Problemen van
de demografie
van de koningin"
Het Aards Tekort:
Sam op vrijersvoeten
„Vakman"
Maclean
Grandioos
afscheid
Citaten van
Elsschot
Beroemde liefdesverhalen
Honden-ABC
van Poirol
Mierzoet
Spionage
VRIJDAG 26 MAARl 19'- 6
„Circus", geschreven door Ali-
stair Mclean en verschenen bij
Elsevier Nederland in Nederland
(f 15,90).
De liefhebbers van de veel
schrijver Alistair Maclean en
dat zijn er heel wat behoeven
we maar te vertellen, dat er 'n
nieuw boek van hem is ver
schenen om hen in beweging te
krijgen. Ze kennen het vakman
schap, waarmee hij zijn verha
len opbouwt, de zorg, waarmee
hij zijn figuren schetst en de
rijke fantasie, waarmee hij zijn
intriges in elkaar zet. Ditmaal
houden de Russen een alles
vernietigend wapen verborgen in
kasteel Lubylan, waarvan de be
waking die van het befaamde
Amerikaanse Ford Knox nog
moest overtreffen. Maar de
acrobaat Bruno heeft van Ali
stair Maclean zoveel behendig
heid, koelbloedigheid en inventi
viteit meegekregen, dat hij er
in zijn eentje in slaagt de Ame
rikaanse geheime dienst de ver
langde gegevens in handen te
spelen. Enfin, het is weer hele
maal Alistair Maclean en dat
zal de fans wel genoeg zeggen.
Net als altijd een uitermate in
gewikkeld verhaal, vlot en goed
verteld.
„Burcht der verschrikkingen",
roman door Victoria Holt. In
een vertaling van J. H. A. Veer-
sema verschenen bij uitgeverij
L. J. Veen in Wageningen
(f 19,90).
De Britse schrijfster Victoria
Holt heeft al heel wat suiker
zoete romans op haar naam
staan. Dit is een nieuwe. Vol
gens de bekende schablone. Een
oud slot op de ruige rotskust
van Cornwall als decor, waarte
gen welgestelde mensen uit an
dere burchten verliefd op elkaar
worden. Maar er is nog een knap
ander mysterieus wezen (wie
zeggen we niet om de span
ning niet helemaal te verjagen),
die roet in het romantische eten
dreigen te gooien. Natuurlijk
komt het niet zover, 't Komt al
lemaal best voor elkaar. Maar
dan zijn we drieënhalfhondeed
bladzijden verder. En dan heb
ben we weer een mierzoete pil
geslikt, die helemaal past in het
oeuvre van deze Britse Courths-
Mahler.
„Dossier Ipcress" en „Spion
van gisteren", geschreven door
Len Deighton, verschenen bij
Elsevier Nederland in Amster
dam (f 13.90).
Len Deighton is een vrucht
bare producent van spionagever
halen. Elsevier heeft het nu op
zich genomen ze allemaal weer
uit te brengen. Een goede ge
dachte. Deightons werkjes zijn
namelijk erg knap van compo
sitie. Zo moeilijk zitten de intri
ges in elkaar, dat de knoop
nauwelijks te ontwarren lijkt.
Maar Deightons naamloze held
Is niet voor niets hoog geklom
men op de ladder van geheime
agenten. Zijn geweten is ruim,
zijn handigheid ongeëvenaard
en zijn incasseringsvermogen
onvoorstelbaar groot. Ergens
ligt hier, wat we op Deightons
verhalen toch tegen hebben.
Zijn figuren zijn zo super-intel
ligent, dat ze altijd aan een
half woord voldoende hebben
voor een heel antwoord.
De lezer helaas niet
altijd, zodat de aan elkaar ge
lijmde stukjes van het raadsel
vaak weer een puzzel opleveren.
Van de ene kant intrigerend,
soms ook irriterend. Enfin men
kan het zelf ervaren als N. N.
voor de eerste keer opduikt in
„Dossier Ipcress" of als hij voor
de zoveelste keer een ingewik
keld karwei klaart als „Spion
van gisteren".
kp.
Het Dwaallicht gaat soms onop
gemerkt voorbij. Door Willem Els-
schot. Uitgegeven bij Orion in Brug
ge-
Simon Carmiggelt schreef een
voorwoord bij dit boekje met cita
ten en ongebundelde teksten van de
grote Belgische meester. Geen won
der, want Elsschot wordt mateloos
door Carmiggelt bewonderd. Volgens
de laatste is het werk van Elsschot
onvertaalbaar. .Pet verliest veel, zo
niet alles, als het met vrijmoedig
heid voor de televisie wordt bewerkt.
