Over defensie, dictaturen
en economische verwijten
LEZERS SCHRIJVEN
Ideaal van de heilstaat
achter horizon verdwenen
DONDERDAG 6 NOVEMBER
„Men kan op internationaal ge
bied niet steeds maar haantje de
voorste willen spelen, maar als het op
betalen aankomt niet van de partij
zijn" aldus 'Elseviers Magazine' naar
aanleiding van het Kamerdebat over
de NAVO en de waarschuwende
woorden van de liberale afgevaardig
de H. J. de Koster. "Ons buiten
lands beleid is hoog afgestemd als
het vredesvraagstukken en ontwik
kelingshulp betreft, maar de be
trouwbaarheid van een bondgenoot
in een alliantie is ondeelbaar. Men
moet, aldus de heer De Koster, niet
denken dat, wanneer Nederland wèl
zijn verplichtingen nakomt op het
terrein van de ontwikkelingshulp,
dan ten aanzien van de financiële
verplichtingen ten opzichte van de
NAVO de hand kan worden gelicht.
De geloofwaardigheid van de b ul-
tenlandse politiek van minister Van
der Stoel wordt door het beleid van
minister Vredeling ernstig aange
tast".
Het kabinet-Den Uyl staat dus
voor een dilemma, het moet een keu
ze doen: óf ten aanzien van de de
fensie voldoen aan onze NAVO-ver-
plichtingen óf de linkse achterban
van de Partij van de Arbeid behagen,
maar dan wel de consequentie trek
ken dat niemand meer naar ons
luistert. "De middenweg die de re
gering voorstelt", aldus Elsevier, "is
gebaseerd op Keerpunt '72 en op de
conclusie van het partijcongres van
de PvdA, dat Nederland "een kri
tisch lid van de NAVO" moet zijn.
Dat kritische houdt blijkbaar in,
dat Nederland zich niet aan gemaak
te afspraken behoeft te houden.
Premier Den Uyl behoeft zich dan
ook niet te verbazen, dat aan zijn
oordeel over alle mogelijke interna
tionale problemen in het buitenland
weinig waarde meer wordt gehecht."
Maar, zal men zeggen, per hoofd
van de bevolking besteedt Nederland
niet minder dan andere landen. Mi
nister Vredeling trok onlangs in een
mededeling aan het hele defensie
personeel een vergelijking, waaruit
bleek, dat Nederland 216 dollar per
hoofd van de bevolking aan defensie
besteedt, België 193 dollar, Dene
marken 161 en Noorwegen 219 dol
lar. O zo! Nederland slaat dus he
lemaal geen gek figuur. Maar ma
joor P. Knol, een van de leidende
figuren van. het protest in marine
kringen, onderstreepte tegenover een
redacteur van NRC-Handelsblad:
"Wat de minister gemakshalve niet
vertelt, is dat onze dienstplichtigen
tot de hoogstbezoldigde dienstplichti
gen ter wereld behoren en soms drie
keer zoveel soldij ontvangen als hun
collega's uit andere NAVO-landen.
Ook vergat hij te zeggen, dat in lan
den waarmee Nederland wordt verge
leken, een enorme post, die van de
militaire pensioenen, niet op het de
fensiebudget drukt".
Tot zover dit citaat. De conclusie
ligt voor de hand: een eerlijke ver
gelijking van defensie-uitgaven is
alleen mogelijk als de bedragen naast
elkaar worden gezet, die beschikbaar
zijn voor het materieel. Maar som
migen leren het nóóit. De materieel-
voorziening wordt uitgehold. Komt
de nood aan de man, dan worden
jonge Nederlanders met gebrekkige
middelen het veld ingestuurd. Ik
kan respect hebben voor hen, die te
gen elke vorm van bewapening zijn,
al ben ik het natuurlijk niet met
hen eens. Géén leger of een goed
leger, zoals ik vier jaar geleden te
dezer plaatse schreef. Levensgevaar
lijk echter is het knabbelen aan on
ze verdediging met alle rampzalige
gevolgen vandien, afgezien nog van
de kwestie dat Nederland op die ma
nier tegenover de bondgenoten de
parasiet uithangt.
