Leids muziekleven biedt
veel te weinig variatie
toegelicht
...en gisteren]
Eén akte kan ,De Speler' niet redden
Concertgebouwfluitist Rien de Reede:
VRIJDAG 17 OKTOBER
LEIDEN "Het Is de taak van een gemeente om initiatieven
van een culturele publieksorganisatie te 'stimuleren en daar
ook gelden voor te voteren. Voor wat Leiden betreft heb ik het
angstige vermoeden dat de cultuur teveel een sluitpost van de
begroting is. Hoeveel raadsleden zouden er wezenlijk geïnteres
seerd zijn in wat er in Leiden op artistiek gebied niet alleen
gebeurt maar ook kan gebeuren. Eerst het brood dan de spelen,
lijkt hier het motto te zijn. Maar het kan niet worden ontkend:
Leiden is een stad met grote financiële problemen. Dat heeft
tragisch genoeg zijn weerslag op het gehele uiterlijk van de
stad en op de psychische status, waarin 'de bewoners van die
stad verkeren".
Deze somber klinkende woorden komen uit de mond van Rien
de Reede, die sinds vijf jaar als fluitist is verbonden aan het
Congresgebouworkest en wiens liefde voor de stad Leiden on
danks zijn werk in Amsterdam en de tournees in het buitenland
niet verloren is gegaan.
Door
Pieter C. Rosier
Rien de Reede, die drieëndertig
Jaar geleden in Leiden werd gebo
ren en ooit deel heeft uitge
maakt van het tamboer- en pijper-
korps 'Kunst en Genoegen', zal mor-
^mS'de'flutt.KoU^löW
van vader naar K en G gegaan. Er
mee opgehouden omdat hij het "vre
selijk" vond. Op zijn zeventiende
toch maar weer terug naar wat
later de kampioen van Kerkrade zou
worden. Leerde er de eerste beginse
len van het fluitspel. Moest na de
hbs-tijd twee jaar bij.de Luchtmacht
dienen, maar bleef hard studeren.
Stond vervolgens voor een moeilij
ke keuze: Frans studeren of door
concert van het Jeugdkamerorkest
Leiden, waarvan hij vijftien jaar
geleden de inede-oprichter is geweest.
Reden genoeg dus om te-praten over
Riens muzikale loopbaan en té in
formeren naar zijn opvattingen over
het tegenwoordige muziekleven. Rien
de Reede, die ook in het Nederlands diploma
Blazersensemble speelt, blijkt veel diploma
waarde te hechten aan de ontspan
nen sfeer zoals men die tijdens me
nig 'alternatief' concert kan proeven.
Een sfeer, die door de
de fluit. Nam les bij Johan Feitkamp,
een vooraanstaand fluitpedagoog, die
hem na bestudering van zijn hand
schrift en na 't aanhoren van slechts
één toonladder als "leerling accepteer
de. Behaalde bij Koos Verheul, van
ren jaar les kreeg, al zijn
onderwijsakte, .orkestspel-
solospeldiploma. Heeft
misschien daarom een grote affini
teit met moderne componisten als
Varèse, Berio en Foekoesjima, die
zelf geschapen moet worden
waar met name de jeugd zo ontvan
kelijk voor is. Vandaar het grote
irtgever allen muziek voor dwarsfluit hebben
noegen dat Rien de Reede
beeld in schept om elk jaar opnieuw
met het Blazersensemble een con
certserie in het Amsterdamse Para-
diso te verzorgen. Liever over het
Leidse muziekleven dan overktiat in
Amsterdam wil Rien echter praten.
'Je zou het Leidse muziekleven een
heel ander aanzien kunnen geven door
naast de keurig aangeklede avond
concerten een steeds terugkerende se
rie lunchpauzeconcerten te organi
seren, met medewerking ook van
Leidse musici. Dat er te weinig pu-
geschreven. Speelt geregeld
muziek, die speciaal voor hem door
Nederlandse componisten wordt
bijvoor- schreven. Vliegt gemiddeld één ke
bliek
de maand op zijn vrije zondag
heen en weer naar Zürich om er een
middagje les te nemen bij de Frans
man André Jaunet. Doet dat geheel
voor eigen rekening omdat hij zich
de toonvorming, die vereist is voor
het Franse repertoire, meer mees
ter wil maken.
