Lies Franken tussen twee c(Jy)vandaag
bohémiens in
spel van Coward
c/RflfliÖ
Onderzoek naar VAR A-ruzies
...en gisteren
Balletten van Balanchine
in zondagsserie op de tv
toegelicht
TV morgen]
90 CENT R LITER!
DONDERDAG 28 AUGUSTUS 1975
Door
Piet Ruivenkamp
Lies Franken staat volgende week
bij de Haagse Comedie tussen Guido
de Moor en Jules Royaards om met
hen een trio charmante bohémiens
te verbeelden als veertig jaar
geleden door Noel Coward in „Al
wie .met ons mee wil gaan",
uitgetekend op een cynisch levens
patroon.
De carrière van een van onze beste
Nederlandse actrices heeft zo
ongeveer om de tien jaar iets met
Den Haag te maken. In het eerste
geval was het dat zij er vurig naar
verlangde bij haar eindexamen van
de toneelschool door Cees Laseur
naar de Haagse Comedie te worden
gehaald. Dat gebeurde wel met haar
jaargenoot Coen Flink, maar niet
met haar. Zij ging met Robert de
in
Lies Franken: binnenkort in blijspel
Vries' „Theater'
pionieren en dat
achteraf niet gespeten.
Een tien jaar later, ii
dan wel bij de
„Ballet is vermaak. Het is zo gemakkelijk te ondergaan en mee te maken als toneel of het
lezen van een roman. Het is eigenlijk net zo spannend als een voetbalwedstrijd". Het is een
uitspraak van de Amerikaanse choreograaf George Balanchine, en Hans van Manen, de Neder
landse choreograaf, citeert "hem zondagavond op Nederland 2 als inleiding op de reeks van vier
balletten van Balanchine, die AVRO, KRO, NOS en TROS gaan uitzenden.
Ook dat
momentdie
hebben samen
verfilmde balletten
aangekocht. Ze hebben de „buit"
onderling verdeeld: de vier baletten,
die de komende weken
zondagavond
zullen op ee
tijdstip door de overige elf
een historisch maar ook facetten van regie-opvat-
zendgemachtigden ting, Toneeldans speelt zich in drie
.1 serie van vijftien dimensies af, de televisie kan maar
Balanchine twee van die dimensies weergeven,
iedere regisseur probeert een
oplossing te vinden voor het
iedere probleem, hoe die derde dimensie
worden uitgezonden, erbij moet worden gevoegd. Joes
m ander te bepalen Odufré doet' in "Symphony in C" een
beroep op de fantasie van de kijker:
hij legt het ballet in een
Najaar 1973 kwam het New York reportagevorm vast, de
City Ballet,
George Balan- weinig beweeglijk en de toeschouwer
chine de leiding heeft, naar Berlijn
om daar
balletten voor Reiner Moritz-Pro-
ductions fdie onder meer de gen te vinden,
zondag-avondse dirigentenportretten Lindeman,
maakten) op film te zetten,
reeks
binnen en buiten Europa
kocht en in gedeelten uitgezonden.
Zondagavond wordt de „Symphony
in C" in een tv-regie van onze
landgenoot Joes Odufré uitgezon
den; zondag 7 september „Duo
Concertant" geregisseerd door Hugo
Niebeling, zondag
„Concerto Barocco'
Klaus Lindeman, en tenslotte op
zondag 21 september „La Valse",
geregisseerd door Hugo Niebe-
ne en diens even unieke
belicht. Dat de huidige huischoreo-
graaf van het Nationale Ballet dit
doet ligt voor de hand: drie van de
vier vertoonde balletten (het Duo
Concertant uitgezonderd) staan ook
op het repertoire van het Nationale
Ballet, en wie kan en wil vergelijken
heeft er alle gelegenheid toe. Maar
ook zonder die bijkomende attractie moeilijkste genre
is. deze reeks voor een heel groot
publiek zeer aantrekkelijk.
