T aalschimmels,
NOS en 'kleine
overtredingen^
ANGOLA COMITÉ VRAAGT OM STEUN VOOR DE MPLA
DNDERDAG 25 MAART 1976
Joop van Zijl (links)
Haast devoot
Michel van der Plas
(foto rechts)
honend artikel
JSen kind met een redelijke intelligentie kon vroeger de taai-
was doen, maar tegenwoordig lijkt het erop, dat iedereen maar
wat „aanrotzooit". Deze nogal verbitterde zin licht ik uit een
jingezonden stuk in een groot dagblad in het noorden des lands,
waarvan ik met opzet de naam verzwijg. De kritiek van deze
schrijver, die zich „een taalbewuste vijftiger" noemt en die ja
renlang corrector bij een Utrechts dagblad blijkt te zijn ge
weest, geldt immers niet alleen voor dat bepaalde blad.
Door
C. J. Rotteveel
Nu zijn er dag- en weekbladen,
die bijzonder veel zorg aan hun
taalgebruik besteden. Bovenstaan
de uitlating is, in haar algemeen
heid, dan ook niet vrij van over
drijving. Toch ziet bijv. het ANP
tooh wel kans tienmaal per jaar
een gestencild blaadje van acht
bladzijden („Taal en Stijl") uit
te geven waarin, onder redactie
van mr. M. C. Godschalk, tekort
komingen op dit gebied aan de kaak
worden gesteld.
Opmerkelijk is wel, dat bepaalde
taalschimmels zich plotseling over
al tegelijk vertonen. In bedoeld in
gezonden stuk ging het om de zin:
"Zo worden meerdere malen
'betere" teksten onrecht aange
daan". En dat was dan de zoveel
ste zonde tegen het juiste gebruik
van enkel- en meervoud, consta
teerde de schrijver. Want natuurlijk
had hier "wordt" inplaats van
"worden" moeten staan. De zin
luidt eigenlijk: er wordt "betere"
teksten meermalen (niet: meerdere
malen) onrecht aangedaan. Maar
„er" is weggelaten en de slordige
schrijver zal wel hebben gedacht
(als hij tenminste gedacht heeft),
dat teksten meervoud is en dus ook
het werkwoord, in het meervoud ge
plaatst dient te warden. Maar...
teksten is geen onderwerp, dus geen
eerste naamval meervoud, maar
derde naamval meervoud. Eigen
lijk staat er: 'Den teksten wordt
onrecht aangedaan".
Hier wreekt zich de vereenvoudi
ging van onze spelling. "Den" was
ouderwets, dat moest "de" worden.
Maai- daarmee ging wel een gemak
kelijk he
derde naamval meervoud verloren.
De gevolgen zijn niet uitgebleven.
Wie geregeld stations bezoekt, krijgt
dan ook steevast uit de luidspre
ker te horen: de reizigers worden
verzocht enz. Letterlijk betekent dit
dat de reizigers in verzoeking wor
den gebracht. Zo'n omroeper (Ster)
dient te zeggen: de reizigers wordt Uitroeptekens
verzocht, dus enkelvoud. Want
"er" is weggelaten, "er wordlb de
reizigers verzocht", in de oude spel
ling: "er wordt den reizigers ver
zocht". Dat „den" betekende „aan
de'. Kortheidshalve werd aan
weggelaten en vervangen door
„den1
I het om een derde naamval
voud ging. Maar helaas, de vereen-
voudigers beroofden ons van die
waarschuwing en zadelden de on
nadenkende taalgebruikers op met
het onjuist gebruik van het meer
voud.
Taal en Stijl zich af. Men schrijft
een feit niet toe dat, men schrijft
iets toe a a n iets anders. De zin
had dan ook moeten luiden: Dat
de commandos hun eisen zo snel
hebben laten vallen, wordt toege
schreven aan de omstandigheid,
dat het deze keer geen zelfmoord
commando betrof".
