proza mooi,
maar peperduur
Twee bundels
Geen gemakkelijke kost
„Affiches": tijd in
beeld, beeld in tijd
SLAUERHOF EINDELIJK COMPLEET
DE ZONDAGSVROUW
LOODZWAAR WERKJE
Goede informatie
overeuthenasie
,Brom en de hommel'
heldere biologieles
Overbodig
wijnboekje
Tolo komt
niet spelen
Bomans Groot
Sprookjesboek
totaal beeld
Nederland en de grenzen van de groei
Affiches" door Max Gallo.
Vertaling Martin Beumer. Uit
gave van Het Spectrum BV,
Utrecht. Prijs 69.50.
De beknopte titel van Max Gal-
lo's boek doet vermoeden dat
het hier om het zoveelste over
zichtswerk van affiches gaatv op
basis van de zo langzamerhand
niet meer te ontberen portie
nostalgie. Maar Gallo heeft met
dit in 1972 voor het eerst gepu
bliceerde boek zeer beslist een
heel anderdoel voor ogen. Hij
wil „via de affiches de evolutie
van de maatschappij duidelijk
maken, de gebruiken en ideeën;
historische gebeurtenissen en
ideologieën in affiches tot leven
zien komen". Geen geschiede
nis van de affiche dus; Gallo
presenteert de affiche „als een
spiegel die weerspiegelt". Dat
de affiche ook vaak verteke
nend werkt, schrikt hem be
paald niet af. Gallo beschouwt
dat eenvoudige als een aspect
van de menselijke geschiede
nis, „en misschien wel het
meest openbarende aspect". Op
zichzelf geen onjuiste constate
ring, al blijft wat vaag' wat de
wezenlijke betekenis ervan is.
Wat Gallo tot stand heeft ge
bracht, is een, uiteraard be
perkt, sociaal-economisch, po
litiek en cultureel geschiede
nisverhaal. beginnend in 1789,
met daarbij aangepast affiche
materiaal. Het omgekeerde is
trouwens ook het geval. Door
met grote nauwkeurig- en
evenwichtigheid te werk te
gaan heeft hij tekst en beeld
prachtig ineen laten vloeien.
Gallo onderscheidt zes fasen:
1789-1848 van de Bastille tot de
..wonderen der techniek',
1848-1898 de triomf der burge
rij. 1898-1914 de produkten van
de Belle Epoque, 1914-1924
beelden van de oorlog en
revolutie, 1925-1945 propa
ganda en ideologie, 1950-1970
woorden en beelden.
Het is een even boeiend als
smaakvol boek, de hoge prijs
zeker wel waard. Een paar op
merkingen: de periode 1945-
1948 is naar mijn gevoel ten
onrechte wat buiten de door
Gallo getrokken kaderlij nen
gehouden: vooral het Oosteu-
ropese materiaal van die jaren
zou interessant zijn om nog
maals weer te geven.
Verder mis je in een boek als dit
toch wel een hoofdstukje over
de Nederlandse sociale en cul
turele geschiedenis zoals die
door affiches wordt weerspie
geld. Ten slotte nemen we niet
voor niets al jaren de houding
aan van het geweten van deze
planeet.
R.P.
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1975
Spectrum wijnkelderboek van
Wina Born. Prijs 19.50.
Wina Bom is mede beroemd ge
worden door haar copieus aan
doend taalgebruik; iets dat van tijd
tot tijd vermoeiend op de nieuws
gierige lezer inwerkt. Maar je ver
geeft haar dat, omdat haar recepten
(bijna) altijd verrukkelijke maaltij
den als gevolg hebben. Vanzelf
sprekend is haar wijnkennis ook
groot en die kennis behoeft nauwe
lijks kritiek te doorstaan. Hoewel:
wijn is - en we trappen maar weer
eens een open deur in - een ver
schrikkelijk persoonlijk iets. Laatst
werd me een Muscadet sur Lie (van
Nicolas) voorgezet, zijnde een van
de betere droge witte wijnen. Ik
had er toch andere gedachten over
en een vreselijk lange discussie.
Maar goed: Wina Bom heeft on
langs het Wijnkelderboek het leven
laten zien. Een gids, die door de be
zitter van een „kelder" (het kan ook
een andere plaats in huis zijn) voor
het grootste gedeelte zelf zal moe
ten worden volgeschreven en
geplakt. Ruim de helft van het
boekje namelijk is blanco. Dat wil
zeggen dat 15 pagina's vrfj zfjn ge
houden voor het inplakken van eti
ketten (een veredeld poesiealbum
dus) en een evengroot aantal pagi
na's is bestemd voor het invullen
van gegevens over jaartallen, cha
teaux, land, gemeente enzoverder.
