Leedewijkschool
ingespeeld op de
rol van het kind
liÈ
Wethouder nummer 2..
Joop Kamphuis
ZATERDAG 8 NOVEMBER
Zes scholen en drie lichtingen
samen in nieuw flexibel gebouw
Door
Wim Wirtz
LEIDEN „De rol van het kind
is het belangrijkste uitgangspunt
geweest. Daarom zitten er bijvoor
beeld ook tamelijk veel bochten
in het complex. Dat geeft een be
langrijk stuk herkenbaarheid. Als
het kind buiten is, op de speel
plaats, wordt het niet direct ge
confronteerd met dat enorme
complex. Maar ziet het alleen dat
ene stuk waar het op school gaat
en waar het vertrouwd mee is".
Dat zegt ir. F. A. Temme, architect
bij de gemeente Leiden, over zijn
geesteskind in de Merenwijk: het
scholencomplex aan het Broekplein.
Een gigantisch gebouw waarin zes
scholen (drie lagere- en drie kleu
terscholen) van drie verschillende
richtingen (openbaar, prot. chr. en
\k.) zijn ondergebracht en waar
van de gemeentelijk ondprwijsin-
specteur Van Riesen volgende week
woensdag de officiële opening zal ver
richten.
Dat er' drie richtingen in dat ene
complex gehuisvest zijn, is met een
beetje goede wil wel in de vorm van
het gebouw terug te vinden. Het
complex is namelijk min of meer in
drie eenheden opgesplitst. En boven
dien is er, tot behoud van de eigen
identiteit, zoveel mogelijk met drie
kleuren gewerkt.
Toch is er in de praktijk volgens
het hoofd van de openbare lagere
school, Johan Zwemmer, niet erg
veel van die verzuiling te merken.
"De schuifdeuren in de aula (die de
drie eenheden onderling verbindt w.
w.) zijn nog niet dicht geweest", zegt
hij.
Belangrijkste overweging om één
groot complex voor drie stromingen
neer te zetten is volgens onderwijs-
inspecteur Van Riesen "dat je niet
goed weet hoe de omvang van de la
gere- en kleuterscholen in de toe
komst zal zijn. Je kunt met een ge
bouw als dit gemakkelijker veran
deren om het een nieuwe bestemming
te geven". Een kwestie van gebruiks
waarde dus. Maar ook van doelmatig
heid. Immers, de drie richtingen
kunnen goedkoper werken als ze
dingen samen doen, zoals het geza-
kelen.
Op bestuurlijk niveau is er tussen
menlijk inkopen van onderwijsarti-
de drie richtingen een vaste vorm
van samenwerking. In de school zelf
niet, al is daar wel een geregeld con
tact tussen de hoofden van de scho
len onderling. Er wordt dan gepraat
over onderwijstechnische problemen,
maar ook is het mogelijk dat daar
gemeenschappelijke belangen sa
menkomen bijv. op het gebied van
het muziekonderwijs of de school-
tandarts. "Als het om gemeen
schappelijke problemen gaat", zegt
Zwemmer, "treden we in elk geval
'samen naar buiten. Een overleg
structuur in deze school is daarom
ook wel nodig. Anders zou je volko
men langs elkaar heenleven, en dat
kan toch niet de bedoeling zijn".
Het Leidse politieke wereldje, dat
al geruime tijd bol staat van de
merkwaardigheden (vrij naar col
lega Ruud Paauw) heeft er opnieuw
een pikante noot bij. Dit keer gaat
het verhaal niet over wethouder
Waal, maar over wethouder Tesse-
laar. De strekking is overigens niet
nieuw meer. In augustus jongstle
den pakte Waal nogal hard uit over
zijn directeur gemeentewerken, van
wie hij zei dat het diens taktiek
was verdeeldheid te zaaien in de
PvdA-fractie. De aanleiding doet er
verder weinig toe. Maar wel duide
lijk was dat de onmacht van de
wethouder om een beetje vaste
greep op de dienst gemeentewerken
te krijgen, hem naar de lippen was
gestegen. Waal nam geen blad voor
de mond en etaleerde zijn kritiek
breeduit.
