'Dramaturgie moet verband
houden met werkelijkheid'
Leo Beyers tussen de bedrijven door
...en gisteren
toegelicht
/RABfl\programma
Constantijn Huygensprijs voor dr. A. Alberts
(^y^vandaag..
/tt'BOEK
WOENSDAG 3 DECEMBER 1975
DEN HAAG De Constantijn
Huygensprijs van de Jan-Cam-
pertstichting in Den Haag is toe
gekend aan dr. A. Alberts voor
zijn gehele letterkundig werk. De
prijs bedraagt f 6.000 en wordt
19 december in het stadhuis van
Den Haag door burgemeester drs.
F. Schols uitgereikt.
Dan worden ook de andere prij
zen, elk groot f3000, uitgereikt. De
Jan-Campertprijs is voor Eddy van
Vliet voor zijn dichtbundel "Het gro
te verdriet'. De Vijverbergprijs gaat
naar Daniel Robberechts voor zijn
boek 'Praag schrijven'. Een bijzon
dere prijs is Rico Bulthuis toege
kend voor zijn boek "De dagen na
donderdag'. Miep Diekman krijgt de
Nienke-van-Hiohtumprijs voor kin
derliteratuur.
Dr. Alberts is 64 jaar, studeerde
indologie in Utrecht, promoveerde
tot doctor in de letteren en wijsbe
geerte, werkte op het ministerie
voor Koloniën en was ambtenaar
bij het binnenlands bestuur in het
voormalig Nederlands-Indië.
Van 1953 tot 1965 was hij redac
teur van de Groene Amsterdammer.
Nadien werkte hij als arbeadscon-
tractant op het bureau Nederlands
van de afdeling vertalingen van het
ministerie van Buitenlandse Zaken
in Den Haag.
Meer autobiografisch was 'De bo
men' uit 1954. Dr. Alberts was ook
redacteur van het maandblad De
Gids. In 1962 verscheen zijn 'Na
men noemen'. Stukken van zijn
hand, die sedert 1955 waren gepu
bliceerd werden dit jaar uitgegeven
in de bundel 'Haast hebben in sep
tember'. Historische werken van de
letterkundige waren oa. 'De Franse
Slag' uit 1964, dat dit jaar opnieuw
is uitgegeven onnder de titel 'Aan
Frankrijk uitgeleverd', 'Leven op de
rand' uit '74 over de geschiedenis van
Apeldoorn, de stad waar hij opgroei
de, en *De huzaren van Castricum'
uit '74. Bekendheid kreeg dr. Alberts
met de korte roman "De Vergader
zaal', die vorig jaar verscheen. Dit
jaar verscheen van hem 'In en uit
het paradijs'.
16.00
Kijkdoos (NCRV)
16.40
De trom van Pandoera (NCRV)
17.05
De reizen van Kim (NCRV)
18.15
Computerkunde, huiswerk les 31 en 32 (TELEAO)
18.45
Verkeers(p) licht (NOS)
18.55
Journaal (NOS)
19.05
Van Gewest tot Gewest (NOS)
19.50
P.P.: Boerenpartij (POL. PARTIJEN)
20.00
Een jonge man uit Passau, film (NOS)
21.55
Journaal (NOS)
21.50
Den Haag vandaag (NOS)
22.05
Studio Sport (NOS)
22.30
Panoramiek (NOS)
23.15
Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18 45
Brigadier Dog (NOS)
18.55
Journaal (NOS)
19.05
Heeft de regen een vader? (IKOR)
19.30
Kenmerk (IKOR)
20.00
Journaal (NOS)
20.25
Socutera
20.30
Het geld van geven voor leven (NCRV)
20.55
Omzien naar moigen (NCRV)
21.55
De Stranovsky zangers zingen (NCRV)
22.20
NCRV's Open Boek (NCRV)
22.55
Journaal (NOS)
23.00
Huisartsen (TELEAC)
Er is een tegenstelling. Enerzijds
bereikt de televisie veel mensen,
anderzijds is de televisie een lastig
medium voor een snelle berichtge
ving in moeilijke omstandigheden.
Dat bleek ook weer door het
gebeuren in Bellen. De actualitei
tenrubriek Hier en Nu van de
NCRV deed al het mogelijke. Alle
beschikbare autoriteiten werden voor
de microfoon of telefoon gehaald, de
schaarse informatie per draad
doorgegeven. Dat was, de handicap
van het medium in aanmerking
genomen, knap werk. Het NCRV-
team was druk in de weer met het
vullen van twee extra uitzendingen
plus de geplande aflevering, zodat
voor een gedegen chronologisch
overzicht geen tijd overbleef wat
soms vreemde effecten opleverde:
Ineens hoor Je verslaggever Gijs
Brantsma melden dat er wellicht
een bliksemactie aanstaande is.
maar dat was een achterhaald
sfeerverslag uit de middag.
