mÊÊm
1
Onder alle
plannen (3
tikt een tijd
prettige
fases)
bom
RICHARD NIXON: 'MIJN MEMOIRES ZULLEN WERELDSTORM VEROORZAKEN'
Leden van 'paleiswacht' zijn
woedend en gedesillusioneerd
Een jaar nadat hij het machtigste
baantje ter wereld vaarwel heeft
gezegd begint Richard Nixon te
denken aan een terugkeer in het
openbare leven. Er moet nog een
tijdje overheen gaan - "het volk is er
nog niet rijp voor om mijn
presidentschap in zijn juiste pers-
jectief te zien" maar Nixon
weigert zichzelf te beschouwen als
emand voor wie het werk voor goed
5edaan is. Nixon heeft al eens
>ezegd: "Onze tijd komt wel weer'.
!s dat niet onduldbaar? Zonder
twijfel zal dat de reactie van de
meeste Amerikanen zijn. Maar de
sn van Nixons kleine hofhou
ding in San Clemente wijzen dan op
ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1975
de veerkracht van de "banneling van
Westelijk Elba", die kort geleden nog
eenzaam en ontmoedigd was en over
wie de Los Angeles Times eens
schreef dat hij een tot wrak
vervallen mens was, zoals het land
er nog nooit een had gezien".
Er is een meer "positief klimaat"
ontstaan door goed in de publiciteit
gebrachte telefoontjes van president
Ford, van diens grote rivaal Ronald
Reagan, van Henry Kissinger en
van generaal Haig, de opperbevel
hebber van de NAVO-strijdkrachten
in Europa.
Kan men werkelijk beginnen de tijd
terug te draaien ten gunste van
Nixon Een kort geleden gehou
den opinieonderzoek wees uit dat er
een "duidelijke stijging in algemene
sympathie" voor hem is van negen
procent. Maar op één punt heeft de
oud-president een duidelijke steun:
51 procent van de mensen, die
werden ondervraagd, vonden dat hij
"genoeg geleden had" en 78 procent
van de Republikeinen vindt dat de
„hetze" moet ophouden.
In de voormalige presidentële con
ferentiekamer liggen twee miljoen
brieven meestal van bewonderaars
opgepropt in kartonnen dozen.
En vijf zakken vol komen er elke
dag weer by.
"Meneer de President, u is een rijk
nationaal bezit", schreef een van die
aanhangers. En een ander vond "nu
meer dan ooit hebben wij een geest
als de uwe nodig". De ex-president is
urenlang bezig met dergelijke post
te lezen. Dames van een vrijwilli-
gen voor de verzen-
Nixon werkt nu stug aan zijn
memoires, waarvan hij zelf zou
hebben gezegd dat ze van een
"Churchilliaanse draagwijdte" zullen
worden. Er staan nu ongeveer
honderdduizend woorden op papier.
Nixon wordt daarbij geholpen door
Franklin Gannon, een jonge geleer
de, die toen hij aan de universiteit
van Oxford studeerde, een scriptie
maakte over Hitier, zoals deze werd
gezien door de ogen van de Engelse
pers. Gannon heeft met een
voorschot van veertienduizend dollar
zijn intrek genomen in een luxe flat
en peddelt op een fiets in San
Clemente rond.
Hij heeft plechtig beloofd dat het
een zorgvuldige en diep doorwrochte
studie wordt - maar het ziet er naar
uit dat het nog wel een tijdje zal
duren voordat we Nixons kant van
de Watergatezaak horen.
Niettemin - zo heeft de president
gezegd - zal het boek een aantal
verrassingen bevatten, dat de
wel eens van gedachten kon
doen veranderen. Zijn literaire
agent Irving Lazer, heeft verteld dat
Nixon 140.000 dollar als voorschot
heeft ontvangen en dat hij kan
verwachten minstens een miljoen
dollar op te strijken aan televisie-
en filmrechten en daar komen dan
nog allerlei buitenkansjes bij.
Nixon zit te schrijven in een met
rozehout betimmerd werkvertrek.