Er wordt, helaas, wat afgeknoeid
op taalgebied. Nog een paar voor
beelden. "Een hoogstaande Spaan
se generaal vertelde de wachten
den, dat de operatie 'n succes was",
inplaats van "een hoge generaal"
of, beter nog: een generaal, of een
hoge militair. „Afzwakken" is
slecht Nederlands voor verzwak
ken of verzachten. 'Olaimen" dient
plaats te maken voor eisen of
aanspraak maken op. Zeer berucht
zijn "uitbouwen" en vooral "afbou
wen, dat allerlei taalknoeiers el
kaar tegenwoordig nabauwen. Uit
bouwen dient vervangen te worden
door uitbreiden of vergroten, en
het ook al aan het Duits ontleende
'afbouwen" (bijv. van sociale voor
zieningen) betekent beperken, ver
minderen e.d., tenzij het om een
gebouw gaat dat nog niet helemaal
gereed is en dan afgebouwd moet
worden. Maar dat is heel iets an
ders.
En dan nog dit: laat u vooral
nóóit wijsmaken, dat dergelijke
uitdrukkingen uitingen zijn van
"levende taal". Het gaat hier om
niets anders dan klungelen met
woorden en zinnen door lieden, die
het Nederlands niet beheersen. Wie
helder poogt te denken, zal nooit
genoegen nemen met groezelige en
griezelige taal. In het bovengenoem
de ingezonden stuk maakt de
schrijver nog melding van het vol
gende fraais, dat hij aantrof in
een werkstuk van een "student" (is
leerling) aan een sociale academie:
"De follow-up naar de mens toe
is out, want niet overkomend, wan
neer zijn input ontoereikend is,
naar de werker toe'. Ach, zo'n leer
ling praat en schrijft alleen maar
wat hem wordt voorgehouden. Maar
zo'n leraar, dat moet tooh wel een
echte hansworst zijn!
Groezelig en griezelig
Over hansworsten gesproken,
maar dan van het politieke soort,
daar heeft de NOS-rubriek 'Pano
ramiek" ook geen tekort aan. De
bekende journalist Michel van der
Plas heeft er in "Elseviers Maga
zine" een honend artikel aan ge-
duidelijk signaal,^ dat wijd, waaruit ik het volgende citeer.
"Het begint opvallend te worden",
aldus Van der Plas. "Zodra de re
dactie van "Panoramiek" de ogen
op de communistische wereld slaat,
verliest zij al haar zin voor kritiek.
Elders in de wereld signaleert zij
waakzaam de feilen en zonden, het
onrecht en de corruptie, het lelijke
en het leugenachtige. Wanneer zij
echter ook eens besluit iets te ver
tellen over de zogenaamde volksde
mocratieën. verzamelt zij slechts
Idyllische beelden en getuigenis
sen. Woensdag 10 maart ver
gastte zij ons op een verslag over
het Partijcongres te Moskou dat
alle vorige inspanningen, in Oost-
Europa gedaan, verre overtrof in
camerawerk, kleur en griezelige
benepenheid.
Joop van Zijl mocht er de tekst bij
lezen. Hij was hoorbaar onder de
indruk van wat hij had mogen be
leven. Hij was een vleesgeworden
uitroepteken. Het Partijcongres!
Haast devoot sprak hij het woord
uit. Het congres! Slechts eens in
de vijf jaar te beleven! En hij
mocht er ooggetuige van zijn! Heel
de stad, zei hij, was versierd met
vlaggen! En hij liet ze ons zien. In
derdaad: wat een vlaggen! Wat
al kleurigheid! Wat een feest! Er
zijn, vervolgde hij ontroerd, wél
achthonderd journalisten in Mos
kou!, waarvan zeshonderd uit het
buitenland!, waarvan de helft uit
In een van de jongste
van genoemde ANP-uitgave „Taal
en Stijl" werd de vinger gelegd bij
het weglaten van 'er', ervan, er
naar, enz. en dat sluit aan bij wat
ik hierboven citeerde. Als voor
beeld wordt een ochtendblad aan
gehaald, dat een leraar laat zeggen:
Zelf ben ik voorstander om voor
ieder vak een onafhankelijke com
missie in te stellen. Als de leraar
juist geciteerd is, zo voegt Taal en
Stijl hieraan toe, doceert hij,naar
het ons voorkomt, géén Nederlands.
