„Het is net als
mensen die een
huis willen"
Soort showroom voor de veehouder
ZATERDAG 14 FEBRUARI 1976
Bonda's proef boerderij; visitekaartje in Voorhout
LEIDEN/VOORHOUT „Een soort showroom voor geïnteres
seerde veerhouders." Zo noemt directeur W. Bonda de hyper
moderne proef boerderij, die aan de Jacoba van Beierenweg in
Voorhout is gebouwd. Een „all-in"-boerderij compleet met
klanten van Bonda's Veevoederbureau NV te laten zien, hoe
op een eigentijdse wijze de veehouderij kan worden bedreven.
meer aan de ketting, maar kunnen
vrij rondlopen. Die ligfooxen had
den we op Bellenstein niet". Er werd
dan ook ijverig gezocht naar een ge
bied in de omgeving van Leiden,
waar een nieuwe proefboerderij ge
bouwd zou kunnen worden. In Voor
luxueuze ontvangstruimten, die bedoeld is bm 6e ruim 4000 hout vlel de keuze tenslotte op een
stuk grasland met een oppervlakte
van ruim 27 hectare.
"Bellenstein" kwam tijdens een vei
ling onder de hamer en in Voorhout
werd aan een nieuw onderkomen
gebouwd. Dat is nu inmiddels al weer
geruime tijd in bedrijf. De naam:
Bonda's proefboerderij. Over de bouw
is overleg gepleegd met het con
sulentschap voor de Boerderijbouw
in Wageningen. De nieuwste snufjes
zijn in de boerderij te vinden.
Een van de nieuwtjes die op nog
maar heel weinig boerderijen wordt
toegepast is dat in de melkstal niet
gevoederd wordt. De ervaringen die
Door
Bram van Leeuwen
Bij de foto's
.Links: twee enorme voer silo's
waarin het eiwitrijke en ei-
witarme voedsel voor het vee
is opgeslagen. Linksonder: de
ruimte waar gemolken wordt.
De automatische melkinstal-
latie zorgt ervoor, dat de
melk in de glazen stolpen te
recht komt. Rechtsonder: de
stal die de grootste overkap
ping van Europa heeft.
lenstein" in Wassenaar, waar in de
loop der jaren vele duizendene bezoe
kers te gast zijn geweest. In het gas
tenboek zou ook de naam van Soe-
harto geprijkt hebben, ware het
niet dat rellen in Den Haag. een
overhaaste terugkeer naar Indone
sië noodzakelijk maakte. Een zilve
ren schaal staat als een soort ver
goeding voor het gemiste "hoge be
zoek" in Voorhout te pronk.
Directeur W. Bonda: "De ruimte, daarmee opgedaan zijn. zijn erg
die we in Wassenaar tot onze be- gunstig. Voordeel is bijvoorbeeld dat
schikking hadden was te klein ge- de koeien veel rustiger zijn
worden. Elke moderne boerderij be- ze gemolken worden en dat
schikt tegenwoordig over een lig- melkruimte weinig of geen x
boxenstal. De koeien hoeven dan niet ruimd behoeft te worden.
In d^ melkstal kunnen vele koeien
tegelijk gemolken worden met een
installatie die automatisch afslaat
wanneer de uiers bijna leeg zijn. De
melk komt met een temperatuur
van 37 graden Celcius in de grote
glazen bakken en wordt tijdens het
transport naar de koelreservoirs in
een koelbuis al in temperatuur ver
laagd tot 16 gr. Voordeel daarvan is,
dat er geen melk, dat te sterk van
temperatuur verschilt bij elkaar
komt.
De melk blijft daardoor langer vers.
Zodra de koeien gemolken zijn krij
gen ze voedsel langs de voerhekken.
Die zijn in totaal 152 meter lang
en geven iedere koe ruimschoots de
gelegneheid om voldoende voedsel
te gebruiken. De hal is trouwens
iets bijzonders: als melkstal is het
de grootste overkapping van Europa.
De bruikbare afmeting is 38 bij 38
meter, en er huizen zo rond de 250
koeien en kalveren. Voor de beluch
ting is gekozen voor een principe dat
ook in de tuinderskassen wordt toe
gepast. Met behulp van een ther
mostaat wordt de temperatuur bin
nen zo constant mogelijk gehouden.
De hal is zo gebouwd dat er hele
maal rondgereden kan worden. De
mest wordt met behulp van een
schuivende ketting naar de gierkel-
der geschoven. Directeur Bonda"We
zouden natuurlijk nooit zo gebouwd
hebben, wanneer we alleen maar
zouden "boeren". Het is voor ons te
vens een visitekaartje. Veehouders uit
het hele land komen op uitnodiging
van Bonda een dagje naar Voor
hout om er een kijkje te nemen.