Kennelijk heeft dat inspirerend
gewerkt. Want ook voor wethouder
Tesselaar blijkt de maat vol. Hij
geeft althans ronduit toe dat hij
geen vertrouwen meer heeft in de
dienst gemeentewerken. "Ik heb het
gevoel", zegt hij, "dat ik als bestuur
der teveel achter de zaken moet aan
hollen. En ik ben tenslotte aange
steld als beleidsfiguur; uitvoerder
spelen is mijn taak niet".
Buiten ziet het er anders uit. Maar binnen gaat het nog net zo als „vroeger".
opgetreden in de scholenbouw voor
de Zijlwijk (Merenwijk). In novem
ber vorig jaar werd aan de dienst
gemeentewerken opdracht gegeven
de plannen daarvoor uit te werken,
opdat er in januari'75 mee begon
nen zou kunnen - worden. Nu. zo'n
tien maanden later, kan de eerste
paal (deze maand» pas de grond in
en zal er waarschijnlijk pas in de
cember een krediet beschikbaar wor
den gesteld voor de aanleg van we
gen rondom het scholencomplex.
De wethouder is daar boos om en
verwijt de dienst gemeentewerken
voor deze vertraging verantwoorde
lijk te zijn. Door de dienst gemeen
tewerken wordt dat bij monde van
de heer Van Nes van de afdeling
bouwzaken tegengesproken. Wie ver
volgens de stukken leest die op de
scholenbouw in de Zijlwijk betrek
king hebben, wordt niet veel wijzer.
Zowel in béstuurlijk als in bouw
technisch opzicht is er sinds no
vember '74 veel gebeurd, maar ook
veel ondoorzichtig gebleven.
De samenwerking tussen de dienst
gemeentewerken en wethouder Tes
selaar is inmiddels "verslechterd"
(Van Nes). En heeft er in elk geval
in geresulteerd dat de wethouder
voortaan dichter met zijn neus op de
zaken gaat zitten. "Dat is ook de re
den waarom ik voorzitter ben gewor
den van de bouwcommissie voor het
nieuwe complex van de Rembrandt
Scholengemeenschap", zegt Tesselaar.
"Het blijkt gewoon dat je aan de
dienst gemeentewerken geen op
dracht kan geven voor de bouw van
een school. Je moet dan ook op
dracht geven voor de aanleg van rio
leringen en de aanleg van paden.
En daar pas ik voor".
WW.
ADVERTENTIE
HAARLEMMERSTRAAT 181
ZILVEREN SIERADEN
Een schoonheid van een
collectie.
JUWELIER V. D. WATER
Scholen in
de Zijlwijk
LEIDEN Nog deze maand
wordt er in de Zijlwijk een be
gin gemaakt met de bouw van
27 noodlokalen aan de Zwarte-
meerlaan. Het betreft hier een
scholencomplex dat in eerste
aanleg moet dienen ter onder
steuning van het permanente
scholencomplex in de Leedewijk,
dat naar verwachting in maart
volgend jaar vol zal zijn.
De noodlokalen in de Zijlwijk,
die qua uiterlijk niet veel zullen
verschillen van het complex in
de Leedewijk, zullen in drie fa
sen, verdeeld over de komende
twee jaar, worden gerealiseerd.
De eerste fase bestaat uit de
bouw van negen lokalen, t.w. zes
lokalen voor het lager onderwijs
en drie voor het kleuteronder
wijs. Deze lokalen zullen waar
schijnlijk in maart'76 gereed
zijn.
Voor het tijdelijke karakter van
het nieuwe scholencomplex (de
lokalen kunnen het maximaal
vyftien jaar uithouden) is in
dertijd gekozen, omdat verwacht
werd dat zich in de Zijlwijk c.q.