Glad ijs
In mijn vorig artikel (23/10) wees
ik op de onbegrijpelijke wijze waar
op een delegatie van de PvdA (on
der wie voorzitter mevr. Van den
Heuvel, internationaal 'secretaris
Harry van den Bergh en de Nieuw-
linkser Jan Nagel) zich door de Oost
duitsers heeft laten inpakken. Zo
bleek deze delegatie geen weet te
hebben van de dubbele betekenis van
het woord "socialistisch" (achter het
ijzeren gordijn: communistisch) en
evenmin van de onmogelijkheid van
"hervorming" in Oost-Europa. Alsof
dat alles nog niet erg genoeg was,
heeft mevr. Van den Heuvel zich
kortgeleden in Soest ook nog bezig
gehouden met het verschil tussen
"linkse" en'Techtse" dicaturen: zij
is, zoals "Het Parool" schreef, "niet
meer van het gladde ijs af te slaan".
Er is, aldus deze klakkeloze uit
spraak van de voorzitter van de P
vdA, dit fundamentele verschil, dat
linkse dictaturen zijn gericht op ver
betering van de levensomstandighe
den van de bevolking, rechtse niet.
Voorbeeld: de gezondheidszorg in
Oost-Duitsland is beter dan in Span
je. In een hoofdartikel reageerde
NRC-Handelsblad aldus: "Dat de ver
zorging van de burger in linkse dic
taturen vaak ver gevorderd is kan
men natuurlijk niet bestrijden. Maar
het gaat daarbij om het comfort van
de dierentuin, zoals Johan Galtung
snedig heeft opgemerkt. Het voedsel
op tijd, goede medische zorg, maar
wel tralies en geen bewegingsvrij
heid. Om het beeld van de die
rentuin vast te houden: wie heeft
de betere levensomstandigheden, de
getergd in haar kooi heen en weer
lopende, goed gevoede leeuwin of de
schonkige straatfik? Mevrouw Van
den Heuvel maakt zich wat al te
makkelijk van deze vraag af, zeker
voor een voorzitster van een partij
die de minister van Buitenlandse
Zaken levert die steeds (o.a. bij de
veiligheidsconferentie) vrijheid als
belangrijkste kwaliteit van het leven
naar voren brengt".
Maar ook degene, die zich wil be
perken tot materiële levensomstan
digheden, aldus gaat het blad verder,
"heeft het met een vergelijking nog
niet zo makkelijk als mevrouw Van
den Heuvel suggereert. Tenslotte is
de levensstandaard, die de zoge
naamd linkse dictaturen in Oost-
rechtse dictaturen zijn. De PvdA-
voorzitter bedoelt waarschijnlijk dat
zij méér op heeft met dictaturen die
beweren een of ander socialisme
voor te staan dan met dictaturen die
dat niet doen. De moeilijkheid is al
leen dat er met zo'n criterium
weinig rechtse dictaturen overblij
ven, want zelfs de ergste potentaten,
vooral in ontwikkelingslanden, roepen
van tijd tot tijd wel iets over "socia
lisme" en "voor het volk". Tot zo
ver "Het Parool".
Nog een kritische opmerking:
"Mevrouw Van den Heuvel zei wel,
dat de gezondheidszorg in Oost-Duits
land uitstekend geregeld is", aldus
„Elseviers Magazine", „maar zij
vergat erbij te zeggen, dat het met die
gezondheid heel wat minder wordt
als men het land wil verlaten. Wan
neer men het land wil ontvluchten,
wordt men namelijk doodgeschoten
Mevrouw Van den Heuvel
blijft op de verkeerde toer.'Elke dic
tatuur is verwerpelijk, zowel van
links als van rechts, omdat een dic
tatuur knechting van de vrijheid be
tekent. De socialiste Van den Heuvel
denkfout van Ien van den Heuvelen
de haren is. dat ze een links bewind
a priori welwillend tegemoet treden,
ook als het de persoonlijke vrijheid
beknot".