Niet nodig
Welnu, iemand die een uitgebreide
kennis heeft van wijnen, heeft al die
blanco pagina's helemaal niet no
dig. Datzelfde geldt voor iemand
met een wijnkelder. Die weet heus
wel wat hij heeft en hoe de kwaliteit
is; anders heb je geen kelder. Een
liefhebber, althans een etiketten-
verzamelaar, kan zijn etiketten best
kwijt in een (veel goedkoper)
schoolschrift, dat ondermeer ver
krijgbaar is bij de grote warenhui-
Resten er nog 47» pagina's tekst,
compleet met wijnclassificaties en
een schema van de beste Franse
wijnjaren. Wina Bom is kennelijk
vergeten dat er ook andere landen
zijn die wijn produceren. Waarom
nou toch steeds maar weer Frank
rijk?
Duur
47 pagina's voor twee tientjes.Dat is
verschrikkelijk duur voor een ei
genlijk onnodig boekje. Want wijn-
liefhebbers weten heus wel hoe ze
moeten proeven en hoe ze moeten
bewaren en welke wijn bij welk ge
recht hoort. Dit boekje is een vol
strekt overbodige herhaling van
wat er al bekend was op wijnge
bied. Beginnelingen kopen dit
boekje ook niet: als je aan wijn be
gint, raadpleeg je eerst iemand die
er verstand van heeft. Het is geen
schriftelijke cursus, kom nou.
Zelfs Wina Born kan naast het potje
piesen. Dat heeft ze nu gedaan.
Een ferme plas.
PW.
Titel: "Iolo komt niet spelen" uit
geverij Van Holkema en Waren-
dorf auteur Alet Schouten.Het his
torisch element speelt in Alet
Schoutens boeken altijd een grote
rol. Zelf geeft ze toe dat haar boe
ken, die in het verleden gesitueerd
zijn, haar beter afgaan.
In "Iolo" speelt dat mythische een
grote rol. Gerrit, die met zijn ouders
in Wales logeert, wil maar één ding:
spelen met zijn vriend Iolo, want de
komst van een baby-zusje ervaart
hij als grove achterstelling. Maar Io
lo, zijdelings betrokken bij een ac
tie van een vrijheidsbeweging,
komt niet. Inplaats daarvan ont
moet Gerrit de angst van de bevol
king van fairies; wordt hij door alle
volwassenen afgescheept met
halve of geen antwoorden.
Alet Schouten schrijft fascinerend,
en de kinderen zullen haar boeken
met rode oortjes lezen.
Haar met de "Gouden Griffel" be
kroonde boek werd geïllustreerd
door de 25-jarige Paul Hulshof, die
er de Gouden Penseel 1975 voor
kreeg. Zijn z.g. stippeltjes-v
illustraties verhogen vooral de
sfeer van het verhaal.
Godfried Bomans: Groot
Sprookjesboek. Uitgeverij
Elsevier Amsterdam. Illu-
tsraties: Wouter Hoogendijk
Prijs 24,50.
Na vele jaren wachten is nu bij Nijgh en Van
Ditmar in Den Haag, het "Verzameld Proza" van
Slauerhoff verschenen. Hoewel deze uit de Fo-
rumgroep voortgekomen schrijver na zijn debuut
in het tijdschrift "Forum" met de als feuilleton
gepubliceerde roman: "Het verboden rijk" tot de
belangrijkste schrijvers uit onze literatuur is gaan
behoren, is het met zijn publicaties niet van een
leien dakje gegaan. In beperkte kring was hij al
vanaf 1923 bekend als dichter die ook proza
schreef.
De oplagen van zijn werk waren
geringBovendien was ''Slau" zoals
zijn - weinige - vrienden hem
noemden, zeer slordig met zijn ma
nuscripten, waarvan er enkele aan
weinig literaire vriendinnen wer
den uitgeleend, waarna ze met de
vriendinnen voorgoed verdwenen.
Jan Jacob Slauerhoff, geboren op
15 september 1898 in Leeuwarden
als zoon van een stoffeerder, stu
deerde voor arts en maakte als
scheepsdokter enkele reizen naar
China, Japan, Indonesië en Marok
ko, waar hij zich tijdelijk vestigde.
