„Iedere tuin een natuurlijke zaak"
„Ze hebben tenslotte
kathedralen met
een schepje gebouwd"
ZATERDAG 18 OKTOBER 1975
ALPHEN AAN DEN RIJN - Louis Le Roy is er
altijd sterk op tegen geweest dat "Heerenveen" het
stempel van "bedevaartplaats" opgedrukt zou krij
gen. "Dan zou er zoiets ontstaan als het geval Em-
men. Jarenlang een "must" voor architecten, die
wilden zien hoe je in Nederland eigenlijk zou moe
ten bouwen. Terwijl de heren in en over Emmen
mediteerden, kon in het westen rustig doorge
bouwd worden. Ik bedank ervoor dat de Kennedy-
laan een bedevaartplaats zou worden waar men kan
zien hoe het eigenlijk zou moeten, terwijl niemand
meer de kans zou krijgen het zelf zo te doen".
Le Roy heeft dan ook altijd geprobeerd zijn ideeën
ook in andere steden doorgevoerd te krijgen. Het
noorden en oosten van het land werden welhaast
stormenderhand veroverd, de hoofdsteden Leeu
warden en Groningen voorop. Het westen volg
de
Aan de lange Ljst met "volgelin
gen" gaat binnenkort ook Alphen
aan den Rijn toegevoegd worden.
Leerlingen en leraren van het (ka
tholieke) Asramcollege aan het
Marsdiep zijn hier bezig een eco
logische tuin te realiseren rond
hun gloednieuw schoolgebouw.
Louis Le Roy begeleidt, maakt
schetsen, geeft aanwijzingen. Het
is voor het eerst dat hij met scho
lieren werkt.
De meesten van hen hebben,
wanneer de muurtjes moeten
worden gemetseld, nooit een
troffel in handen gehad. Le Roy
komt het ze leren. Als zij zich nog
wat huiverend in de hal van de
school ophouden vanwege de
stromende regen, mengt Le Roy
buiten al zand, cement en water.
"Ik ben hier gekomen om te met
selen, dus metsel ik", zegt hij wat
stug. "Er zijn er zovelen in Neder
land die er de ballen van snappen
en het verkeerd doen
De Haagse kunstenaar Peter Kor-
tekaas kondigt aan dat hij een
bulldozer nodig heeft om zijn
werk te kunnen doen; het maken
van een monumentaal houts
culptuur, welke komt de staan in
de tuin van het Alphense
Ashram-college. Le Roy is daar
fel op tegen: "Op dit stuk grond
géén machines.Desnoods graven
"Ik ben gekomen om te metselen,
we zelf een kuil van vijf meter
diep". Kortekaas werpt hem voor
de voeten dat hij dan wél leerlin
gen als slaven gebruikt. Le Roy
reageert direct: "Binnen twee
jaar heb ik hier in mijn eenlje met
mijn blote poten een tuin aange
legd. Ze hebben tenslotte ka
thedralen met een schepje ge
bouwd
dus metsel ik".
Dat juist deze Alphense school
voor een dergelijke aanpak heeft
gekozen is niet zo verwonderlijk,
wanneer je iets weet van de on
derwijsfilosofie die de school
voorstaat. "Kennis moet voort
komen uit ervaring. Is niet sec
overdraagbaar. Lessen moeten zo
worden gegeven dat leerlingen
worden gebracht tot een vorm
van echte ver-wonder-ing. Niets
is vanzelfsprekend. Alle vakken
zijn even belangrijk omdat zij
stuk voor stuk invloed uitoefe
nen op het leven, de dagelijkse
werkelijkheid".
"Ashram" staat dan ook voor een
gemeenschap van mensen, die
hoe verschillend ook van stand,
geloof of levensbeschouwing,
voor langere of kortere tijd sa
menkomen in de meest eenvou
dige levensomstandigheden om
te zoeken naar de zin van het le
ven, het Absolute, de Waarheid,
God. Het accent ligt er op het le
ren samenwerken en leren waar
deren van ieders mogelijkheden,
zonder competitie-element, zon
der prestatiezucht.
De ecologische tuin van Le Roy
in Alphen groeit, langzaam maar
gestaag. Het stuk grond is klein,
de uitdaging des te groter
i ik Le Roy in zijn tuin in Oranjewoud: twaalf jaar geleden slechts kweekgras en rabarber.