Leedewijk een leerlingenpiek zal
voordoen door de vele jonge ge
zinnen die zich daar vestigen.
Het is daarom de vraag of de lo
kalen in de toekomst nog wel
enige gebruikswaarde zullen
hebben.
Een dag optrekken en praten
met Joop Kamphuis (45), direc
teur van de Welzijnsraad is een
deels oververmoeiende, deels ont
zettend plezierige en deels onmo
gelijk zaak. De kleine Tukker
(vierkant, maar wel betrouwbaar)
is een man met een constant
neerkletterende waterval welzijns-
jargon. Hem stoppen, hem vra
gen vertaalbaar over te komen,
hem abrupt sommeren de mond
te houden, hem confronteren met
gebaren als: "Ja, nou weet ik het
ook niet meer", het helpt slechts
een uurtje. Snaaks kijkt-ie dan
door de dunne bril en herstelt
zich. Maar het bloed kruipt waar
het niet gaan kan en op een
gegeven moment leg je je erbij
neer. Alleen de zeer ontspannen
lunch in "De Turk" doet ons be
seffen ook maar eenvoudige
mensjes te zijn.
Kamphuis lacht vaak en slim-
metjes en zegt na een moeilijk
betoog: "Vind je ook niet?"
"Ik doe mijn best om in ver
staanbare taal te spreken maar
je moet je realiseren dat elke
groep in deze samenleving zijn
-'-en taal probeert te krijgen om
voor -"---r verstaanbaar te zijn.
Daar zit dan een soort anti-intel-
lectualisme achter. Snapj je?"
Om tien uur begint de stafver
gadering. In dat ene uur ervoor
hph ik (gericht vraeend) voor
mezelf verbazingwekkend ver
doorgeprikt in Kamphuis' verle-
onmogelijk leek.
Thuis kregen we een liberaal-
christelijke opvoeding en daardoor
heb ik later nooit ergens van ge
leden. Ik kende ook geen dwang
van de kant van mijn ouders.
Nooit gehad. In die tijd bewon
derde ik de kapelaans van de pa
rochie, hun manier van omgaan
met de mensen. Dat was 'n soort
ideaalbeeld: omgaan met men
sen. Die mannen hadden ten
minste ook een goed onderwijs
gehad ook. Die kans was ze ge
boden, doordat ze naar het semi
narie waren gegaan. Ik ben daar
ook naartoe gegaan en ik heb er
de beste herinneringen aan over
gehouden. Ik studeerde ontzet
tend graag. Die perode is ratio
neel aan me voorbij gegaan. Nee,
ik was niet zo vreselijk reli
gieus. Na mijn priesterwijding
wilde ik kapelaan worden, het
veld in, heet dat nu. Maar tot
mijn stomme verbazing kreeg ik
een studie-opdracht in Rome: Ro
meins, kerkelijk en internationaal
recht. Ik voelde me niet prettig
en ben toen, op aanraden, maar
meteen begonnen aan mijn
proefschrift: "De kerk en de staat
in Nederland", hè, hoe die veWiou
ding in de loop der tijden was
gegroeid. Toen ik klaar was, wil-
dp ik persé de wei in. Drie jaar
Bilthoven. Interessant, moeilijk,
Stafvergadering. Zeer opvallen
de gebeurtenis. Je verwacht wel
zijnswerkers, die elkaar in code
taal toespreken.
Maar ik wist niet dat er slechts
anderhalf uur voor stond. Ander
half uur zakelijke informatie, el
ke week. Met Kamphuis als een
weinig duldend voorzittertje, die
niet toestaat dat er onderling
snoepjes worden uitgewisseld, die
met de vingers knipt, wanneer
er te lang wordt getelefoneerd.
