'De koperen tuin' is klaar
voor vertoning op de buis
'The Pallisers': hartstocht, succes en schandalen
...en gisteren 1
r/ RADiQ \programma
Vestdijks roman als kijkspel
Bommel-puzzel voor
nieuwe Amro-spaarders.
roj amro bank
C(JV) vandaag...
toegeHcht
TVmorgen)
DONDERDAG 6 NOVEMBER
Nieuwe BBC-serie op J ARA- tv
Als hoofdmoot in het VARA-film-
pakket van dit seizoen kondigde de
omroep al enige tijd geleden "The
Pallisers" aan. Vanavond om 20.40
uur via Nederland II staat de eerste
aflevering van het 26-delige feuille
ton op het programma. "The
Pallisers" door Anthony Trollope,
neergezet door de BBC. gaat over
een van de meest fascinerende
periodes van de Britse geschiedenis,
de tijd toen koningin Victoria op
het hoogtepunt van haar bewind
stond.
In opeenvolgende generaties kennen
de mannen en vrouwen van een
hertogelijke familie welstand, harts
tocht, macht en succes: een van hen
wordt zelfs eerste minister, Zij
ervaren echter ook wat intrige,
gevaar, schandaal en mislukking is.
Aan de realisatie van de reeks,
gebaseerd op de verwerking van
Trollopes werk door Simon Raven,
is vier jaar voorbereiding voorafge
gaan, om de rijke achtergrond van
het einde van het Victoriaanse
tijperk te doen herleven. Hoewel de
druk van "De Pallisers" vooral op
de menselijk relaties ligt, is ook veel
aandacht besteed aan de politiek in
die tijd. De hervormingen waren
niet
de lucht, het stemrecht
altijd beperkt, zelfs voor
?n de kiezers moesten hun
keuze nog altijd mondeling doen.
Ook 'ging, tot in 1870, het fortuin
van een vrouw automatisch over in
de handen van haar echtgenoot.
In het eerste deel van de door de
BBC verfilmde zes romans van
Trollope, wordt al direct kennis
gemaakt met Plantagenet Palliser
(Philip Latham). Hij is een man
met hobby's enidealen. De hobby
geldt de bewondering voor het
metrieke stelsel, dat hij in Engeland
wil zien ingevoerd; het ideaal is een
politieke carrière. Bij dat laatste
kan zijn invloedrijke oom. de hertog
van Omnium (Roland Culver), hem
helpen.
Dat doet hij trouwens ook bij het
tot stand brengen van een huwelijk
met de even mooie als rijke Lady
Glencora, een rol van Susan
Hampshire, ook in ons land bekend
door haar vertolking van Fleur uit
de "Forsythe Saga", eveneens door de
VARA op het scherm gebracht.
Andere belangrijke rollen zijn van
Roger Livesey, Barbara Murrey, Half april zal "The Pallisers"
Anna Massey, Sarah Badel en scherm zijn verdwenen. De seri
Donald McCann. wordt dan opgevolgd door "Beryl'
Susan Hampshire als Lady Glencora M'Cluskie
het
Lot",
de problemen die
haar gezin en
e over ondervindt, als
huisvrouw in schoolopleiding
de buurt volgen.
Het is zover. De lang verbeide televisiebewerking van Vest
dijks roman „De koperen tuin" is klaar. De NCRV brengt deze
serie in vijf afleveringen op het scherm steeds op dinsdagavond
via Nederland I. De eerste wordt uitgezonden op dinsdag
11 november om 20.25 uur.
De realisering van dit literaire
drama is een gigantisch werk
geweest, in eerste instantie voor
Yvonne Keuls, die voor een
uitstekende bewerking zorgdroeg.
Simon Vestdijk schreef dit. boek in
de zomer van 1949 en beschouwde
het zelf als zijn beste roman,
waarover in de kringen van critici
nogal wat te doen is geweest.
Wat de gebeurtenissen in het
verhaal aangaat, het is beslist geen
autobiografie van de schrijver, maar
wat betreft de gevoelens van de
toen vijftigjarige „kluizenaar van
Doorn" is het zeer onthullend.
