Schatten van het Symbolisme
Pasolini-film verboden
■fSH
toegeficht
...en gistl
^WÉ[MQgranvfïa]
wineenKips'
leverworst!
TV morgen]
DONDERDAG 13 NOVEMBER
ROTTERDAM In het Rotter
damse gemeentemuseum Boy
mans van Beuningen opent prin
ses Beatrix morgenochtend de
tentoonstelling „Symbolisten in
Europa", een expositie van 270
werken van ruim 80 kunstenaars
uit alle delen van dit werelddeel.
Een kleine twee jaar heeft een in
ternationaal werkcomité met ver
tegenwoordigers van diverse mu
sea nodig gehad om de voorberei
dingen te treffen van wat gerust
een unieke en zeer waardevolle
tentoonstelling genoemd mag
worden. Behalve in Boymans Is
„Symbolisten in Europa" later ook
te zien in musea in Brussel, Ba
den-Baden en Parijs.
Het symbolisme vindt zijn oor
sprong in de Franse literatuur. Als
belangrijke voorloper moet de dich
ter Charles Baudelaire gezien wor
den, terwijl de term symbolisme voor
het eerst werd gebruikt in een door
de Grieks-Franse dichter Moréas ge
schreven en in 1896 in Le Figaro ge
publiceerd manifest. Andere be
langrijke -vertegenwoordigers in
Frankrijk zijn dichters als Mallar-
mé, Verlaine en Rimlbaud.
Het werk van symbolisten werd be
heerst door het pogen het niet-visue-
le, datgene dat voor de mens niet
als waarneembaar geldt, vorm te ge
ven en zichtbaar te maken. Daarbij
ging het om het accentueren van die
factoren, die volgens hen van grote
invloed zijn op het menselijk hande
len en het leven in 't algemeen. Her
kenbaar in die vormgeving zijn
mythologische en bijbelse motie
ven, als ook bij een aantal de uit de
boeken van de aan het begin van de
vorige eeuw werkende Amerikaanse
schrijver E. A. Poe sprekende, ma
cabere sfeer. In de literatuur richt
ten de symbolisten zich tegen de van
elke gevoel ontdane, naar hun
smaak te intellectualistische poëzie
van de Parnassiens.
Hoewel literatuur en muziek
(Wagner en Mahler) een belangrij
ke rol spelen in deze stroming,
heeft de organisatie zich beperkt tot
het symbolisme in de schilderkunst.
Niet zo verwonderlijk, wanneer je
bedenkt dat het binnen deze tak al
moeilijk is te bepalen wie wel en
wie niet tot het symbolisme gerekend
moeten worden. Min of meer tege
lijkertijd bloeide immers het impres
sionisme en na het impressionisme
en na het zien van deze expositie zal
het duidelijk rijn, hoezeer dez? stro
mingen elkaar hebben beïnvloed.
Nave Nave Moe (Zoete dromen) of Verrukkelijk water, een uit
ADVERTENTIE
Met Kips kun je feestelijke
dingen doen. Een voorbeeld
Zelf een idee voor een smakelijk
hapje of snackje met Kips*
leverworst?
Schrijf 'm op. stop 'm in een open
enveloppe ZÓNDER postzegél en
adresseer aan:
Kips, antwoordnummer 8276
Amsterdam:
Elk bruikbaar idee wordt met zo'n
ouderwets lekkere Kips' leverworst
beloond.
Het werkcomité heeft ook het een en
ander afgebakend in tijd. Gekozen is
voor werk dat is gemaakt in de pe
riode tussen 1860 en 1910. Al is de
bloei rond de eeuwwisseling voorbij
met name in de Oosteuropese lan
den zet het symbolisme nog iets lan
ger door.
Eerst wordt aan de hand van
werk van schilders als Millais, Ros-
setti en Jones een beeld gegeven
van de voorlopers van het symbo
lisme in de schilder kunst, bekend
onder de naam "Preraffaëli'eten.
