ïomt er
provincie
Leiden?
"fa
Lezers schrijven
\- a
DONDERDAG 16 OKTOBER
PAGINA 13
oor
;endert Jonker
\ls een onderdeel van een wets-
irstel dat minister De Gaay Fort-
in deze zomer bij de Tweede Ka-
ir heeft ingediend wordt een nieu-
provincie met Leiden als hoofd-
d voorgesteld. Verder zouden in de-
provincie de bollenstreek, de Rijn
eek met Alphen en het plassenge-
id liggen. Waarom stelt de minis-
dit voor? Wat betekent dit nu
acreet voor de mensen en voor de
meenten in deze streek? Heeft het
prstel van de minister kans d^t
rwezenlijkt wordt' Het zijn
igen waar vooral plaatselijke en
pvinciale politici zich op het ©gen
ie intensief mee bezig houden. Voor
deren is het waarschijnlijk min-
dagelijkse gespreksstof. Het is im-
■s moeilijk voorstelbaar dat het
gelijkse leven beïnvloed zou kun-
worden door de één of andere
jreep in organisatie van het be
ur op plaatselijk en streekni-
SJau. In dit artikel zal ik een po-
'ang doen om iets meer van de ach-
nr gronden van deze „operatie" te he
chten. Als politicus knoop ik daar
atuurlijk ook een beoordeling aan
ast.
f oorgeschiedenis
Al sinds de eerste wereldoorlog
-ordt er gepraat over een andere or-
anisatie van het bestuur op plaat-
slijk niveau. In de jaren twintig was
r een wetsvoorstel van ministeT Ruys
e Beerenbrouck dat voorzag in de
logelijkheid dat gemeenten samen
en bond oprichtten om gemeen-
;happelijke belangen te behartigen,
n een enigszins gewijzigde vorm
/erd een dergelijke mogelijkheid in
,e gemeentewet later ook geïntrodu-
eerd. Met de toename van het aan
tal taken dat de gemeentelijke over
heid op zich nam en met de toe
nemende verwevenheid van de eer
tijds gesloten plaatselijke gemeen
schappen, werd de behoefte aan sa
menwerking steeds groter. Gemeen
ten gingen samendoen aan elektri
citeitsopwekking, drinkwatervoorzie
ning, vuilverwerking enzovoorts.
In het Leidse treffen we tot op de
dag van vandaag de overblijfselen aan
van de manier waarop dat omstreeks
de eeuwwisseling ging. De centrum
gemeente - Leiden dus - richtte een
nutsbedrijf op (b.v. Stedelijke licht
fabrieken) en verkocht de produkten
aan de omliggende gemeenten. Op
zichzelf is dat niet erg. Alleen, ja
renlang heeft Leiden winst gemaakt
op de elektriciteit die ze verkocht. Een
omstandigheid die door de omliggen
de gemeenten niet in dank werd af
genomen.
Leiden had daar tegenover welis
waar zware lasten vanwege zijn cen
trumfunctie, maar toch
In 1952 werd een „wet op de ge
meenschappelijke regelingen" inge
voerd. In deze nog steeds geldende
wet werden uitgebreide regelen ge
steld voor de manier waarop de sa
menwerking tussen gemeenten tot
stand moest komen. In onze regio
zijn er nu tal van deze gemeen
schappelijke regelingen: de vuilver
branding, de brandweer, de school
artsendiensten, vleeskeuringskringen,
B.B.-kringen. Het democratische ge
halte van deze regelingen is wel iets
hoger dan de oude oplossing. De sa
menstelling van de besturen van der
gelijke gemeenschappelijke regelingen
tussen gemeentebesturen via ge
trapte verkiezingen maken het wel
erg onoverzichtelijk. Ik geloof niet dat
er in de Rijnstreek meer dan enkele
mensen zijn die weten welke ge
meenschappelijke regelingen er zijn!
Ik heb zelf ook de provinciale alma
nak moeten raadplegen om een aan
tal voorbeelden te kunnen opschrij
ven. Er is og een gevaar aan dit
soort regelingen verbonden. Als een
bepaald bestuursorgaan zich alleen
maar met één bepaald onderwerp
bezig moet houden, is het bestuur
al gauw geneigd het verband met
andere dingen over het hoofd te zien.
Laat staan dat men aan die afwe
ging van verschillende belangen toe
komt! Hoewel daar soms een uit
zondering op schijnt te kunnen be
staan. Denk aan het bouwen van een
zwembad door de Leidse Duinwater
maatschappij.
