Televisieserie over intolerantie Hollands m een huisgezin Bezoekuur': Mulisch' kijk op het sterven Toneeltalent(en) in 'Hoogste verdieping' „MET GOED FATSOEN" Rusland in Leiden TVmgrgeh\ Japanse aquarellen TGP= h Philips Hoogtezon zorgt o.a. vooreen zomerse kleur in de winter Töëgéliöfrt RADIOPROGRAMMA DONDERDAG 20 NOVEMBER Amsterdam Centrum met zijn Bellevuetheater zo dicht het Leidse- plein genaderd, het kon niet anders of het gezelschap en Harry Mulisch moesten elkaar op een gegeven moment wel diep in de ogen zien. De romancier komt slechts met grote tussenpozen aan theater toe en dat moet men wel betreuren, waar de routine in het schrijven voor theater meestentijds de kwali teit bepaalt. Misschien dat de recente opleving in' de Nederlandse toneelschrijfkunst ook Mulisch ac tiever zal maken. Gisteren ging bij Centrum elk geval van hem „Bezoekuur", „een heidens requiem voor dierbare en ondierbare doden" en men leerde de auteur weer eens van een heel andere kant kennen dan in vroeger werk. Het sterven, dat hem onder meer al eens in „Voer voor psychologen" had bezig gehouden, laat hij ditmaal zien in een ziekenhuiskamer, waar drie smalle bedden staan opgesteld. Wie bij het raam komt te liggen is ten dode opgeschreven, zo is het systeem. Wat Mulisch met een opschuifsys- teem horizontaal regelt, bewerkstel ligde Dimo Buzzati in „Un oaso clinoco" verticaal. In een realistische sfeer ziet men achtereenvolgens drie patiënten soms heel levendig binnen gekomen, de laatste adem uitblazen. Nog illustratiever in „Bezoekuur" is het gedrag van de bezoekers, die of gelaten zwijgzaam dan wel in volledig ongeloof over het onvermij delijke reageren. Sterker, hij toont hoe de niet rechtstreeks betrokkenen aan de dood geen boodschap willen hebben, zelfs niiet als zij maar een bed verder aanschoven. Op dat gedrag heeft Mulisch zich kennelijk vooral willen richten. Hij voegt wat tussenmonologen in, varieert de toon tussen realisme, magie en groteske humor in de losse exempelen. Hij schreef goed speel bare dialogen en waar in de toch wat statisch blijvende opzet de literator in hem teveel de overhand kreeg kwam regisseur Lodewijk de Boer te hulp, die de dood een magische begeestering inblies met actieve spelregie, kleurige attributen en een cynische boemanbizarheid, die vooral uit zijn moderne muzikale illustraties de angst voor het onbekende op een welhaast gonzen de manier hoorbaar maakte. Het Theo de Groot en Egbert van Paridon in „Bezoekuur". dekor (van Frank Raven) zorgde het première-publiek zal dan ook buigendheid daarbij voor een opmerkelijke apotheose. Hoewel „Bezoekuur" wat dramatische beweging ontbeerde is het een acceptabel eigentalig stuk, het thema dan de kwaliteit Onno Molenkamp en Ad van van Mulisch prestatie hebben Kempen speelden heel herkenbare gegolden. stervelingen bij een reeks andere bekwame spelprestaties. op het toneel heeft Elisabeth Hoytink vertolkte heel gebracht. De berustende reactie consequent de ongenaakbare PIET RUIVENKAMP 'Klaarkomen is praten met God'. stellen, dat de figuur van Theo Hugo Metsers uitte deze kreet gisteravond m het LAK-theater in Leiden. Maar hij had het zelf niet bedacht. Dat had Manuel van Loggem Voor hem gedaan, die het spel "Hoogste Verdieping' ter interprelatie aan theater Tar- dieu had aangeboden. In deze kolommen heb ik bij herhaling betoogd, dat het spel van zowel Ad Fernhout als van Ellen Röhr- man mij nauwelijks kon boeien. 