De uitdrukking is voorstander zijn
van iets. In deze samengestelde
zin behoort men dus te zeggen:
Zelf ben ik er voorstander van, dat
ieder vak enz. Een soortgelijk
geval komt voor in de zin: Het feit
dat de commandos hun eisen zo
snel hebben laten vallen, wordt toe
geschreven dat het deze keer niet
ging om een zelfmoordcomman
do. Waar wordt dit soort Neder
lands eigenlijk onderwezen?, vraagt
niet-communistische landenWij
konden het haast niet geloven,
maar Joop zei het toch echt, zo
maar, in een doordeweeks ontmoe
tingsprogramma, en wij werden
er stil van.
Nog stiller echter, toen het grote
Journalistieke wonder zich voor
onze ogen ging voltrekken: straat
interviews in het hart van de com
munistische wereld!. In Moskou
zelf! afgenomen door Cornelia
Brood! aldaar woonachtig! Kijk,
daar stapte men zomaar met een
camera op een Moscovische huis
vrouw af, en op een heuse student.
Wat was hun mening over het
feest?^Ah, kortgezegd, een gunstige!
Men behoefde maar een paar
willekeurige mensen op straat aan
te spreken en het woord "par
tijcongres" te laten vallen, of de ge
zichten (daarnet nóg versluierd
door de bezorgdheid om de agres
sieve bedoelingen van de imperialis-
tisch-kapitalistische machten)
straalden van geluk!
Sla voor de werkers
Maar was daar dan ook niet al
le reden toe? Joop van Zijl ge
waagde ervan met nauwelijks inge
houden voldaanheid: het levens
peil was zo hoog geworden, dat nu
de verbruiksgoederen onder ieders
bereik konden komen. Vrolijke
volksliederen van machtige koren
overspoelden zijn bevende stem,
terwijl wij nieuwe vlaggenzeeën en
buitenwijken te zien kregen, palei
zen en monumenten, en een gla
zen kas met sla, heuse sla!, sla voor
de werkers! sla, vast en zeker, ook
voor de zangeressen, onzichtbaar op
de achtergrond! En toen
de NOS-camera, vol fijn-menselijk
verlangen naar ontmoeten en nóg
meer ontmoeten, nog eens liefko
zend de groene frisse kroppen in de
kas dn beeld nam, toen voelden wij
ook zelf de tranen in de ogen ko-
Maar dan niet zozeer van geluk
alswel van twijfel twijfel aan het
gezond verstand van de Panora-
miek-redactie. Want wat stelt men
zich daar nu eigenlijk voor, wan
neer men besluit met Russi
sche medewerkers straatinter
views af te gaan nemen op het Ro
de Plein? Dat daar dan een man
voor de camera komt met de
tekst: Dat hele congres kan wat
mij betreft de pot op. Ik heb
schijt aan jullie congres? Of dat
een legerofficier antwoordt: 'Al
lemaal flauwekul, Jongens?" Dat
wil er bij mij niet in. Men moet de
gang van zaken in Hilversum voor
zien hebben, en in dat geval is de
redactie van "Panoramiek" schul
dig aan evidente Sowjet-propagan-
da. Of men moet het niet voorzien
hebben, en in dat geval is zij te
naïef-stupide om gehandhaafd te
kunnen worden.
Bij alle rozegeur en maneschijn
was er vanzelfsprekend geen plaats
voor een enkel kritisch vraagje
over het lot van dissidenten, over
de volslagen afwezigheid van op
positie of zelfs maar loyale" kri
tiek, laat staan over vrijheid van
vergadering of godsdienst. Dat
had volledig misstaan in deze zon
nige, lachende wereld van een
drachtige vooruitgang en sla-op
komst. Klaas Jan Hindriks zelf,
sprak er de epiloog bij. Zeker, ook
in de USSR komen, zei hij, an
dersdenkenden voor, maar we
moesten niet vergeten dat zo'n
staat, met zoveel etnische groepen
een sterke, strenge discipline be
hoefde. Vervelend genoeg voor
hem en zijn programma kwam
ongeveer tegelijkertijd Solzjenit-
sins filippica in de ether, o.m. ge
richt tegen mensen in het vrije
Westen met een bord voor hun kop.
Ik vrees dat het bord voor de hoof
den van Hindriks en v. Zijl zo vre
selijk dik is, dat zij zich tot
op het huidige uur in inel-
ligentie en profetische gaven ver
re superieur achten boven deze
"outsider" die trouwens niet
eens deelnam aan het Congres; en
dat zij gewoon rustig zullen door
gaan, Ja doorgaan, altijd maar
doorgaan met het belazeren van
de kluit'.