BAROK
Rien de Reede begint overigens
zondag in de Waalse kerk
in Amsterdam een cyclus van alle
Bach-fluitsonates. Aan hem mag dus
te vinden zou zijn is niet zeker de vraag worden gesteld wel-
NEDERLAND I
L in de komende week (NOS)
18.55
19.05
19.30
21.35
22.45
23.45
23.46
Duits, les 7 (TELEAC)
Kortweg: kunst op kor
Journaal (NOS)
Tommy en Charlie, tv-serie (VARA)
De Hollandse ronselaar, toneelstuk (VARA)
Journaal (NOS)
In Haagse kringen: Achter het nieuws ont\
onparlementaire salon (VARA)
Hoe bestaat het. Introduktie tot een nieuw VARA-
programma (VARA)
detectivefilm (VARA)
i zijn
NEDERLAND II
18.45 Brigadier Dog (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 AVRO's Toppop (AVRO)
20.00 Journaal (NOS)
20.25 AVRO's wie kent kwis (AVRO)
21.45 De gebroeders Hammond (AVRO)
22.35 Tele vizier Magazine (AVRO)
23.20 Journaal (NOS)
De VARA maakte een reportage van "De Hollandse Ronse
laar", zoals dit stuk van de 17e-eeuwse Engelsman George
Farquhar in de bewerking van Chiem v. Houwenrnge door liet
Publiekstheater op de planken werd gezet. "De Hollandse Ron
selaar" wordt vanavond om 19.30 uur via Nederland I uitge
zonden. De handeling is verplaatst naar Enkhuizen. De
schepen van onze veelgeroemde vloot uit de 17e eeuw moesten
bemand worden. De burgers van Enkhuizen hebben daar
weinig zin in. De Ronselaar Ab Abspoel) past dan ook de
gemeenste methoden toe om het schip van kapitein Wimpel
(Cor van Rijn) te bemannen. In het spel, met gekruide taal
en op muziek van Harry Bannink, speelt ook de liefde een
belangrijke rol. Met ondermeer Petra Laseur; Sigrid Koetse,
Nell Koppen, Celia Nufaar en Jan Retèl.
De V AR A-televisie begint vanavond (21,50 uur, Ned. I) met
"In Haagse kringen". Deze vierwekelijkse uitzending geeft
een omlijsting aan het gebruikelijke gesprek met de minister
president. Presentator Joop van Thijn ontvangt als gasten
politieke prominenten. Vanavond zijn in de studio oppositie
leider Hans Wiegel, minister Van Agt, de PvdA-fractieleider
Van Thijn en de AR-fractieleider Aantjes.
Het televisie-team van de omroepen geeft vanavond (22.35
uur, Ned. II) in AVRO's Televizier Magazine informatie uit
Suriname. Jaap van Meekren hoopt een gesprek met premier
Arron te kunnen hebben. Verder in dit programma een
reportage over het schip "De zeven provinciën" dat uit de
vaart wordt genomen.
waar, want de lunchpauzeconcerten
in Amsterdam trekken per keer wel
tweeduizend mensen. Je bereikt er
in elk geval een breder publiek mee
dan met de traditionele concerten'
De "klassieke" avondconcerten,
die geregeld in Leiden worden ge
geven, zijn naar de mening van
Rien de Reede te weinig gedifferen-
ke uitvoeringsproblemen er bij ba
rokmuziek overwonnen moeten wor
den. Het probleem bij barokmuziek
schuilt daarin dat in de zeventiende
en achttiende eeuw op volmaakt an
dere soorten blaasinstrumenten werd
gespeeld dan nu. Rien de Reede wijst
in dit, verband op de totaal andere
stijl van spelen dan
Rien de Reede: Leidse concerten zijn veel te statisch
Eu de VPRO-avond zag ér op
papier zo mooi uit. Vijf program
ma's. en ten minste drie waren
humoristisch bedoeld: Laurel en
Hardy, het Simplisties Verbond en
Monty Python. Dat verliep allemaal
prima, lachen in drie toonsoorten.