Bij Slauerhoff was alles "tijdelijk":
zijn beroep, huwelijk, vriend
schappen, alles. Vestdijk, die hem
vanaf de schoolbanken kende,
noemde hem: "Een der meer be
ruchte helhonden onzer litera
tuur." Hij was voor zijn kennissen
en latere biografen zo problema
tisch, dat er tot op heden geen vol
ledige en "neutrale" biografie over
zijn leven is verschenen, ondanks
alle, soms zeer goede, levensbe
schrijvingen. Er zou al veel eer
der blijvend verzameld werk van
hem zijn uitgekomen, als hij daar
zelf achter had gestaan, en als de
oorlog het niet had verhinderd.
In 1940, vier jaar na zijn overlijden,
werd daaraan begonnen. Er waren
zeven delen op stapel gezet. Drie
bundels verzen, waarvan er naar ik
meen vijftig van de gehele oplage
op Oudhollands papier werden ge
drukt en in leer gebonden. Zes van
de zeven delen verschenen in groot
formaat in wit linnen, maar het pa
pier werd gaandeweg van mindere
kwaliteit. Het zevende deel is veel
later van de pers gekomen, en de
verzamelde gedichten kregen een
paar jaar geleden nog een mooie
herdruk. Alleen het proza werd in
afzonderlijke boekjes verkrijgbaar
gesteld. Geruime tijd werd onder
literatoren het leven van Slauerhoff
met meer nadruk onder de aan
dacht gebracht dan zijn werk.
Met uitzondering dan van de ge
dichten. Dat is niet zo verwonder
lijk, want achter de sombere ro
mantiek van zijn proza ontdekte
men een schrijver die op meer dan
een punt zijn tijd vooruit was. Zijn
vrijheidsdrang, afkeer van klein
burgerlijkheid, twijfel aan be
staande normen, dat alles past meer
dan tevoren in het beeld van onze
tijd.
De vraag naar zijn werk is dan ook
groter geworden dan tien, twintig
jaar geleden. Modieuze nostalgie
speelt daarbij slechts een geringe
rol, want Slauerhoff mocht bij de
"nieuwe-zakelijke" schrijvers van
1930 dan uit de toon vallen door zijn
avontuurlijke verhalen, zijn stijl is
koel en "modern", en zijn visie op
mensen en toestanden zal de lezer
van vandaag sterk aanspreken.
Gepeperd
De gepeperde prijs van 110 voor
twee in fraai bruin linnen gebonden
delen in een eveneens linnen cas
sette, zal de verkoop wel niet in de
weg staan.
Het eerste deel bevat de verhalen
uit de vroegere bundels: "Schuim
en as", "Het Lente-eiland" en "Ver
spreide verhalen", en telt 430 blad
zijden. In het tweede deel vinden
we de romans: "Het verboden
Rijk", "Het leven op aarde" en "De
opstand van Guadalajara", samen
970 bladzijden.
Naast de nieuwe uitgave van de
Verzamelde Gedichten in vrijwel
dezelfde vorm, is met deze cassette
proza eindelijk de volledige
Slauerhoff bij Nijgh en Van Ditmar
van de pers gekomen.
RB.
"Er leefde eens een stand
beeld. Niemand wist het, be
halve het standbeeld zelf na
tuurlijk. Doch het liet niets
merken." Zo begint het
sprookje "De blote ziel van
koning Pim" in het onlangs
door Angèle Manteau, literair
directeur van Elsevier Uitge
verij, uitgegeven "Groot
Sprookjesboek" van Godfried
Bomans. Voor het samenstel
len van dit sprookjesboek zijn
werkelijk alle "Bomans-
bronnen" aangeboord. Be
halve dat de uitgeverij dank
baar gebruik gemaakt heeft
van het archief van het "God
fried Bomans Genootschap",
heeft zij ook op zorgvuldige
wijze alle sprookjes van Bo
mans, die voor het boek in
aanmerking kwamen, verza
meld. Zo bevat het "Groot
Sprookjesboek" de 22ste druk
van het voor de eerste maal in
1946 verschenen boekje
"Sprookjes", Daarnaast zijn
sprookjes opgenomen uit de
bundel "Onstuimige Verha
len". Ook uit het periodiek
"De Dijk", orgaan van de Unie
van Roomsch-Katholieke
Studentenverenigingen in
Nederland zijn verschillende
sprookjes, w.o. "De Twaalfde
Koning", "Anita" en de "Op
rechte Moordenaar" opgeno
men. In zijn inleiding stelt
Bomans, dat sprookjes schrij
ven moeilijk is en dat het gen
re zich niet laat dwingen. Het
boek doorlezend komt men
echter al snel tot de conclusie,
dat deze stelling niet voor de
auteur zelf opgaat. Sprookjes
als "Anita", "De Dood van de
Sprookjesverteller", "De rijke
Bramenplukker.", "Anna" en
"Het Misverstand" zijn zelfs
een min of meer eigen leven
gaan leiden. Zowel Bomans
zelf als Hetty Blok en Luc Lutz
hebben een aantal van die
sprookjes op de plaat opge
nomen. Bij het beluisteren
van die voorgedragen sprook
jes blijkt, dat elk sprookje een
eigen sfeer en belevingswe
reld oproept.