Alleen het verhaal blijft dan over.
De enorme spankracht van de op
papier gebrachte zinnen ver
dwijnt".
„Ik bewonder de zelfbeheersing van
de samensteller Wie alles van Els
schot wil citeren, zou het complete
werk moeten citeren".
Inderdaad: de verslaafden aan Els
schot zullen heel wat volzinnnen ont
moeten die ze met vreugde en eer
bied herkennen.
En voor die verslaafden enkele voor
beelden:
Priesters zalven en beloven,
maar ik kan het niet geloven.
Neen, er is geen wenden aan
als wij dood zijn, is het gedaan.
Het dramatische van de dingen
zit niet in wat er gebeurt, maar in
de indruk die het gebeurde op de
toechouwer maakt. Is het slachten
van een os een tragedie voor een
slager? Ik geloof het niet, anders
bleef de man geen slager.
Opwellingen van naastenliefde zijn
meestal toch van voorbijgaande aard.
Daar kunnen we het mee doen.
P.W.
Onder de titel „inleiding tot de
demografie" (demografie is beschrij
ving van de samenstellers van de be
volking) is in de Aula-reeks de Ne-
derlanse vertaling verschenen van
„Population" van de Franse demo
graaf Roland Pressat
Pressat is één van de grote namen
in de wereld van de demografen. Hij
is schrijver van o.a. het in vele lan
den verschenen „L'analyse démo-
graphique".
In de Aula-editie van zijn boek „Po
pulation" is getracht door verwijzin
gen naar Nederlandse gegevens het
boek voor Nederlandse lezers aan
trekkelijk te maken. Dit geldt voor
al voor 't cijfermateriaal in het ap
pendix en voor de literatuurlijst die
geheel nieuw werd samengesteld.
Bovendien werden in verscheidene
stukken recente Nederlandse onder-
zoekgegevens verwerkt.
In het boekje komen nagenoeg alle
huidige problemen van de demogra
fie aan de orde. Pressat geeft fei
ten en analyseert die op een heldere
en overtuigende manier. Hij slaagt
erin de demografie (die tegelijk met
het bevolkingsvraagstuk steeds meer
in de belangstelling komt) meer te
laten zijn dan een ingewikkelde ma
nier om mensen en gebeurtenissen
zoals huwelijken, geboorten en sterf-
ten, te registreren.
j.m.
„Inleiding tot de demografie"
Roland Pressat Aula 550. Uitgeverij
Het Speotrum. Prijs f 9,90.
„Vijftig beroemde liefdesverhalen"
verzameld door Loek Polders en uit
gebracht door Elsevier Nederland in
Amsterdam (f 24,50).
Heimïch Böll, Louis Couperus, Som-
merset Maugham, Irwin Shaw, Mark
,,Het honden-ABC" door Bar
bara Woodhouse, verschenen
bij de uitgeverij Hollandia in
Baarn (f 19,75).
„Al bezit ik talrijke boeken
over honden, zodra ik op een
bepaald moment een en an
der wil nakijken, kom ik tot
de ontdekking, dat het niet
vlot en gemakkelijk te vinden
is. Mede op grond van de vele
brieven, die ik jaarlijks van
hondebezitters ontvang, be
sloot ik dit naslagwerk samen
te stellen en er die gegevens
in op te nemen, die naar mijn
mening een ieder in staat
stellen zijn hond goed te ver
zorgen en hem ook te begrij
pen".
Dit zegt Barbara Woodhouse
in haar voorwoord tot de 250
badzijden over honden, waar
in in alfabetische volgorde
schier alles is opgenomen,
wat men over dieet, fokken,
opvoeding en ziektes kan en
wil weten.
Op alle voorkomende pro
blemen heeft Barbara Wood
house met behulp van twee
dierenartsen systematisch
antwoord gegeven. Natuurlijk
kan niet elk antwoord ook op
uw hond van toepassing zijn.
Net als mensen hebben hon
den een eigen karakter.
K.P.