Een film over de heilige plaatsen in
Israël was door maker Hans
Verhagen meer in de hand
gehouden, dan het interview, dat
Netty Rosenfeld eerder op de avond
had met de ex-journalist Henri
Faas. Op uitnodiging van het
blad Televizier zag ik deze film al
een paar weken geleden, en de
revisie imponeerde minder. Dat zegt
niets over de kracht van Hans
Verhagen, maar meer over het
wezen van zijn emotionele benade
ring. Zes televisiecritici hebben
Televizier een korte recensie
heilige plaatsen geschreven. En daar
staat het al in hemelse cliché's: „een
voltreffer" en „een meesterwerkje".
De een zegt: „Prachtige opnamen,
maard aar blijft het bij", de ander
vond de film: „Indringend, sugges
tief en emotioneel".
Ik werd door al die beelden van
vermeende sporén, die Jezus Chris
tus zou hebben nagelaten, niet
ontroerd. Het is een beetje
deprimerend dat gelovigen al deze
symbolen nodig hebben, het lijkt
onvermijdelijk dat al deze reli
kwieën het zicht op de christelijke
filosofie moeten belemmeren. Dat is
een mogelijke interpretatie. Iedere
andere ervaring kan de film
„Heilige plaatsen" alleen
tieerd zowel wat de programmering ongeveer twintig jaar geleden
het aanbod van de ensembles be- wend
treft. Rien vindt
bovendien veel te statisch, doordat
nieuwe presentatievormen van mu
ziek hier niet of nauwelijks worden
aangegrepen. Rien de Reede verdui- derland
rangspraktijk. Musici als Gustav Leon-
hardt en Frans Brüggen hebben
•volgens aan die praktijk in Ne-
gegeven. Zij speuren
symfonie-orkes- in oude handleidingen uit de
ten draaien over het algemeen rond gere tijd
hetzelfde repertoirekringetje
Je zou daarin veranderingen
ten aanbrengen door ook en
bles aan te trekken, die de
bijvoorbeeld Hotteterre en Quantz op
kopieën van oude instrumenten tot
klinken.
Wanneer ik de sonates van Baoh
het symfonie-repertoire spqel dan doe ik dat op mijn eigen,
vorderen. Men zou bijvoorbeeld het cellist en gambist Harnoncourt elk
Nederlands Blazersensemble in Lei-
dén kühnen laten optreden met
programma
blazersmuziek
jaar ter voorbereiding van de pas
sion uitvoeringen bij het Concertge-
gerenommeerde bouworkest doet, probeert om met
componisten als dat moderne instrument zoveel
Strawinsky. Bovendien gelijk het klantoresultaat te bereiken
zal er dan waarschijnlijk een pre
sentatievorm van deze muziek uit de
bus komen, die een andere aanblik
dat je ook zou krijgen
een oud barok instrument speelt'.
Rien de Reede is een zeer druk be
de bekendheid van het Neder
lands Blazersensemble en geeft hij
zelf gemiddeld ruim twintig fluitre-
citals per jaar. meestal in combina
tie met piano of claveoimbel. De uit
eLiden afkomstige fluitist werkt
bovendien geregeld mee aan radio
programma's en som® ook aan tele
visie-uitzendingen. Voor de televisie
maakte hij bijvoorbeeld een kamer-
muziekprogramma met Willy en Jan
Goudswaard achter het slagwerk.
Rien heeft ook platen gemaakt,
met Chris Hinze, met Willem Breu-
ker en met Theo Loevendie. Over de
tournees naar Amerika en Japan
wil Rien de Reede eigenlijk niet veel
meer kwijt dan dat die reizen bij
zonder vermoeiend waren. 'De tour
nees naar het buitenland zijn eigen
lijk krachtmetingen met je eigen
platen. Je speelt in miljoenensteden,
meestal voor een verwend én dus
kritisch publiek'. Rien zegt van Ja
pan maar betrekkelijk weinig gezien
te hebben omdat hij het risico van
een tekort' aan slaap en 'rust niet
wilde nemen.