Rode cijfers
Het gaat slecht met onze economie,
volgens mr. C, van Veen. voorzitter
van de Ver. van Ned. Ondernemers
(VNO), zó slecht, dat een derde van
de bedrijven in de rode cijfers zit.
Verwijten over en weer zijn niet
van de lucht. Ook minister Lubbers
van Economische Zaken heeft een
duit in het zakje gedaan door kri
tiek op Groeneve. Het „Algemeen
Dagblad" schrijft daarover als volgt.
„Ook een óndernemer is feilbaar en
we hoeven om zijn fouten geen doek
jes te winden. Maar laten we oppas
sen voor eenzijdige, enkel door voor
oordeel ingegeven kritiek. Dat is de
verstandige boodschap die minister
Lubbers heeft gegeven.
Door C. J. Rotteveel
Europa hebben voortgebracht, ver
re van indrukwekkend als men in
aanmerking neemt dat een aan
tal van deze landen tot de ontwik
keldste van Europa behoorden". Tot
zover de NRC, niet 't enige blad, dat
scherpe kritiek op deze nieuwe on
gelukkige uitlating van mevr. Van
den Heuvel formuleerde. Met voorbij
gaan van de opmerking in een inge
zonden stuk in een ander blad, waar
in erop gewezen werd, dat de dicta
tuur van Hitier geprezen werd om
dat die zulke mooie Autobahnen had
laten aanleggen, terwijl Mussolini
ervoor zorgde, dat de treinen op tijd
liepen, citeer ik "Het Parool", dat
o.m. stilstaat bij het "fundamente
le" verschil tussen die dictaturen
van links en rechts.
Eén pot nat
"Dictaturen hebben", aldus het
Amsterdamse blad, meer gemeen
dan dat ze verschillen. Wat ze ge
meen hebben is juist het feit dat ze
dictaturen zijn, dus berusten op
dwang en onverdraagzaamheid, wat
voor doeleinden ze verder ook mo
gen hebben. Bovendien is het moei
lijk om vast te stellen wat linkse en
Schiphollijn
Bij de vaststelling van het defi
nitieve tracé van de Schiphollijn
conform het advies- van de door hem
ingestelde tracécommissie is minis
ter Westerterp er vanuit gegaan dat
alleen het tracé tussen Schiphol en
Leiden nog ter discussie stond. Me
de op grond van die beperking was
het alternatief zoals naar voren ge
bracht door een Warmonds actieco
mité, de miliéuwerkgroep aan de
Rijksuniversiteit Leiden, de vereni
ging de Open Meerlanden en de Kon.
Watersportvereniging „De Kaag", al
bij voorbaat kansloos. De mogelijk
heid om een beslissing te nemen over
de eerste belangrijke nieuwe trainver-
binding in Nederland sinds de Twee
de Wereldoorlog op grond van 'een
totaalvisie op het openbaar vervoer
■heeft minister Westerterp daarmee
voorbij laten gaan.
Het zogenaamde tracé 7 dat pla
nologisch en vervoerstechnisch vele
voordelen biedt houdt in: een spoor
lijn van Amsterdam CS via Schip
hol naar LeiderdorpLeiden Oost,
waar een aansluiting tot stand ge
bracht kan worden op de lijn Lei-
den-Utrecht, en vandaar naar Leid-
schendam/Voorburg waar een tak
via de Hofpleinlijn naar Rotterdam
voert en een andere naar Den Haag
CS. De voordelen van een dergelijke
verbinding ten opzichte van het ge
kozen tracé 2 zijn duidelijk Den Haag
houdt de gewenste snelle verbinding
met Schiphol en Amsterdam (het
tracé is zelfs iets korter) terwijl bo
vendien nu ook Rotterdam een snel
le en veel kortere verbinding met de
luchthaven en Amsterdam krijgt.