Zij vormden in Engeland een apar
te groep romantici, die in hun stre
ven naar natuurlijkheid en eerlijk
heid, teruggrepen naar Italiaanse
vroeg-renaissancistische schilders.
Opvallend bij deze groep is de rui
me aandacht voor de natuur en het
emotionele leven in zijn meest au
thentieke vorm (later ook terug te
vinden bij andere symbolisten en
v/eer later in de Neo-romantiek
Een goed voorbeeld van Preraffaë-
litische schilderkunst is "De schone
slaapster" van Edward Burne Jo
nes, terwijl in een werk als "Het dal
van de eeuwige rust" van Millais
al, zij het nog zeer bedekt, die ma
cabere sfeer opvalt. Echter zo per
fect gedoseerd en zo knap geschil
derd, dat ze een opvallend contrast
vormen met het werk van latere
symbolisten, waarin die sfeer juist
als te beladen en te gespannen
overkomt. Vervolgens komen de ei
genlijke symbolisten aan bod en
krijg je als bezoeker een beetje het
gevolg door de bomen het bos niet
meer te kunnen zien. Er is zoveel
vertegenwoordigd, en met name zo
veel van wat in West-Europa vrij
wel onbekend en nog nooit te zien
is geweest, dat ook bij dit overzicht
de noodzaak aanwezig is om in la
tere stadia een paar keer naar het
museum terug te keren om
greep op het geheel te krijgen. Al
zijn er wellicht voor iedere bezoe
ker schilderijen die na een korte
confrontatie de rug toe kunnen
worden gëkeerd, het blijft te veel
om in een bezoek te verwerken.
Van een beelschoon geschilderd
"De Hoop" van Chavannes, loop je
via de wat kitscherige en bid-
prentjesachtige werken van Elisa
beth Somel, naar wat voor mijzelf
de ontdekking van deze tentoonstel
ling is geworden: "De schatten van
satan" van Pelville. Werkelijk sym
bolisme in zijn boeiendste vorm, zo
ongelooflijk knap geschilderd, met
zoveel gevoel voor detail en dosering,
dat alleen dit schilderij je al dwingt
nog vaker terug te komen.
Opvallend overigeas dat geen stijl
de symbolist vreemd is. Van alles
wat eerder is geweest vind je iets te
rug, terwijl aan de andere kant
blijkt hoe groot het stempel is dat
deze schilders op het werk van hun
collega's die in de twintigste eeuw
volgdea heeft gedrukt.
Een schilderij als "Na de storm"
van Willumsen toont het surrealis
me in zijn prilste, maar daardoor
toch niet minder opvallende vorm
en het bekijken van "De verlaten
stad" van Khnopff roept direct as
sociaties op en doet je vraagtekens
zetten achter de oorspronkelijkheid
van een toch zeer gewaardeerde
schilder als Margueritte. Eens te
meer releveert de opvatting dat al
tijd alles ergens goed voor is ge
weest en het een nooit los te zien
is van het ander. Voor velen jon
geren 'biedt de expositie een goede
mogelijkheid om kennis te maken
met een in de kunstgeschiedenis
toch altijd wat moeilijk te plaatsen
en te omschrijven groep als die van
de symbolisten, voor de ouderen de
kans om werken, waar ie vroeger
veelal niet naar mocht kijken omdat
ze zonder enige aarzeling van stem
pels als "slecht", "kitsch", en "on
interessant" worden voorzien opnieuw
aan oordeel te onderwerpen. Boy-
mans heeft na de in het verleden
getoonde overzichten van de gro
ten onder de surrealisten opnieuw
laten blijken op het gebied van mo
derne kunst op belangrijk niveau
te werken. De tentoonstelling is ze
ven dag per week geopend, duurt
tot 11 januari en is gratis toegan
kelijk. Tegen de geringe prijs van
f 18,90 is een in kleurendruk uitge
voerde catalogus verkrijgbaar, be
vattende een drietal inleidingen over
de plaats van het symbolisme in de
schilderkunst en afbeeldingen en be
schrijvingen van alle tentoongestel
de werken. Elke zondagmiddag wor
den in de aula van het museum
speciale evenementen georganiseerd,
nauw samenhangend met het the
ma. Op het programma staan on
der meer voordrachten, concerten,
lezingen en filmvoorstellingen.