'Echo's was daar een sprekend voorbeeld van. Het deed mij daarom deugd, dat Ad Fernhout en Ellen Röhrman zich in dit stuk hadden verzekerd van de artistieke medewerking van Elisa beth Versluys en de eerder ge noemde Hugo Metsers.Elisabeth Versluys, die ik persoonlijk een goed actrice vind, bleek toch niet bij elke schouwburgbezoeker even tijdloos te zijn overgekomen. In de pauze van 'Hoogste yerdieping' konden wat genuanceerde opmer kingen over haar spel vernomen worden. Zij zou niet 'hoerig' ge noeg zijn en zou bij de ontdek king van de 'moeder-zoon-relatie' niet nadrukkelijk genoeg haar zwangerschap verdedigd hebben. Ik maak even melding van deze kritiek, maar wil tegelijkertijd mijn bewondering voor haar spel niet verhelen. De rol van 'Joke' was zonder enige twijfel de moei lijkste rol, die maar weinig onder steuning vond in de rollen van Theo (Hugo Metsers) Eddie (Ad Fernhout) en Kora (Ellen Röhr man). Elisabeth Versluys heeft talent. Zo eenvoudig ligt dat Hugo Metsers lijkt in zijn spel enigszins ongrijpbaar. Men kan wat vage, moeilijk te trace ren persoon, is, maar daaarmee is zijn verhouding tot de andere spelers niet verklaard. Metsers, die 'treiterend aardig' kan zijn tegenover Joke en zelfs tegenover Kora, wanneer de laatste haar wulpse rondingen niet in dienst van de kerk wil stellen, heeft zich geïdentificeerd met de persoon v. Theo. Deze handelaar in tweede-hands auto's, die me deed denken aan zijn 'Frank-creatie' in de film 'Frank en Eva' is gewoon een schoft. Kora, de maatschap pelijk werkster zegt: 'Een stuk vuilnisbakkengod, die vergeten is buitengezet te worden, toen het vuilnis bij de stoep werd gezet'. Zo kan men zijn gedachten ook formuleren. Ad Fernhout tenslot te (Ellen Röhrman heeft me ook ditmaal niet kunnen imponeren) beantwoordde nu aan de verwach tingen, die bij 'Echo's' sluimerend onder de oppervlakte verborgen leken te blijven. Fernhout lijkt zich aan het spel van Elisabeth en Hugo op te trekken. Vooral in de agressieve dialogen met Hu- go bereikt Ad geniale hoogten Dat moet toch even gezegd. Want om regisseur Jaak Vissenaken al le eer te laten lijkt me niet ge heel terecht. Vissenaken heeft dui delijk zijn inbreng in het uitein delijke resultaat gehad, maar kan nauwelijks verantwoord worden gesteld voor het goede spel van Fernhout. Dat deed Fernhout zelf. Het is verheugend deze bevesti ging van talent te onderkennen. Al heeft het wel lang geduurd. A.C. KOEKEBAKKER JR „Met alles wat die man zegt, daar is de KRO het volledig mi Richard Schoonhoven, KRO-tv, heeft het Dijk. Jan van Dijk, e( racistische huichelaar nist, is de hoofdpersoon in de speciaal door Johnny Speight voor de jubilerende KRO geschreven zesdelige serie „Met goed fatsoen",, of wel een kijkje in een zeer intolerant Hollands huishouden waar dankzij pa-lief het anti-semitisme hoogtij Zijn het bij „All in the family", ook een geesteskind van de Engelse schrijver Speight, de negers die het moeten ontgelden, in „Met goed fatsoen" koos Speight de Joden als de underdog. Want, Speight vond, na enkele bezoeken aan Nederland te hebben gebracht, dat die zogenaam de Hollandse tolerantie bar tegen viel. Regisseur en vertaler van het geheel Berend Boudewijn: „Bewust nooit wat de uitkomst heeft -Speight de Surinamers niet als underdog gekozen. Dat was een open deur intrappen. Hij zocht het meer ondergronds. Iets waar men zichzelf op beroemt: die gevoelens bestaan hier niet, daar sluiten we onze ogen voor." verschillende zegd en geïnterpreteerd. is. Vandaar dat we hebben gezegd: we nemen ze op en bekijken