Het verschil bedraagt ongeveer 12
km wat op de totale afstand Amster
dam-Rotterdam bijna 20 uitmaakt.
Dit voordeel, wat des te zwaarder
weegt nu Zestienhoven geleidelijk
aan minder belangrijk zal worden,
wordt in Rotterdam terdege beseft.
Het Rotterdamse gemeentebestuur
heeft zich vorige week achter het
voorgestelde alternatief gesteld. Ook
planologisch zitten aan het alterna
tief een aantal duidelijke voordelen.
Als er in de naaste toekomst in Zuid-
Holland groeikernen aangewezen
worden is het van belang dat deze
plaatsen 'n goede aansluiting op het
openbaar vervoersnet hebben. Van
de locaties die op dit moment in
discussie zijn, te weten Voorhout,
Zoeterwoude-Hazerswoude en Pijnac-
ker, heeft eigenlijk alleen Voorhout
door ligging aan de lijn Haarlem-
Leiden deze goede aansluiting. Het
tracé 7 zou ook de beide laatstge
noemde plaatsen een hoogwaardige
openbaarvervoersvoorziening geven,
zodat de discussie over de keuze van
een dergelijke groeikern niet door
dit aspect beperkt hoeft te worden.
Afgezien daarvan bestaat er door
'het geprojecteerde station Leiden-
Oost de mogelijkheid om de inwo
ners van het oostelijk deel van de
Leidse agglomeratie die voor hun
werk behalve op Leiden sterk op
Den Haag en Amsterdam zijn ge
richt openbaar vervoer aan te bieden
dat kan concurreren met de auto.
Te meer daar dit station, in tegen
stelling tot Leiden CS over goede par-
keermogelijkheden zal kunnen be
schikken.
Een ander door de 'Voorstanders
sterk benadrukt punt is dat dooreen
strakke bundeling van de spoorlijn
en de rijksweg 4 de totale hinder voor
het milieu gering zal zijn terwijl bo
vendien het belangrijke waterre
creatiegebied van de Kagerplassen
ongemoeid blijft.
De volledige verdubbeling van de
noord-zuid verbinding in Zuid-Hol
land maakt deze veel minder sto-
ringsgevoelig. Op dit moment te het
verkeer op.de lijn Leiden-Rotterdam,
een van de drukste trajecten van Ne
derland, regelmatig volledig in de
knoop. Dit zal bij de realisering van
tracé 2 nog verder toenemen.
Het is jammer dat de tracécommis
sie. hoewel ze besloot tracé 7 in de
beschouwing te betrekken, totaal
niet is ingegaan op de planologische
en vervoerstechnische argumenten.
Wel heeft zij een lijst met meer
praktische bezwaren opgesteld. Op
dit punt is het interessant te vermel
den dat de commissie als een van de
grootste bezwaren van tracé 7 de
doorsnijding van Leiderdorp ziet. Ge
luidshinder, amoveren van wonin
gen zouden onoverkomelijke bezwa
ren oproepen in Leiderdorp. Dinsdag
J.l. echter heeft de raadscommissie
voor Verkeer en Ruimtelijke orde
ning het gemeentebestuur van Lei
derdorp unaniem geadviseerd het
tracé 7 te ondersteunen, omdat men
de bezwaren onder andere door on
dertunneling oplosbaar achtte.
De tracécommissie heeft zich bij
de beoordeling beperkt tot de gege
vens die zij ter beschikking had
"met als argument dat men geen ver
traging van de aanleg wenste door
nader onderzoek, noodzakelijk voor
een grondige beoordeling.
Deze haast als argument is merk
waardig daar het hier gaat om een
projekt van rond 1 miljard, zodat
het onwaarschijnlijk is, dat binnen
afzienbare tijd, indien de behoefte
aan een verbinding zoals hier voor
gesteld blijkt, alsnog middelen hier
voor beschikbaar zullen worden ge
steld. Men loopt hier dus doelbewust
het risico van een overhaaste en over
enige jaren fout blijkende beslissing.