TON VAN BRUSSEL
ROME <APJ De Italiaanse film
keuring heeft het vertonen van ce
laatste film van de onlangs bij Ro
me vermoorde regisseur Pier Paso-
lini verboden. Het gaat om
de film "Salo of de 120 dagen van
Sod om".
Het Italiaanse publiek, aldus de
ADVERTENTIE
mededeling is voor dergelijke films
nog niet rijp. De film, vol sex en
gewelddadigheden, is gebaseerd op
een boek van de Franse Markies De
Sade. Aan de naam van die 18e -
eeuwse edelman is het begrip "sa
disme" ontleend.
Pasolini had het verhaal doen spe-
y
«M.
P 1
f
CRM heeft gistermiddag in de Vondelstraat in Amsterdam het Schrij-
alle organisaties die zich bezig houden met de belangen van schrijvers
Minister Van Doorrt
vershuis" geopend, i
onderdak hebben gevonden.
Om toegang te krijgen tot het „Schrijvershuis" moest de bewindsman een sonnet dat aan de voor
deur van het pand bevestigd was, voltooien. De minister schreef met vaardige hand de laatste re
gel, waarmee de officiële opening een feit werdHet Schrijvershuis is 'de zetel van de Stichting
SEBA, Stichting tot Exploitatie en Bescherming van de Auteursrechten.
De auteur Hans Keuls werd bij deze gelegenheid onderscheiden met het Ridderschap in de Orde
van Oranje Nassau. De onderscheiding is hem toegekend voor het vele werk, dat hij voor de Stich
ting tot Exploitatie en Bescherming van Auteursrechten heeft verricht.
1 (3) That's the way I like it,
K.C. Sunshineband
2 (2) Danaez maintenant, Dave
3 (1) Morning sky, George Baker
Sel.
4 (7) Als de
hard Mey
5 (4) Can't give you anything (but
my love), Stylistics
6 (8) Everything's the same, Billy
Swan
7 (6) Fame, David Bowie
8 (11) Sjakie van de Hoek, Conny
Vandenbos
9 (18) Thanks for the love, Earth
and Fire
10 (5) lTLucy, Mud
11 (17) I'm on fire, 5000 Volts
12 (19) M'n beste vriendin, Mieke
13 (15) Foot stompin music, Hamil
ton Bohannon
14 (29) Do it anyway you want it,
People's Choice
15 (9) Goodby love, Teach-in
16 (16) In Hamburg, Zangeres zon
der Naam
17 I can see the sun in late de
cember, Lucifer
18 (27) Bad times, Barry and Eileen
19 (20) Sky high, Jigsaw
20 (21) Chanson d'Amour, Kamahl
Mevrouw Margot Klausner, hoofd
van de Israëlische filmstudio en een
bekende spiritualiste, is op 70-jarige
leeftijd in Tel Aviv overleden.
Mevrouw Klausner die afkomstig
was uit Berlijn was ook voorzitster
van het Israëlische Genootschap
voor Parapsychologie. Zij heeft een
aantal boeken over het spiritualisme
alsmede toneelstukken en korte ver-
alsmede toneelstukken en korte ver
halen geschreven.
Tennis De Argentijn Vilas heeft
voor de tweede achtereenvolgende
maal de grand prix-tennis gewon
nen. Na zijn zege in de tweede ron
de van het toernooi om de Zuid
Amerikaanse kampioens happen op
zijn landgenoot Caaruthers is Vilas
onbereikbaar geworden voor zijn
naaste belager Manuel Orantes.