hoe het overkomt." De einduitkomst is voor de KRO geen probleem. Richard Schoonho- waarschijnlijk onbewust discri- De manier, waarop Speight afleveringen van elk dertig de Hollandse familie Doorsnee neerzette, roept erg sterke vergelij- Jan kingen op met „All in the family Dat gebeurde bewust. minerend eigenlijk „Na schieten." Aan Rijk de Gooy n Dijk gestalte te geven. Na n van de zes afleveringen (in •toning) blijkt vooral dat De LEIDEN Boodschappen doen de in de Br eestraat zal zek'ar uw blik getrokken - worden naar de etalage van de juwelier-antiquair Driessen- Van Duyn. In die etalage staan lak werkdoosjes en andere beschilderde voorwerpen uit Rusland opgesteld. Heeft U die bekeken, dan loont het alleszins de moeite om naar bin nen te stappen, want daar is moer. U zult dan een voor Nederland unie-, ke expositie zien van dit Russische handwerk. De pronkstukjes zijn hier de doos jes uit Palekh, waar wereldbe roemde ikononschilders met een vos- sefcaar in hun vinger de taferelen ragfijn weten te schilderen. Het is 'n kunst die van geslacht op geslacht is overgedragen en die vroegor naast het schilderen van ikonen be dreven werd. Nu er eigenlijk geen ikonen meer in Rusland gemaakt worden, is het vooral in deze doos jes dat de oude schildertechniek voortleeft. Voor de voorstellingen put men voornamelijk uit de hon derden Russische sprookjes en sa gen, die zulke kleurrijke taferelen op leveren. Berend Boudewijn: „Speight ge bruikt het liefst de meest populaire vorm om iets te beweren. Hij benut voor tv niet alleen het behang, zoals velen, maar ook de dingen die op •den ge- Wim Kouwenhoven en Wiesje Bouwmeester als de buren Rosen blatt en Annie de Lange en Maroesja Lacunes als respectievelijk moeder Hetty en dochter Mar ja zorgen verder voor goed, uitstekend in enkele gevallen, tegengas. He-t verhaal is simpel; maar knap uitgewerkt. Pa Van Dijk heeft de schurft aan Joden, noemt ze de ene ood willen keer katholieken en de andere keer socialisten Zijn anti-semitisme de taak die smelt als sneeuw voor de zon, wanneer hij erachter komt dat dochterlief vrijt met een financieel draagkrachtige Joodse jongen. dat Dijk Gooy er gro duidelijk enige moeite met het vele echter uitgehuwelijkt te zijn zijn rol heeft moeten Pa Van Dijk gaat zelfs ods wil worden. spe kreet werk DUITSE TV DONDERDAG 20 NOVEMBER Duitsland I 17.55-18.00 Journaal (Reg. progr; Dlskussieprogr. 18.30 Akt. 18.45 Za 19.59 Progr-overz. WDR: 8.05 1.50 Sesamstra 18.05 Arse 18.40 Akt. 19.20 Ars< volg). 20.00 Journaal en 20.15 Diskussieprogramm lombo misdaadserie 22. 23.00-23.20 Journaal, kommentaai weerbericht. 18.20 Berlin-0.00 1 e. 19.00 Journaal. 19.30 Mi 21.00 Journaal. 21.15 Kon- .00 Tue recht und Scheue '-spel. 23.05 Journaal. Nederland I 18.15 Duits (TELEAC) 18 45 Kort weg (NOS). 18.55 Journaal' (NOS). 19.05 Circusprog-ramma (KRO). 19.55 De Van Spevk Show (KRO). 21.35 Jour naal (NÓS)21.50 De Van Speyk Show (KRO). 22.25 Alg. Loterij Ned. (KRO). (IKOR). 23.55 Journaal (NOS). Nederland II 18.45 Brigadier Dog (NOS). Magazine AVRO panorama (AVRO) 23.25 Den Haag vandaag (NOS). 