Met „De koperen tuin" wordt een
fraai stadsplantsoen in Leeuwarden
bedoeld, waarin de jonge Vestdijk
met zijn moeder naar „de muziek"
ging luisteren. Nu is het bekend dat
Vestdijk muziek als kunst hoger
aansloeg dan literatuur. Hij speelde
uitstekend piano en heeft het wel
eens betreurd dat hij eigenlijk zoiets
was als een mislukt musicus. En dat
was niet alleen maar ironie.
Kenners van muziek hebben ge
constateerd dat het drama in
die koperen tuin, in de structuur
sterk verwant is aan een muzikale
compositie, en dat de inhoud op
meer dan een jjunt overeenkomst
vertoont met de opera Carmen Van
Bizet. En verder gaan er veel
verborgen bedoelingen in schuil,
waarmee Vestdijk zijn visie op het
leven geeft. Aan de schrijftafel
speelde hij zelf de rol van de
hoofdpersoon: het kind, later de
student Nol Rieske, zoon van een
rechter. Het beroep van de vader is
al een sleutel om de symboliek te
kunnen ontraadselen. De rechter, de
Jurist, de kenner van de wet staat
niet alleen afwijzend tegenover de
levenshouding van zijn zoon, maar
begrijpt die ook niet. Deze vader is
de maatschappij en vormt ondanks
de voorschriften in Nol Rieske's
deftige milieu, een vrolijke, zelfs
gevoelige, speelse en behoedzaam
rebellerende tegenvoeter van de
verstarde vader. Dat Vestdijk de
werkelijkheid verschoof is bekend.
Zijn vader was gymnastiekleraar en
stamde, evenals de wat overgevoelige
moeder, uit de kleine burgerij.
Dat Yvonne Keuls heksenwerk heeft
verricht om het verhaal om te
zetten in een scenario, ligt voor de
hand. Het werd meer dan kundig
compilatiewerk. Vestdijks woorden
rijkdom, met al die bijzinnen,
gedachtesprongen, doorlopende asso
ciaties aan het verleden en zijn
aandacht voor details, laat zich
uiterst moeilijk visueel weergeven.
Daar zouden tien afleveringen op de
beeldbuis nog niet toereikend voor
zijn geweest. Daarom helaas
moest de „ouverture" ontbreken,
waarin de kleine Nol letterlijk „de
bal krijgt toegeworpen" als hij in de
kamer sprookjes zit te lezen en zijn
op de vader gelijkend broertje zich
al oefent in het (ver)schoppen.
De eerste aflevering begint in de
tuin. De „koperen" tuin, omdat er
zoveel muzikanten in de tent op
koper spelen, en omdat later in de
herfst er zoveel koperkleurige blaren
in alle tinten aan de bomen hangen.
Het is daarbij niet onwaarschijnlijk,
dat Vestdijk het koper in verband
heeft gebracht met het metaal van
Venus: van de liefde en de poëzie.
De schrijver had grote belangstel
ling voor astrologie en steunde
daarbij op een studie van de
vrouwelijke arts Helene S. E.
Burgers, aan wie de roman is
opgedragen.
De man die het in dit drama het
minst ver heeft geschopt is de aan
de drank verslaafde pianoleraar en
plaatselijke dirigent Henri Cuperus.
wiens dochtertje Trix als schoolkind
met de vier jaar jongere Nol in de
tuin op de muziek van het door
Cuperus gedirigeerde poempa-orkest
een rondedansje maakt!
Vanaf dat moment voelt het
jongetje zich sterk aangetrokken tot
de door iedereen uitgelachen outcast
en wordt verliefd op Trix. De steeds
groeiende vriendschapsverhouding
ADVERTENTIE
De heer Olivier B. Bommel heeft enkele hoogtepunten
uit zijn bewogen leven in fraaie kleuren laten vastleggen
op een serie kinderpuzzels van de Amro Bank.