Jaap Joppe
inmiddels een actrice met een echt
Rotterdamse carrière geworden en
,zij speelde als gast de titelrol in
„Candida" van Shaw, een Brit met
een vlijmscherpe conversatie in zijn
dialogen. Net als die andere
spotgeest, waar Lies Franken nu op
het toneel mee kennis maakt. Nu
kort na Cowards overlijden vindt
een herleving en voor een deel ook
een eerste erkenning te beleven in
Engeland en ook hier.
„Hoe hij nu gespeeld moet worden
is heel moeilijk om te vinden, de
stemming, de sfeer waarin het moet
worden gedaan vraagt een precieze
lijn. Aan de ene kant dreigt de
kiucht en aan de andere kant dreigt
Ibsen".
„De tijd nu heeft zo'n totaal andere
sfeer, is veel grover geworden. Je
bent meer "in" als je strapatsen
maakt. Het taalgebruik is achteruit
gegaan. De Neerlandici zeggen dat
ook. Het verruwde lopen, verruwde
kleren zijn in. Het is een reactie op
het al te verwende leven. Kinderen
krijgen er de pest in en trekken een
oude broek aan" zegt de actrice, die
daar ook best weer doorheen kan
kijken. „Witte pakken moeten er
worden gekocht" zegt zij kennelijk
doelend op haar beide zoons.
Zij weet het nog uit haar
toneelschooltijd: „Je liep toen
allemaal Juliette Greco-tje te
spelen. Met zwarte colltruien en
zwarte broeken. Iedere generatie
spiegelt zich aan het plaatje".
Mode
Het is een mode, veel komt terug.
„Er leeft een hang terug naar de
romantische dertiger jaren. De
antiekmarkt floreert".
Drie kunstenaars, die elkaar toeval
lig tegenkomen in „Al wie met ons
mee wil gaan". Als het stuk het doet
is het door de gekke situatie, die
door Jan Teulings met een knipoog
vanuit het heden is aangepakt.
Lies Franken speelt een binnenhuis-
architecte tussen twee succesvolle
mannen, die zij met lede ogen door
dat succes ziet veranderen.
Zij voelt zich in blijspelen eigenlijk
het meest op haar gemak, al geeft
zij ook toe dat het bovendien het
En dat nu in
betekenissen, want er klinkt
soms nog wat bitterheid in haar
stem als zij spreekt over een recent
moet maar denken dat hij
twee studio's de vijftien theater zit. De anderen proberen
andere, meer televisionaire oplossin-
Regisseur Klaus
grote naam in
Duitsland en daarbuiten, zoekt het
inmiddels door vele landen daarbij in heel persoonlijke oplos
singen, waarbij de camera los en
vrij opereert en probeert in het
ritme van het ballet mee te komen.
Even interessant is wat Hugo
Niebeling doet in de verfilming van
het duo: hij probeert met de
camera een eenheid te scheppen
september tussen het dansende en het
regie van musicerende duo. dat lukt soms wel
en soms niet. maar ook als dat niet
helemaal lukt blijft het beeld
boeiend. En even boeiend is de
oplossipg van dezelfde regisseur van
de problemen, die „La Valse" stelt.
De schrille dreiging van de dood, die
het ballet overheerst, wordt bij hem
ling
Het zijn vier schitterende ballet
films: het veelzijdige talent van
Balanchine wordt er even veelzijdig
in getoond. De "Symphony in C" op niet. zoals in veel theaterprodukties,
muziek van Bizet is een meeslepen
de, vrolijke aangelegenheid, met in door het gebruik va
het derde deel een boerendans suggestieve beelden,
zonder folkloristische kledij, maar De gigantische en unieke onderne-
plezier gedanst. Het „Duo Concer
tant" van Balanchine's lijfcomponist
Strawinsky is al even speels, heel
vrij verfilmd en jong en liefelijk
gedanst door Kay Mazzo en de ballet zorgt voor haast
prachtige danser Peter Martins. Het ensembles, de solisten
deze vier producties, bijzonder
geslaagd, en dat kon alleen door de
schitterende bezetting door het New
York City Ballet. Het corps de
perfecte
in soms
„Concerto Barocco" is op de muziek indrukwekkend. Voortreffelijke dan-
Bachs dubbel-vioolconcert,
waarvan de struktuur geniaal noemde,
zichtbaar wordt gemaakt, en het
slot- en klapstuk is het theaterstuk
„La Valse" op muziek van Ravel:
romantisch, decadent, koket,
eind van dit al is de dood.