23.40 Journaal (NOS). Technisch gezien zijn deze kunst werkjes ook bijzonder. De doosjes worden van papier-maché gemaakt en gebakken bij een temperatuur van meer dan 500 graden, waardoor het materiaal harder dan hout wordt. Dan wordt de donkere on dergrond. opgebracht met cte voor stelling, en vervolgens wordt het ge heel gelakt, geschuurd, gelakt, ge schuurd, vaak meer dan tienmaal, tot de vereiste glans en duurzaam heid verkregen is. Ook is 'er ander Russisch schilder werk te zien: theebladen, de beroem de houten lepels en bekers, de poppen in een pop, en aardewerk. Alles is te koop. Al vanaf enige luttele gul dens tot vele honderden toe. Daarbij moet m'en dan bedenken dat de Palekh-doosjes, die alle gesigneerd en geregistreerd zijn, natuurlijk niet Berend Boudewijn: „In het script 17.40 goedkoop kunnen zijn, maar wel hun rijn enkele vloeken doorgehaald. 24.00 geld waard zijn. Verder is er in deel één passage van Te zien bij juwelier-anitquair n zestig seconden weggevallen en Driessen-van Duyn, Breestraat 89, in deel zes acht seconden. Deze Leiden, tot en met 26 november op wijzigingen zijn al aangebracht nog de koopdagen 'en -avond. voor iemand' de serie had gezien ELISABETH LABOUCHERE Kijk, een zin kan op tien (9.30-10.40 Lupin, tv- dat behang horen. Speight kreeg m°nd heeft van de KRO een volledige vrije op- Gooyer dracht. In eerste instantie wilde hij de serie ophangen aan twee zwervers. Dat bleek onmogelijk omdat alles op film moest worden opgenomen en Speight voor elke aflevering naar Nederland had moeten komen. Die gelijkenis met All in the Family is voor hem echter geen probleem. Hij is zo, hij schrijft zo." Ook al is de kijker door „All in the family" het een en ander gewend, toch heeft de KRO rekening meegehouden dat „Met goed fatsoen", dichterbij ons bed en directer door het gebruik van onze moerstaal, op menig kijkerszieltje kan trappen. De serie, die in eerste instantie nog voor dit jaar stond geprogrammeerd is» nu verschoven naar 7 januari en komt dan in een wekelijkse frequentie op het. scherm. De KRO-leiding bekeek de serie evenals vertegenwoordigers van di verse Joodse instanties in ons land. ,Met goed fatsoen." kon door de beugel. Is er veel geschrapt? Speight hem daaru meer in zij: onsympathieke creatie, mede door dat de, dialogen sterker worden ei het verhaal meer „body" krijgt. in de een Arabische olieprinses dan valt groeit Van Dijk weer terug in de ploerterigheid, waarmee hij de eerste afleveringen de huiskamer binnenkomt. YVONNE PARRE LEIDEN Voor de aankoop van een collectie Japanse aquarellen uit bewust het begin van de negentiende eeuw, heeft het Prins Bernhard Fonds aan het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie in Leiden een subsidie ver leend van f 15.000, De collectie bestaat uit een aantal bundels grote vellen - totaal hon derd - geschept oud-Hollands papier, waarop door een onbekende Japanse kunstenaar een groot aantal Japan se dieren, planten en vruchten zijn geschilderd. De verzameling houdt verband met de samenstelling van de Fauna Ja- ponica door P.F. von Siebola en H. Burger, in dienst van het gouverne ment van Nederlands Oost-Indië en in het begin van de vorige eeTiw werk- ADVERTENTIE PHILIPS 1(1) That's the way I like it K.C. and Sunshineband 2 2) Dansez maintenant, Dave 3 4.) Als de dag van toen, Rein- hard Mey 6) Everything's the same, Billy Swa 5 (11) Sel. 7 (14) Do it anyway you want, it, People's Choice 8 8) Sjakie van de Hoek, Connie Vandenbos 9 5) Can't give you anything (but my love), Sty lis tics 10 (17) I can see the sun in late de cember, Lucifer 11 9) Thanks for the love, Earth 28 I'n and Fire 12 (23) Lady bump Penny McLean 30 (16) In Hamburg, Zangere 13 (12) M'n beste vriendin, Mieke der Naam i fire, Jim Gilstrap NEDERLAND I Chemie, les 9 (herh.) (TELEAC) Toeristische tips (NOS) Journaal (NOS) EO-kindcrkrant (EO) Japanse apen, dierenfilm (EO) Nader