Recent
Door de toename van het aantal
samenwerkingsvormen tussen ge
meenten is er steeds meer behoefte
ontstaan aan een bestuur op regio
naal niveau dat zich met al die za
ken bezig kan houden die niet alleen
door de gemeenten kunnen worden
gedaan. Het gewest deed zijn intre
de in de Nederlandse politiek. Niet
steeds met evenveel succes zoals het
stranden van het gewest Leiden heeft
aangetoond.
Ook om een andere reden werd de
behoefte gevoeld om een regionaal be
stuur te introduceren. De toenemen
de mobiliteit door het massale auto
gebruik, heeft gemaakt dat maat
schappelijke verbanden die zich eerst
uitsluitend plaatselijk afspeelden nu
over een groter gebied plaatsvinden
Veel mensen wonen nu verder van
hun werk dan vroeger; gaan niet
alleen maar in de buurt winkelen;
gaan er eens vaker op uit; hebben
hun contacten nu niet alleen meer
met buren of vrienden in hun on
middellijke woonomgeving.
Voor verschillende van onze acti
viteiten hebben we vaak met ver
schillende gemeentebesturen te ma-
ken.Je woont in de Kooi, zit op een
zwemclub in Leiderdorp, werkt bij de
zuivelfabriek in Voorschoten. In
vloed op de samenstelling van het
gemeentebestuur heb je dan alleen
in Leiden. Het ordenend en rege
lend beleid van de overheid strekt
zich over grotere stukken grondge
bied uit dan de meeste gemeenten.
Voorstel
Na enkele mislukte pogingen van
minister Beernink en minister Geert-
sema, heeft nu ook deze minister van
Binnenlandse Zaken een voorstel ge
daan om aan de tekortkomingen
van het gemeentelijk bestuur en het
ontbreken van een sterk regionaal
bestuur tegemoet te komen. Zijn voor
stel is om het aantal provincies uit
te breiden tot 26 en ze een veel
zwaarder takenpakket te geven. Het
meest in discussie is de vraag wél
ke 26 provincies dat moeten zijn, hoè
de grenzen moeten lopen. Sommi
gen zeggen dat het voldoende is om
het aantal provincies, behoudens een
paar grenscorrecties (b.v. Hillegom
naar Noord-Holland), zo te laten en
alleen het takenpakket uit te brei
den. Anderen vinden een aantal van
de voorgestelde provincies nog te groot
(b.v. de provincie waar zowel Gouda,
als Dordrecht, als Gorkum liggen).
Naar mijn mening is het belangrijk
ste echter wat die nieuwe provincies
voor taken krijgen. Daar is het hele
avontuur van de reorganisatie van het
bestuur op gemeentelijk en regionaal
niveau immers om begonnen? In de
visie van minister de Gaay Fortman
is het takenpakket van de provincie
zwaar, erg zwaar zelfs. Enkele taken
die tot nu toe door gemeenten wor
den behartigd zijn naar de mening
van de meeste commentatoren onno
dig naar het regionale niveau ge
bracht. Het is immers voor de burgers
het prettigst als de deur waar men
voor allerlei overheidsvoorzieningen
moet aankloppen zo dicht mogelijk
bij huis is; als men de gekozen be
stuurders die daar over gaan ten
minste een beetje kent, Een provin
ciaal bestuur staat onvermijdelijk wat
verder van ons bed dan de ge
meente, ook al wordt de provincie wat
kleiner en krijgt hij wat meer dui
delijke taken. Daarom is 't verkeerd
om zoals de minister voorstelt be
stemmingsplannen door provincies te
laten maken, om hinderwetvergun
ningen en de bouwpolitie niet bij de
gemeente te laten. Toch is het wel
goed dat de bevoegdheid om voor alle
sectoren van het maatschappelijk ge
beuren plannen te maken bij de pro
vincie nieuwe stijl komt te liggen.
Op het ogenblik is er bijvoorbeeld
te weinig coördinatie tussen de wo
ningbouwprogramma's van Voorscho
ten, Leiden, Oegstgeest en Leiderdorp.
Te weinig coördinatie ook in het in
dustrieel vestigingsbeleid van Alphen,
Leiden en Katwijk. Als zo'n provin
cie nieuwe stijl voor dat soort vraag
stukken in samenwerking met de ge
meenten plannen maakt met de
tegenwoordig overal gewenste in
spraak van de bevolking! is dat
voor alle betrokkenen een stuk be
ter.