Een argument dat een belangrijke
rol heeft gespeeld bij de afwijzing zijn
de kosten.
Voor het alternatief moet 10 km
had niet een onderscheid moeten aan
brengen tussen een linkse en een
rechtse dictatuur, maar tussen een
dwangbewind en een democratie".
Tot zover Elsevier.
Op dit laatste komt het natuurlijk
aan, maar in de Tel. vestigde drs. H.
van Praag toch nog de aandacht op
het slordige taalgebruik van mevr.
Van den Heuvel. "Want in Spanje
heerst een dictatuur, maar in de
DDR bestaat iets dat een graad er
ger is. namelijk een totalitair sy
steem. Het verschil daartussen is dit.
dat in een dictatuur nog een beperk
te vrijheid bestaat voor wie zich niet
met politiek bemoeit, maar onder een
totalitair systeem geldt de befaam
de kreet: "Ook als jij je niet met de
politiek bemoeit, bemoeit de poli
tiek zich toch met jou".
"De DDR betekent niet alleen dic
tatuur, maar ook antisemitische pro
paganda", aldus drs. Van Praag, "het
politieke knooppunt van de PLO, de
IRA en de Baader-Meinhof-groep,
het neerschieten van kinderen die
de weg naar de vrijheid zoeken, enz.
Maar de gezondheidsdienst functio
neert perfect. Daartegenover kan
het Franco-bewind stellen, dat het
bijna honderdduizend joden - tijdens
de tweede wereldoorlog het leven ge
red heeft <op doorgang naar Zuid-
Amerikaen in een recent verleden
joden bevrijd heeft uit Arabische
cellen door Spaanse passen voor hen
te verzorgen. Uiteraard zing ik geen
loflied op de Spaanse dictatuur,
maar signaleer ik slechts een ver
blinding in 't historische oordeel. De
Enkele uren voordat de
sprak gaf voorzitter Groenevelt van
de Industriebond-NVV voor de ra
dio weer een staaltje van de menta
liteit waar Lubbers tegen in het ge
weer kwam. Zonder enig gevoel voor
nuance en zonder zich te bekomme
ren om bewijzen schilderde hij de
ondernemers af als uitzuigers die
zich alleen om de inhoud van hun
portemonnaie bekommerenen wie
het lot van de werknemers een zorg
zal zijn. We beweren niet", aldus
het A.D., "dat alle ondernemers zon
der smet zijn. Er valt zo nu en dan
best wat op ze aan te merken. Om
een actueel geval te noemen: de
moeilijkheden waar Enka mee zit
hadden waarschijnlijk voorkomen of
verkleind kunnen worden als de be
drijfsleiding een vooruitziend beleid
had gevoerd. Dan zou ze problemen
die er al jaren waren, maar die door
een tijdelijke opleving van de vezel-
markt waren verhuld, eerder hebben
aangepakt en had ze nu niet zo
drastisch aan de noodrem hoeven
trekken. Zo zijn er meer voorbeelden
te noemen van onzorgvuldig, kort
zichtig ondernemerschap, in het
klein en in het groot. Maar het gaat
niet aan om alle ondernemers over
één kam te scheren.
Men kan ze ook niet als een groep
je apart zetten en bestoken: in de
bedrijven zijn zeer velen, die er zich
bij betrokken voelen, die meehel
pen om tot beslissingen en initiatie
ven te komen. Zij allen kunnen niet
zomaar voor knoeiers worden uitge
maakt, zoals Groenevelt geregeld
doet. Ondernemers zijn geen boos
wichten en geen engelen. Het assor
timent is even gevarieerd als in elk
gezelschap. We hoeven de falende on
dernemer", aldus besluit het blad,
"onze kritiek niet te sparen. Maar
we moeten waken voor een zwart-wit
tekening, die van de ondernemers
zondebokken maakt, waar alle onge
rief in onze samenleving aan kan
Minister Vredeling
worden verweten. Het lijkt erop of te
genstellingen worden gekweekt, die
in de bedrijven zó helemaal niet aan
wezig zijn.