Elke Amro-spaarder kan zo'n puzzel vóór 14 november
kopen voor de kleine som van f 2,50
Wie verstandig is, opent dus snel een spaarrekening
- bij de Amro Bank, want zo'n nieuwe spaarder
krijgt bovendien van de Amro als
welkom f2,50 op z'n nieuwe rekening
bijgeschreven (als die eerste inleg rp*
^tenminste een maand blijft
staan, maar dat kunnen
we wel afspreken,
nietwaar?).
„'n Mooi gebaar,
al zeg ik het zelf
voorraad strekt
tussen Cuperus en Nol Rieske,
schept problemen in het stadje,
vooral als de romantische, maar
wanhopige pianoleraar verliefd
wordt op Nol's moeder, en de deur
wordt uitgezet na de dienstbode te
hebben gezoend. Cuperus sterft in
een aanval van delirium en Nol, dan
student in de medicijnen evenals
Vestdijk vraagt Trix ten
huwelfjk: maar hoewel ze in de
geest onafscheideljk van elkaar zijn,
bekent ze hem hoe ze tijdens zijn
afwezigheid heeft geleefd. Ze pleegt
zelfmoord en Nol gaat in zijn
wanhoop terug naar de tuin van
zijn jeugd. Onder de herfsthemel
met al die „koperen" bladeren dwaalt
hij door zijn verwoest paradijs.
Behoedzaam
Bob Lowenstein heeft het script van
Yvonne Keuls zo behoedzaam
mogelijk in beeld laten brengen.
Aanvankelijk zullen de kijkers er
enige moeite mee hebben, omdat een
belangrijk gedeelte van de eerste
aflevering informatief moest zijn.
Het gevaar dat het „Vestdijk-aan-
flarden" werd, is door de regisseur op
het nippertje bezworen, en in de
tweede aflevering goeddeels over
wonnen. Dat het „kijkspel" Vest
dijks boek verduidelijkt, valt niet te
ontkennen. Leo Beyers creatie van
Cuperus is schitterend. Alle lof ook
voor Aus Greidanus als Nol en voor
Ina van Faassen in haar rol van de
opgewekte moeder die niet afkerig is
van kleine intriges.
Charmante bijkomstigheid: de klei
ne Nol wordt een beetje stroef
gespeeld door de nu achtjarige Dick
Vestdijk, zoon van de in 1971
overleden schrijver. Voor de jonge
Trix staat Bernadette Boorsma
model en Liesbet van Santvoord
speelt knap introvert gehouden, de
Trix uit de latere periode.
Rolbezetting
De rolbezetting is uitstekend: Siem
Vroom. Tom van Beek, Wim
Hoddes, Roland Wag ter. Steye van
Brandenberg, Luc Brouwer en
anderen staan in de eerste
aflevering. In de tweede uitzending,
waarin de opera Carmen ten onder
gaat, domineert Paul van Gorcum
als de schor geworden bariton
Ordelio. Een tragi-komische scène in
het schetsen waarvan Vestdijk zich
een mee6ter toonde.
De opnamen voor deze bijzondere
NEDERLAND I
18.15 Chemie (TELEAC)
18.45 Toenstiscne tips (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 Laurel en Hardy (VPRO)
19 25 Landgenoten: gesprek (VPRO)
19 40 All in the Family (VPRO)
20.05 Zendtijd van het Simplisties Verbond (VPRO)
20.20 Voor geld en gouden woorden (VPRO)
2100 Monty Python (VPRO)
21.35 Journaal (NOS)
21.50 Nader bekeken (EO)
22.20 Van u wil ik zingen (EO)
22 35 Kerk en Theologie (EO)
22.50 Tenslotte (EO)
22.55 Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.45 Brigadier Dog (NOS)
18 55 Journaal (NOS)
19.05 Guyana-Waterland (VARA)
15.30 Oorlogswinter (VARA)
70.00 Journaal (NOS)
20.25 Achter het nieuws (VARA)
20.40 De Pallisers (VARA)
21.35 Koning Klant (VARA)
72.00 Man over de vloer (VARA)
22.25 Achter het nieuws (VARA)
23.00 Gedicht (VARA)
23.01 Den Haag vandaag (NOS)
23.15 Journaal (NOS)
In de eerste uitzending van VARA's "Achter het nieuws"
vanavond wordt gesproken over de terechtstelling van de
joodse Nederlander Aronson in Irak. Minister M. van der
Stoel zal een verklaring afleggen. Voorts een interview met
vice-premier en de minister van Buitenlandse Zaken van
Israël Allon over de beschuldiging van spionage ivaarop
Aronson werd veroordeeld. Voorts laat de VARA een enkele
jaren oude film zien, waarin Aronson spreekt over zijn ac
tiviteiten voor "Terre des Hommes". In de uitzending later
op de avond komt "Achter het nieuws" met een reportage
van Angola. Daarna is er een gesprek met minister Lubbers
over de toestand van de werkloosheid iri Nederland.