H,®yo§ do D® tofs
dl@tf lhi©tf
IP(§liF(a)(dl5Ji> ©@fe k §<Mn)(s](§ilklf
ALPHEN AAN DEN RIJN - "Een tuinarchitekt zei
me eens dat ik geen tuinarchitekt ben. Dat klopt,
maar vergeet niet dat het paradijs ook is gemaakt
zonder tuinarchitekt."
Het is al weer een jaar of tien geleden dat de Heer-
enveense tekenaar Louis G. Le Roy een storm van
'reacties veroorzaakte met zijn ideeën over een
nieuw soort landschap: de ecologische "tuin".
Over zijn theorieën zijn boeken vol te schrijven.
Eén van zijn meest wezenlijke ideeën is, dat bij het
inrichten van een landschap de natuur weer moet
worden ingeschakeld, zijn eigen gang moet kun
nen gaan. "We hoeven niet bang te zijn voor een
chaos. De natuur wordt beheerst door een orde
nend beginsel. De mens mag alleen in het begin
begeleiden, maar dan moet hij zich snel terugtrek
ken."
Terug naar de natuur dus?
Nee, geen sprake van zegt
Louis Le Roy. Om de dood
eenvoudige reden dat er vrij
wel nergens meer werkelijke
natuur te vinden is. "Het
woord natuur is in zijn letter
lijke betekenis in Nederland
niet meer hanteerbaar. Dat
geldt eigenlijk voor heel Eu
ropa, uitgezonderd misschien
enkele nauwelijks bereikbare
kleine gebieden in Centraal-
Europa. Bovendien is de wer
kelijke natuur voor de mens
onverdraaglijk, omdat een
volstrekt natuurlijk land
schap gewoon niet is afge-
stemd op de menselijke aan
wezigheid.
Ons landschap is voor hon
derd procent cultuurlijk be
paald. Iedere tuin is een cul-
tuurlijke zaak, ook de mijne.
Ik beweer alleen dat ik op de
meest natuurlijke manier met
planten omga.
Te grondig
Ik ben géén aanbidder van de
natuur in die zin, dat ik elke
handeling in de natuur per de
finitie fout zou vinden. Ik zeg
alleen: de handelingen die nu
worden verricht zijn té gron
dig en tasten alle fundamen
ten aan Zo'n werkwijze is al
leen nodig vooi gebieden waar
we ons voedsel vandaan ha
len. Mijn theorie is dat al die
andere gebieden die werk
wijze niet nodig hebben. Laat
die gebieden dus groeien naar
een situatie die wél menselijk
bepaald zal zfjn, maar minder
stringent dan op het ogenblik
gebeurt."
Louis Le Roy is drastisch gaan
snoeien in zijn tuingereed
schap. "Nadat ik begonnen
was tuingereedschap aan te
schaffen zoals men geacht
wordt dat te doen, namelijk
tevéél en bij nadere beschou
wing geheel onnuttig mate
riaal, ben ik nu aangeland bij
nog maar drie essentiële stuk
ken: spade, zaag en snoei-
schaar.
de spade om planten en
bomen in de grond te zetten;
de zaag om eventueel func
tieloos beplantingsmateriaal
om te zagen, én ter plaatse te
laten liggen, om slechts een
enkele boom te kappen als het
te vol wordt. "Maar laat die
boomstam alsjeblieft liggen.
Door het natuurlijke rottings
proces keert hij wel terug in de
bodem";
de snoeischaar om hier en
daar takken die in de weg
hangen te verwijderen. Ook
hier niet weggooien, maar
meteen verkleinen en weer op
de grond uitstrooien.
Kwijt?
Voor het overige: niet snoeien,
sproeien of spitten, is het de
vies van Le Roy: "Als ik zelf
iemand zie spitten heb ik altijd
de neiging om te vragen:
"Bent u soms iets kwijt?"
Onkruid wieden? "Geen
sprake van. Onkruid is óók na
tuur. Het beantwoordt alleen
niet aan onze economische
wetten van nut en rendement
Onkruid vegetatie moetje zien
als een soort noodverband om
de kale grond zo snel mogelijk
te bedekken. Wanneer je deze
onkruidvegetatie met rust
laat, zullen de "primitiefste"
vormen spoedig plaats maken
voor "hogere" planten. Je
kunt het een beetje vergelij
ken met de korst op een wond.