bekeken (EO) KGB: de Russische Geheime Dienst (EO) Journaal (NOS) IvGB, vervolg (EO) Tenslotte (EO) Journaal (NOS) NEDERLAND II Brigadier Dog (NOS) Journaal (NOS) Guyana AVaterland (VARA) Oorlogswinter (VARA) Journaal (NOS) Achter het nieuws (VARA) De Palissers (VARA) Koning Klant (VARA) Man over de vloer (VARA) Achter het nieuws (VARA) Gedicht (VARA) Den Haag vandaag (NOS) Journaal (NOS) De EO-televisie vraagt vanavond aandacht voor de K.G.B., de Russische geheime dienst. De KGB is het Comité voor de Staatsveiligheid. Zij werkt zoioel binnen de grenzen als ook daarbuiten. Het is een combinatie van de CIA en de FBI. Het is 's werelds grootste en meest sinistere organisatiewijdver takt en diep doorgedrongen in alle geledingen van het leven in de Sowjet Unie. Ontelbare religieuze en politieke gevangenen zijn het resul taat van hun jacht op alles wat als „staatsgevaarlijk" wordt bestempeld. Voor zijn 90 minuten durende documentaire heeft regisseur Mische Scorer zelf van Russische afkomstde hele wereld afgereisd. Gedurende negen maanden verzamelde hij tal van feiten over de KGB en sprak hij met mensen die hun per soonlijke ervaringen met de KGB verteldenvooral naar het Westen uitgeweken Russen, onder wie verscheidene ex-KGB- off icier en. De film bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een histo risch overzicht en laat zien hoe de KGB kon uitgroeien tot de geweldige machine zoo.ls hij nu is. Deel twee toont de ma nier van werken, de methoden tegen politieke en religieuze tegenstanders zoals geweldpleging bij de ondervragingeen zame opsluitingopsluiting in psychiatrische inrichtingen en dwangarbeid in een van de vele werkkampen. Het aantal slachtoffers is niet bekend. Maar volgens regisseur Mischa Scorer moet het aatal mensen dat lijdt onder de terreur van de KGB gigantisch zijn. Voigend jaar bestaan de Verenigde Staten van Amerika tweehonderd jaar. Dat gaat uiteraard gepaard met veel feestgedruisoptochten, verkleedpartijen, barbecues en ge zwaai met talloze vlaggetjes. Dit jubileum leek de VPRO een passende aanleiding om weer eens wat aandacht aan Amerika te besteden. Dat gebeurt op dezelfde station .rop het Midden-Oosten is behandeld, name lijk via een cyclus van zes weken, beginnend met een zogenaamde thema-avond, die geheel in het teken staat van de Verenigde Staten. In een interview noemde VPRO's Leo Kool het „verdrietig" dat in verband met geldgebrek (ook Sjef van Oekel wordt daarvan het slachtoffer) slechts één zelfgemaakte programma in deze serie te zien zal zijn. De rest is aangekocht in het buitenland. Maar er is geen enkele reden om „verdrietig" te zijn, wanneer de nog uit te zenden programma's van de zelfde kwaliteit zijn als wat gisteren werd vertoond. Deze Amerika-avond bestond uit twee delen: eerst een film over het wegens spionage in 1953 ter dood gebrachte echtpaar Rosenberg, en in aansluiting daarop een bijna twee uur durende film over de oorlog in Vietnam. De titel van deze door de Amerikaan Peter Davis gemaakte televisiefilm luidt „Hearts and minds" en heeft betrekking op een citaat van president Johnson: „De uiteindelijke overwinning in Viet nam zal afhangen van de harben en geesten van de mensen die daar wonen". De grote Amerikaanse televisiestations weigerden de film uit te zenden. Slechts een onafhan kelijk, niet-commercieel heeft het ten slotte gewaagd. Dat de commerciële stations het niet aandurfden, ligt voor de hand, want heel wat Amerikanen (onder hen ook de sponsors van de