Naast zijn bureau staan de
Amerikaanse vlag en de presidentië
le standaard. De met fluweel
overtrokken stoel met voetensteuntje
heeft hij ook hier weer meegeno
men. "Ik schreef er mijn boek "Zes
crises" in\ vertelde hy aan een
bezoeker, "Ik heb hem meegenomen
naar het Witte Huis en ik zat erin
toen ik mijn uitnodiging voor
Peking kreeg". En na een korte
pauze: "Ik zat er ook in toen ik mijn
rede schreef waarmee ik afstand
deed". En toen graaide rij in zijn
bureau om een presidentiële das
speld op te duiken: "Neem 'm maar.
Het is de laatste die ik heb".
Deze geschenkjes worden door de
ontvangers op hoge prijs gesteld:
herinneringen aan heit president
schap van Nixon staan hoog geno
teerd op de Amerikaanse verzame-
laarsmaïkt.
Er komt zelden afwisseling in de routine van alle dag. Nixon
gt de driehonderd meter van huis naar kantoor af in een
opgevoerd kanariegeel wagentje. Zijn vrouw Pat gaat elke dag
met hem zwemmen. Manoio en Fina Sanchez, het Cubaanse
echtpaar voor de huishouding, doen de boodschappen in de
plaatselijke supermarkt, koken en houden het huis schoon. Ze
gingen akkoord met een forse loonsverlaging toen de officiële
salariëring van staatswege in februari ophield. Na het avond
eten kijken ze nu wat Hollywood de laatste tijd aan film te
bieden heeft niet veel bijzonders is op de televisie naar de
sportprogramma's en 'Nojak' of Nixon neust in zijn paperassen,
waarbij hij de leesbril draagt die niemand ooit in het openbaar
heeft gezien. Als hij in een goede bui is pingelt hij soms
's avonds in onderonsjes van het gezin op de piano.
Door
Charles Foley
Sr komen een hoop vrienden op
bezoek de laatste tijd: Paul Presley,
de buurman, die een hotel heeft in
San Clemente, de conservatieve
elevisiecommentator Johnny Grant,
rabbi Baruch Korff, die nog
Altijd tot tranen toe bewogen geld
ophaalt voor het fonds, waaruit
Nixon zijn advocaten moet betalen.
En dan Bill Safire, zijn meest
geliefde columnschrijver, die nu
Artikeltjes levert over wat Nixon
allemaal niet heeft gedaan: hij gaf
bijvoorbeeld nooit het bevel om een
ander staatshoofd te vermoorden,
zoals de CIA onder het bewind van
Kennedy deed en hij maakte ook
geen zes miljoen dollar zoex, wat
Johnson tijdens zijn presidentschap
overkwam.
Drie fases
Fase I: belangrijke artikelen schrij
ven over buitenlandse aangelegenhe
den - zijn sterke kant - die dan
over de hele wereld moeten
verschijnen;
Fase II: een grote buitenlandse trip
langs de hoofdsteden van de wereld
samen met zijn vrouw Pat. Hij
heeft van verscheidene staatshoof
den brieven gekregen in de geest van
"kom nog eens langs", zoals bijvoor
beeld van de Sjah, die hem nog
steeds kaviaar stuurt;
Fase III: Het BOEK komt uit en de
televisienetten staan te dringen om
hem op het scherm te krijgen.
Op wat voor manier hij weer ten
tonele verschijnt zal van de
omstandigheden afhangen. Nixon
ambieert geen baan meer, waarvoor
hij moet worden gekozen en hij ziet
zichzelf ook niet als ambassadeur,
die de lui in Washington op hun
wenken bedient. De wijze oude
staatsman dan? Ja, als dat een rol
vol waardigheid betekent en een
groeiende invloed in de Republikein
se bestuurslichamen.
Een van die draaiboeken, die nu nog
maar voor de helft serieus zijn,
geeft het beeld van een toekomstige
wereldstorm, waarin Ford in een
verbeten wil om het volk rond zich
te verzamelen de architect van de
ontspanningspolitiek laat roepen om
de koers uit te stippelen. Aan het
Hof van Nixon gelooft men er vast
in dat "daar buiten" nog steeds een
groot potentieel kiezersvolk voor
hem klaar staat, vooral nu de
Amerikanen er door de nederlaag in
Zuid-Oost-Azie achter komen, dat
achter de tovenarij van Kissinger de
hand en het brein van Nixon zat.