Vier balletten
kleur: facetten
ik Peter Martins al
technisch perfecte
danseressen als Karin von Aroldin-
gen, Sara Leiand en Patricia
McBride.
het De reeks uitzendingen wordt zon
dagavond ingeleid door Hans
Rotterdams toneelverleden„In
Rotterdam werd het verboden. Daar
werd niet voor gesubsidieerd zeiden
ze. We probeerden steeds maar
vooruitstrevender te worden. Dat is
de ondergang geworden".
De actrice, die nu met haar gezin in
Capelle woont heeft zich jarenlang
met hart en ziel gegeven in
Rotterdam, maar ook in haar
woonplaats, waar zij buiten haar
drukke repetitie- en speelpraktijk
schoolkinderen „spelles" gaf tot dat
zoveel opgang maakte dat het haar
boven het hoofd dreigde te groeien.
"Ik wilde geen kleine toneelspeler
tjes van ze maken. Als ik ouderen
gefrustreerd zie rondlopen, zou ik
willen dat ze zich wat lekkerder
zouden gaan voelen in hun eigen
huid. Dat ze dat gewoonweg van
hun eigen school af al zouden
hebben geleerd.
Ambitieus
„Ik had me al voorgenomen om als
ik na vijf jaar nog brieven op zou
moeten brengen om dan maar naar
de hotelvakschool te gaan of zoiets".
„Ik was dus wel ambitieus", zegt zij
bijna streng kritisch. Dat was geen
alternatief met een diepere beteke
nis. Met haar gezin mijmert zij wel
eens over ver weg trekken, een
restaurant ergens beginnen. Maar
dat zijn maar dagdromen. De
realiteit van twintig jaar geleden
was al een snelle carrière. In het
eerste seizoen van „Theater" al (hard
werken maar een prachtige geest)
grote rollen: bijvoorbeeld Alma in
Tennessee Williams „Een zomer
smeult tot as". Het werd een
wedstrijd met Lize Homans, de
regisseuse, om die maar voor te
blijven in haar eigen interpretatie
welke in de praktijk trouwens
samen viel.
Zij spreekt over de prachtige jaren
in Rotterdam vooral van een jaar of
vijftien geleden. Er was voor haar
een intermezzo van vijf jaar dat zij
zich met haar kinderen bezig hield
en het toneel eigenlijk niet zo miste.
Wonderlijk was dat „Don Carlos",
het stuk was waar ze mee weg ging
toen zij terugkwam stond zij er
weer in. „Het was net of ik in een
droom liep".
Toneelgezelschappen en daar vast
aan verbonden zijn, het heeft haar
schichtig gemaakt. Als ze aan het
einde van het NRT denkt krijgt zij
het weer benauwd: „Als je een keer
op straat hebt gestaan, ga je wel
even nadenken".
Daarom is zij gast geweest in
„Cyrano de Bergerac", waar zij Ko
van Dijk voor het eerst als regisseur
heeft leren kennen en is zij nu ook
weer gast in het blijspel van
Coward. Veel mensen leren kennen
en niet in een klein kringetje
blijven hangen, het zijn voor Lies
Franken zeker belangrijke drijfve
ren.