Twain. Om er maar een paar te
noemen. Deze beroemde auteurs kan
men tegenkomen in de bloemlezing,
die Loek Polders heeft samengesteld
uit de overvloedige liefdesliteratuur,
die door de eeuwen heen is geprodu
ceerd. De m an -vrouw -realatae heeft
overal en altijd kunstenaars geïn
spireerd. Vele verhalen zijn in het
vergeetboek geplakt, andere hebben
een eeuwigheidswaarde gekeregen.
Van beide vindt men specimen in
deze bundels, die is ingedeeld in
drie groepen, uitgaande van de be
schreven situatie. In de eerste groep
verhalen gaat het initiatief uit zo-
in de tweede groep is de
initiatiefneemster en in de derde en
laatste serie begint de man het lief
desavontuur.
Het is een wonderlijke ervaring al
die verschillende wijzen van het op
bouwen van een liefdesrelatie zo vlak
achter elkaar te zien gezet, maar ei
genlijk is het geen boek om in één
adem uit te lezen Het is meer een
literaire maaltijd, die men met klei
ne hapjes moet savoureren.
K.P.
Het doek is gevallen voor Aga
tha Christie. Men weet het: op
85-Jarige leeftijd is zij vorig
jaar gestorven.
Zij liet een indruk
wekkend aantal knappe detecti-
Britse schrijfster had zich al-
ves na. Maar de intelligente
lang tevoren gerealiseerd, dat
ondanks zo'n imposant oeuvre
de laatste herinnering toch de le
vendigste blijft. Daarom zorgde
ze er tijdig voor haar „laatste"
boek gereed te hebben.
Het werd de laatste moord
zaak van haar onvergetelijke
schepping, de in dit boek oud
geworden Belgische speurder
Hercule Poirot. Oud en lichame
lijk versleten, maar geestelijk
nog even vitaal als weleer. Een
boek vol nostalgie. Vol herinne
ringen van de schrijfster zelf,
die even onafwendbaar als Poi
rot wist, dat dit stuk werk de
afsluiting van haar carrière zou
betekenen.
Haar speurdersheld presteerde
op het einde, wat niemand in
Agatha Christies boeken tevo
ren lukte. Zo werd het voor hem
een grandioos afscheid. In een
omgeving, tegen een décor, dat
hij zich niet beter had kunnen
wensen. Net als in de allereerste
detective op het landgoed Styles.
De oude. aan 'n rolstoel gekluis
terde Poirot weigert machteloos
toe te zien als een geraffineerd
misdadiger ongestraft zijn gang
denkt te gaan.
Zo werd het een spannend slot
van een spannend leven. „Onze
eerste Jacht hebben we hier be
leefd. En ook onze laatste
Dat was een goede tijd. Ja. het
is een goede tijd geweest". Zo
eindigt Poirot. Zo eindigt Aga
tha Christie. Het was inderdaad
een goede tijd. Ook voor haar
talloze fans. die hebben genoten
van haar intelligente vertelsels.
Van haar vele fascinerende ver
halen.
Hoe fascinerend die waren
kan men ook in veelvoud erva
ren bij de elfde vijfling, die ook
dezer dagen bij A. W. Sijthoff's
uitgeversmij in Alphen aan den
Rijn is verschenen (f 17,-). Wij
volstaan met de titels, die hierin
zijn samengebundeld: 1. Het
wespennest, 2. Moord In de mar
telstoel, 3. Mysterie in Market
Basing, 4. De Laagte en 5. Een
handvol juwelen.
K.P.
Het Aards Tekort. Auteur: Hans Koning. Meulenhoff, f 19,50.
Hans Konings woont in Amerika, maar is een Nederlander. Een man
die sinds 1956 direct in het Engels schrijft. Eigenlijk heet hij Ko^
ningsberger. maar om het de Amerikanen wat makkelijker te ma
ken. verkortte hij zijn naam. Verschillende van zijn boeken, waar
onder „The Revolutionnary". zijn met succes verfilmd.
Het Aards Tekort is een meer dan schitterend boek. Ik maakte de
fout het boek mee te nemen tijdens mijn vakantie. Je moet je van
alles en iedereen afsluiten als je dit boek leest en een vakantie is
daar niet de beste gelegenheid voor: althans niet bij mij:
Het boek is een soort romankroniek met een autobiografische in
slag. De hoofdpersoon groeit op in Amsterdam en wijkt in de oorloe
u t naar Engeland. Vandaar gaat hij naar de Verenigde Staten waar
hij intens betrokken raakt in de vredesbeweging. De hoofdpersoon
5'i,rlt,,1f1mandr dle steeds meer gaat ..begrijpen". HU begrijpt waarom
de politie inslaat op jongens met baarden: hij begrijpt waarom ie
mand in zijn flat allerhande ..elektrieke" apparatuur heeft staan.