Het zou misschien niet zo gek zijn
als de televisie-actualiteitenrubrie
ken. in navolging van de justitie,
met een draaiboek voor dergelijke
gebeurtenissen kwamen, zodat bij
voorbeeld een kanaal de totale
berichtgeving verzorgt, waarbij de
feitelijke gegevens die los komen
wezenlijk gescheiden worden van
interpretaties, gissingen, sfeerteke
ningen, waarnaast ook plaats is voor
nuttige deskundigenpraat, 't Is maar
een tip.
Zestien hits heeft de Nederlandse
popgroep The George Baker-selec
tion op het conto, dat is niet mis.
Nog nooit echter viel de groep een
fel begeerde tv-special ten deel.
Maar aangezien ook bij George
Baker alleen de populariteit telt,
kon dat TV-programma niet uitblij
ven. Als The George Baker-selection
een fenomeen is waar de popspecia
listen weinig meer over kunnen
vertellen dan dat er sprake is van
„een succesformule" dan moet de
tv-show toch wel minstens een
evenement genoemd worden. Rare
programma's. Hilversum heeft er de
succesformule nog niet voor gevon
den. Dit geval was een mixture van
allerlei formules.
Zo mocht de heer Baker een
jeugdherinnering vertellen, maar
werd niet onthuld of er een
mevrouw Baker bestaat, of er kleine
Bakertjes rondlopen etc. Ook zong
de groep enige nummers, die
kennelijk waren opgenomen in een
ruimte zo groot als een badkamer.
Op de heer Baker werd beurtelings
blauw, paars en groen licht
geworpen, 2odat hij er erg ziek
uitzag.
Nu kunt u zich terecht afvragen of
zo'n onbeduidend programmaatje wel
zo veel woorden waard is. Nee,
eigenlijk niet. Maar het verschijnsel
wel. Het verschijnsel dat er geen
enkele poging wordt ondernomen
een enigszins doordacht of gefun
deerd, doelgericht of verhelderend
programma te maken. Het was geen
spetterende show, het was geen
indringend portret, het was geen
poging tot een onderzoek, het was
helemaal niets. En zo gaat dat nou
steeds. Zo kan de uitvinder van
de televisie het nooit bedoeld
hebben.
Geheel in tegenstelling tot boven
staande kritiek was de maandelijkse
aflevering van „Het Heilige Vuur"
waarin de persoon van architect/-
graficus Wijdeveld (90) werd
belicht. Wijdeveld, die al heel jong
een stempel drukte op de architec
tuur in ons land, bleek een
voortreffelijk causeur. Het werd een
programma zoals de uitvinder van
de televisie het wel bedoeld zal
hebben.
+De NCRV-tv zendt vanavond om 20.30 uur via Nederland 11
de standpunten over de verdeling van de gelden, binnenge
komen via de actie "Geven voor leven", nader uiteen. Zowel
de organisatoren van het NCRV-jubileumprogramma als ver
tegenwoordigers van het Koningin Wilhelmina Fonds, onder
wie de directeur dr. Meinsma, geven hun mening.
Het totaalbedrag voor deze actie bedroeg bijna zeventig mil
joen. Eén van de oorzaken, dat niet eerder bekend kon wor
den gemaakt wat er met al dit geld ging gebeuren tenslotte
speelde "Geven voor leven" zich op 29 november 1974 a/
noemt actievoerder Johan Bodegraven het meerbedrag dat
de actie opleverde. Voor 46 miljoen was een schetsmatig plan;
voor 70 miljoen gulden niet. Eind vorige maand kon het be
stuur van het Koningin Wilhelmina Fonds pas definitief een
besluit nemen. Johan Bodegraven: "We kunnen er zeker van
zijn, dat in het eerste kwartaal 1976 de verwerkelijking van
"de droom van drie mannen" een begin krijgt." De droom:
kinderen van kanker te genezen.
"Een jongeman uit Passau" is een documentair tv-spel van
Georg Stefan Trolier over het leven van Hitler in de periode
19031914. De NOS zendt dit spel vanavond om 20.00 uur
via Nederland I uit. De film begint in Hitiers geboorteplaats
Braunau (1889), volgt het spoor naar Passau. waarheen zijn
vader werd overgeplaatst (1892), en eindigt met Hitiers
jeugd in Linz, waar de familie tot de gegoede inwoners van
een voordorp behoorde.