Klimaat
Dat kan een klimaat scheppen,
waarin er een doem komt op het
ondernemen. Een klimaat waarin de
bonafide, hardwerkende en sociaal-
voelende ondernemer het bestaan in
Nederland onmogelijk wordt ge
maakt. En daarmee zetten wij uit
eindelijk de kwaliteit van ons be
staan op het spel". Totzover het
A.D.. dat zich terecht afzet tegen
eenzijdige verwijten. Wie zou den
ken, dat de partijen in het bedrijfs
leven in deze slechte tijden elkaar
makkelijk zouden vinden, komt be
drogen uit, aldus NRC-Handelsblad
in een artikel over hetzelfde onder
werp. "Als de partijen zich er al toe
kimnen brengen aan één tafel te gaan
zitten, dan blijken ze zich vaak terug
te trekken op oude stellingen. Van
werkgeverszijde wordt alle schuld ge
schoven op de sterke stijging van de
loonkosten, zonder al te lang stil te
staan bij de overweging dat die stij
ging het gevolg is van overeenkom
sten waar ze zelf partij bij waren.
Wat al te gemakkelijk wordt aange
nomen, dat de werknemers bereid
zullen zijn een stap terug te doen wat
betreft hun aandeel in het nationaal
inkomen, een stuk verworvenheid,
toch genoeg is gestreden.
Van de andere kant en de naai
Industriebond NVV mag hierbij ni<
onvermeld blijven wordt alle n?
righeid van dit moment uitgelegd i
termen van de structuur van onze
westerse samenleving. Met name de
vrije ondernemingsgewijze produktie,
en in het bijzonder de ondernemer
komt er slecht af. Hij is het die niet
in staat zou zijn gebleken de grote
werkloosheid van deze tijd te voor
komen. Deze polariserende kritiek
kenmerkt zich door een grote mate
van negativisme, gaat uit van opvat
tingen over macht die al jaren ach
terhaald zijn en biedt nauwelijks
bruikbare alternatieven.
Ondertussen zitten we met al deze
stuurlieden-aan-de-wal nog diep in
een recessie die nog best eens een
hele tijd zou kunnen duren. Er zijn
indicaties dat in de Verenigde Staten
sprake is van e'en opleving, maar
hoe sterk die opleving zal worden en
hoe lang die zal duren, is met geen
mogelijkheid te voorspellen.
Daar komt nog bij dat Europa in de
opleving wat achterloopt bij Ame
rika en dat Nederland binnen Euro
pa weer een van de hekkesluiters is
een aspect dat verband houdt met
onze zo sterk op de internationale
handel gerichte economie. Er zal dus
rog heel wat tijd zijn om het met
elkaar oneens te zijn over de oorza
ken van de ellende. Voor al diege
nen echter zowel binnen als bui
ten onze grenzen die hun hoop
hebben gesteld op een verdere ver
hoging van de welvaart, is het te wen
sen dat er op korte termijn zoveel
overeenstemming ontstaat over het
recept van de nationale koek en
over de verdeling ervan, dat er ook
met vrucht kan word'en gepraat over
de plannen die op lange termijn het
verdelen van enige koek mogelijk
moeten maken".
>rden
Dit
juist als niet wordt overge
gaan tot verdubbeling van het stuk
Leiden-Den Haag van de oude lijn,
wat gezien de grote infrequentie en
de vele vertragingen op dit moment
zeer de vraag is: Een zeer belangrij
ke kostenfactor is de al eerder ge
noemde tunnel bij Leiderdorp die
nodig is in verband met de geluids
hinder. Terwijl de commissie deze
oplossing voor Leiderdorp wel nood
zakelijk oordeelt en de kosten daar
van gebruikt om tracé 7 af te wijzen,
stelt men ten aanzien van Warmond,
waar de geluidshinder minstens zo
erg is dat een tunnel te duur is en
dat er daarom van moet worden af
gezien. Een voorbeeld van het me
ten met twee maten wat in het ad
vies vn de tracécommissie op ver
schillende plaatsen voorkomt.