Natuurlijk wordt er tijdens zo'n dag
je uit" ruime aandacht besteed aan
de wijze van voeren.
Het veevoerderbureau Bonda. met
een administratie kantoor aan de
Oude Vest in Leiden, verhandelt
namelijk bostel door het gehele land.
Dat is een bijprodukt dat vrijkomt
bij de bereiding van bier. en dat
een hoge voedingswaarde heeft. Het
bedrijf dat werd gesticht door de va- J
der van de huidige directeuren W.
en H. Bonda, herdacht dit najaar
het zestigjarig bestaan. Begonnen
werd in Oegstgeest. daarna volgde
"Bellenstein" in Wassenaar en nu
is de proefboerderij in Voorhout de
grote trots van Bonda.
I ragen over
bezuinigingen
in sociaal-
cultureel werk
LEIDEN Het CPN-gemeente-
raadshd D. Hoeven is van plan in de
eerstkomende raadsvergadering een
interpellatie te houden over de bef
zuinigingen in de sociaal-culturele
sector in Leiden. Hij gaat daarbij uit
van de brieven die B en W tot dus»
ver over dit onderwerp hebben gekref
gen van diverse instellingen, die o.
m. vinden dat er in de gemeentelij
ke begroting voor 1976 onvoldoende
gezocht is naar financiële middelen
voor het sociaal-cultureel werk. Het
raadslid wijst erop dat er behalve
over dit punt ook wel enige duide
lijkheid gewenst wordt over de voor
schotten die in de voorgaan
de jaren zijn verstrekt. Verder
brengt hij B en W in herinnering dat
er verschillende interpretaties be
staan van de brief die staatssecreta
ris Meijer van CRM in december
heeft geschreven over de acht pro-
cent verhoging van de middelen ten
behoeve van nieuw sociaal-cultureel
werk. "Het CRM-beleid. waarop de
voorstellen van de wethouder (lees:
Tesselaar red.) zijn afgestemd", al
dus Hoeven, "is financieel nadelig
vooj de toch al niet florissante situa
tie waarin het club- en buurthuis
werk in Leiden zich bevindt".
Hoeven zal tijdens zijn interpella
tie om. vragen wat de wethouder
denkt te gaan doen aan de krappe
financiële situatie van de bestaan
de huizen voor sociaal-cultureel werk
in de komende jaren nu de 8 pro
cent verhoging van CRM naar de
nieuwe huizen gaat. of de wethou
der niet samen met de instellingen
de "aan te leggen criteria" wil on
derzoeken gezien de onvergelijkbare
inzichten over het sociaal-cultureel
werk in de binnenstad en in de wij
ken en of de wethouder niet vindt
dat een eventuele verhoging van
CRM in de toekomst aan de be
staande Instellingen moet toekomen.
Ook zal het raadslid in elk geval
vragen wat de reactie van de wethou
der is op de brief van de Zeven
sprong (Leiden-Noord) van eind ja
nuari over de gereserveerde bedra
gen op de begrotingen voor 1975 en
•76.
Annie en ITim op Stadhuisplein:
LEIDEN Annie en Wim van
Putten kochten zeven maanden
geleden met geld van hun ou
ders een kleine woonwagen. Ze
betaalden er slechts drieduizend
gulden voor; de wagen was dan
ook vrij slecht. Maar de wens
van Annie en Wim ging in ver
vulling. Ze trouwden en trokken
De moeilijkheid was alleen dat
er op het regionaal woonwagen
kamp in Leiden eigenlijk geen
plaats meer was. Het kamp telde
al een flink aantal "overbezetters".
Wagens die er eigenlijk niet meer
bij konden maar waarvoor elders
geen staanplaats beschikbaar was.
En dat gaf op zichzelf al flink wat
problemen.
Annie en Wim mochten evenwel
tijdelijk gebruik maken van het
sanitair van Annie*^ zuster, die
met haar gezin een "egale" staan
plaats heeft. En zo ontstond de si
tuatie dat zes mensen waren aan
gewezen op een w.c. en een dou
che. Die door öe soms bitter koude
buitenlucht van de wagen waren
gescheiden.
Intussen staan Annie en Wim
met hun wagen alweer een maand
OP het Leidse Stadhuisplein. Ze
zijn een van de bezetters die met
hun actie uitdrukking willen ge
ven aan hun ongenoegen over de
miserabele omstandigheden van de
woonwagenbewoners. Ze willen een
staanplaats en blijven "desnoods
nog tien jaar" op het .markante
poein staan om hun doel te be
reiken. "Want", zegt Wim, "waar
moeten we anders naar toe?"