Provincie Leiden
Er ontspint zich nu op grond van
het voorstel van de minister een he
vige discussie of er wel plaats is voor
een provincie Leiden een provincie
Riinstreek zou ik liever zeggen; de
bollenstreek met Katwijk en Noord-
wijk en Alphen en omgeving heb
ben immers naast hun oriëntatie op
Leiden een eigen karakter.
Het provinciaal bestuur van Zuid-
Holland heeft al eerder doen blij
ken dat het van mening is dat de
Rijnstreek met Delft en het West-
land een onderdeel vormt van het
zogenaamde Haagse stadsgewest. In
deze opvatting zou door gemeenschap
pelijke oriëntatie van de bevolking
in dit gebied op de city van Den
Haag een beter voorzieningenniveau
bereikt kunnen worden. In de dis
cussies over het streekplan Zuid-Hol-
land-west is die gedachte echter door
het merendeel van de insprekende
organisaties en particulieren verwor
pen. Niemand zal natuurlijk bestrij
den dat er tussen Leiden, Katwijk en
Alphen enerzjjds en Den Haag an
derzijds tal van relaties besttan. 'Er
zijn tal van mensen die in bijvoor
beeld Leiderdorp of zelfs Alphen wo
nen, maar in Den Haag hun werk
hebben. Veel kinderen van Hagenaars
studeren in Leiden. Maar dit soort
relaties zijn er ook misschien in
iets mindere mate met Amsterdam.
Veel Rijnstrekers aan zo'n be
naming moet je wel e
gaan wel eens uit in "-'Amsterdam,
naar de Firato of de Hiswa. Een
bekende „Leienaar" als prof. Karei
van het Reve woont in Amsterdam.
Geen reden om tot één provincie
met Amsterdam te komen.
Naar mijn mening en gelukkig
hebben velen in onze streek zich al
in dergelijke zin geuit zijn de
interne samenhangen in de Rijn
streek een stuk belangrijker dan re
laties met het Haagse, Haarlemse of
Amsterdamse stadsgewest.
Daar komt nog iets bij
Het bestuurlijk samensmelten van
het Haagse stadsgewest met de Rijn
streek heeft een zelfstandige invloed
op de vervlechting van allerlei func
ties in deze twee gebieden. Het ligt
immers voor de hand dat een provin
cie nieuwe stijl als één woningmarkt,
én arbeidsmarkt, als een gebied met
één onderling samenhangend voor
zieningenpatroon gaat functioneren.
Het nieuwe provinciaal bestuur krijgt
naast de plannende taak dat het op
het terrein van de ruimtelijke orde
ning al heeft, op alle gebieden plan
ningsbevoegdheden.
Zo ligt het in de bedoeling dat zo'n
provincie nieuwe stijl een industrieel
vestigingsbeleid zal voeren. Een pro
vincie Rijnstreek zal daarbij méér
aandacht voor de specifieke proble
men van bijvoorbeeld de werkloos
heid in Leiden en de herstructure
ring in de bollencultuur hebben, dan
een grote provincie Den Haag die
zich allereerst met de ernstige proble
men van de Haagse binnenstad heeft
bezig te houden. Van de vestiging van
een provinciaal bestuur in Leiden
gaat op zichzelf al een stimulans uit
voor bepaalde soorten werkgelegen
heid.
Juist omdat het voor de hand ligt
dat de provincies nieuwe stijl met een
veel omvangrijker takenpakket dan
de bestaande provincies met veel meer
invloed, als één geheel zullen gaan
functioneren, moeten ze niet te groot
worden. Als een grote provincie Den
Haag als één woningmarkt word be
schouwd, zal aanleg van de Leidse
Baan op den duur onvermijdelijk
worden. Er zijn op grond van de dis
cussies rond de nota Plandoelen Zuid
Holland west allerlei aanwijzingen dat
er sterk in die richting wordt gedacht
Niet alleen moet de schaal van het
regionaal bestuur aansluiten bij de
maatschappelijke ontwikkelingen. De
keuze van de schaal van de provin-
skeuze van de schaal van de provin
cies-nieuwe stijl kan omgekeerd van
invloed zijn op de schaal van die
maatschappelijke ontwikkelingen.
Een reden te meer om akkoord te
gaan met het voorstel van minister
De Gaay Fortman voor een provin
cie Leiden.