Nederland I
18.45 Minlmolen 18.55 Journaal 19.05
Gala de 1'Union des Artistes 1975.20.00
Journaal. 20.20 Mijn vrouw de buur-
20.50 Michel Fugain et le big
ÉÊttÊÊ met prof. dr.
de
bazar. 21.55 In-
Nederland II
18.45 Minimole:
19.05 Toppop. 20
Kung Fu. 21.55
22.35 Sportpanora
18.55 Journaal.
Journaal. 20.21
23.05 Journaal.
ADVERTENTIE
De acteur Peter Sellers babbelt hier met de dochter van de
Amerikaanse president Susan Ford over hun gezamenlijke
hobby: fotograferen.
Commissie van goede diensten
HILVERSUM (ANP) Het perso
neel en het dagelijks bestuur van
de VARA hebben gisteren in een ple
naire vergadering unaniem besloten
een commissie van goede diensten
in te stellen die de geschillen tussen
ondernemingsraad en leiding moet
onderzoeken, die verleden week leid
den tot het aftreden van de onder
nemingsraad. Voorts werd besloten
zo spoedig mogelijk een nieuwe on
dernemingsraad te kiezen. De com
missie van goede diensten zal wor
den gevormd door een nog aan te
wijzen lid van het bestuur van de
VARA, een lid van het personeel en
een door beide partijen tezamen ge
kozen derde. De commissie moet
OP korte termijn rapport uitbrengen
aan de VARA-medewerkers en aar
het verenigingsorgaan over de onder
havige problemen. Ter vergadering
voerde de afgetreden ondernemings
raad aan, dat in het huidige kli
maat van de VARA geen vruchtbaar
georganiseerd overleg mogelijk is.
De raad erkent de beperkingen welke
de wet de ondernemingsraad oplegt
alsmede het feit dat de yerenigings-
raad het hoogste college bij de
VARA is, maar meent niettemin dat
er meer ruimte moet zijn voor per-
soneelsopvattingen over het reilen en
zeilen in het bedrijf. Als voorbeelden
van onvoldoende kansen op overleg
werden genoemd de herstructurering
bij de televisiedienst. de Vogelvrij
dag-affaire, de instelling van het
hoofdredacteurlijk college' en de Por-
tugalkwestie bij de Info-groep. Ook
zei de afgetreden raad, dat het per
soonlijk optreden van de heer Kloos
als voorzitter van de VARA en van
de ondernemingsraad vaak bijgedra
gen heeft aan gevoelens van slechte
overlegsfeer.
Uit de discussie die op deze verkla
ring van de afgetreden ondernemings
raad volgde, kwam onder meer naar
voren dat de actuele vertrouwens
crisis mede zou kunnen worden ver
klaard uit de omstandigheid dat het
VARA-hoofdbestuur en de vereniging
raad geen behoorlijke afspiegeling
zouden geven van wat in links Ne-
t politieke opvattin-
Na de vergadering gaven VARA-
medewerkers als commentaar, dat
de heer Kloos te formalistisch vast
houdt aan de statuten van de VARA
en te snel debatteert om goed te
kunnen luisteren. De heer Kloos van
zijn kant zei, dat het primant van
de vereniging niet altijd voldoende
wordt erkend door sommige mede
werkers. Men weet wat de statuten
van de vereniging bepalen en daar
op is men aangenomen bij de VARA.
de eis mag dus worden gesteld
dat men zich daaraan houdt, aldus
het commentaar van de VARA-voor-
zitter.
