Twaalijarigen kunnen
sief 10 gevaarlijk
zijn als volwassenen
'Onder Professoren':
voortreffelijk boek
van W. F. Hermans
Van valse heroiek naar lijnrechte werkelijkheid
Studie over
kinderen in
Hoord-lerland
Peter Lauster: "Zelfvertrouwen kun je leren
Een angstige
droom met
weinig humor
ZATERDAG 28 FEBRUARI 1976
EXTRA
PAGINA 2\
Op de voorkant van het boek „Kinderen en oorlog" staat een foto van drie zeer jonge kinderen
die gezamenlijk proberen een Britse soldaat een stengun te ontrukken. Dit beeld is tekenend
voor de eerste groep kinderen die Morris Fraser in de Noord-Ierse samenleving onderscheidt,
namelijk de kinderen die geweld met geweld bea ntwoörden. Op de lezer die niet zo goed thuis
is in de gebeurtenissen die dagelijks in Noord-lerland plaatsvinden, zal het gedeelte waarin
Fraser beschrijft tot welke gruweldaden deze kinderen in staat zijn, waarschijnlijk een onge
loofwaardige indruk maken. Het is niet makkelijk voor te stellen hoe groepen kinderen van
tien tot twaalf jaar met barricades, stenen en benzinebommen soldaten op de vlucht doen
slaan. En nog moeilijker is het voor te stellen hoe door de para-militaire organisaties in Ulster
kinderen met machinegeweren de straat op worden gestuurd en hoe kinderen er af en toe zelfs
in slagen soldaten te doden. Dergelijke incidenten behoren tot het leven in Belfast en Derry
en doen natuurlijk enorme schade aan de psychische gesteldheid van zowel kinderen als vol
wassenen.
Tegenover degenen die geweld met den dan ook de meeste kalmerende schoten te horen, waarna het huls
geweld beantwoorden staan zij die middelen voorgeschreven. Ook blijkt schokte door een explosie. Una krijs-
door anistcomplexen bevangen ra- dat de ouders een bijzonder belangrij- te „Pappie!" Toen werden haar lede
ken en op geen enkele manier meer ke invloed hebben op de gesteldheid maten stijf en viel ze op de grond",
normaal in de samenleving kunnen van het kind. Kinderen met rustige In het boek van Fraser komt ook
functioneren. Kinderen die voortdu- evenwichtige ouders hebben veel min- de indoctrinatie op scholen en in
renö kalmerende middelen moeten der last van stoornissen, dan kinde- jeugdorganisaties aan de orde. Kin-
gebruiken, af en toe flauwvallen, ren waarvan de ouders zelf hun ze- deren die verplicht lid moeten wor-
last hebben van slapeloosheid, nuwen niet meer de baas kunnen of den van een protestantse of katho-
schreeuwen, huilbuien en die soms lid zijn van een illegale organisatie: lieke organisatie. De rol die de pers
zelfs van de spanning scheel gaan „Una woont in een katholieke ar- speelt wordt tevens uitgebreid be
zien. Opvallend is dat dergelijke kin- beidersbuurt, haar vader is de laat- handeld, en hier blijkt dat van ob-
deren het meest voorkomen in de ge- ste twee jaar actief geweest in een jectieve berichtgeving nauwelijks eni-
matigd rustige wijken. In de wijken illegale organisatie. Kort na het uit- ge sprake is. Met name ultra-rechtse
waar de kans op ongeregeldheden breken van de onlusten werd de va- protestantse bladen als de Loyalist
•heeft door de constante terreur, of der van één van haar schoolvrien- News en de Protestant Telegraph
waar de kans op ongeregeldheden ze dinnen doodgeschoten. Van toen af blijken zo ver te gaan, dat ze de
zeer gering is, leven minder kinde- begonnen de krijs- en huil- katholieken niet eens meer als men-
ren die psychisch ontwricht zijn aanvallen wanneer ze geweerschoten, sen wensen te beschouwen. Een kwa-
can de wijken waar constant explosies of later een willekeurig lificatie uit de Loyalist News voor
de dreiging heerst dat men alles hard geluid hoorde. De avond dat ze katholieken: „rebellenuitvaagsel".
vroeg of laat door branden en jchiet- opgenomen werd, was haar vader Fraser stelt verder in zijn boek
partijen zal verliezen. uitgegaan. Om ongeveer middernacht zeer terecht dat de strijd in Noord-
In deze matige rustige wijken wor- waren er ongewoon dichtbij geweer- Ierland een racistische strijd is. De
maatschappij heeft behoefte aan een
zondebok en vindt dit in de Noordier-
se katholiek, de Kelt. de domme Ier,
het uitvaagsel van de maatschappij.