LERAAR
Rien de Reede is behalve uitvoerend
kunstenaar ook hoofdleraar aan het
conservatorium in Arnhem. En dus
goed op de hoogte van het .feit, dat
er een sterk toenemende belangstel
ling bij de jeugd bestaat voor de
dwarsfluit- De moeilijkheid is vol
gens Rien de Reede dat er te wei
nig bevoegde leraren zijn ,om de
groeiende stroom leerlingen te kun
nen opvangen. 'Het gebrek aan Tefra-
ren doet zich vooral voor in de ge
bieden buiten de Randstad. Ik vind
overigens wel dat je als leerling vol
doende gemotiveerd moet zijn om
fluit te gaan spelen. Ik persoonlijk
vraag dan ook altijd aan een nieuwe
leerling op welke gronden hij zijn
keus gemaakt heeft, temeer omdat
de mogelijkheden om in een orkest
te spelen beperkt zijn. Toen ik zelf
bij het Concertgebouworkest voor
moest spelen waren er nog zestien
andere kandidaten. Alternatieven
zijn er niet zo erg veel: je kunt pro
beren een carrière als solist op te
bouwen, je kunt je heil gaan zoe
ken in de kamermuziek en je kunt
altijd nog' les gaan geven op een
muziekschool of conservatorium".
Kan je als kind meteen al de dwars
fluit ter hand nemen of verdient het
aanbeveling om eerst met de blok
fluit te beginnen? Conservatoriumle
raar De Reede: "Dat hangt hele
maal af van de grootte van de han
den. De vingers moeten wat betreft
de dwarsfluit groot genoeg zijn om
alle kleppen op een ontspannen ma
nier te kunnen afsluiten. Kinderen
van tien jaar hebben meestal nog
te kleine handen om met een dwars-
Halverwege de vierde akte dreigt
Prokowjews „De Speler" toch nog 'n
echte opera te worden. Dat is als
Prokowjew tijdens de obsederende
roulette-scene de tekst van Dosto-
jewski's novelle, waarop het werk
gebaseerd is, niet meer volgt en zijn
eigen theatergevoel laat spreken.
Maar het is te laat om het werk te
redden. Zo bleek ook tijdens een
lofwaardige poging van de Neder
landse Opera Stichting, die "De
SDeler" gisteravond in de Amster
damse Stadsschouwburg in première
bracht.
,,Igrok" ofwel „De Speler", 'n pro
ject waarmee Prokowjew al in zijn
conservatoriumtij d mee rondliep,
heeft de componist niet veel plezier
bezorgd. In 1917 werd de première
van het werk door de februari-revo-
lutie verhinderd, en Prokowjew heeft
tof ""19 moeten wachten, voordat de
eerste opvoering te Brussel plaats
vond. De tweede opvoering vond pas
in Prokowjews sterfjaar 1953 plaats
en is deze eerste serieuze
operapoging van de jonge Rus pas
onlangs uit de ijskast gehaald.
Na de opvoering van gisteravond
begrijpt men, waarom deze opera zo
onbekend is.,gebleven. Tot halverwe
ge de vierde acte is dit werk op een
enkele uitzondering na een "praat
stuk", waarbij je vaak de indruk
kreeg, dat de gezongen dialogen
even goed - en zelfs verstaanbaarder
- gesproken hadden kunnen worden.
Probeert men door dit gepraat heen
de vele financiële transacties in
het libretto zijn trouwens om te
zingen vaak even boeiend als de
koersen van Wall Street - naar het
orkest te luisteren, dan hoort men
wed niet Prokowjew op zijn sterkst,
maar er zitten toch markante, soms
zeer realistische momenten genoeg
in deze partituur.