Kon. Lucht-
g. 19.00 Arturo Toscanini dirigeert
populaire klassieken. 19.30 Theologi
sche etherleergang. TROS: 20.00 Eight
o'clock special. 21.15 (S) Specialitei
ten a la carte. 22.30 Nieuws. 22.40 Akt.
23.00 (S) Coulissen. 23.55-24.00 Nws.
Hilversum II
18.00 Nieuws. 18.11 Dingen van de da.g
PP: 18.20 Uitz BP VARA
bezit. 19.50 Den Haag vandaag. 20.00 gei
Nieuws. 20.05 (S) Woensdagavond
stonm.a^EO 22.40 (S) Woord6 der^v
held. 22.55 Klankbord. 23.05 (S) 1
ludium. 23.56-24.00 Nieuws.
Hilversum III
NOS: 18.30 De vakaturebank.
(S) Joost mag niet eten 19.02 (S) I
woord. 7.08 (S) Preludium. 7.30 Nws.
7.4MS) Akt. 7.55 (S) ^Aangestipt. 8.00
af. 8.30 Nieuws. 8.36 Gymn. voor de
hulsvrouw. 8.45 (S) Podium. 9.45 (S)
Onder de hoogtezon. 10.30 Nieuws 10.33
(S) Orkestpalet. 12jOO (S) Bel Oanto.
12.26 Meded. voc
12.30 Nieuws. 12.
dagpauzedienst. 13.15 '(S) Lichte
twaalf,
ïi.oo Beursplein o. 12.30 (S)
Sportrevue. 12.54 Land en tuinbouw.
Rock
(S)
Nieuws. 13.11Radiolou
3.25 (S) Alert. 13.55 (S) Klass. p
1.10 In de wetenschap c
l 22 35 Paardenkeors.
(S) De Meurders
B.02-7.00 (S) Drie op Je boterham.
DONDERDAG 4 DECEMBER
14.30 (S)
(S) Aspecten. 16.00 I
diojournaal. 16.05 (S) Gebakken
(S) Mobiel. 17.55 Meded.
Hilversum III
je botert
TROS:
Pep
1.03 (S)
NCRV: 7.00 Nieuws. 7.02 Het levende takt. 16.03 (S) De Hitmeesters.
ALLESOVERJEUGDSCHOOLKOOK-
KUNSTSPELSPORTPLANTPLAKDIER
DOENBLOEMBOOTREISRUSTSTAD
LANDGROENGRUT EN NOG VEEL
MEER BIJ:
Nu speciale aanbiedingen.
Haal een catalogus!
Pieterskerk choorsteeg 14, leiden
"Ik vraag me voortdurend af, in hoeverre ben je solidair
met werkelijke mensen. Je wordt zo gauw in een vakje gestopt
van verheerlijking of verguizing en als je dan zoals ik vijf jaar
lang werkt zonder vakantie te nemen, dan ontstaat het gevaar
dat je je daaraan gaat conformeren of dat je überhaupt op
houdt te denken. Dat gevoel heb ik wanneer ik zoals laatst
twaalf uur lang aan een stuk door heb gewerkt, naar Limburg
rijden, spelen en weer terug naar Den Haag. Dan kom ik thuis,
zet de radio aan en hoor berichten over Spanje en Portugal.
Als ik me daarvoor afsluit' wat doe ik dan nog? Toneelspelen,
jawel, maar wie ligt daar wakker van."
De vraag is alleen, krijgt de acteur
in het huidige toneelbestel de kans
zich als zodanig op te stellen? Leo
Beyers belicht dat aspect van
verschillende kanten tegen de
achtergrond van wat de al dan niet
kritische buitenwereld van de acteur
denkt. In dramatechnische zin: „De
acteur is meestal gebonden aan de
instructies van dte regisseur. Hij kan
niet tonen wat hij weet. Zijn werk
is vaak niet meer dan het aanleren
van kunstjes. Wat ontbreekt is het
autonoom leren herkennen wat je
voelt. Daarvoor moet Je heel wat
schroom overwinnen. Als je je durft
bloot te geven moet je sterk in j»a
schoenen staan, Maar het is wel een
vereiste, want theater is een
gemeenschapskunst. Toneelspelen is
niet nadoen, verdacht veel lijken op,
maar vanuit jezelf gestalte geven
aan een rol. Dat is wat ik in vele
kritieken mis, die ik overigens
allemaal lees. Ik mis de veronder
stelling dat een acteur ook nadenkt
over wat hij doet."