Gedeputeerde Staten
Zeer veel organen en organisaties
zullen op het gepubliceerde concept
ontwerp van wet reageren. Je kimt
wel zeggen, dat iedereen die zichzelf
een beetje respecteert er een me
ning voor aan het formuleren is.
Ook aan de huidige provincies is ge
vraagd om hun mening. Gedepu
teerde Staten van Zuid-Holland
het dagelijks 'bestuur van de provin
cie hebben een voorlopig stand
punt gepubliceerd. Evenals de mees
te andere commentatoren maken ze
bezwaar tegen het overhevelen van
te veel taken van gemeente naar pro
vincie, terwijl te weinig Rijkstaken
aan de provincies nieuwe stijl wor
den toegedacht. Het lijkt er dan ook
op, dat er wat dat betreft een vrij
grote eensgezindheid aan het ont
staan is waar de regering rekening
mee zal moeten houden. De strijd
vraag spitst zich kennelijk toe op de
omvang en de begrenzing van de pro
vincies. Gedeputeerde Staten zijn het
niet eens kunnen worden. Er is een
meerderheid die een tweedeling van
Zuid-Holland voorstaat in een noor
delijk deel (zeer groot Den Haag) en
een zuidelijk deel (super Rijnmond).
Een minderheid vindt dat er plaats
is voor een afzonderlijke provincie
in „het groene hart van Holland"
met als hoofdstad Gouda.
In het provinciaal bestuur en on
der gemeentebesturen in de verschil
de streken van Zuid-Holland leven
nog weer andere standpunten. Zoals
de lezer al heeft begrepen huldigt ook
de schrijver dezes een ander stand
punt. Ik ben voorstander van zo
klein mogelijke provincies. Dat bete
kent voor Zuid-Holland een opdeling
in vijven: de Rijnstreek, de Haag
landen, Rijnmond, Drechtstreken,het
Hollands middengebied.
Deze diversiteit in meningen zal het
uiteindelijke meerderheidsstandpunt
van het provinciaal bestuur voor zo
ver het de gebiedsindeling betreft een
minder zwaarwegend karakter geven.
De beslissing zal tenslotte door de
Tweede Kamer genomen moeten wor
den.
Conclusie
Bestuurlijke reorganisatie is hard
nodig. Met provincies nieuwe stijl die
werkelijk wat te vertellen hebben,
een beetje richting kunnen geven
aan de ontwikkelingen in de samen
leving in de betrokken streek, kan
de betrokkenheid van de mensen bij
hun „eigen"' bestuur misschien wat
groter worden. Ook voor gemeenten
met een duidelijk afgebakend taken
pakket wordt de zaak er dan beter
op. Ze hoeven dan geen pretenties
meer waar te maken, maar kunnen
op micro-niveau toch nog een hoop
doen aan de vormgeving van het be
leid dat in essentie op net hogere
niveau wordt uitgestippeld.
Het is duidelijk dat dan die pro
vincies niet te groot moeten zijn.
Dat het takenpakket van die pro
vincies ook met enkele Rijksteken
(bijvoorbeeld welzij nssubsidiëring
en woningbouwsubsidiëring) moet
worden uitgebreid.
Voor onze eigen streek lijkt een
provincie Leiden (of Rijnstreek) een
goede oplossing.
Opnemen van brieven In
deze rubriek behoeft niet te
betekenen dat de redactie
het met de inhoud eens is.
De redactie behoudt zich
daarenboven het recht voor
om bij dragen te weigeren dan
wel in te korten
'bpanie en de
democratie
31
Nii
Door de recente gebeurtenissen in
Spanje nog diep in gedachten, word
k weer pijnlijk verrast met de uit-
jnraak van een „hoere Spaanse rege
ringsfunctionaris' dat zijn land ,geen
belangstellingheeft in somengaan
met dat schorem". Dit naar aanlei-
'n hem gestelde vraag of
Spanje nog interesse had in 'n even
tueel samengaan in de EG. Hoewel
fleze krasse uitspraak 'n zwakke af-
jpiegeling v. d. wezenlijke haadgevoe-
vormt, lijkt het er intussen op
de Spaanse furie weer levende
werkelijkheid gaat worden; vandaar
Look mijn ontleende uitspraak: „en
spook waart door Europa". Komt 't
wellicht door 't voorbije 3-okt.-feest
flat deze gebeurtenissen associatief
werkzaam zijn en mijn gedachten
terugvoeren naar onze voorouders.
welke gebukt gingen en vernederd
werden door een schorem, dat stellig
niet thuishoorde in de lage landen
en bij de zee, doch in een land dat door
de eeuwen heen de begrippen vrijheid
aal en democratie tot een farce maakte.