NEDERLAND I
18.15 Chemie, voorlichtingsprogramma (TELEAC)
18.45 Minimolen (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19 05 Traliënkolder, tv-serie over dieren in gevangenschap
(TROS)
20.00 Journaal (NOS)
20 21 Marooned, Amerikaanse speelfilm (TROS)
22.3G Avond der piano's: concert (TROS)
23.0? Journaal (NOS)
NEDERLAND II
Minimolen (NOS)
13.45 Minimolen (NOS)
13.55 Journaal (NOS)
19.05 Dokters ter zee, tv-serie (VARA)
J9.3C Terra Africa, zesdelige serie (VARA)
20 00 Journaal (NOS)
20.20 Zo was het: herhaling, programma (VARA)
21.15 Duikenpolitie, tv-filmserie (VARA)
22.05 Achter het nieuws (VARA)
22.35 Den Haag vandaag (NOS)
22 50 Journaal (NOS)
k "Op drift in de ruimteeen speelfilm van Amerikaanse
makelijkij toont de moeilijkheden van drie ruimtevaarders,
die op de terugweg niet in een baan om de aarde kunnen
komen. Dat roept allerlei reacties op: zenuwuitbarstingen
van bange echtgenoten, de astronauten, die hun zelfbeheer
sing verliezen. Een nog niet uitgetest reddingsschipdat hen
naar de aarde moet terugleiden. Richard Crenna. Gene
Hackman en James Franciscus spelen de drie ongeluks
astronauten. (Nederland 1, tien voor half negen).
k Om tien voor half negen is de laatste uitzending van "Zo
ivas het" te zien. Vanavond onder andere beelden uit de
populaire "TV-rechtbank"Koos Postema met Simon Car-
migelt in een "Groot uur U", de Panorama Woensdag Show,
en een kunstprogramma van Wim Schippers. Nederland II.
Heel wat programma's staan op mijn
lijstje die best zouden mogen
verdwijnen. Het overzicht van
zendgemachtigden die best een
schop onder de zuil zouden mogen
krijgen ziet er geheel anders uit.
Dat is totaal blanco.
Het IKOR bijvoorbeeld zou ik echt
missen. Vooral omdat geen andere
rubriek dan „Kenmerk" zich oprecht
zorgen maakt over de Zuidafrikaan-
se streek Namibië of «zoals
gisteravond) prof. Jan Tinbergen
een half uur de gelegenheid geeft te
vertellen over zijn boek „Inkomens
verdeling".
De zomerserie „Jouw wereld - Mijn
wereld" was ook zo'n mooie daad van
het IKOR. De reeks werd nu
besloten met een eigen produktie,
die maar matig aansloot bij
prachtfilms over kinderen in relatie
tot Noord-Ierland, huwelijk, discri
minatie, sportfanatisme of lichame
lijke gebreken.
Het betrof hier een liedjesprogram
ma, samengesteld door Ernst van
Altena, waarin Willem Nijholt en
Jenny Arean over kinderen zongen.
Maar ook voor kinderen, zoals
respectievelijk programmablad, om-
roepster en een titelkaart aan het
begin van het showtje aankondig
den. Kletskoek, jongens en meisjes.
Annie Schmidt kan liedjes voor
kinderen schrijven. Ernst van
Altena gaat dat minder goed af.
Er is maar droevig weinig IKORS
aan een programma dat zo
pretentieus is, dat hele tussentek
sten door Henk van Ulsen gelezen
worden, alsof er in eigen huis geen
mannetje met een heldere stem te
vinden is.
Het was verder een mooie avond,
want eindelijk kwam de VPRO dan
met een Duitse propagandafilm,
„Triumph des Willens", die hoofdza
kelijk op naam staat van Leni
Riefenstahl. Het feit dat deze
filmmaakster recentelijk het slacht
offer is geworden van een
herwaardering en zelfs avantgardis-
tische verering, heeft te maken met
haar vrouw-zijn. In een twee
pagina's lang artikel van Susan
Sonntag, dat het weekblad Vrij
Nederland in februari publiceerde,
wordt Triumph des Willens „de
meest succesvolle en meest puur-
propagandistische film die ooit is
gemaakt" genoemd. Het is een goede
zaak, dat de VPRO dit historische
werkstuk nu op het programma
heeft genomen. Een verpletterende
ervaring. Leo Kool zei het al in de
inleiding, als die man ooit nog eens
langer dan twee minuten het woord
krijgt, maakt hij de tv-kritiek totaal
overbodig.