Overigens moet bij dit soort wer
ken bedacht worden dat de kosten
voor 'n groot deel loonkosten en ma
terialen die binnen Nederland ver
vaardigd worden zijn, zodat gespro
ken kan worden van werkgelegen-
heidsprojekten die de Nederlandse
economie stimuleren.
Te wensten valt dat de vaste com
missie voor verkeer van de Twee
de Kamer tijdens 't mondeling over
leg dat zij met minister Westerterp
zal hebben over de tracékeuze op
deze en andere punten zal ingaan.
Hierbij zou met name gesproken
moeten worden over de uitgangspun
ten. Een conclusie van dit gesprek
zou dienen te zijn dat een vertra
ging van de aanleg van de Schiphol
lijn gerechtvaardigd is ten behoe
ve van nadere studie van tracé 7 in
het belang van een optimaal open
baar vervoersnet in West Neder
land.
DRS. J. MARKS
Dr. Ammanstraat 10,
Warmond.
Europa is geen eenheid, verre van
dien, en men moet wel een grote
optimist zijn om te geloven dat er
onda'nks alles, een gestage voortgang
valt te bespeuren in de Europese
integratie, althans in het niet-com-
munistische deel van ons continent.
Zeer opvallend komt het gebrek aan
eenheid naar voren in het
verschillende karakter van de
partijen in de diverse landen. De
vooruitstrevende Britse liberalen
zijn totaal anders dan hun
Italiaanse naamgenoten, die anticle-
ricaal zijn, maar verder uiterst
behoudend. De christen-democraten
binnen wier gelederen de tegenstel
ling protestants-katholiek zich op
dringt, vormen een nog minder
homogene groep.
Socialisten, of sociaal-democraten,
verschillen ook buitengewoon sterk.
De beide benamingen worden door'
elkander gebezigd, al heeft „socialis
tisch tegenwoordig een wat 'linksere'
klank dan „sociaal democratisch". In
Engeland noemen de Conservatieven
hun tegenstanders van de Labour-
partij die uit de arbeidersbeweging
is voortgekomen, met opzet socialis
ten, wat velen als hinderlijk
De landen van Oost-Europa duiden
zichzelf aan als socialistisch, niet als
communistisch. Dit wordt door
sympathisanten elders (die lang niet
allen communisten zijn) overgeno
men. Anderen weigeren in dit geval
het woord socialistisch te gebruiken,
wegens het niet-democratisch ka
rakter van die landen.
Karakter
In het democratische deel van
Europa zijn de overeenkomsten
tussen de socialistische partijen zeer
gering. Van de Europese staten
worden op het ogenblik de drie
Scandinavische landen, Engeland en
Oostenrijk door socialistische kabi
netten geregeerd, buiten Europa is
dat het geval met Australië en
Nieuw-Zeeland.
Elders, in West-Duitsland, Neder
land, Luxemburg en ook in Israël,
spelen socialisten de eerste viool in
een regeringscoalitie, terwijl zij in
Finland, IJsland, Zwitserland en in
het roerige Portugal met een
tweede-vioolpartij genoegen moesten
Door
W. van Lookeren Campagne
In Italië, dat niet minder dan drie
socialistische partijen kent
sociaal-democraten, socialisten en
proletarische socialisten steunen
de eerste twee meestal de huidige
regering zonder er zitting in te
hebben.
In Frankrijk werken de socialisten
verbitterd met de communisten
samen tegen de regering van
president Giscard d'Kstaing.
Ook in België zijn zij op het
ogenblik in de oppositie, evenals in
de precair-democratische landen
Griekenland en Turkije.