De Katholieke Falls Road en Ar-
doyne wijken worden door Fraser
dan ook met getto's aangeduid en
veelvuldig vergeleken met negerget
to's in New York en Los Angeles.
De oplossing van het Noordierse
conflict moet volgens Fraser, die zelf
vele jaren als kinderpsychiater in
Belfast werkte, komen van de kinde
ren. Als belangrijkste mogelijkheid
hiertoe ziet hij de school die dan ge
mengd protestant-katholiek zou moe
ten worden. Kleinere projecten om de
kinderen samen te laten werken, zo
als gezamenlijke vakanties hebben
volgens Fraser het nadeel dat het
kind het gevaar loopt dat het bij te
rugkeer niet meer in de extreme we
reld van Belfast zal passen en zo
doende oude vrienden kwijtraakt. Aan
de andere kant zijn kinderen die met
het andere geloof kennismaakte
vaak minder gewelddadig.
Het boek „Kinderen en oorlog" is
één van de weinige Nederlandstalige
werken over Noord-lerland en mag
daarom alleen al toegejuicht worden
als poging om wat helderheid in de
ze duistere materie te verschaffen.
Desondanks een drietal opmerkin
gen: Het werk is uit het Engels ver
taald en in Engeland en Ierland is
voldoende documentatiemateriaal
over Noord-lerland te verkrijgen.
Veel Nederlandse lezers zullen ech
ter moeite hebben met bepaalde ter
men, afkortingen en jaartallen in 't
boek. vandaar dat een summiere be
schrijving van de gebeurtenissen in
Noord-lerland van eind '68 tot en met
1975 in de Nederlandse uitgave wen
selijk zou zijn geweest. Ik zou mij
kunnen voorstellen dat velen de
naam Bernadette Devlin niet on
middellijk associëren met de Ulster
Civil Rights Association en dat weer
niet met de eerste rellen bij Burn-
tollet in Januari 1969.
Een kleine geschiedschrijving zou
heel verhelderend kunnen werken.
Op de tweede plaats lijkt het mij
nuttig erop te wijzen dat het origi
neel van dit boek uit 1973 stamt en
dat de situatie in Uster toen iets an
ders was dan nu. Toen waren het in
derdaad straatgevechten en rellen
tussen burgers die domineerden, maar
de laajtste Jaren zijn het meer bom
aanslagen en schietpartijen die door
de illegale organisaties worden uit
gevoerd.
Ten derde wil ik graag kwijt dat
de vertaalster hier en daar de En
gelse taal wat al te nauw heeft aan
gehouden, zodat soms vooral bij de
geciteerde krantenberichten, onno
dig ietwat krom Nederlands ontstaat.
Resumerend kan ik „Kinderen en
oorlog" een ieder die iets meer over
het conflict en de mensen hierin wil
len weten van harte aanbevelen, en
het boekt lijkt mij vooral geschikt
voor die mensen die erover denken
nog eens als gastgezin voor Noord
ierse kinderen te fungeren.
F. B.
Kinderen en oorlog, Morris Fraser
1973. Oorspronkelijke titel: Child
ren in conflict.
Nederlandse vertaling Marian
Fleischer, uitgave Kosmos-Amster-
dam, in samenwerking en onder re
dactie van „Ouders van nu".
W. F. Hermans: totale misanthropie.
W. F. Hermans: „Onder Profes
soren". Uitgave „Bezige Bij: Prijs
f 24,50.
Natuurlijk is het een prachtboek,
uitgevoerd in grafzwart, met zilve
ren letters en een montere foto van
de geleerde schrijver op een (o zo
typisch) Frans balkon. Ik heb het,
alvorens u allen mijn mening toe
te brengen, dan ook zes of zeven
keer overgelezen om te kijken of ik
negatieve aspekten kon vinden. Dat
kan ik niet.
Onder Professoren is een voor
treffelijk boek. Ik vind het maar
raar dit toe te moeten geven, want
als er één schrijver in Nederland is
die ik graag eens de pin op de neus
zou zetten is het WF Hermans wel,
de man die nog nooit verslagen is in
een debat. Hij schijnt het altijd te
winnen van zijn opponenten en
het is des te ergerlijk dat hij ook
nog zo'n geweldig schrijver is.