Het boek is een geengageerüe visie van iemand die bewust leeft te
midden van een politieke realiteit.
En wanneer zelfs Anthony Lewis en Noam Chomski jubelen over dit
boek dan mogen we aannemen dat Konings iets puiks heeft gepres
teerd. Een citaat: .Denkt u eens de onmiddellijke opluchting in die
we zouden voelen als er nog wilde dieren, wat voor wilde dieren dan
ook, over het grasveld van het Witte Huis zwierven en één daarvan
De h.ele ochtendkrant zou er anders uitzien. We
zouden de dingen weer in het juister perspectief zien",
dit i^ Hai ,an Wieringen ^gde voor een prima vertaling van
een paar maanden in de winkels ligt. Niet al te zeer
opgemerkt, jammer genoeg.
P.W.
Leslie Sands/John Finch „Sam op vrijersvoeten" Het is de laat
ste jaren gebruikelijk dat er van populaire televisie-series boeken
worden uitgegeven. Is de gerie gemaakt naar het boek (met foto's uit
de serie, prijst de omroepster dan glinsterend aan), dan kan er kwa
litatief weinig gebeuren. Maar wordt het script van het programma
herschreven, dan kan die kwaliteit ineens akelig duikelen. Dat is het
geval met de uitgave van „Sam op vrijersvoeten" van de zeer ge
slaagde gelijknamige serie.
De grote kracht in de tv-serie zijn de messcherpe dialogen. In het
boek zijn die echter verworden tot hoogdravende volzinnen, die nog
al melodramatisch overkomen. De goede indruk van de televisie
wordt vertroebeld door het lezen van het boek.
BJ.
Drie jaar geleden debuteerde de Antilliaanse schrijver Frank Martinus Arion met „Dub
belspel". Een merkwaardig boek waarvan de inhoud zich afspeelt gedurende een enkele
dag in een dorp op Curacao, waar vier dominospelers een verwoede strijd voeren om de
winst. Het dominospel was aanleiding tot vele en diepgaande bespiegelingen over de
politieke en maatschappelijke situatie in ,,De West". Als document een zeer geslaagd en
terecht bekroond werkstuk. Als roman op sommige puniten aanvechtbaar, mede door de
naar mijn mening overbodige uitvoerigheid van beschrijvingen en dialogen, maar dat is
een kwestie van romantechniek die voor de ene auteur zwaarder weegt dan voor de an
dere.
Frank Martinus Arion, die in 1936 te Curacao werd geboren, doorliep daar de middel
bare school, kwam in 1955 naar Nederland, deed staatsexamen in Den Haag en studeerde
Nederlandse letteren te Leiden.
Agatha Christie: Het doek valt".
Sinds 1971 is hij wetenschappelijk
medewerker aan de Universiteit van
Amsterdam, en hij bevindt zich
momenteel voor studiedoeleinden
tijdelijk in zijn geboorteland. Kort
voor zijn reis kwam zijn tweede
boek op de markt met de aandacht
trekkende titel: „Afscheid van de
koningin".
Het is weer een omvangrijk werk
van driehonderdveertig bladzijden,
aangeduid als „roman". Over dat
woord valt nauwelijks te twisten. Al
komen er in dit boek gefingeerde
personen voor, de inhoud laat zich
voor alles lezen als een politiek
pamflet. Het is zelfs beter om het
als zodanig te beoordelen, want
romantechnisch is „Afscheid van de
koningin" een onding. De compositie
rammelt, de samenspraken missen
de natuurlijke toon en worden
nodeloos lang voortgezet, terwijl in
de verdere beschrijvingen gemeen
plaatsen geen zeldzaamheid vormen.