IJshockey Het Nederlands ijs
hockey team speelt op 16 en 17 de
cember twee oefenwedstrijden tegen
Bulgarije. Dit ter voorbereiding van
een internationaal toernooi in Inss-
brück waar Nederland voor uitge
nodigd is.
Nights on Broadway. Bee
Gees
Calypso, John Denver
(10) Stan the gunman. Hank the
Knife The Jeta
I an Gogh
achterna
NEDERLAND I
18.15 Chemie, les 8 (herh.) (TELEAC)
18.45 Toeristische tips (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19 05 EO-kinderkrant (EO)
18.45 Toeristische tips (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 EO-kinderkrant (EO)
19.20 Windkracht 16, religieus programma (EO)
19.55 De Waltons. filmserie (EO)
20.45 Muziek-motief, muziekprogramma (EO)
21.25 Tenslotte (EO)
21.35 Journaal (NOS)
21.50 Machiavelli, of hoe het in de wereld toegaat (VPRO)
23.10 Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.45 Brigadier Dog (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 Guyana-waterland, serie natuurfilms (VARA)
19.30 Oorlogswinter, jeugdserie (VARA)
20.00 Journaal (NOS)
20.25 Achter het nieuws (VARA)
20.40 De Pallisers, tv-serie (2) (VARA)
21.35 De Ombudsman (VARA)
22.00 Man over de vloer, komische tv-serie (VARA)
22.25 Achter het nieuws (VARA)
23.00 Gedicht (VARA)
23.01 Den Haag vandaag (NOS)
23.16 Journaal (NOS)
Vanavond presenteert de VPRO via Nederland I van 21.50-
23.10 uur het programmaMachiavelli of hoe het in de wereld
toegaat" met medewerking o.a. van I. F. Stone, bekend Ame
rikaans commentatorGeorge Brown, ex-minister Buitenland
se Zaken van Engeland, M. Heikel, Egyptische publicist, Zjoe-
koiv, Russisch commentator en Ad 's Gravensande, Rob Klaas
man. Emile Fallaux, Cherry Duyns en vele anderen.
Machiavelli was een ambtenaar-diplomaat in het Venetië uit
de vijftinede eeuw, die in een schokkend boek heeft vastge
legd welke misdadige praktijken er in die tijd al werden toe
gepast om een machtspositie te verkrijgen en te behouden.
De VPRO lüil in een aantal uitzendingen nagaan in hoeverrx
er nu nog sprake is van Machiavellisme.
VARA's „Achter het Nieuws" bericht vanavond o.m. over de
situatie in Angola. Prof. dr. Lou de Jong zal ingaan op het
conflict tussen de Oostenrijkse kanselier Bruno Kreisky en
Simon Wiesenthal. Kreisky verwijt Wiesenthal nazi-contacten
te hebben gehad in de Tweede Wereldoorlog. Tenslotte be
steedt „Aphter het Nieuws" aandacht aan de actie van de
Marokkanen in de Mozes en Aaron-kerk in Amsterdam.
len in de tegenwoordige tijd in
Salo, de stad in Noord-Italië waar
Benito Mussolini nog een "staatje"
had gesticht voordat hij, voor het
eind van de Tweede Wereldoorlog,
werd afgemaakt.
De film zou op 22 november in
Italië in première zijn gegaan.
..Wat betekent televisie voor u?" Er
zijn, afhankelijk van allerlei
persoonlijke omstandigheden, duizen
den antwoorden mogelijk. Gisteren
was er op het scherm een meneer,
die vertelde dat hij de komst van de
televisie destijds met grote zorg
tegemoet had gezien. Wat, zou dat
blauwe oog allemaal voor ellende
over ons land gaan brengen? Maar
hij was van mening veranderd, de
televisie betekende voor hem nu
„een geweldige vooruitgang" Want
de vaste vloerbedekking, die zich
uitstrekt tussen de driezitsbank en
het tv-toestel, slijt razendsnel. En
dat is een factor van belang
wanneer je, zoals de spreker,
woninginrichter van beroep bent.