Als hij niet zit te dubben over zijn
eigen toekomst heeft Nixon het vol
tederheid over zijn dochter Julie,
een van zijn trouwste aanhangers,
als de politieke hoop van de familie:
'Tenslotte is zij zowel een Nixon als
een Eisenhower", zegt hij dan.
Julie
Julie zelf doet ook een duit in het
zakje. Ze is op haar 26-ste
adjunct-redactrice van de Saturday
Evening Post, dat blad voor
B> mÜ slil 1-
i'M
Midden-Amerika vol nostalgie. En
als zodanig schrijft ze een serie
artikelen over het presidentschap
van haar vader. Ze zijn gebaseerd
op duizenden documenten, die van
San Clemente uit naar Julie zijn
verscheept en zij zullen "voor de
eerste maal de keerzijde van de
medaille laten zien".
Zijn supporters hopen dat die serie
er misschien zelfs voor zal zorgen,
dat het Congres zich gaat schamen
over de vrekkige manier waarop het
zijn vroegere President na zijn
aftreden heeft behandeld.
Nixon is dan nog wel geen
steuntrekker maar hij is bijna door
al het geld heen, dat hij had toen
hij zijn ambt neerlegde en hij moet
nog 200.000 dollar hypotheek af
betalen op zijn huis in San
Clemente.
De drie pensioenen die hij trekt -
als marineman, als Congreslid en
als president - belopen 132.000 dollar
per jaar, maar een hele serie
vijandige besluiten van het Congres
hebben ervoor gezorgd, dat de
staats bi jdrage voor zijn overgangs
periode naar de gewone maatschap
pij nog geen derde was van wat
Johnson hiervoor kreeg.
Om aan zijn directe behoefte aan
contanten tegemoet te komen heeft
zijn boezemvriend uit Florida Bebe
Rebozo het Historisch Nixon Ge
nootschap opgericht, dat het veel
besproken buitengoed Key Biscaine
wil aankopen als een "belangeloos
centrum voor internationale studies".
Rebozo wil bij het publiek 200.000
dollar loskrijgen, dat is bijna
tweemaal zoveel als Nixon vijf jaar
geleden voor het huis betaalde.
Al zijn gal
Maar onder al die prettige plannen
tikt een tijdbom. Nixons vijanden
praten over de bekend geworden
geluidsbandjes over Watergate. In
San Clemente zijn het juist ae
geheim gebleven bandjes die van
belang zijn. In de archieven
bevinden zich 880 banden, samen
5000 uur tekst, een maand lang
non-stop "tafelgesprekken", waar
Nixon al zijn gal uitspuwt.
Er staan bijvoorbeeld twee gesprek
ken op met Charles Colson, de man
die het plan maakte het dossier van
Daniel Elsberg te stelen bij diens
psychiater. Nixon beweerde niets
van dit plan af te weten. (Elsberg
was verbonden aan het ministerie
van defensie en hij onthulde
rapporten, waaruit bleek hoe de
Amerikanen met hun niets ontzien
de bombardementen in Vietnam
huis hielden)
Zo'n ander bandje laat horen hoe de
huidige president Jerry Ford bela
chelijk wordt gemaakt, hoe Kissin
ger door het slijk wordt gesleurd en
hoe er minachtende racistische
opmerkingen worden gemaakt over
Thurgood Marshall, de eenzame
negerrechter in het Hooggerechts
hof. Ook rechters, die Nixon zelf in
dit hoogste rechtscollege heeft
benoemd, zijn goed voor de nodige
vloeken.
Maar nog pijnlijker is het voor
Nixon dat - wat hij noemt - "mijn
uiterst privé opgenomen persoonlijke
dagboek" behoort tot de 42 miljoen
stukken van allerlei soort, die het
Congres heeft "genationaliseerd" als
eigendom van de Verenigde Staten.
In een verklaring tot toelichting van
zijn eis om dit materiaal terug te
krijgen legt Nixon uit dat hij elke
avond voor hij naar bed ging op een
dictafoon "ronduit zijn oordeel had
gegeven" over mensen, die hij had
ontmoet en over dingen, waardoor
hij zich gefrustreerd voelde of over
had vrolijk gemaakt.
Ironisch genoeg moet het Hoogge
rechtshof uiteindelijk beslissen over
de vraag van het eigendomsrecht.