Ik kreeg de indruk dat de spontane,
in politiek opzicht uitmuntend
geïnformeerde, en daardoor veront
waardigde schrijver zijn hart heeft
willen luchten, en tiidens die hem
toevertrouwde bezigheid vergat dat
hij bezig was een roman te
schrijven. Al zijn figuren verander
den onder zijn pen of in de
schrijfmachine in symbolen; verte
genwoordigers van het goed en
kwaad, het zwart en wit in een
onleefbare maatschappij waarin het
geld de dienst uitmaakt- Dat laatste
is dikwijls waar. maar het is een
goedkope gedachte om alle gedra
gingen van de mensen daarvan
afhankelijk te laten zijn. Speciaal
de romancier dient over psycholo
gisch inzicht te beschikken, en als
Arion aan de rand van de politiek
zijn mensen emotioneel laat reage
ren, komt zijn boek tussen de
stuiversromans te liggen.
Om aan een bepaalde locatie te
ontkomen heeft de schrijver
terecht een niet bestaande
Westafrikaanse staat uitgekozen die
hij „Songo" noemt. De president
daarvan heet Gaston Wawili. Een
van die veelvoorkomende dictoriale
schoften waarmee Europa terwille
van de smeer goede betrekkingen
wil onderhouden. Het zij zo.
Het verhaal begint met een
terugblik. De held, spiegelbeeld van
Arion, heet Sesa Lopes. Als
journalist in dienst van een
Frank M. Arion: „Volledig ontspoord.
Nederlandse krant is hij getuige van
een feestelijke bijeenkomst, waarop
koningin Juliana danst met de
zwarte president. Deze comedie
vervult hem dusdanig met afkeer,
dat hij zich plotseling volwassen
voelt worden, los van de miserabele
onzin over God, Vaderland en
Oranje, waarmee hij als negerjonge
tje in zijn koloniaal vaderland werd
gepest. En in gedachte nam hij op
dat fuifje afscheid van zijn
koningin.
Intussen is de schurk Wawili
doodgeschoten. Lopes wil nu terug
naar diens land en tijdens de
vliegtocht die eindeloos lang duurt
met voor dit verhaal noodzakelijke
oponthoud, worden er gesprekken
gevoerd waarbij Lopes de indruk
maakt van een ongodsdienstige
zendeling die kapitalisten en racis
ten met succes bekeert- Hij voert
een lang gesprek met een Ameri
kaanse negerarts die ten onrechte
goede gedachten heeft over Neder
land.
Tot zover heeft de schrijver zichzelf
in bedwang, maar dan komt hij in
het vliegtuig naast een beeldschone
blonde, helaas uit Zuid-Afrika
afkomstige vrouw te zitten die gelet
op de afkomst van haar ouders,
zuiver Hollands spreekt. Hun
gesprekken duren eindeloos, wat
mogelijk blijft omdat Songo voor
buitenlanders is afgeslotea We
kunnen weer verder vliegen, nadat
er een zekere oudere dame, mevrouw
Prior, aan boord is gebracht. Die
vertelt een zeer lang verhaal over
haar bittere ervaringen, en tijdens
haar relaas vallen het blondje uit
Vorsters paradijs de schellen van de
ogen. Het resultaat is dat ze later
met Lopes naar bed gaat en
uitschreeuwt dat ze een zwart kind
van hem wil hebben. Dat is de
schuld van mevrouw Prior die
daadwerkelijk heeft ingegrepen om
Songo van Wawili te verlossen. Eens
werd ze in dat land de "Orchideeën-
koningin" genoemd, en ook hier
kunnen we dus spreken over het
afscheid van een koningia Iets van
een compositie valt er na veel
speuren dan toch nog te ontdekken.
Wat heeft de ongetwijfeld getalen
teerde Frank Martinus Arion
bewogen om dit alles te publiceren?
Hij is hier als romancier volledig
ontspoord; gelet op de voortreffelij
ke gedeelten in zijn vorige boek, is
er hier iets definitief verkeerd
gegaan. De opzet van het boek is
fout. Er zijn teveel actuele politieke
problemen betreffende de koningin,
de Shell, de houthandel, de Derde
Wereld, de smerige CIA, de
multinationals, Nixon, Black Power
en nog veel meer ingestopt. Het
moest allemaal worden gezegd, en
nog wel in romanvorm. Maar met
een reeks uit elkaar getrokken
pamfletten, tractaatjes en debatten
maak je nu eenmaal geen roman,
vooral niet als de brave borst van
een (slechte) journalist zoals de
verzonnen Lopes er een is, aan het
verheven slot met Courths-Mahler-
vaardigheid een bekeerd blondje tot
de zijne maakt. r.b.
•Frank Martinus Aron: "Afscheid
van de koningin"; uitgave: De Be
zige Bij, Amsterdam; f 24.50.