De omstandigheden op het Stad
huisplein vormen overigens niet be
paald een verbetering ten opzichte
van de situatie op het woonwagen
kamp. De bezetters halen hun wa
ter met jerrycans in het stadhuis
en doen daar ook hun behoeften.
En de brandveiligheid is inmiddels
ver te zoeken.
Zwanger
Wim, 21 jaar oud en straatma
ker van beroep, heeft in Leiden al
tijd in een normaal huis gewoond;
Op het woonwagenkamp woonde
een groot deel van zijn familie.
Vandaar fiat hij er vaak kwam en
zodoende ook Annie leerde kennen
"Bt heb van jongsaf aan altijd in
een wagen willen wonen", verklaart
Wim, "het is net zoals er mensen
zijn die een flat willen of een een
gezinswoning. Zo wilde ik een wa
gen".
Annie, 17 jaar oud, heeft haar
hele leven in een wagen gewoond.
Ze werd geboren in Beverwijk,
trok met haar ouders heel Neder
land door en belandde uiteindelijk
in Leiden, fiat ze vooral in de zo
mer nogal eens pleegt te verwisse
len voor Velsen (N-H).
Annie is sinds korte tijd zwan
ger. Haar wegen is te klein om
haar kind te kunnen huisvesten.
Daarom willen Annie en Wim leen-
bijstand hebben, om een grotere
wagen te kunnen kopen. Volgens
een landelijke regeling hebben ze
daar recht op als ze een jaar sa
menwonen.
Ofschoon de gemeente Leiden daar
onlangs nog de voorwaarde
aan verbond fiat er dan ook
een staanplaats moest zijn. Hetgeen
door staatssecretaris Meijer van
CRM deze week nog krachtig werd
tegengesproken.
De wagen van Annie en Wim is
erover willen praten dan moeten ze eerst maar eens bij
Annie (rechts) en Wim: als ze
ons komen.
een van de grootste op het Stad
huisplein. Een plein waar de on
eigenlijke parkeerders en de drui
lerige regen gisteren een trooste
loze aanblik opleverden. Een span
doek met wilde tekst hing
verwaterd over de balustrade van
het stadhuis. De kracht was eruit.
"Ik denk fiat het niet zo lang
meer zal duren", zegt Wim. "Het
wordt nou wel gauw opgelost. Maan
dagavond is hier in het stad
huis een grote vergadering.
Dan komen de hoge heren om
over ons te praten. En dan denk
ik wel dat ze ons zullen helpen".
In het andere geval is Wim stee
vast van plan op het plein te blij
ven. "Ik ben Leidenaar", zegt hij.
"En ik heb dus recht op een plaats
in Leiden. Het kan me niet sche
len waar ze ons in Leiden neerzet
ten, al is het op de Hooglandse
Kerkgracht. Als we maar een
staanplaats Krijgen
Annie en Wim houden in elk ge
val vast aan een woonwagen. Wim
omdat hij dat prefereert boven
een normale woning, Annie omdat
ze niet tegen een normale woning
kan. Zij zegt: "Ik heb altijd in
een woonwagen gewoond. Ik
weet niet beter. En ik zou niet kun
nen wennen aan een woning, ik
zou er aan kapot gaan. Als ik bij
de Ouders van Wim kom ook, dan
spring ik tegen de muren op. Ik
kan daar gewoon niet langer dan
een uur of anderhalf uur blijven en
dan moet ik gewoon weg". Ver
volgt: "Een woonwagen is heel
anders. Je kan dan trekken. Je bent
niet afhankelijk. En op zo'n kamp
is het veel gezelliger. Je hebt be
ter contact met de mensen, Je
komt veel bij elkaar op bezoek.
Dat heb je niet in een woning".
De eerste dagen van hun verblijf
op het Stadhuisplein werden Annie
en Wim nogal eens geconfronteerd
met mensen die in de bezetting
een aantasting zagen van het alge
meen maatschappelijk fatsoen. En
soms ook in de woonwagenbewo
ners zelf. Annie: "Er waren wel
mensen die langsliepen en rotop-
merkingen maakten. Maar later
kwamen er veel mensen die ons
begrepen en ons groot gelijk ge-
"Die mensen die ons uitschelden
en zo, zo van: vieze, vuile zigeu
ners. die weten nergens wat van
af. Want wij zijn geen zigeuners.
Zigeuners komen uit Hongarije.
En wij zijn ook niet vies. Als ze
er over willen praten, dan moe
ten ze eerst maar een6 bij ons ko
men. Dat hebben we met meer
mensen gehad. Die hadden er ook
niks van begrepen. Maar toen we
ze het allemaa hadden uitgelegd,
toen begrepen ze het wel".
WIM WIRTZ