Als Nixon verliest worden de
documenten en bandjes wellicht
openbaar gemaakt voor het publiek.
Wint hij dan verdwijnen ze in een
speciale bibliotheek, waarvan hij het
gebruik en de beschikbaarheid wil
beperken tot zijn dood toe.
Schulden
De bezorgdheid over deze schat is zo
groot dat het hele bedrag van ruim
vierhonderdduizend gulden, dat tot
nu toe voor Nixons juridische fonds
is opgehaald werd gebruikt voor het
gevecht om deze stukken weer in
handen te krijgen en dan staat er
nog een schuld by advocaten van
350.000 gulden.
Andere rekeningen voor rechtsbij
stand,. die al meer dan een half
miljoen gulden bedragen, moeten
wachten. De helft van de kosten
voor zijn behandeling in het
ziekenhuis - die in totaal meer dan
50.000 gulden waren - blijven
onbetaald. Vorige maand kwam het
bedrag van zijn bankrekening
beneden de duizend gulden, die
minimaal nodig zijn om geen
administratieve moeilijkheden te
krijgen.
Niemand in de kleine kring kon
lachen om die spotprent in de Los
Angeles Times, waarop Je een
Vietnamese vluchteling zag, die zijn
rijstbakje ophield bij Nixons deur in
San Clemente. De „ware gelovigen"
weten heel goed dat men voor het
vullen van het bakje van Nixon
voor het grootste deel afhankelijk is
van het beroep op massale steun
san zijn fondsen.
Maar dat kan wel eens zwaar
tegenvallen door de wrok die er in
Midden-Amerika hangt over Nixons
geknoei met de belastingen: hij is
betrapt op het doen van een valse
aangifte. Hij heeft toegegeven dat
hij meer dan een miljoen gulden te
weinig heeft betaald, maar daarvan
is hij nog bijna vier ton schuldig en
de mensen, die hem hebben
geholpen met het vervalsen van het
meesterstukje, dat hij bij de
belastinginspectie indiende, draaien
nu voor hem op. Een van hen zit
vier jaar gevangenisstraf uit wegens
valsheid in geschrifte. Een tweede
kan er voor vijftien jaar achter
gaan en een boete van vijftigdui
zend gulden krijgen als hij wordt
veroordeeld.
Die laatste is Frank de Marco, een
grijzende advocaat uit Los Angeles.
Hij wordt ervan verdacht de datum
op een schenkingsactie te hebben
vervalst, waardoor zijn clënt meer
dan een miljoen aan belasting werd
bespaard wegens een schenking van
"Presidentiële Documenten" waar
onder „kostbare schatten" als een
studentenjaarboek uit 1966, enorme
stapels kranteknipsels en negendui
zend brieven van kinderen.
"De heer Nixon heeft zijn aanslagbil
jet bladzij voor bladzij doorgelezen",
beweert De Marco.
Of hij nog ooit iets van Nixon heeft
gehoord? "Dat zou net zoiets zijn als
wanneer je een telefoontje kreeg
van een lichte juffrouw, die je met
een venerische ziekte heeft opge
knapt
Nixon kan niet worden vervolgd
voor misdrijven die hij heeft ge
pleegd toen hij aan de macht was.
Maar De Marco is vast van plan
om hem in de getuigenbank te krij
gen: „Want hij is de prins in dit
drama, ik was alleen maar een
lansknecht".
Nixon kan geen beroep meer doen
op zijn slechte gezondheid om on
der een getuigenis uit te komen. Hij
is al eens gehoord door leden van
een jury van onderzoek, die vorige
maand van Washington uit kwa
men aanvliegen.
Hij kwam bleek en bevend uit de
ze elf uur durende vuurproef te
voorschijn.
Er staan hem meer en erger
dingen te wachten in een reeks van
civiele procedures en het gratiebe-
sluit van Ford geeft hem geen be
scherming tegen een aanklacht we
gens meineed als hij uitglijdt.
Er zijn meer leden van de „Paleis
wacht", die woedend zijn en gedes
illusioneerd.
John Mitchell strijdt de kostbare
strijd tegen zijn veroordeling we
gens meineed en samenzwering.