Aldus Michel van der Plas in
"Elsevier". Misschien kunnen
Klaas Jan en Joop hun voordeel
doen met een kort hoofdartikel in
een vorig nummer van hetzelfde
blad, dat als volgt luidt: "In de be
ruchte Wladimir-gevangenis en in
"arbeiderskampen" in Mordovia
en de Oeral zijn 82 gevangen Sow-
jet-dissidenten ter gelegenheid van
het communistische partijcongres
in Moskou voor tien dagen in hon
gerstaking gegaan. Schril steekt dit
feit af tegen de zelfvoldane wijze
waarop partijchef Leonid Brezj-
new in een vijf uur durende rede
voering opgegeven heeft over zijn
verlangen naar "détente" (ontspan
ning). De laatste tijd hébben voor
al Franse communisten er blijk van
gegeven ongelukkig te zijn met de
manier waarop het Kremlin po
litiek andersdenkenden pleegt
te behandelen. Het zou onjuist zijn
aan deze op zichzelf verheugende
ontwikkeling illusies te verbin
den. In zijn zojuist verschenen der
de deel van de "Goelag Archipel",
heeft de door het Kremlin verban
nen auteur Solzjenitein geschre
ven: „De gevangenissen en arbei
derskampen blijven, omdat het re
gime zonder die geen stand kan hou
den". Over de Juistheid van de op
merking lijkt geen twijfel moge
lijk".
Totalitair regime
Een actuele en interessante vraag
is hoe het toch komt, dat in dit
land zovelen, gewone burgers en
vooral half- en quasi-intellectuelen,
weglopen met de Sowjet-Unie en
haar Oosteurorese satellietstaten.
Je zou zo denken, dat wie
de democratische vrijheden on
danks alle gebreken weet te
waarderen, alleen maar huivert bij
de gedachte aan een totalitair regi
me. En zo'n regime is nog wat an
ders en ergers dan een dictatuur.
In een dictatuur kan men zich op
de achtergrond houden, maar in een
totalitaire staat bemoeit de staat
zich op alle mogelijke manieren
agressief met de individuele bur
ger. Maar velen willen dat blijk
baar niet inzien, onder het motto:
het zal zo'n vaart wel niet lopen.
Dat dachten vele Joden in 1939
óók.
Nu weet een deel van degenen, die
om Michel van der Plas te cite
ren, met een bord voor him
hoofd lopen, eenvoudig van
toeten noch blazen. Ze hebben
vaag gehoord over "dissidenten",
die in psychiatrische inrichtingen
volgespoten worden met chemische
middelen om hun verzet te breken
maar daar blijft het bij, ofschoon
er een zeer uitgebreide literatuur
bestaat van Russische en Wester
se schrijvers, wier onthullingen de
vrije Westerse mens met ontzet
ting vervullen. Ik vrees echter wel
eens, dat sommigen zich, uit afkeer
van de groeiende misdadigheid in
ons land en de ergerlük-slappe
houding van politie en justitie, la
ten verleiden tot de dwaze gedach
te: dan maar de harde hand van
het Kremlin, d&èr weten ze wel
raad met geboefte.
Onzinniger kan het niet. Nie
mand zal mij verdenken van toe
geeflijkhedd (permissiveness)
maar als ik de keus heb tussen een
vrije maatschappij waarin de
overheid te veel over haar kant
laat gaan, en een totalitaire staat
of zelfs maar een dictatuur die
wel raad weet met overtreders
van de maatschappelijke or
de, dan is mijn keuze al heel snel
gemaakt: altijd beter een gemeen^*
schap, waarin het gevaar bestaat
dat de vrijheid in losbandigheid
dreigt te ontaarden dan een staat
waarin zelfs elke uiting van vrij
heid ook wat wij „normale vrij
heid noemen onverbiddelijk met
werkkamp of inrichting wordt be
straft. Want aan die eerste is nog
wat te doen, aan de laatste niet
Dit betekent allerminst, dat ik
gelukkig ben met de toeneming
van de misdaad en net slappe op
treden van politie en justitie. In het
pas verschenen statistisch zak
boek van de gemeente Amsterdam,
zo schrijft Bvert Werkman in zijn
„Amsterdams Logboek" in "Het Pa
rool" staan onthullende cijfers. Die
komen erop neer, dat tussen 1960
en 1974 het aantal ter kennis van
de politie gebrachte misdrijven ver
drievoudigd isDiefstal door middel
van braak, zakkenrollerij en auto-
diestallen zijn in die periode zelfs
vertienvoudigd! En dat in een stad,
die nu veel minder inwoners telt dan
destijds. Ongerekend bovendien het
feit, dat velen niet eens meer de
moeite nemen naar het politiebu
reau te lopen.