Maar de uitermate trefzekere be
schrijving van professor Dingelam
die de Nobelprijs wint, maar zijn
eigen Instituut uitgepest wordt, van
zijn intens gierige vrouw Greet, die
nooit kinderen heeft gehad en zich
ten langen leste maar aan een haan
hecht een haan die dan ook
prompt wordt doodgereden en toe
bereid door 'n aantal kritische stu
denten zoiets is onvergefelijk
goed.
We zullen hier niet uit gaan plui
zen welke Groningse professoren
model hebben gestaan voor de
hoogleraren uit dit meesterwerk.
Dat heeft heel weinig zin en bo
vendien waarschuwt niemand min
der dan prof. Zomerplaag ons in
een nawoord dat „Onder Professo
ren" geen sleutelroman is. Wat is
het dan? Een uiterst scherp ge
schreven column in romanvorm
samen te vatten in dc koude con
statering dat mensen er echt niet
beter op worden als zij zich pro
gressief noemen.
Daar is de meesterlijke en mee
warige beschrijving van de linkse
student Lukas Kroondijk de ge
slaagde president-curator drs.
Kaeks'oeke en de huichelachtige
stiekemerd drs. Tamstra.
De enige draaglijke per
soonlijkheid in het hele verhaal
is het meisje Laetitia en zij is
't die in haar onschuld op de helse
gedachte komt om de doodgereden
haan van professor Dingelam te
stoven met boter en witte wijn, en
de gesarde geleerde zijn huisdier
alsnog aan de deur te bezorgen.
Maar dan is Dingelam al naar
Frankrijk vertrokken, en deze laat
ste episode, waarin een man van
middelbare leeftijd vriendelijk en
kameraadschappelijk blijft omgaan
met zijn door de menopauze geteis
terde vrouw is het hoogtepunt van
het boek. En een hoogtepunt in de
literatuur. Ze kunnen het er mee
doen, dacht ik toen ik het uit had
en daarna heb ik me een
hele tijd afgevraagd wie die „ze"
nu eigenlijk zijn. Wie zit Hermans
toch zo dwars? Wat hebben „ze"
gedaan, dat ze zo diepgaand gepest
en vernietigd moeten worden?
Want van de in het boek
geschreven personen: de weer
zinwekkende professoren vrouwen
de linkse studenten, de officials van
de universiteit, blijft geen spaan
heel! Het antwoord op de vraag:
wat drijft Hermans voort? staat
misschien in Een Wonderkind of
een Total Loss: totale misanthro
pie".
P.M.
„Als in een angstige droom", ge
schreven door Michael Butterworth.
In een vertaling van N. Merle-Hey-
boer verschenen bij Elsevier Neder
land (f 10,90).
De Amsterdamse uitgeversmaat
schappij al 3 verhalen van deze
auteur uitgegeven voor deze vierde
op stapel werd gezet. Michael But
terworth schijnt dus ook buiten En
geland en Amerika succes te hebben.
Het waarom van dat succes is niet
zo duidelijk terug te vinden in dit
verhaal, dat zich afspeelt op Malta.
Het is allemaal nogal onwaarachtig,
wat zich daar afspeelt. Een Jonge
vrouw, wier verdriet al wat onwe
zenlijk aandoet, sluit vriendschap met
een door vader en kindermeisje ver
laten Jongetje. Het knaapje en het
meisje verdwijnen dan plotseling.On-
ze heldin is troosteloos en gaat op
zoek. Niemand gelooft haar aanvan
kelijk, maar ze moeten haar wel ge
loven als het meisje dood wordt ge
vonden. En later nog één. Ook al
vermoord. De ene na de andere on
waarschijnlijkheid wordt opgestapeld.
Bijzonder serieus opgediend met wei
nig humor Alles bij elkaar een te
leurstellend boekje na de voorgaan
de werkjes.
K.P.
„Zelfvertrouwen kun Je leren"; zo
luidt de uitnodigende titel van een
boek, waarvan de schrijver preten
deert al die miljoenen mensen die lij
den onder onzekerheid de weg naar
de zo vurig begeerde „bevrijding van
onzekerheid" aan te geven.
Dit titel is toch wel al te opti
mistisch. De schrijver gaat er vanuit,
dat zelfvertrouwen een centraal ge
geven is, van Jongsafaan ontwikkeld.