De oud-minister van justitie is
van de balie geschrapt en heeft
zijn advocaten praktijk moeten
opgeven. Hij moet alimentatie be
talen aan zijn vrouw Martha van
wie hij is gescheiden en dat komt
op ongeveer honderdduizend gul
den per jaar.
De twee topmannen van Nixon,
Haldeman en Ehrlichman kunnen
Nixon in de rechtszaal wel eens
gaan ontluisteren. Beiden zijn in
hoger beroep gekomen tegen von
nissen voor misdrijven, waarvoor
ze 25 jaar hadden kunnen krijgen.
Geen van beiden heeft Nixon ver
geven dat hy heeft geweigerd hun
op het laatste moment zijn presi
dentiële gratie te schenken.
Beide veroordeelden willen om te
beginnen een afschrift van dé ge
heime en verzegelde verklaring van
de man in San Clemente, die in het
Watergate-proces werd aangeduid
als „een niet-gedagvaarde mede-sa
menzweerder". Een hard Juridisch
gevecht in deze stijl kan misschien
de sluier oplichten, die nog over de
overgebleven mysteries van Water
gate hangt.
De onbeantwoorde vragen van de
ze twee topfiguren zijn:
Wat wist Nixon van de Water-
gate-inbraak en op welk moment
wist hij ervan?
Het geluidsbandje, waardoor hij
werd gedwongen af te treden, da
teert zijn wetenschap op vijf dagen
na de inbraak op 17 Juni 1972. Hal
deman zegt dat een ander bandje,
dat twee dagen eerder was opge
nomen, het allereerste gesprek be
vatte dat over de zaak is opgeno
men. Wie veegde daar een hoogst
belangrijke passage van ISV2 mi
nuut van weg is dat gebeurd om
Nixons medeplichtigheid te ver
doezelen?
kers zochten tussen de papieren
van Lawrence O'Brien, voorzitter
van de Democratische Partij?
Het is bekend dat Nixon in 1970
een geheim fonds nodig had voor
zijn politieke doeleinden en Bebe
Rebozo begon dat op te zetten door
bij Howard Hughes de geheim
zinnige multimiljonair 25.000 dol
lar op te halen in biljetten van hon
derd. 'n Deel van dit geld werd on
dergebracht bij Nixons broers Ed
ward en Donald.
Er werd 36.000 dollar
uitgegeven voor verbeteringen aan
het buiten"in Key Biscaine en bijna
vijfduizend dollar voor oorringen
als een ver jaarspresentje voor First
Lady Pat Nixon en ga zo maar
door.
Voordat O'Brien bestuurslid werd
van de Democratische Partij had
hij een heel hoge baan in het za-
keneoncern van Howard Hughes.
Als Nixon heeft gedacht dat deze
politieke tegenstander documenten
had over dat geheime fonds en
klaar stond om cie openbaar te
maken op een geschikt moment in
de verkiezingscampagne dan hoeft
er verder niet te worden gezocht
naar een motief voor de inbraak.
De Senaatscommissie, die een on
derzoek instelt naar de inlichtin
gendienst CIA denkt er ook over om
Nixon aan de tand te voelen over
zijn rol in het aan de macht bren
gen van het kolonelsregime van Pa-
padopoulos in Griekenland en het
omverwerpen van het bewind van
de Chileense president Allende ten
gunste van een militaire junta.
En dan blijft er nog een hindernis
op Nixons pad: zijn „collega's", de
375.000 advocaten van Amerika,
moeten binnenkort over hem oor
delen en het is een gezegde in de
advocatenwereld dat iemand die van
de balie wordt geschrapt rijp is
voor de professionele Drullenmand.
Maar Nixon is al meer dan een
keer uit zijn politieke as verre-
Toen hij een jaar geleden na zijn
aftreden in San Clemente aankwam
met het regeringsvliegtuig „Air For
ce I" gaf de ex-president de laatste
van zijn serie afscheidsverklarin
gen ten beste: „Ik acht het gepast
'om zeer nadrukkelijk te verklaren
dat nu ik 'n taak voltooid heb-
dit niet betekent dat ik rustig in
deze heerlijke Californische zon ga
zitten om niets te doen".
Wat hij dan wel wil doen kan de
genen, die Nixon in het oog houden,
werkelijk neg verrassen, net als zijn
ideeën over wat „gepast" is.