De AVRO zond gisteravond een Ame
rikaanse en vrij recente (dit jaar
gemaakte) documentaire uit over de
gevaren van een atoombom in
handen van particulieren. „Helaas
goed nieuws voor terroristen" zei de
commentaarstem want een student
wist voor filmer John Angier met
openbare gegevens in vijf weken een
atoombom te ontwerpen. Aan het
eind van de film meldde een
titelkaart dat de student gespeeld
was door een acteur. Vreemd genoeg
was deze mededeling onvertaald
gebelven. Het typeerde „Hoe maak
ik een atoombom" wel. Het was
eerder betogend dan helder-infor-
matief.
Er zaten rare schakels in de film.
Pal na beelden van openbare
beveiligingsplannen voor kerncentra
les begonnen enige heren over een
politiestaat te klagen. Het probleem
bij het maken van een atoombom
is: hoe kom ik aan plutonium? Dat
probleem is minder groot dan het
behoort te zijn. Maar je zag steeds
maar witjassen die goed verpakte
plutonium nog ni'et met een
nijptang van drie meter aan zouden
raken. Zal diefstal dan niet
levensgevaarlijk zijn voor de aspi
rant-terroristen? Het zijn maar
lekevragen.
De Engelsman Colin Nears gaf een
completer overzicht van zijn thema:
Colette een prachtige Franse
schrijfster met vele facetten. Het
was een verzorgde inleiding tot het
werk van deze non-conformistische
kunstenares. Wat wil een mens nog
meer op de woensdagavond?
BERT VAN DER VEER
de verloederde
produktie werden onder meer
gemaakt in Leeuwarden, in de
„echte" koperen tuin uit Vestdijks
jeugd, in Groningen. in het
Oostenrijkse Baden, dicht bij Wenen
en in de studio's in Hilversum
Gijs Hendriks
LEIDEN In plaats van het aan
gekondigde Leo van Oostrom Kwin
tet zal morgenavond het Gijs Hen
driks Kwartet optreden op de jazz-
zolder van Hot House (Rapenburg
24». Het Gijs Hendriks Kwartet is
groep di'e in haar muziek een aan
sluiting tot stand probeert te bren
gen tussen rock-jazz en andere vor
men van moderne jazz. Op deze ma
nier ontstaat muziek die uiterst
swingend is en waarin geïmprovi
seerd wordt op thema's en schema's
die grotendeels door Gijs Hendriks
worden aangedragen. De groep be
staat uit Gijs Hendriks op sax,
Willem Kühne op elektrische piano.
Bert van Erk, bas en Michael Baird,
Volgende week vrijdag. 14 novem
ber speelt het Rein de Graaff 'Dick
Vennik Kwartet in Hot House. De
bezetting luidt: Rein de Graaff pia
no, Dick Vennik, tenorsax en fluit,
Henk Haverhoek, bas en Eric Ineke
op drums. f
NORV: 18.00(S) Tijd vrij voor n
in vrije tijd, 18.30 Nieuws. 18 4
reldpanorama. 18.53 Zojuist vf
nen. 19 00 SLeger des Heil;
tier 19 15 (Si De wereld zingt
lof. 19.55 Overdenking. 20.00 (S)
te platen 21.50 Bij de tijd 22
kerk vandaag. 22.30 Nieuws. 22
Akt. 23 00 Radio VU-Magazine.