Maar ook een man die de ogen
ten hemel heft wanneer er weer
eens melding wordt gemaakt van
wéér een stuurgroep. Tien minu
ten later dan gebruikelijk gaat
ieder zijns weegs. Er is dan ge
sproken over onderiheer de cur
sussen van de Welzij nsraad, de
opbouwwerker in de Merenwijk,
een brief van de PSP over de
renovatie in Noord, de stichting
samenlevingsopbouw woonwagen
centrum, de nota pensions voor
buitenlandse werknemers en het
project gezinshereniging.
Kamphuis nadien: "Je hebt een
objectiverende werking in die
groep mensen, je kanaliseert en
brengt informatie in de groep.
Iedereen heeft een taak en dan
heeft zijn stem op dat onderwerp
meer waarde. Wanneer er een
meningsverschil is, dan kijken we
het een maand aan. Niemand
verliest dan. Tegenstellingen wor
den naar voren gebracht en uit
gepraat. Er is een projectbewaking
En dat gaat snel. We vermijden
'discussies, want we hebben an
derhalf uur. Iedereen heeft zijn
eigenaardigheden; die moet je
niet bestryden, nee, daar moet
je iets mee doen. We hebben ook
het systeem dat niemand alléén
op een project zit. We kennen een
primus en een secundus. Het
leiden van een vergadering is ook
geen kwestie van techniek; het
is meer een kwestie van accepta
tie en dat duurt even. Het heeft
in het begin hier geknald, hoor.
Maar daar staat tegenover dat er
in die vijf jaar dat we draaien,
nog niemand van de staf is weg
gegaan".
"Ik kijk niet naar mijn sta
tuten; ik kyk of ik iets met een
bepaalde groep kan doen. Oh ja.
er zijn er, zeker ook in Leiden,
die wél naar de statuten kijken.
Nou ja, vooruit dan maar".
Kamphuis is niet te stuiten.
Ik laat hem praten, maak aan
tekeningen, ga in discussie en
's middags om drie uur doodop.
De week erna kom ik terug, voor
een uurtje. Daarna wordt dit ver
haal binnen de kortste keren neer
gezet. Wil ik ervan af? Heb ik
het niet begrepen? Geen van
tweeën. We zitten heerlijk genes
teld op onze verschillende golf
lengtes; dat weten we, maar we
blijven elkaar toch vriendelijk
aankijken. Kamphuis valt niet te
vertalen.
"De culturele revolutie van de
jaren zestig betekende geschop
tegen "De Autoriteit": de staat,
de kerk, het gezin, de universiteit,
en ga maar door En ïn zo'n
emancipatietendens zoek je ge
woon je vijand. De mensen zijn
bang voor de anonieme macht, de
macht die géén gezicht heeft.
Dat maken we hier ook mee.
De mensen willen soms niks
met de Welzijnsraad te maken
hebben. Ze willen wél met een
specifieke medewerker iets te ma
ken hebben Ze willen een smoel
werk zien"
En deze: "Ik vind van mezelf
dat ik helder denk. Dat is lullig"
(schrikt).
"Ik wil graag weten hoe men
sen denken. Ik ben niet iemand
die gauw houvast zoekt in een
gestolde structuur. Zo vind en
vond ik ook de huisbezoeken die
ik vroeger als kapelaan aflegde,
een vorm van arrogante bellet j es-
trekkerij. Ik zorgde dat er een
groepje mensen bij elkaar was.
Daar praatte ik dan even mee en
als het ging uitlopen, dat gesprek
vertrok ik weer Bleek vaak dat
ze om twee uur "s nachts pas
naar huis gingen".
"Het huwelijk? Tot de dood ons
scheidt. Dat is een vorm van
mannelijk denken. In de vorige
eeuw overleefde de man zijn
vrouw vrijwel altijd. Dus kon hij
mooi twee keer trouwen. Ik ben
getrouwd ja, heb een zoontje.