Bezwaarlijker vind ik de willekeur
en de gemakzucht waarmee de
VPRO de reeks presenteert. Van
wezenlijke aspecten aan propagan
dafilms (montage, dramatisering,
effecten en het resultaat) is te
weinig verduidelijkt. Leni Riefen
stahl is een helder voorbeeld. Niet
alleen maar techniek is illustratief
voor het genre, ze staat voor een
hele wereld. De films waarin zij
rond 1930 als ster fungeerde, mogen
worden beschouwd als een bloemle
zing van pseudo-nazigevoelens (Su
san Sonntag.) Haar film over de
Olympische Spelen van 1936 in
Berlijn is al even interessant. Een
Engelsman bewerkte het materiaal
van Triumph des Willens tot een
parodie en dan is er nog die uiterst
merkwaardige rehabilitatie van Leni
Riefenstahl. Er is (met meer moeite,
tijd en geld, toegegeven) een serie
te maken die dieper raakt aan
vragen over de macht en de
methoden van een medium.
Dick Cavett nam een andere
kunstvorm onder de loep: goochelen.
Het verschil tussen wat de VPRO
met de propagandafilms doet en wat
ook met het materiaal gedaan zou
kunnen worden, is het verschil
tussen een show met louter
goocheltrucs en een programma
waarin Dick Cavett daar vragen
over stelt. Dick Cavett zal zelden
een interview hebben gemaakt
waarin zo weinig beantwoord werd
en zoveel raadselachtig bleef. Zijn
ogen begonnen allengs steeds meer
het formaat van schoteltjes' aan te
nemen. Een truc, die niet iedereen
kan leren.
BERT VAN DER VEER
DONDERDAG 28 AUGUSTUS
NCRV: 18.00 (S) Tijd vrij voor mu
;iek in vrije tijd. 18.30 Nieuws. 18.4
houden. 9.40 Schoolradio. 10.00 (S)
Aubade: klass. muziek. (10.30 Nieuws).
NOS: 11.30 Blik op de derde wereld:
inform, progr. 11.45 Blik op Europa:
progr. KRO: 12.00 S) Van twaalf
i lof. 19.55 Overdenking. 20.00 (S)
23.55-24.00 Nieuw
23.30 (S) Album.
i vijf: gevar. progr. (12.3
len. 17.30 Nieuws. 17.32 Echo maga-
llilversum II
AVRO: 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtend-
gym. 7.20 (S) Dag met een gaatje.
(8,00 Nieuws. 8.11 Radiojournaal). 9.00
Schoolradio NOS: 9.20 Wat heeft dat
kind? pedagogische rubriek. 9.35 Wa
terstanden. 9.40 (S) Toerismo: Toeris
tische inf. AVRO: 10.00 (S) Kleuter
tje luister 10.10 Arbeidsvitamine 11.00
ng (S) Trad- volksmuziek vandaag. Ovt
gentljdse muziek. 21.40 (S) Radio Fil-
heidsvoorlichting: 12.30 Terzake.
AVRO: 12.40 (S) Koninklijke Lucht
macht Kapel 12.55 Radiojournaal 13.00
16.05 Tabiti. 17.30 Welinge
lichte kringen: rechtstreeks debatpro
gramma. 17.55 Mededelingen.
Bij BouwVaria
Zoeterwoudseweg 11
Leiden
De
Gelderenshow 1.02 De Nacht
wacht. EO: 5.02 (S) Old time reli
gion. 5.30 (S) Matinata.
VRIJDAG 29 AUGUSTUS
Hilversum I
KRO: 7.00 Nieuws. 7.02 Het levende
EO: 7.02 (S) Gospelsound, muziek
voor jonge mensen. 8.03 Klankbord.
8.10 (S) Tussen thee en koffie. 9.03
(S) De muzikale fruitmand verzoek
programma. van en
10.03 Pep-op-drie.
op verzoek NCRV12.0
zieken. TROS
iveglng 8.30 Nieuw
I Gyn
Kontakt. 16.03 De Hitmeesters i
nationale Hit.na.raAo