Volgens hem wordt de basis gelegd
door waarderende opmerkingen en
instemmende uitingen. Maar wat
blijkt nu uit allerlei psychologische
onderzoeken waar in het boek
grif op in wordt gegaan bij de
opvoeding van kinderen staan tegen
over één waarderende opmerking
wel tien afkeurende.
De schrijver meent, dat gebrek
aan zelfvertrouwen en wie lijdt
daar af en toe niet onder een soort
trauma is. Maar dat het gemis aan
zelfvertrouwen als sneeuw voor de
zon zou verdwijnen door het lezen en
toepassen van dit boek is natuurlijk
een lachertje.
In het eerste gedeelte wordt gepro
beerd, de lezer wakker te schudden,
hem zijn eigen situatie duidelijk te
maken. Uitgebreid worden oorzaken
gevolgen en niet in de laatste
plaats kenmerken van gebrek aan
zelfvertrouwen behandeld. waar
schijnlijk om de lezer zo veel moge
lijk herkenningspunten te geven.
Telkens volgt do „belofte" dat in
volgende hoofdstukken uit de doeken
zal worden gedaan wat de „sleutel"
is om alle moeilijkheden op te lossen.
Na het lezen van de laatste bladzijde
was me echter nog niet duidelijk hoe
die „sleutel" er dan wel uitzag.
Het boek bevat een aantal zelfon
derzoeken, waarbij de lezer bijvoor
beeld kan ontdekken of men intro
vert dan wel extravert is, of hoe men
tegenover zijn omgeving staat. Tes
ten. waarvan de vragen zo vaag en
algemeen waren gesteld dat ik er niet
zo goed raad mee wist, evenals met
het boek zelf.
Zelfvertrouwen valt misschien wel
te leren, maar dan niet door het le
zen van dit boek.
Peter Lauster. zelfvertrouwen kun je
leren: persoonlijkheidsvorming door
oefening. Uitgeverij L. J. Veen, Wa-
geningen. Prijs f 17,50. M d G.
Op deze pagina
bijdragen van:
Frits Beutick
Koos Post
Paul Marijnis
Miep de Graaff
Eindredactie:
René Vos
„De cowboys" (Mannen zonder God
of gebod) door H. J. Stammel, ver
schenen bij de uitgeverij llollandia
in Baarn tf 27.50).
Talloze boeken en massa's films
hebben een bijna romantische
waas gehangen om het keiharde le
ven, dat eens de pioniers in het zoge
naamde wilde westen moesten lei
den. Er werd zo 'n fondantzoet gor
dijn neergelaten, waar gelukkig de
laatste jaren heel wat cinematogra
fische gaten in zijn geslagen. Des
ondanks leeft het beeld van Karl
May nog altijd griezelig hardnekkig
voort.
Hoe immens onecht al die avontuur
lijke romans van cowboys in zwarte
pakken (de paardedieven) en die met
witte hoeden (de helden) zijn ge
weest realiseert men zich schrijnend
bij het zien van het beeld, dat de
Duitser Stammel in zijn boek neer
zet. Stammel geldt na een studie van
enkele decennia als een van de groot
ste kenners van het leven uit die
tijd. En al die kennis heeft hij sa
mengeperst in een verhaal, dat zich
afspeelt in één strenge winter in de
jaren zestig van öe vorige eeuw.
En in de omgeving, die hij schetst
is geen plaats voor gepolijste figu
ren. De mannen en vrouwen, die
Stammel ten tonele voert ont
leend aan de werkelijkheid zal
men nooit meer kunnen tegenkomen
omdat ze alleen in die tijd konden
leven. In de tijd, dat een cowboy
ondanks zijn chronische armoe wei
gerde zich aan iets of iemand te on
derwerpen. Zij moesten een voortdu
rende strijd met de dood leveren
Voor lafbekken was er geen ruimte.
Eén moment van zwakte had letter
lijk dodelijke gevolgen.
Maar die kerels van toen hadden
ook een onverblddellijke ethiek van
bijvoorbeeld gastvrijheid en trouw.
Met zijn enorme kennis, zijn gevoel
voor nuances, zijn voorliefde voor be
trekkelijkheid en bovenal zijn ver
haaltalent heeftStammel een boek
gemaakt, dat de geschapen valse he
roiek terugbrengt naar een lijn
rechte werkelijkheid. En die was ei
genlijk al heroisch genoeg....
KP.
n