Mijn ambt heb ik nooit neerge
legd, omdat ik niet wist wat ik
waar moest neerleggen. Nee, daar
heb ik geen moeilijkheden mee
gehad, nooit een crisis. Ik heb
ook niet het gevoel dat ik een
ander ben geworden. Ik ben al
tijd al meer een humanist ge
weest dan religieus. Dat heeft
een leraar od de vijde ooit tearen
me gezegd. Toen ben ik geschrok
ken. Maar later herinnerde ik
het me weer. Het was waar".
(Vraagt
nog
nig over zijn verleden te schrij
ven. Ik zeg dat toe, maar ik kan
niet. Het blijkt steeds weer dat-
ïe er zelf oop terugkomt. Hij
heeft dit verhaal ook tevoren ge
lezen).
"Je wil natuurlijk weten waar
die Welzijnsraad zich mee bezig
houdt, hè? Dan zeg ik "bijvoor
beeld". Ik weet het niet. Met van
alles. Ik ben gevoelsmatig bezig
met mijn werk. Ik ben op zoek
naar enthousiaste mensen die ach
ter hun zaak staan en met maar
mensen, die zich druk maken
zonder een ziel te tonen. De Wel
zijnsraad werkt in het spannings
veld van de burgerij".
"In het individuele weten we
verdomd moeilijk met elkaar om
te gaan. Technisch wel; dan kun
nen we alles. Dat heeft tot ef
fect dat we als mens alles kun
nen. Maar kan je in persoonlij
ke verhoudingen een keus maken?
Dat is de beperking dus. Ik neem
het de socialisten kwalijk wan
neer ze zeggen dat de maatschap
pij moet veranderen. Niet iedereen
is gelijk. Dat kan met: dat ügt
aan je culturele wereld. Het is
wél zo dat iedereen gelijkwaardig
moet zijn. Daar heeft de steeds
grotere vrijheid mee te maken.
Dat de mensen iets kunnen en
iets met elkaar kunnen."
"Bij de welzijnsraad werken we
niet institutioneel, maar instru
menteel.
We hebben een ondersteunende
functie. Als de cliënt ons wil dan
gaan we de achtergrond en de
toekomst bekijken."
En: "Ik hecht veel waarde aan
de informele contacten met amb
tenaren. Maar dat apparaat kan
de creativiteit van het individu be
perken. Ze moeten het niet erg
vinden als de mensen ernaast
kleunen. Er zijn natuurlijk ook
erg intelligente ambtenaren die
veel te weinig ruimte krijgen.
In Leiden, ja. Ik noem geen
Over gastarbeiders (en juist hier
wordt dat woord gebruikt. Het
versluierende "buitenlandse werk
nemers" nemen we niet in de
mond» "Je moet de grootheid
van een land afmeten aan de
gastvrijheid, met anders. We wer
ken samen met Rijn en Lek in
Gouda. We houden ons momen
teel bezig met de gezinshereniging,
het onderwijs en de maatschap
pelijke dienstverlening. Het in ons
land leven."
gen.
Hier in Leiden heb je bijvoorbeeld
de telefonische hulpdienst, heb je
Koord, heb je de bijzondere huis
vesting. Nou, waar zit de progres
siviteit inzake het welzijnsbeleid
van de progressieve partijen? Ik
zie met zo'n duidelijk verschil tus
sen links en rechts."
"Renovatie? Men onderschat
wat voor enorme invloeden de
mensen ondervinden van die re
novatie. Psychisch vooral. Daar
is een sociale begeleiding voor no
dig. Er wordt te makkelijk over
heen gelopen. De bejaarden bij
voorbeeld zijn erg kwetsbaar. Die
moeten meedoen, ook al willen
ze niet. Ze hebben het altijd toch
best gehad, denken ze."
- "Het slechtste is om iemands
probleem te ontkennen. Dan
krijgt-ie er een dubbelkluts bij.
Ieder probleem is individueel, ook
al heb je het al vaak gehoord. De
mens is een kosmosje. En dekwa
liteit van de maatschappij is af
te meten aan de zorg die we be
steden aan bepaalde groepen.