Maar komt de acteur dan niet in
conflict met de schrijver?" „De
schrijver hoeft niet altijd gelijk te
hebben. Hij levert voor zestig
procent het materiaal en daarmee
ga je aan de slag. Ik kan met mijn
autonomiteit en mijn kennis datge
ne aan die rol toevoegen wat in mij
doorklinkt. En dat kan in tegen
spraak zijn m'3t het begrip matige
inhoud. Het is een kwestie van
architectuur. Theater maken is
leven met de werkelijkheid van 1975.
Maar dat betekent ook dat Je bezig
bent met die werkelijkheid. Niet de
werkelijkheid van het dogmatisme.
Ik weiger ieder dogmatisme, want
het maakt de mensen dom. Daarom
ben ik ook weggegaan als directeur
van de Nieuwe Komedie."
Leo Beyers noemt „Klaverweide" een
ideaal voorbeeld van dialectiek in
persoonlijke en maatschappelijke
verhoudingen". „Dankzij Herman
Fortuin, een kei van een man, wordt
in dat opzicht zinnig gewerkt en
niet dogmatisch. In tegenstelling tot
de mentaliteit die bijvoorbeeld bij
het subsidietoneel heerst bestaat er
bij de televisie geen vooringenomen
heid. Bij dit Jonge medium wordt de
structuur van interdisciplinaire sa
menwerking bewust nagestreefd. Het
is daarom niet toevallig dat ik me
zo voor televisie interesseer. Het
gesubsidieerde toneel is altijd bang
om iets te verliezen. De sociale
Leo Beyers: toneelspelen is een gemeenschapskunst.
bescherming van de acteur is zijn
frustratie. Je gaat Wel nadenken als
Je pensioen aan een zijden draad
hangt. Wat dat betreft ben ik een
artistieke statenloze. Ik heb geen
WW, niets. Daarom ga ik ook niet
op vakantie. Ik ben nu 42 jaar.
Veertig jaar lang heb ik niets
betekend, nu wil ik blijven werken,
doorgaan met datgene wat ik
bereikt heb."
THEOLOGIE
Terung naar het dogmatische denken.
Leo Beyers verwerpt het opnieuw.
„Je ziet het toch ook gebeuren in de
theologie. Men zegt dat de
godsdienst kapot gaat. Dat is waar,
maar niet het religieuze gevoel. Die
ontwikkeling heeft de actie Tomaat
bij het toneel nooit kunn'en
bereiken. Als het zo moet gebeuren
sta je niet sterk in je schoenen.
Wat nu gebeurt is het restaureren
van het oude instituut. Verder gaan
we in dit monumenten jaar niet.
Maar als je met collega's over
„Klaverweide" praat dan vinden ze
dat niks. Het beantwoordt niet aan
de idolatrie he. Je moet toch
acteren om in de krant te staan he?
Nou als het daar om gaat, dan heb
ik het wel gehaald. Zoals ik al zei,
ik lees alle kritieken. Dan moet ik
wel eens lachen. Volgens sommigen
ben ik in de rol van Cuperus een
mystieke priester en anderen zeggen
dat ik in Klaverweide een behou
dende klootzak ben. In beide
gevallen wordt er gedacht dat ik
zaagsel in mijn hersens heb, dat is
toch projectie."
Nog even de dogmatiek. Wordt zij
teveel geschraagd door de intoleran
tie zowel van rechts als van links?
„Ach, het is wel begrijpelijk. De
dominees en pastoors moeten toch
ergens heen, zij zijn opgevoed met
de cornflakes van Marx. Ze kunnen
die in de kerk niet meer kwijt. Toch
is Nederland voor mij een goed
werkklimaat. Ik heb voor dit volk de
grootste waardering. Ik kan me
solidair met haar verklaren". U bent
gelukkig."
„Ik leef zoals de seizoenen zich
manifesteren. Zomer, herfst, winter,
lente. Ik ben als acteur een
bevoorrecht mens omdat ik mij in
allerlei mensentypen kan uitdruk
ken. Ook wat mijn loopbaan betreft
ben ik door de mazen van het bestel
heen geglipt. Ik heb mij autonoom
kunnen vormen. Ik heb mijn eigen
tijd van zeer nabij beleefd. Ik h'ab
leren omgaan met mijn eigen
gevoelens. Dat mis ik in de
pedagogie. Ik zou bijna willen
zeggen dat muzikale element. Ook
taal en toneel zijn duidelijk aan
muziek verwant. Taal is een
melodie. Dat mis ik in de pop. Pop
wordt niet ontwikkeld maar wel
geconsumeerd".