Maar Ja, van tijd tot tijd. zo
schrijft Werkman, "komt er wel
weer iemand op de beeldbuis uit
leggen dat we ons echt niet zo
ongerust 'hoeven te maken, want
dat het allemaal niets te beteke
nen heeft, zeker die diefstallen
niet, want van een grote winkelier
mag Je best Jatten, enfin vóór u
kwaad wordt op mij, zeg ik er bij,
dat ik die theorie onlangs nog heb
horen verdedigen door iemand
met een academische graad". Al
dus Werkman, die zich toch maar
liever aan de cijfertjes houdt.
Kolossale fout
Nadenkend over de snel toene
mende misdadigheid, lijkt het mij
dat politie en justitie een kolossa
le fout maken door te denken, dat
men kleine overtredingen gerust
over het hoofd kan zien en dat
men zich kan beperken tot be
langrijke zaken. Maar, met een
variatie op het bekende spreek
woord "jong geleerd, oud gedaan",
zou ik de verrassende stelling
willen poneren: „Klein ge
leerd, groot gedaan". Wie grote
misdrijven wil voorkomen, begin
ne hij de kleinigheden. Het is
kortzichtig te denken, dat er op
dit gebied futiliteiten bestaan, t
Gaat niet om groot of klein.
Waar het wel om gaat, is de
mentaliteit, de gezindheid. Van
tweeën één: die is sociaal-gericht
of anti-sociaal. Tegen deze acht-
ter grond verdwijnt het verschil
tussen "belangrijke zaken" en
"wissewasjes". Ik ben ervan over
tuigd, dat politie, die fors achter
zogenaamde "bagatellen" heenzit,
haar Jacht op "beuzelarijen" bin
nen tien jaar beloond ziet met
een sterke daling van de "grote
misdaad".
)oor
tsau du Plessis,
Kngola Comité
I Zaterdag wordt in Leiden een ak-
p gevoerd in het kader van de lan-
ilijke aktie "Geef om Angola". An-
>la is bevrijd, afgezien van de
Üdafrikaanse militaire aanwezig-
ïld in het zuiden om en rond de
Ónene dam, maar het land is nog
eeds in nood. Dit heeft een aan-
[1 bewegingen doen besluiten om op
maart in aktie te komen om zo
ende steun te verlenen aan de lan-
ilijke akties van het Angola Comi-
Onder de organisatoren bevinden
ch de PvdA, PPR. PSP. Boycot
utspan Aktie (BOA), en de We-
Hdwinkel. Doel van de aktie is on-
R meer door middel van een straat-
Wiekte geld in te zamelen voor
podlijdend Angola.
[De strijd, die het Angolese volk
fder leiding van de MPLA voert,
niet uitsluitend een militaire
$jd, maar ook een politieke strijd,
e enorme consequenties heeft voor
bevrijding van de overige drie
fden in Zuidelijk Afrika, die nog
f de wurggreep van blanke racis
ten zijn. Nederland kan Angola hel
pen. In 1975 werd door het Angola
Comité en de Mondlane Stichting
goederen ter waarde van f 1,2 mil
joen naar Angola gezonden. Een
groot deel bestond uit materiaal om
de politieke strijd mogelijk te ma
ken, om de mensen te organise
ren: drukpersen en drukinkt, stencil
machines en papier, bandrecorders
en foto-apparatuur. Daarnaast wer
den grote hoeveelheden voedsel en
kleding gezonden om de ziekenhui
zen te voorzien en ontheemde per
sonen te helpen.