De kleine socialistische partij van
de Verenigde Staten heeft nooit
ergens gezag kunnen uitoefenen.
In de „Derde Wereld" wordt het
v/oord socialisme te pas en te onpas
gebezigd, meestal met betrekking tot
het weren van Westelijke economi
sche macht.
Internationale
De socialistische partijen die elkaar
als zodanig erkennen zijn verenigd
in wat vroeger de Tweede Interna
tionale heette en thans alleen de
Socialistische Internationale. De
bijeenkomsten van deze organisatie
verlopen meestal plezierig en zonder
schokken, hoeze'er de diverse partij
en ook uiteenlopen. Buiten deze
vergadering valt er soms een mild
broederlijk vermaan te beluisteren.
Maar invloed op elkaar, op
elkanders politieke lotgevallen, heb
ben de socialistische partijen
nauwelijks. (Dat is trouwens ook
niet het geval met liberalen en
christen-democraten). De sociaal
democratische kanselier Schmidt
van West-Duitsland en zijn partij
leider Brandt kunnen er bijvoor
beeld allerminst op rekenen, dat het
recente succes van hun geestver
wanten in het kleine gelijktalige
buurland Oostenrijk volgend jaar
ook een socialistische zege in hun
land zal garanderen.
De socialistische partijen in de drie
Scandinavische landen leven meer
naast dan met elkaar. De Zweedse
socialisten zijn met hun premter
Palme het meest links van de drie.
De positie van hun regering in het
parlement is echter moeilijk, evenals
die van de socialisten in Noorwegen,
terwijl de Deense broeders zelfs een
minderheidskabinet hebben moeten
vormen. Maar deze precaire situatie
is dan ook de enige overeenkomst.
De socialistische partijen van
Nederland en Belgie verschillen ook
veel meer dan dat ze op elkaar
lijk'en. De nationale situaties over
schaduwen alles.
VARA
Toen de VARA, die zich niet meer
Vereniging van Arbeiders Radio-
Amateurs noemt, onder protestvan
sommige aanhangers het uitzenden
van socialistische strijdliederen
staakte, was dit geen op zichzelf
staand verschijnsel. Ook elders zijn
veel socialistische gebruiken, en
denkbeelden, afgeschaft. Zij zijn
dikwijls overgenomen door kleine
radicale groepen, die meestal buiten
de socialistische (en communisti
sche) partijen staan. In dit
negatieve aspect komen de socialis
tische partijen overeen, maar dat is
dan ook vrijwel het enige.
Naar de achtergrond gedrongen is
ook het vroegere karakter dat wel
ais „arbeideristisch" werd aangeduid.
Regeerders die zijn aangesloten bij
een grote partij, die zich socialis
tisch of sociaal-democratisch noemt,
voeren, met enkele uitzonderingen,
hun politiek op pragmatische, niet
specifiek-idealistische overwegingen.
Zij zijn bovenal bestuurders. Weinig
van hen zullen nog volhouden, dat
zij de klassenloze maatschappij
heel wat meer dan inkomensnivelle
ring en nationalisatie van basisin
dustrieën een bereikbaar denk
beeld achten. De „heilstaat" is als
doel waarnaar zij streven, als heilig
ideaal, achter de horizon verdwenen.
Wel worden de woorden „rood" en
„progressief" veel gebruikt maar die
hebben iets veel vagers en
onbepaalders op het oog dan de
wetenschappenjk-socialistische doel
stellingen van voorheen. (Deze
uitdrukkingen „rood" en „progressief'
worden trouwens door vriend en
tegenstander even vaak slordig en
ondoordacht gebruikt als „calvinis
tisch", „Victoriaans" en het mode
woord „bourgondisch".
De progressiviteit, waar velen de
mond vol van hebben, verschilt wel
sterk van het beeld, dat eens werd
opgeroepen door de socialistische,
later onafhankelijk-communistische
dichter Herman Gorter: „De arbei
dersklasse danst een grote reidans
aan de ode aan de wereld."