Of het wel zin heeft zo diep de ge
schiedenis in te duiken en het spook
jte zien huishouden in vele Zuid-Ame
rikaanse landen, Marokko, Europa?
Ik weet^et niet, doch het associa
tieve element in ons laat zich ten
enemale niet door verstandelijke
overwinningen wegdenken. Natuurlijk
(had ik deze gedachtenreeks kunnen
(doen stoppen bij het jaartal 1936,
doch dit zou toch ook tot resultaat
hebben dat er opnieuw een spook
beeld aan mijn geest voorbij trekt
en mij doet zien hoe de furie het
iPyrenese schiereiland geselt en de
volken van Hispania elkander bloedig
jbekampt. Een symbolische vraag, wel
welke niet beantwoord zal worden,
welt uit mijyn geest op, deze onpar
tijdige menselijke vraag: „Weet ge
nog Don Francesco hoe gij met vele
van uw metgezellen de eed van trouw
aflegde aan 'n door een grote meer-
erheid gekozen, wettige regering?
Hoe gij daarna schermen met 't
communistische spook, uw gelofte
verraderlijk verbrak en met behulp
v. Duitse- en Italiaanse nazi's uw re
gering, de wettige regering, ging be-
ensfStrijden? Hoe u ijlings, toen de dap
per stand houdende regeringstroe
pen onder aanvoering van de legen
darische generaal Miaja, Moorse
troepen uit Z.W. Afrika liet aanruk
ken, tegen wie de dappere Basken uit
U-Ala va, Biscava en Guipuzcoa reeds
in het grijze verleden een heroïsche
moed aan de dag legden, om ten
slotte de ongelijke strijd voort te zet
ten vanuit betrekkelijk veilige schuil
plaatsen? Een lange, pijnlijke vraag,
1980
mei-
Don Francesco, waarop natuurlijk
geen antwoord komt, hetgeen na-
tuurlijk ook niet verwacht mag wor
den van despoten, die met grote
schaamteloosheid beweren „de ware
democratie" te moeten bescher
men tegen de terreur.
A. Hollebeek
P. de la Courtstraat 48
Leiden
Trijfel en een
Russisch recept
Na het lezen van zo'n 2000 brieven
in diverse kranten, zal de heer
Scheepmaker wel een tikkeltje ge
stoord geworden zijn. Is hem wel te
vergeven, dat hij in zijn stukje re
clame, zijn eigen tegenstander is ge
worden.
Dat in 1956-Boedapest en 1968-
Praag, geen brieven-explosie is los
gebarsten, moet volledig worden toe
gegeven. Er waren geen brieven, er
was niets tone, van niemand. Ook
niet van de P.v.d.A. of welke andere
z.g. „linkse" politieke overtuiging ook.
Ook niet van een of meerdere der
leidende of toonaangevende personen
in die sekten. Geen 2 minuten stakin
gen, geen blokkade, geen terugroepen
van diplomatieke heren, of wat er
verder nog aan protest-acties moge
lijk is. Niets, helemaal niets van dat
alles. Bedoelde „trijfel" daar de na
druk op te leggen'
De auteur gaat schermen met (in
zijr ogen) vreselijk belangrijke per
sonen, wil ons laten weten hoe be
reisd hij wel is, maar gaat intussen
datgene wat hij denkt te gaan verde
digen, ongenadig in het zonnetje zet
ten
Dat er pogingen zijn gedaan om
diverse personen te verlossen uit hun
gewelddadig isolement, is tevens het
bewijs, dat daar een mensonwaardige
terreur gaande is, dat tienduizenden
anderen, nog steeds bloot staan aan
de gevolgen daarvan. Waarom in al
die jaren geen brieven van verzet,
waarom geen stakingen, waarom geen
terugroepen van gedelegeerden, waar
om doen die zo hoog verheven ver
lassers van mijnheer S. daar dan
niets aan in al die jaren. De slacht
offers die nu verlost zijn uit hun
narigheid, hebben natuurlijk maar
een klein „misdrijf"??? begaan, an
dere hadden de befaamde voorvech
ters geen schijn van kans gehad, die
ontsnapping te bewerken, daar zijn
wij het toch wel mee eens.