12 14 Akt.i. 14 00 Hoe gaat het? 14.15
Schoolradio. 14.2f
(S) Interlokaal
15.32 Nieuws) 17.00 Zonde"
17.10 (S) De hutsgeklutste klnderspe-
AVRO7.00 Nieuws 7.11 Ochti
gym. 7 20 (S) Dag met een ga
(8.00 Nieuws. 8.11 Radiojournaal.
De groenteman).9 00 Schoolradio NOS:
9.20 Wat heeft dat kind? 9.35 Water-
Toerlsmo. AVRO:
AVRO: 18.00 Nieuws 18.11 Radiojour
naai PP 18.20 PPR IKOR 18.30
Kleur. AVRO: 19.00 (S) Dichter bij
ae muziek. 19.30 Spectrum buitenland.
NOS: 19.50 Den Haag vandaag. AVRO
20 00 Nieuws 20.05 Radiojournaal 20.10
hoorspel (6) 22.15 (S) Jazzspec-
n-llve 23.05 (S> Vanavond laat cul-
el. 23 50 Radiojournaal. 23 55-24.00
10 00 (S) Voor i
Arbeidsvitaminei
diojournaal). li.
10.10 (S)
B.03 De Vakatureba:
Jazz-Sir. 0 02 (S)
Sesjun
Hugo
ïk vandaag Overheidsvoorlich-
12 30 Uitzending voor de land-
AVRO: 12.40 (S)Licht ensemble
13.30 Interview. 14.00 Muziek. 15.30
Permanent Wave. 16.00 Nieuws. 16 03
Vandaag dit. morgen dat 16.05 Nova
Zembla 17.30 Welingelichte kringen.
muzikale fruitmand TROS
DUITSE TV
lljke letter M 9.40 Schoolrt
12 26 Med. 12.30 I
18.00 Kultureel
i Morning sky.
George Baker Sel
Dansez maintenant, Dave
That's the way I like it,
K.C. Sunshineband
Can't give you anything
ibut my love i, Stylistics
lTLucy. Mud
Fame, David Bowie
Als de dag van toen,
Reinhard Mey
Everything's the same.
Billy Swan
Goodbye love, Teach-in
Stan the gunman,
Hank the Knife
The Jets
uw) Sjakie van de Hoek,
Connie Vandenbos
Give it up. Husky
Rolling on a river,
Piet Veerman
Sexy, Paul Kelly
Foot stompin music,
Bohannon
20» In Hamburg:
Zangeres zonder Naam
(nieuw» I'm on fire, 5000 Volts
nieuw i Thanks for the love,
Earth and Fire
(25) M'n beste vriendin, Mieke
(.nieuw i Sky high. Jigsaw
tnieuwChanson d'amour,
Kamahl
(18) Spanish rose, Andre Moss
9» Hafanana, Afric 'Simone
(.nieuw) There goes another
lovesong, Outlaws
(12) Guus, Alexander Curly
nieuw V eenhuizen.
Alias Berger
(nieuw) Bad time,
Barry and Eileen
(28) Hooked for life,
The Tramps
(nieuw t Do it anyway you want
it, People's choice
17.55-18.00 Jouri
magazine.18.30 Akt 18.45 Zanclman -
"3 55 Nordschau magazine. 19.26
19.o9 Program-
B.05 Schooltele-
se. 10.40-11.50
Arsene Lupin.
Wickie. 17.40
aktie Zorgenkind
21.15 Kontrov<
(NOS) 18.55 Joi
TELEAC) 18.45 Kortweg
Journaal (NOS). 19.05
NCRV). 19.55 Luister van
20.40 Kojak (NCRV) 21.50 Fat
het orgel (NCRV) 20.15 I
Kojak (I
NCRV)
(NCRV). 23.05 Journaal (ftÖsj.
(AVRO). 20.00 Journaal (NOS).
Een mens wil (AVRO). 22.00 De
gebroeders Hammond (AVRO) 22.50
Televjzier Magazine (AVRO). 23.35