Vanzelfsprekend dient deze hulp
dit jaar nog op grotere schaal te
worden voortgezet. Nu vrijwel heel
Angola door de MPLA bevrijd is, is
bijna de hele bevolking afhankelijk
van de MPLA-regering. Na de eeu
wenlange onderdrukking door de Por
tugezen, is dan nu eindelijk de dag
aangebroken, waarop het Angolese
volk zelf zijn eigen lot kan bepalen.
Het behoeft geen betoog, dat het
zogenaamde vrije westen openlijk
gecollaboreerd heeft met de Portuge
se fascisten. En nu opnieuw heeft
het westen, onder aanvoering van de
Verenigde Staten van Amerika, on
verbloemd getracht de Jonge staat
onder leiding van de MPLA in de
tiera te smoren. Vandaar, dat het
westen deed alsof z'n neus bloedde
rond de Zuidafrikaanse agressie an
Angola.
Daartoe werd het hele arsenaal van
koude oorlogskreten uit de ijskast
gehaald ten einde de aanwezigheid
van de Zuid-Afrikaanse racisten te
rechtvaardigen. Rechtse zwarte or
ganisaties gedirigeerd door de CIA
zoals de verslagen UNITA en
M PL A-soldat en maken het V-
teken.
FNLA werden door het wes
ten op allerlei manieren onder
steund, waarbij gebruik werd ge
maakt van het opportunisme van
parvenu's en het politiek analfabe
tisme van een deel der bevolking,
Het werkelijke belang Van het wes,
ten betrof namelijk de rijke delfstof
fen van Angola.
De MPLA is bezig ean de opbouw
en verwezenlijking van een socialis
tische maatschappij. David Ash-
ford van het dagblad The Times be
schreef op 6 februari jl. hoe de
MPLA probeert de mensen nieuwe
opvattingen bij te brengen en hen
vertrouwd te maken met het idee
van de "volksmacht". Bijna elke
avond zijn er politieke bijeenkom
sten en cursussen voor de inwoners.
De MPLA streeft verder naar een
maatschappij, waarbU de vrouw vol
ledig geëmancipeeW is. Samen
met de mannen hadden al tal
loze vrouwen dienst genomen in het
leger. Ook staat de MPLA een
maatschappij voor waar blank en
zwart dezelfde rechten hebben. Dat
in schril contrast met de blanke
minderheidsregimes in Namibië, in
Rhodesië (Zimbabwe) en Zuid-Afri
ka.
Bij dit alles dient men niet uit
het oog te verliezen, dat de ont
wikkelingen ook elders in Zuidelijk
Afrika met een zekere versnelling
voorwaarts gaan. Angola is nu onaf
hankelijk onder de MPLA, de FRE-
LIMO-regering van Mozambique
voert een absolute boycot e-
gen het illegale bewind in Rho
desië, waar de guerrillastrijd met de
dag in felheid toeneemt, de illegale
bezetting van Namibië door Zuid-
Af rika komt steeds meer onder <n-
ternationale druk te staan. Bij dit
alles wordt één ding steeds dode
lijker: Zuid-Afrika blijft over als
het machtigste bolwerk van bl k
racisme op het Afrikaanse konti
nent. Ook Angola onder de MP" A
kan nooit werkelijk vrij zijn totdat
ook Zuid-Afrika bevrijd is.
Het westen met zijn vele eco
nomische belangen daar zal zich
steeds meer ingraven in Zuid-Afri
ka. Rechtse zwarte organisaties
gedirigeerd door de CIA, zoals een
UNITA en FNLA, die thans in An
gola van het toneel zijn verdwenen
zullen daar de kop opsteken
Dit zijn onheilspellende ontwikkelin
gen. Meer dan ooit zal men z'ch
moeten inspannen om het Neder
landse volk informatie te verschaf
fen over wat werkelijk m Zuid-Afri
ka gebeurt en om de Nederl-n-
dere bewust te maken van het on
heil van het blanke racisme. Meer
dan ooit is het nodig om te streven
naar een volledige isolering van het
apartheids-bewind.
Een uiterst belangrijk aspect van de Sowjet russische werkelijkheid, waarvoor velen,
baar ook bij de NOS, welbewust de ogen slui ten: reusachtige raketten op het Rode
Op vele punten is de Sowjet-Unie, ondanks alle kreten over „ontspanning", nummer 1
haar bewapeningdie kwantitatief en kwalita tief een offensief karakter draagt.