televisieprogramma's) zullen niet graag geconfronteerd worden met de visie van regisseur Davis. Hearts and minds is namelijk het bijna onvoorstelbare verslag van een oorlog, gezien door de ogen van talrijke betrokkenen, Vietnamezen en Amerikanen, burgers zowel als militairen. De maker van deze film ziet de toekomst van Amerika niet erg opgewekt tegemoet. Dat bleek onder meer uit de slotbeelden: marcheren de mensen, drumbands. grote groepen met vlaggetjes zwaaiende Amerikanen. Er is ook alle reden om somber te zijn na het zien van die uit de oorlog teruggekeerde militair, die de scholen langs gaat om de jeugd te vertellen dat Vietnam een prachtig land is „afgezien dan van de mensen, die erg achtelijk en primitief zijn en overal een rotzooi van maken". De film over het echtpaar Rosenberg sloot in verschillende opzichten goed aan bij Hearts and minds". De terechtstelling van de Rosenbergs paste helemaal niet in de anticommunistische koude-oor- logtijd. De oorlog in Vietnam diende later om het communistische gevaar in Zuidoost-Azie te keren. Het is mogelijk dat de VPRO naar aanleiding van gisteren van 'be paalde zijde" het verwijt te horen krijgt, dat men zich weer eenzijdig, anti-Amerikaans heeft opgesteld. Enfin, zou ik zeggen, dat moet dan GERARD PAQUES zaarn op het Japanse eilandje Deci- ma. In opdracht van deze twee on derzoekers werden door Japanse kun stenaars vole aquarellen van dieren en planten gemaakt. Een aanzien lijk deel daarvan werd reeds be waard in de verzamelingen van het Rijksmuseum voor Volkenkunde en in het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie. De nu aangekochte verza meling is waarschijnlijk van deze originelen gekopieerd. De verzame ling bevat echter ook een groot aan tal afbeeldingen, die niet voorkomen in de collectie Von Siebold-Biirger. De uiterst waardevolle aanwinst ver keert in redelijke toestand en zal na restauratie dienen als grondslag voor verder onderzoek over de ge schiedenis van de Japanse fauna. NOVEMBER KRO: 7.00 Nieuw Heilskwartier. 19.15 (S) De we: Gods lof, verzoekplatenprogiE ';nking. 20."~ Mc lehtsprogr. NCRV: 22.10 radic r bekende bladzijden mentiek. 23.55-24.00 dag. 15.3( zen, 17.1 derspelen 0.30 Nieuws). NOS: (S) De hutsgeklutj Hilversum 11 AVRO: 7.00 Nii 7.20 (S) Dag 1 Ochtend - laatl. P.P.: 18.2 16 (13) Foot atompin music, Hamil ton Bohannon 17 (28) Nights on Broadway, Bee 18 (10) 1'1'Lucy, Mud 19 (29) Calypso, John Denver 20 (27) Almost persuaded, Sommer- set 21 (26) Daddy grandpa, Limousine 22 (19) Sky high, Jigsaw 23 Change for a lifetime, Kayak 2£ Don't play your r-}-r, Smo- key 25 (20) Chanson d'amour, Kamahl 26 (15) Goodbye love, Teach In 27 Mississippy, Pussycat 9.00 (S) Progran (2). NOS: 19.50 AVRO: 20.05 Radiojou: (S) Jazzspectrum-live B.00 Radiojournaal. 8.30 De lan). 9.00 Schoolradio. NOS: D.00 (S) Voor de kleuters. 10.10 Ar- eadsvttaminen. (11.00 Nws. 11.03 Ra diojournaal 11.30 (S) Knipperlicht. .-VRO: 12.40 (S) Lichte orgelmuziek. 12.55 Radiojour- laat kultureel. 23 50 Radiojour naal. 23.55 Nit Hilversum III NOS: 18.03 De Vakaturebank. (S) Joost mag niet eten. TROS: (S) Poster: de geschiedenis va i Zembla. 17.30 Welingelichte 1 19 02 Sen. 17.55 Med. 21.02 (S) Sesjun: jazz en blues 22.02 <S) De Hugo van Gelderen- Nederlandstalige Top 10 Grass gospelmu D: 7.02 Gospelsound. >rd. 8.10 Tussen thee e NCRV: 13.03 Hier en nu. 13.08 Drie tus- de middag. NOS" 14,02 Pop-kon- 16.03 De Ritmeesters.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1975 | | pagina 5