Onder de korst kan zich op
rustige wijze een nieuwe huid
vormen. Als de huid sterk ge
noeg is valt de korst afDe
natuur houdt er haar eigen
wetten op na."
Twaalf jaar geleden bevatte de
tuin van Le Roy in Oranje
woud, onder de rook van
Heerenveen, slechts kweek
gras en rabarber. Nu bevat
diezelfde tuin zo'n zeshonderd
verschillende planten. In de
loop der jaren werden be
paalde planten verdrongen
door andere. Sommige soor
ten verdwenen, nieuwe ver
schenen. Le Roy heeft er ook
gecultiveerde planten inge
bracht, met de achterliggende
gedachte: "Als ze zich hand
haven vind ik dat voortreffe
lijk. Lukt het met, dan ver
dwijnen ze vanzelf"
De aanzet van zo'n tuin is
moeilijk, omdat er direct een
"explosie" ontstaat. "Ik heb
destijds 500 vingerhoeden ge
plant. Ze werden manshoog.
Zeven jaar later stonden er
nog maar 2 vingerhoedskrui
den; de planten verstikten el
kaar." Een bewijs voor de stel
ling van Le Roy dat wieden
overbodig is. "De natuur
schakelt het veel effectiever
uit. De natuur kent geen mo
nocultuur."
Standplaats
Je kunt de natuur op twee
manieren beheren, vindt Le
Roy: dynamisch of statisch. In
het laatste geval gaat de ont
werper uit van een vastom
lijnd plan, waarin bomen en
planten een vaste standplaats
krijgen toegewezen. Groei
mogelijkheden zijn er alleen
nog in de lengte of de dikte.
(Geplande) open ruimten tus
sen planten moeten door
voortdurend ingrijpen open
worden gehouden. Feitelijk
blijkt er dus weer erg veel
werk aan de winkel te zijn. We
zijn gedwongen te spitten,
schoffelen, harken, spuiten,
sproeien etc. om de zaken er
maar vooral ordelijk en ge
zond te doen uitzien.
Door de enorme activiteit die
wij mensen menen te mogten
ontplooien, wordt de aanwe
zige activiteit die schuil gaat
achter de relatie van alle na
tuurelementen onderling,ver
stoord, is één van de stellingen
van Le Roy: "Ik heb bijvoor
beeld 300 ton stenen in mijn
huis gebracht. De stenen die
de boeren uit hun land hebben
gegooid. Daarmee heb ik de
kalk weer teruggehaald. En
dus ook de worm. And ré Visin
heeft eens gezegd dat wormen
de "grootste ploeg der mens
heid zijn". Die gedachte mag
je dan wel eens boven je bed
hangen vindt Le Roy. "Daar
wordt je rustig van
Kosten
Wanneer je de natuur zelf het
werk laat doen, werkt dat be
hoorlijk kostenbesparend. Le
Roy is vaak voor de voeten ge
gooid dat zijn eerste openbare
project, de Kennedylaan in
Hee ren veen, méér gekost
heeft dan de aanleg van een
normale groenstrook of plant
soen. Dat klopt, zegt Le Roy.
"In zoverre, dat dat aanvanke
lijk inderdaad het geval was.
Maar daar hebben we van
meet af aan duidelijk rekening
mee gehouden. Tegelijk was
echter ook duidelijk dat na
een jaar of zes, zeven de arbeid
tot nul zou dalen."Vanaf dat
moment komen die basiskos
ten er dubbel en dwars uit.
Heerenveen gaat op deze één
kilometerlange "strook" zo'n f
10.000 per ha besparen, heeft
Le Roy berekend (op basis van
f 1 per meter, per man, per
jaar).
"De gemeenten hebben het
voor het kiezen: óf een eeu
wigdurende netheidscultuur
door middel van stupide ar
beid, óf de ontwikkeling van
een volwaardige creativiteit,
waarby de inbreng van de
kunstenaar weer volledig tot
zijn recht komt."
Louis Le Roy is realist genoeg
om te weten dat Nederland
nooit één grote ecologische
tuin zal worden. Dat hoeft ook
niet "Maar de cultuur gaat
doorHet enige dat we
kunnen doen is er een tegen
cultuur tegenaan leggen."