Ook in dit boek staan vanzelf
sprekend een groot aantal
eerder uitgegeven sprookjes.
De kracht van dit "Groot
Sprookjesboek" moet vooral
gezocht worden in het totale
beeld dat wordt gegeven. De
Bomans-kenner zal in dit boek
slechts enkele nog niet eerder
gepubliceerde sprookjes
tegenkomen. "Witte Kerst",
op 24 december 1970 in het Al
gemeen Dagblad verschenen,
is hiervan wel de meest aan
trekkelijke.
Een sprookjesboek van God
fried Bomans, uitgegeven m
een tijd, waarin sprookjes
blijkbaar niet meer mogen be
staan.
A.C.K.
Rico Bulthuis
Ruud Paauw
Paul Wolfswinkel
Koos Post
A. C. Koekebakker jr.
Joop Maat
Bart Jungman
Op deze pagina
bijdragen van
"Brom de hommel" door Staf Versweyveld met tekeningen van
Coory van Baarle. Uitgeven bij Het Spectrum voor 5,95.
"De zondagsvrouw", geschre
ven door Carlo Fruttero en
Franco Lucentini, verschenen
bij Elsevier in Amsterdam
24,50).
Carlo Fruttero en Franco Lu
centini zouden we hier in ons
land zoiets als een "paar apart"
noemen. Het tweetal woont in
Turijn. Op literair gebied'werkt
het al vijftien jaar samen. Een
"Nederland en de grenzen aan de
groei". Aula 548. Uitgave: Het
Spectrum. Prijs 5.-.
Sinds de publicatie van het rapport
"Grenzen aan de Groei" van de
Club van Rome is her en der de dis
cussie over de betekenis en de ge
volgen van de begrensde groei op
gang gekomen. Het gevaar van uit
putting van de grondstoffenvoor-
raden en de vernietiging van het na
tuurlijk milieu motiveerde velen
tot een nadere bezinning.
ongebruikelijke lange periode
op dit terrein. En na al die jaren
hebben ze samen een detecti
veroman gecomponeerd. De
eerste. In eigen land raakten ze
meteen de roos: het werd het
b oek-van-het-j aar.
Voor ons gevoel moet de faam
van het literaire duo hebben
meegespeeld bij deze verkie
zing, want om nu te zeggen, dat
we hebben zitten smullen van
hun gezamenlijke pennevrucht,
neenHet is net of opera
artiesten eens een luchtige ope
rette willen brengen. Ze bren
gen het allemaal zo zwaar, zo
loodzwaar. Het is allemaal bit
ter serieus. De duidelijke lite
raire afkomst hebben de twee
auteurs nergens kunnen ver
loochenen.
Het is derhalve meer een inte
ressante schets geworden van
het Turijnse societyleven dan
een spannend moordverhaal.
En dat had het toch moeten
worden, want de architect Gaar-
rone wordt al heel vlot dood
geslagen met een stenen fallus.
En commissaris Santamaria -
hoe pienter ook - weet er niet zo
goed raad mee. Vooral niet met
de mensen, met wie Garrone
zich ophield. Maar dat ontdekt
u snel genoeg in uw worsteling
met deze kunstig gecompo
neerde, maar beslist niet vlot
geschreven woordenvloed.
K.P
Maar wanneer een onbelemmerde
materiële groei in tal van opzichten
niet langer mogelijk of wenselijk is,
rijfet de vraag wat dan wél gewenst
is.
Die vraag vormde de achtergrond
van een symposium, dat op 7 en 8
februari j.l. en op 21 en 22 maart j.l.
werd gehouden in het Koninklijk
Paleis op de Dam. In het kader van
Tussentijds Bestek 1975 werd daar
de balans opgemaakt van de groei
problematiek in Nederland. Tus
sentijds Besték 1975 was een ge-
dachtenwisseling over de verdere
ontwikkeling van de samenleving
in het licht van de problemen van
de groei en van het milieu.