Het Utrechts Symfonie Orkest had
er onder de leiding van Hans Vonk
de handen aan vol, want gemakke
lijk is deze vaak geraffineerd
georkestreerde opera zeker niet.
Overigens groeiden de prestaties van
Vonk en het orkest met het werk
mee: de vierde acte was af en toe
beslist spannend, ook al, omdat
Prokowjews persoonlijke motoriek Alexej,
hier een sterke rol gaat spelen. vooral
Het was ditmaal eens 'n volkomen
Nederlandse bezetting die „De Spe
ler" presenteerde. Op de regie na, in de laatste acte vocaal Voldoende
daarvoor
de David Pountney van de Schotse benutte.
hoofdrol van de jonge gouverneur
uitstekend voor de dag,
vooral qua spel, terwijl zijn
tegenspeelster, de in stilte op hem
^e JPauhne,Anne Haenen pas Rotterdamse "schouwburg
1 1-1 oktober in Scheveningen
hier niet onbeken- kansen gaf, die zij daar ook het best theater)
Opera overgekomen. Maar wat
Je als regisseur met zo'n litérair
gegeven aan? Pountney bracht vaart
en variatie op het -toneel waar dat
mogelijk was, maar pas in de vierde
aote, en ook aan het slot van de
tweede - de groteske opkomst van
de schatrijke, doodgewaande groot
moeder - kon men zien, dat hij
zeker wel theaterbloed heeft, ook al
zijn z'n oplossingen niet altijd even
origineel.
Het was de genoemde grootmoeder, moment. Zeer acceptabel
die in de bijzonder suggestieve prestaties
vertolking van Jennie Veeninga voor
een paar echte opera-fragmenten in
de tweede en dèrde acte zorgde; ook
vocaal was dit beslist de beste
prestatie. Maar ook de tenor Jan
Blinkhof kwam ditmaal in de
Tom Haenen vertolkte de spil van
de handeling: de verbannen Russi
sche generaal, die langzamerhand
aan zijn speelwoede ten gronde gaat
en volkomen ineenstort, als zijn
rijke grootmoeder haar fortuin, dat
de redding moest brengen, ook al op
de roulettetafel achterlaat. Maar
deze ineenstorting werd door Tom
Haenen verre van overtuigend
gerealiseerd: echt tragi-komisch,-
Is bij Dostojewstoi werd hij geen
de
Nico Boer als de
markies, Anke Brokstra als de
kokette Blanche en John Vierkens
als M. Astley.
Tenslotte nog een oud pro
bleem: is zo'n Nederlandse bewer
king vaak nauwelijks beter te
fluit om te gaan en kunnen beter
eerst blokfluiülessen nemen. Zijn ze
dertien of veertien jaar dan is er
geen bezwaar om meteen naar de
dwarsfluit te grijpen".
Hoe staat Rien de Reede als uitvoe
rend kunstenaar tegenover muziek-
n trekt hij zich er iets
Wat dat laatste betreft
geeft hij grif toe dat kritieken hem
niet onberoerd laten. Over recen
sies in het algemeen: 'Een criticus
moet een hulp voor de uitvoerende
kunstenaar zijn door hem te wijzen
op artistieke en technische oneffen
heden. Hij moet een integere manier
van spelen weten te onderscheiden
van niet-integere. Hij moet niet al
leen in staat zijn om een valse of
een verkeerde noot te signaleren,
maar hij moet ook heel duidelijk
over uitvoeringspraktische en mu
ziektheoretische zaken kunnen oor
delen. Kortom, een duizendpoot, die
bijna onvindbaar is en voor
benijdenswaardige verantwoordelijke
STAMITZ
Voor wie het nog niet. weet: Rien
de Reede speelt morgenavond op het
feestconcert van het Jeugdka
kest Leiden een concert voor fluit
vam Stamitz. Het zal het aanhoren
ongetwijfeld waard zijn.
vefrstaan dan de Russische tekst
te verkiezen boven het origineel
zijn sterkere woord - muziekrelatie?
De Speler" komt op 21 oktober in de
op 25
[Circus-
Jan Blinkhof