„Klassefoto 1925" heette het pro
gramma, waarin dit onvermoede
aspect van het medium televisie
werd belicht. Het was een van de
jubileumprodukties van de KRO. Op
1 september 1925 (het jaar waarin
de KRO werd opgericht) vulden 46
jongetjes, allemaal ongeveer zes jaar
oud, voor de eerste keer het
klaslokaal van een Amersfoortse
lagere school. Regisseur Leo Akker
mans kwam op het idee om die 46
weer een keer bij elkaar te halen,
om een antwoord te vinden op de
vraag: Wat is er van hen geworden?
Tijdens de reünie (30 man was
komen opdagen) en via wat dieper
gaande gesprekken met een zestal
van hen, kreeg dat antwoord
tamelijk duidelijk vorm. Ik werd er
niet vrolijker van, eerlijk gezegd. De
leuke, frisse jongenskoppies van de
klassefoto hadden nog maar weinig
gemeen met de vermoeide, middel
bare mannen, die elkaar na zoveel
jaren weer terugzagen. Hoewel er
tijdens de reünie veel werd
gelachen, en onder grote vrolijkheid
herinneringen werden opgehaald
aan die dekselse kwajongenstijd. En
weet je nog, wat de kapelaan zei,
toen ik hem vroeg wat „besnijdenis"
was? Een sneetje in je duim.
Maar tijdens de gesprekken met de
heren afzonderlijk kwam een hoop
verdrietigs naar boven. Hartinfarc
ten, zenuwinstortingen, afgekeurd
voor alle werkzaamheden. „De
meesten van onze generatie zijn
overspannen", zei een van hen, „wij
hebben geleefd om te werken, en
niet andersom, en daar heb ik spijt
van". Zo werd „Klassefoto 1925" het
zeer geslaagde, melancholieke por
tret van een teleurgestelde genera
tie. die leefde in een tijd waar niet
naar terugverlangd moet worden.
Vooral niet wanneer je katholiek
was- GERARD PAQÜES.
(14) Get sexy, Paul Kelly
(12) Give it up, Husky
Lady Bump, Penny Mc Lean
(24) There goes another lovesong,
Outlaws
toen, Rein- 25 (26)Veenhuizen, Alias Berger
Daddy Grandpa, Limousine
Almost Persuaded, Sommer-
DONDERDAG 13 NOVEMBER
18.00 (S) Tijd vrij voor muziek in
vrije tijd. 18.30 Nieuws. 18.41 Wereld
panorama. 18.53 Zojuist verschenen.
19.00 (S) Leger des Heilskwartier 19.15
(S) De wereld zingt Gods lof. 19 55
Overdenking. 20.00 <S) Muziek, mu
ziek. muziek. 21.50 Bij de tijd. 22.10
De kerk vandaag. 22.30 Nieuws. 22.40
(S) Hier en nu. 3.00 Diabetes en
wat nu? 23.20 Album 23.55-24.00 Nws.
Hilversum II
den. 9.40 (S) Toerismo: toeristische iit-
formatie. AVRO: 10.00 (S) Voor de
kleuters. 10.10 (S en M) Arbeidsvita
minen populair verzoekplatenprogram-.
mo linn xt 11.03 RadlOjOUC-
Oude orgelmuziek. 19.16 (S) Klass.
orgelmuziek. 12.55 RndlOjourn VPRO
13.00 Nieuws. 13.11 Vandaag dit, mor
gen dat. 13.25 Programma-overz. 13 30
Interview. 14.00 Muziek. 15.30 Per
manent Wave. 16.00 Nieuws. 16.03 Van
daag dit. morgen dat. 16.05 Nova Zem-
bla. 17.30 Welingelichte kringen: recht
streeks debatprogT. 17.55 Meded.