Maar die vele duizenden die nog
altijd in een gewelddadig isolement
verkeren, met alle daaraan verbon
den faculteiten, mogen wij die zo
maar vergeten, om dat we er „an
derhalf" hebben gered, en daar dan
meteen maar het alleen-vertegen-
woordigersrecht voo:r op eisen yoor
een bepaalde politieke groep. Laat
me niet lachen alstublieft.
De doden die daar reeds zijn ge
vallen, dikwijls bij een poging die
terreur-staat te verlaten, overtreft
vele tientallen malen die Spaanse
vijf.
Dat onder de nu nog opgesloten zijn
de mensen in die staat, zeer velen
graag hun geboortegrond willen ver
laten, in ruil voor hun vrijheid. Dat
hen daar zelfs de kans niet voor
wordt gegeven, afgeweerd wordt met
wapen-geweld. Het valt te betwijfe
len of dat in Spanje zo is.
Ik heb geen lust om Spanje te ver
dedigen, maar ook geen zin in 't kar
retje van „trijfel" te stappen. Als
de Spaanse terreur afgekeurd dient te
worden, ACCOORD, maar dan geen
hosanna voor het Russische systeem,
(de „muur"-zegen van de P.v.d.A.-
voorman)
Ik ben nog nimmer in Spanje ge
weest, zal er ook nooit komen, het is
mijn kleur niet. Maar van mensen
die er zijn geweest, met een gezond
oordeel, is breeduit vernomen, Span
je is goedkoop, het werkloosheid-cij
fer veel lager dan in Nederland, de
omgang heel geschikt, van terreur
valt niets te merken. Krijgen we van
mijnheer Scheepmaker een Russisch
recept??
J. J. Bekker
Utrechtse Veer 34
Leiden
Spanje en de
evolutie
Op 1 oktober 1975 was het 39 jaax
geleden dat generalisimo Franco, op
perbevelhebber van de Nationalisti
sche strijdkrachten, zich door middel
van slimme manipulatie tot staats
hoofd van Spanje liet benoemen. Ge
steund door een kleiner wordende oli
garchie heeft hij steeds over voldoen
de kracht en gezag beschikt om tot op
de dag van vandaag in het zadel te
blijven.
In deze periode heeft de sociaal-
economische ontwikkeling in Spanje
niet stilgestaan en zijn' er, ondanks
het strakke regime, steeds momenten
geweest van liberalisering, die echter
weer vroeg of laat de kop ingedrukt
werden. De ontwikkeling in deze ja
ren kan worden onderverdeeld in ver
schillende fasen van krachten en te
genkrachten. Men zou dan ook kun
nen spreken van een opeenvolging
van tegengestelden: liberalisering en
onderdrukking.
Binnen de beperkte politieke moge
lijkheden van de Nationale Bewe
ging (de enig toegestane partij), heb
ben zich toch steeds mensen aange
diend die binnen dit systeem een ze
kere liberalisering trachtten te be
reiken. Met uitzondering van de linkse
oppositie en de arbeidersbeweging, die
na het verliezen van de burgeroorlog
in Spanje monddood waren, kwamen
er enige kritische geluiden van de
kant van de steeds breder wordende
middenklasse.
Dit waren deels overtuigde
falangisten, die, om zichzelf te kun
nen handhaven, een grotere vrijheid
nastreefden zonder het systeem zelf
te willen aantasten. Anderzijds wa
ren er centrumgroeperingen zoals de
christendemocraten, die de hoop
koesterden dat de Beweging zichzelf
zou achterhalen en dat Spanje zou
kunnen evolueren naar een volwaar
dige Europese democratie.
Tot nu toe is Franco er steeds in
geslaagd de democratie tegen te hou
den en de verschillende stromingen
naar zijn hand te zetten. De taktiek
die hij hierbij toepaste was er een
van toegeven en terugnemen. Schuch
tere openingen naar meer vrijheid
die binnen de marge van het systeem
mogelijk waren, werden afgewacht
en alleen getolereerd om ze daarna
des te effectiever te kunnen inkapse
len. Eventuele liberale ontwikkelin
gen die hieruit voortsproten werden
door Franco ten eigen bate aange
wend als illustratie van de oprechte
bedoelingen van het regime. Op die
manier heeft hij altijd de schijn van
democratische ontwikkeling voor het
buitenland en voor een groot deel
van het Spaanse volk weten op te hou
den. Hierbij speculeerde hij op de sen
timenten uit de burgeroorlog: het
land moest „rijp gemaakt worden"
voor de democratie en dat zou alleen
kunnen in „nationale eendracht".