"Ik kan niet tegen onrecht
vaardigheid. De verschillende svs-
temen blijven de mensen ver
drukken. Dat moet voorkomen
worden en daarin juist plaats ik zo
iemand als een burgerraadsman."
"Met Leiden voel ik me verbon
den, Ik weet dat ik er woon; ik
weet wat er gaande is. Ik voel
me er thuis. Wonen, werken, be
zig zijn: het is puur emotioneel.
Ik ben hier vreselijk graag."
Het gigantische complex van de Leedewijkschool, gefotogra
feerd vanaf een heistelling.
De Leedewijkschool, zoals het com
plex soms wel wordt aangeduid, her
bergt kinderen zowel uit de Slaagh-
wijk als uit de Zijlwijk. Nu is
er nog een belangrijke overloop van
de drie lagere en drie kleuterscholen
aan het Valkenpad in ondergebracht.
Indertijd werd daar een selectie ge
maakt om voor de nieuwe school al
vast de organisatie gereed te hebben.
Dat gebeurde, volgens Van Riesen. in
nauw overleg met de ouders; het
onderwijzend personeel kon er niet
bij betrokken worden, simpelweg om
dat het er toen nog niet was.
Voor de nog te bebouwen Leede
wijk zal de nieuwe school in de toe
komst eveneens een belangrijke
functie gaan vervullen. De verwach
ting is evenwel dat het complex al in
maart van het volgend jaar "tot over
de rand" benut zal zijn. Tegen die
tijd zal er een beroep moeten wor
den gedaan op het dependance-com
plex in de Zijlwijk, waar in totaal
27 lokalen zullen worden gebouwd.
Het aantal leerlingen van de zes
scholen aan het Broekplein (groot 24
lokalen) bedraagt nu circa 600.
Flexibiliteit
Bij de vormgeving van het nieuwe ge
bouw is uitgegaan van een grote mate
van flexibiliteit. Je kunt. volgens ar
chitect Temme, zelfs alles van het
gebouw verwijderen, zodat dan alleen
nog de vloer en het constructieframe
blijven staan. Die flexibiliteit is
trouwens ook noodzakelijk in ver
band met de te verwachten integra
tie van kleuter- en lager onderwijs.
In het gebouw wordt daar nu al op
ingespeeld. Zo grenst bijvoorbeeld in
de afdeling openbaar onderwijs de
kleuterschool aan de speelleerklas
(eerste klas) van de lagere school.
Hierdoor vervaagt al enigszins de
van oudsher stringente scheiding tus
sen kleuter- en lager onderwijs en
krijgen de kinderen het idee dat er
geen drempel bestaat. Van Riesen:
"Zoals u weet zijn er op een aantal
plaatsen in het land experimenten
gaande in het kader van deze inte
gratie van kleuter- en lager onder
wijs. Leiden zit daar niet bij. Maar
de minister heeft al aangekondigd dat
hij extra steunmaatregelen wil in
voeren voor die scholen die later met
een eigen integratie-plan komen.
Van die maatregelen zullen wij ze
ker proberen gebruik te maken".
Bij de realisering van het bijna 3,5
miljoen gulden kostende gebouw is
eveneens gebruik gemaakt van het
inzicht van de Leidse kunstenaar
Pieter Gerards. Dit om rondom het
gebouw op de speelplaatsen allerlei
speelobjecten tot stand te brengen,
zoals een simpele, lange diagonaal in
de betegeling en subtiel afgebaken
de speelhoekjes. Bouwer van het
complex is de aannemingsmaat
schappij Tetteroo BV in Leidschen-
dam, die in nog geen jaar tijd het
gebouw uit de grond stampte. Een
gebouw waarvan architect Temme
zegt: "Het is niet zozeer een uit-
ganspunt geweest, maar ik geloof wel
dat dit gebouw zo flexibel is dat het
andere onderwijsvormen zou kun
nen stimuleren".