AMSTERDAM Aan de talrijke
boeken, die over Vincent van Gogh
zijn verschenen is er een toege
voegd. Essayist en journalist Mari-
nus Schroevers uit Amsterdam en
fotograaf Dirk de Herder uit de
Rijp stelden het levensverhaal van
de in juli 1890 in Frankrijk door zelf
moord om het leven gekomen schil
der samen, door 80 jaar later diens
rondzwervingen tussen 1880 en 1890
door Nederland, Engeland, Belgie en
Frankrijk op de voet te volgen. Hun
boek kreeg 'dan ook de titel: "Van
Gogh achterna".
Het boek werd gistermiddag in
het Van Gogh-Museum in Amster
dam ten doop gehouden door staats
secretaris Jan Schaefer, een vriend
en vroegere buurman van de auteur.
programma. 20.15 (S) Het levend ver
leden. 21.30 (S) Residentie Strijkkwar-
Vanavond laat cultureel. 23.50 Radio
journaal. 23.55-24.00 Nieuws.
Hilversum III
NOS: 18.03 De vakaturebank. 18.10
(S) Joost mag niet eten. TROS: 19.02
(S) Poster. 20.02 (S) Soul top-10. 21.02
(S) SESJUN. 22.02 (S) De Hugo van
Gelderenshow met de Nederlandstalige
top-10. 23.02 (S) Jazz.Sir. 0 02 (S) De
Klankbord. 8.10 (S) Tussen thee
TROS 10.03 (S) Pep-op-drie. 11.03 (S)
Dj le _d raait op verzoek. NCRV: 12.03
de middag: bij Bn-
■Pl 13.03 (S>
Hier en Nu. 13.08 (S) Drie tussen
de middag: Eddy go Round NOS:
14.02 (S) Pop-Kontakt 16.03 (S) De
Nationale Hitparade
in de Daverende Dertig.
DUITSE TV
religion. 5.30 (S) Matlnata.
VRIJDAG 14 NOVEMBER
tje. 18.55 Nordschau-magaz. 19.26 Die
schone Marianne. 19.50 Progr.
7.02 Het levende
ederland I
Tommy en Charlie (VARA). 19.30 De
Pallisers (VARA).
(VARA). 21.35 Jo
Haagsche kringen
Kommlssaris (VARA). 23.35 Gedicht
(VARA). 23.36 Journaal (NOS)
Nederland II
18 45 Brigadier Dog (NOS). 18.55 Jour-
1 Schoolradio. 10.00
inform, progr. 11.45 Blik op Europa:
2.00 Het klel-
gaz. 21.00 Kojak. 21.45 Kult. magaz.
22.30-22.50 Journaal, kommentaar en
18.20 Berlin 0.00 bis 24.00 Uhr. 19.00
Journaal.
f-spel. eln Hochzeltstag. 22 45
Nieuwe Levensstijl.
15.30 Nieuws. 17.00 Zonder grenzen:
AVRO: 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtend
gymnastiek. 7.20 (S) Dag met een
gaatje. (8.00 Nieuws. 8.11 Radiojour
naal. 8.30 De Groenteman). 9.00 School
radio. NOS: 9.20 Wat heeft dat kind?,
pedagogisohe rubriek. 9.35 Waterstan-
ür De recherche in de Westduitse
stad Duisburg heeft een op 15 mei
in Milaan gestolen doek van Paul
Gauguin achterhaald. Het schilderij
heeft een taxatiewaarde van 1,2
miljoen mark. Aangezien het onder
zoek in deze kunstdiefstal nog voort
duurt, onlangs werden in Duisburg
twee Italianen en een Duitser ge
arresteerd, weigerde de politie ver
dere bijzonderheden vrij te geven.