Dat zou dan via een geleidelijk proces
door middel van verscheidene wet
ten geconcretiseerd moeten worden.
De nationale referendums in 1947
en 1966 gaven aan de kiezers slechts
de keuze van de voortzetting van de
bestaande vorm met Franco als staats
hoofd óf die van een monarchie met
Franco als regent, die te zijner tijd
de koning zou benoemen. Dus van
een werkelijke politieke keuze over
de vorm van democratie was geen
sprake. Ook de schijnbaar liberale
Perswet van 1966, waarin als nieu
we vrijheid de vooraf-censuur werd
vervangen door censuur achteraf,
blijkt in de praktijk in het voordeel
van het regime te werken. Immers,
de vrijheid die aan de pers wordt
gegeven keert zich tegen haar, wan
neer de censor als strafmaatregel
achteraf een verschijningsverbod voor
langere tijd oplegt en zo, door faillis
sement, voorgoed probeert af te re
kenen met een al te vrijmoedig blad.
Nog een ander voorbeeld is de recente
wet op het stakingsrecht, ingegeven
door de toenemende arbeidsonrust.
Afgezien van het feit dat deze wet
alleen voorziet in niet-polifcieke con
flicten, zijn in de procedure zoveel
beperkingen ingebouwd, dat een sta
king praktisch onuitvoerbaar is. Maar
al deze wetten hebben fundamenteel
niets aan het hele bestel veranderd.
Ondanks de politieke stilstand is
Spanje door de economische vooruit
gang en met name het toerisme zo
langzamerhand uit zijn isolement
gekomen en heeft zich ontwikkeld tot
een kapitalistische staat naar West-
europees model. Naarmate dit ontwik
kelingsproces zich heeft voltrokken,
is ook de liberaliseringstendens steeds
meer aan de oppervlakte gekomen.
Deze manifesteert zich duidelijk in de
persmedia en is een vast bestanddeel
gaan uitmaken van de publieke opi
nie, die anno 1975 niet meer terug
te schroeven ds. Met name de belofte
van eerste minister Arias Navarro
dat er politieke groeperingen gevormd
zouden mogen worden als overgang
van een uniform systeem naar een
meerpartij en-systeem, heeft de hoop
aangewakkerd dat het democratise
ringsproces gestalte zou krijgen.
Franco had aan deze evolutie kun
nen bijdragen door zijn macht over
te dragen aan zijn protégé prins Juan
Carlos de Borbón.
Volgens de theorie van de opeen
volging van tegengestelden, zal in een
systeem waarbij de vrijheid steeds
toeneemt, de repressie harder moe
ten worden om het bestaande even
wicht in stand te houden. Dus hier
in zit een „crisistheorie" verwerkt. In
Spanje schijnt het breekpunt bereikt
te zijn: de repressieve tolerantie heeft
de liberale stroming niet in kunnen
dammen en de rechtse krachten zijn
nu genoodzaakt om uit eig-en lijfs
behoud hard terug te slaan. Het
evenwicht is verbroken.
Het toenemend terrorisme van het
afgelopen jaar heeft dit proces ver
sneld. Het regime op zijn beurt heeft
deze kans aangegrepen om onder het
mom van de anti-terroristenwet de
burgerrechten voor onbepaalde tijd op
te schorten en zo de liberalisatie te
breken. De schijnprocessen en de uit
eindelijke doodvonnissen van de vijf
veronderstelde terroristen laten aan
duidelijkheid niets te wensen over
de ware bedoelingen van Franco en
de zijnen. De laatste strohalm voor
degenen die hoopten op e.en geleide
lijke politieke ontwikkeling is nu wel
definitief afgesneden. Deze openlijke
daad van geweld kan alleen maar te
gengeweld oproepen en zal de tegen
stellingen in Spanje verscherpen. Po
larisatie heeft al plaatsgevondein in de
zin dat uiteenlopende oppositiegroe
peringen al samengebundeld zijn en
niet ver meer verwijderd van een
eenheidsfront tegen de dictatuur. Het
is nu de vraag of het charisma van
Franco nog zo groot is dat het Spaan
se volk op zijn dood zal wachten om
zijn vrijheid te verkrijgen.