Onder de titel "Nederland en de
grenzen aan de groei" (Aula 548)
heeft Het Spectrum een boekje uit
gegeven, waarin uitgebreid verslag
wordt gedaan van de beschouwin-
en die tijdens het symposium ge-
ouden zijn en de discussies die
daarop volgden.
De beschouwingen (o.a. van prof.
dr. W. Albeda, prof. dr. P. de Wolff,
prof. dr. H. B. G. Casimiren prof. dr.
L. W. Nauta), die dienen als inlei
dingen tot de groeiproblematiek,
"De dood komt soms te laat
een brochure van de Stichting
Vrijwillige Euthanasie. Uitgever
ij: De Tijdstroom, Lochem. Prijs:
ƒ7.-, bij afname van 20 exemplaren
en meer 5.-.
"Wij hebben alleen een bijdrage tot
de discussie willen geven en wij
nodigen u, lezer, uit om over eutha
nasie mee te denken." Met die
woorden wordt de brochure 'De
dood komt soms te laat" besloten.
En in die weinig pretentieuze opzet
is het boekje volledig geslaagd. Er
wordt uitgelegd wat euthanasie nu
eigenlijk precies is (kort gezegd:
een goede dood sterven), de ver
schillende vormen van euthanasie
worden belicht en verder worden
juridische en verzekeringsrechte-
li.ike aspecten van het onderwerp
handelen over de verschillende
ontwikkelingsmogelijkheden.
Daarna volgt een verslag van de
discussie over de concrete ontwik
keling die in Nederland kan wor
den nagestreefd.
Deze gedachtenwisseling begint
met een reeks z.g. intentieverkla
ringen. Dat zijn korte teksten uitge
sproken door deelnemers aan het
symposium die verantwoordelijke
posities in de samenleving bekle
den.Hen is gevraagd te verklaren in
hoeverre zij binnen de eigen werk
situatie van alle dag rekening hou
den met de groeiproblematiek.
In het boekje zijn de intentieverkla
ringen opgenomen van o.a. mr. M.
G. de Bruin, president-directeur
van de Nederlandse Spoorwegen,
prof. ir. H. Hertzberger,architecten
minister Pronk van Ontwikke
lingssamenwerking. Tenslotte
biedt het een verslag van de discus
sies, zowel die in de werkgroepen
als van de plenaire zitting.
Geen makkelijke kost allemaal,
maar wel een vrij algemeen over
zicht van de groeiproblematiek en
haar gevolgen voor Nederland.
J.M.
besproken. Bovendien wordt er in
de brochure een concept gegeven
van een euthanasie-verklarmg, een
schriftelijk vastgelegde verklaring
die aangeeft hoe iemand zijn ster
ven wil laten verlopen als hij niet
meer in staat zou zijn zijn wil te uit
en. Het boekje is uitermate ge
schikt als inleiding van discussies,
vandaar ook dat de prijs twee gul
den lager ligt als 20 of meer exem
plaren worden aangeschaft. "De
dood komt soms te laat" is trou
wens zelf ook d.m.v. vele discus
sies, die binnen het bestuur van de
Stichting werden gevoerd, tot
stand gekomen.
De secretaris van het bestuur, mr.
A. Seret. heeft van zijn notulen een
zeer leesbaar en overzichtelijk
werk gemaakt.
BJ
Voor kinderen vanaf 8 jaar (zegt de uitgever) is Brom een boekje bij
uitstek om vertrouwd te geraken met de dierenwereld. Dat kan wel
zo zijn, maar ook jongere kinderen kunnen er veel plezier aan
beleven.
Brom is een kind van moeder Mina. Het geboorteproces van Brom
wordt leuk en duidelijk beschreven en getekend. Als Brom zijn
zusjes thuis ziet komen met honing, wordt hij nerveus en wil ook op
stap. Maar dan valt hij in een honingpot. Paniek, maar hij wordt
gered en moeder vertelt hem dat hij de volgende dag het nest uit
mag. Hij leert dan vliegen en trekt de wijde wereld in, maakt ruzie
met een wesp, en ontmoet een krekel, die hem onderdak geeft. Dan
ontmoet hij een hommelvrouwtje en raakt meteen verliefd op haar.
Een tijdje later wordt hij gevangen door een onderwijzer, die ook
zijn nuttig werk moet verrichten en het beest wil demonstreren. Hij
wordt uiteindelijk losgelaten, maar Brom is dan de oude Brom niet
meer. Hij sterft. Maar ja, het is ook het einde van de zomer.
Een simpele en heldere biologieles voor de kinders.
PAUL WOLFSWINKEL
SLAUERHOFF ALS SCHEEPSARTS.
