplaats onder het voetbalveld
van UVS gestaag. Wij houden U
op de hoogte.

Wethouder Waal doet zijn huis
werk niet goed. Op een hoorzit
ting is men boos. vanwege het
dure geld van de gemeente, dat
naar de sierbestrating van de
Haarlemmerstraat gaat. „Nou,
dat moet U nu ook weer niet over
schatten, de bijdrage van de ge
meente is iets van twintigdui\end
gulen of zo". Zei Waal. Zijn col
lega-wethouder Van Dam, die op
de lagere school altijd al een acht
had voor rekenen, zuinigjes:
„Twee ton". En toen was het even
stil.

TJniek: een Breestraat-winkelier
die zijn parkeexschijf niet verzet.

Flauwkibbeltelevisie. Kabaaite
levisie. Stichting MestStichting
Mist. Spitsmultivisie, maar nog
weinig beeld

De Leidse pers heeft tegen de
Leidse gemeenteraad gevoetbald.
De uitslag ivas 23-3 voor de jour
nalisten. Over deze mededeling
kan geen correspondentie worden
gevoerd. Brieven werpen wij, ho
nend, in de prullenbak. Discussie
gesloten.

Im Westen der. Niederlande
ca. 10 km von der Nordseeküste
entfernt liegt die Waard-Insel
dicht bei den hollandischen Was-
sersportseen. Zo worden in de
Frankfurter Allgemeiner Zeitung
de bekende patsers met geel re
genjack en blauw schipper spet je
en zonder navigatiekennis gelokt
naar Leidens duurste eiland. Kein
einheitlicher kalter Neubau, son-
dern komfortabele Schaltbunga-
lows, gruppiert in separaten Ein-
heiten inmitten von groszzügigen
Grünanlagen und vielen Wasser-
parteien. Het kan niet waterig
genoeg zijn, lijkt wel. En zakken
die Duitsers dan elke dag de Rijn
af met een bootje om bij het werk
in het Ruhrgebied te komen?

Een man met een grote meetlat
kuierde deze week over het ter
rein langs de Witte Singel. Z'n
oogjes glommen en hij neuriede
opgewekt voor zich heen. Maar
hij kwam niet ver. Eerst bleef
hij haken achter de zeldzame
,,contrabouwae gigantus", vervol
gens struikelde hij over de exem
plarische bloeiende „academeia
scepsis" en uiteindelijk werd zijn
schedel volledig bedekt met de
uitwerpselen van de tropische,
gr oenzoeker. De man vloekte en
stampte van woede. ,,Dan maar
niet", schreeuwde hij terwijl de
ijscoboer schaterlachend op zijn
brom-mobiel passeerde. Intussen
stonden de vijf architecten van
de universiteit bij het hek, dat
de welig tierende plantengroei
scheidt van het koele wegverkeer.
„Ik zie het niet meer zitten", zei
een van hen en begon zachtjes te
huilen. De anderen knikten mee
warig.