De evolutie is afgesneden en de
weg terug die nu ingeslagen ds maakt
Een kind viel
in de Spree
Het was een Westduits, kapitalis
tisch kind, dus verhinderden de Oost-
duitse grenswachten onder bedreiging
met geweld van wapens dat het uit
het water werd gehaald. Zij lieten
het verdrinken. Zij verdronken het,
als verantwoordelijken, praktisch met
eigen hand. Zijn klein geschrei roept
slechts tot de hemel om wraak. Want
wat deden wij? Stuurden wij onze
kinderen met de witte vlag der non
combattanten als een Kinderkruis
tocht uit tot een nachtwake bij de
Oostduitse ambassade of bij die van
hun broodheren de Russen?
Schreeuwden wij om economische
maatregelen tegen een land met een
systeem dat dergelijke wreedheden
toelaat? Dat op ideologische gronden
een kind laat verdrinken?
Nee, de Pv.d.A. stuurde een dele
gatie die terugkwam met de bood
schap dat die Muur een gewone
scheidslijn was. Hoe vaak sterven
kinderen bij grensovergangen in an
dere landen door wreedheid?
Er viel een kind in de Spree.
Geen rode vlaggen, geen massaal
protest van vaders, moeders, mensen.
Nergens: zijn (kleine) strijd, onze
strijd.
Er vielen politieagenten in Spanje.
De daders worden terecht of niet
terecht gevonnist en terechtgesteld.
Wij protesteren met vlaggen en va
nen, roepen om boycot, schreeuwen
tegen een ideologisch regime.
Waarom? Politiek aantrekkelijker?
Tot wij massaal de straat opgaan
om alle onderdrukkers, alle moorde
naars te veroordelen, tot wij de straat
opgaan om recht te eisen voor alle
vermoorden, tot wij de straat op
gaan om recht te eisen voor één ver
moord kind, om veroordeling, vonnis
te vragen tegen één grenswacht, ook
al is hij een ideologische medestan
der, tot die tijd is al ons protest
Selectieve verontwaardiging
D. M. v. Kempen-Koster
Lammenschansweg 71
Leiden
SPAANSE KARDINAAL WORDT
COLLABORATIE VERWETEN
MADRID De basisgroepen binnen
de r.-k. kerk van Spanje, die hun
grootste aanhang onder de arbeiders
vinden, hebben de voorzitter van de
Spaanse bisschoppenconferentie, kar
dinaal Enrdque y Tarancon, verwe
ten, dat hij zich veel te verzoenend
opstelt tegenover de regering Franco.
Sommige woordvoerders van deze ba
sisgroepen hebben de kardinaal
openlijk beschuldigd van collabora
tie.
Deze basisgroepen, die dicht bij de
beweging „Christenen voor het So
cialisme" staan, spelen in de r.k. kerk
van Spanje 'n steeds belangrijkere
rol. Z\J kunnen rekenen op de sym
pathie van verscheidene jonge bis
schoppen en van een deel van het
kerkelyk bestuursapparaat.
De basisgroepen zeggen oog te heb
ben voor de moeilijke positie van de
Spaanse bisschappenconferentie,
waarvan de juridische status staats
rechtelijk onduidelijk blijft, maar zij
blijven beklemtonen, dat de kardi
naal door een veto vele politionele
overvallen en massale bestraffingen
van priesters wegens „staatsonder-
mijnende preken" had kunnen voor
komen. Zij verwijten hem, dat hij
van deze veto-mogelijkheid heeft af
gezien omwille wm
schappelijke samenwerking" tussen
kerk en staat. De financiële afhan
kelijkheid van de kerk van het
Spaanse bewind is aan deze ontwik
keling niet onschuldig, zo verklaren
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: aangenomen naar
Nederhorst den Berg G.W. van Tricht
Amsterdam - Watergraafsmeer, het
beroep door de synode tot predikant
voor buitengewone werkzaamheden
(directeur theologische afdeling van
het Evangelisch Lectuurcentrum in
Kameroen) C.J.G. Keijzer Eindhoven
bedankt voor Monster J. van Wier
Kampen; voor Alblasserdam BI.
Meijndert Lunteren; beroepen te
Waarder J. den Besten Huizen, te
Borssele J.P. Broeder Ritthem. Ge-
ref. Kerken Vrijgemaakt: beroepen
te IJmulden C.J. Breen Amsterdam,
te Leek J.J. Wildeboer Hardenberg.
Chr. zgeref. Kerkenberoepen te
Ouderkerk a d. Amstel. en te Sie-
gerewoude kand. J. Oosterbroek.
Oud. Geref. Gemeenten: beroepen
to Urk J. V4. Pool Ed*.