Leo Beyers is van mening dat
vanuit de interdisciplinaire samen
werking meer geld beschikbaar zou
moeten zijn voor schrijvers, om hen
in de gelegenheid te stellen meer te
communiceren. Volgens hem heeft
Nederland voldoende schrijverstalent
voorhanden. „Zo'n klein land heeft
niet minder dan vijftien multi-na
tionals opgebouwd. Dat niveau moet
ook bereikt kunnen worden in de
drama-literatuur. Het is ook een
noodzaak. Want een volk zonder
cultuur is een volk zonder ziel.
De filosofie van „Erst das Pressen,
dann die Moral" moeten we
vergeten. Ik pleit voor eerst die
Sinne dan de politiek. Want daaruit
komt het politieke d'enken voort.
Dat is geen rationeel maar een
psychosomatisch proces, dat veroor
zaakt wordt door fysieke impulsen."
Leo Beyers vertelt hoe hij bij de
Nieuwe Komedie een psycholoog,
n socioloog, een
en bewegingspe
dagoge had aangesteld als uitvloeisel
van een interdisciplinaire aanpak.
„Maar dat wilde het gezelschap niet.
Men wilde een God. Niet vanuit
zichzelf denken maar over vijf jaar
een groot acteur zijn."
POPULARITEIT
Houdt u van populair zijn?
„Ik weet niet wat ik er mee moet
doen. Populariteit is de ergste vorm
van anonimiteit. Je wordt een soort
Hitier. Daarom laat ik me ook niet
uitnodigen om een carnavalsoptocht
te openen of op bezoek te gaan bij
eenfamilie in het kostuum van „De
Kruik". Daar kun je ook uit afleiden
hoe er over een acteur wordt
Is het hebben van zoveel werk geen
ernstige belasting? „Het is een
opgave om er orde in te brengen. Ik
ben ook twe-a jaar ziek geweest, door
de onevenwichtige manier van mens
worden. Ik moest persoonlijk en
maatschappelijk heel wat inhalen.
En dan verlies je Je zin voor
Waarom heeft België zoveel voor
maatgevoel."
etreffelijke acteurs, die in vele
gevallen ook het Nederlandse toneel
hebben beïnvloed?
„Een onderdrukt volk dat zoekt
naar een uitlaatklep. Een vorm
zoeken om er onderuit te komen.
Kijk maar naar de Surinamers. Die
kunnen ook dingen die wij niet
kunnen. De manier van. elkaar
begroeten bijvoorbeeld, de manier
van lachen, dat is zo schitterend.
Een authenticiteit waar je u tegen
tegt. Een kinderlijke manier van
voelen."
Zoals Leo Beyers dat kan. Maar wel
tegen een achtergrond van eruditie
en betrokkenheid bij het leven.
PAUL VAN BECKUM
DUITSE TV
Leo Beyers zfólf. Dat moet Wel, want
Wie kan zo geëmotioneerd over zijn
vak praten zonder er ook 's nachts
nog mee bezig te zijn? Vooral niet
wanneer het programma zo afgela
den vol is? De rol van de dirigent
in „De koperen tuin", de creatie van
aannemer Kuipers in de serie
„Klaverweide", die straks we'er gaat
draaien en de hoofdrol in de vrije
produktie „Thuis" van Hugo Claus.
Maar wakker liggen over toneel
betekent voor Leo Beyers ook
maatschappelijk betrokken zijn, het
leven doorgronden buiten de
schouwburg en de studio om.
Daarom zegt hij: „Dialectisch
ontwikkeld worden is ook een zaak
van de dramaturgie. Het toneelman
nu is te weinig interdisciplinair, te
weinig een école permanente".
Plaats van handeling: een keurig,
traditioneel Haags restaurant. Bul
derend lachen in deze sfeer is niet
gebruikelijk. Men zal er geen
aanstoot aan nemen, maar men
schrikt wel op. Leo Beyers lacht
soms bulderend en dan houden de
kelners even de pas in. Beyers is
een volbloed Belg, zangerig in taal,
heftig in gebaar. Een forse brede
man met dikke handen die zijn
afkomst verraden. „Tot mijn vieren
twintigste ben ik slager geweest. Ik
kwam in contact met theater en zei
het slagersvak vaarwel. Maar ik ben
g'een acteur geworden om het
acteur-zijn. Ik heb altijd gezocht
naar een middel oin mij bezig te
kunnen houden met de taal, maar
nog meer om te kunnen communice
ren. In dat opzicht kan drama meer
toereikend zijn dan iets anders. Het
kan een bijdrage leveren aan
intermenselijke verhoudingen."
xsterdamse stadhuis is gistermiddag het huwelijk
tussen Pleuni Touw en Hugo Metsers. Op de foto
acteursechtpaar tijdens de huwelijksvoltrekking.
