Frankrijks glorie:
de champagne
Er is weer
leven op 't
REM-eiland
'Je bent
bier arm
als je
zelf je
Mercedes
moet
wassen
MOET
5ATERDAG 23 AUGUSTUS 1975
Q ij p p
Of il V 1
VJCKO BUS
Door
Alexander Münni'nghoff
Foto's
Karei Vereecken
We zijn iets te vroeg voor onze lunch-afspraak, de gloeiende Franse zon heeft ons uitgedroogd
en dus bestellen we aan de sjieke bar van Le Royal Champagne, het voornaamste culinaire
trefcentrum tussen Reims en Epernay, algemeen gebruikelijke dorstlessers. Karei houdt het op
een ijskoude cola, ik neem een rode Martini met ijs. Hoe fout we hiermee zijn wordt ons even
later vriendelijk doch beslist duidelijk gemaakt door Frangois Bonal, een kwieke 50-jarige kolo-
nel-b.d., die met ons deze afspraak heeft.
..Goedemiddag heren4', verwelkomt
hij, en dan, met een blik op onze
nauwelijks aangeroerde verversin
gen, „dat zal ik maar meteen laten
opruimen". Hij wenkt een gerokte
ober, de man klapt in de houding:
„Mon colonel?". Een kort onderhoud
volgt, op gedempte hoon. Even later
staat de nikkelen koelemmer op
tafel en bruist de champagne in de
slanke glazen.
Francois Bonal is gastheer
het Comité Interprofessionnel du
Vin de Champagne, een onpartijdige
instantie die kwaliteitsbewaking en
promotie van de champagne tot doel
heeft. De kolonel verstaat zijn vak
uitstekend.
Een gekke gewaarwording is het
wel, als je de drank die te onzent
normaal gesproken slechts op
Nieuwjaarsnacht en bij bijzondere
gelegenheid wordt waargenomen, nu
opeens achteloos en in ruime mate
midden op de dag geconsumeerd ziet
worden, als betrof het eenvoudige
pils. In het restaurant, waar we na
de intro aan de bar plaatsnemen,
prijken op bijna alle tafels de dure
merken in de koelers.
Bonal: „Tja, wat wilt u, we zijn in
Door
Daan Overhoff
Er is weer leven op het REM-eiland. Bijna elf jaar nadat
rijkspolitie en marine TV-Noordzee van het betonnen platform
kiepten en de regering daarmee mister Ed, het sprekende paard,
de mond snoerde wordt de paalwoning weer benut. Zo'n tien
man richten er in opdracht van de nieuwe eigenaar, Rijkswa
terstaat, een meetstation in. Kosten van overname, restauratie
en de aanschaf van alle mogelijke verfijnde elektronische ap
paratuur tussen de drie en vier miljoen. Eind dit jaar moet het
meetstation operationeel zijn. Wie alles wil weten over de
hoogte of de kracht van golven, over stromingsrichtingen, over
de kwaliteit van het zeewater, over stof in de lucht of vuil in
het regenwater en ga zo maar door, is welkom bij Rijkswater
staat op dit eiland van de wetenschap, veertien meter boven de
zeespiegel.
de geboortestreek van de champag
ne. De meeste mensen hier hebben
op een of andere manier wel iets
met het produkt te maken.
Natuurlijk, het is iets duurder dan
normale wijn. Maar de mensen uit
deze streek zijn in meerderheid
welgesteld. Arm ben je pas, als je
zelf je eigen Mercedes moet wassen,
zeggen ze hier".
Bonal heeft een beroep uit
duizenden, als je van champagne
houdt, zo zeg ik tegen hem. Wie als
dagelijks werk gelijk een grote
tovenaar cola's en martini's in de
edelste der dranken mag verande
ren, die zal zich toch wel gelukkig
prijzen.
„Nou, ja, dat is natuurljk maar een
deel van mijn werkzaamheden", zegt
Bonal, „wij moeten bijvoorbeeld ook
ieder jaar de kwaliteit van de
druiven beoordelen en op grond
daarvan de prijs bepalen. Die is dit
jaar per kilo zo'n negen francs. Ter
oriëntatie: gewone wijndruiven kos
ten een halve franc per kilo, dus
dat scheelt nogal wat. Waar nog bij
komt dat er per kilo champagne-
druiven maar twee-derde liter sap
geperst mag worden. Daar wordt
door ons zeer streng op gecontro
leerd".
Gem oedstoesta nd
Als militair heeft Bonal in Algerije
zijn staat van dienst opgebouwd.
Niet bepaald een land en een soort
van leven dat een grote kennis van
de champagne in de hand werkt,
geeft hij toe, al laat hij er op
volgen dat in het Franse leger toch
wel degelijk een champagne-traditie
bestaat: „Om overwinningen te
vieren of om nëderlagen te
verwerken, al naar gelang. Deze
drank leent zich uitstekend voor
iedere gemoedstoestand en kan op
ieder moment van de dag gedronken
worden. Ik wist er dus best wel iets
van, voordat ik na de Algerijnse
oorlog in dit Comité werd uitgeno-
digd. Alleen zou ik hier niet moeten
proberen een fles op de militaire
manier te ontkurken. Dat deden we
namelijk met de sabel: een slag,
precies op de juiste plek, waardoor
de fles aan de hals diagonaal wordt
opengekliefd, zonder dat er ook
maar een scherf of splinter aan te
pas komt. Dat kan ik nog steeds, ja".
Hoe het dan wel moet in vredestijd
wordt ons even later vakkundig
gedemonstreerd door de ober, die de
tweede fles aan tafel komt
ontkurken. Een fles van een bekend
merk, dat Bonal speciaal heeft
gevraagd omdat de directeur van de
betreffende firma toevallig een paar
tafeltjes verder zit te lunchen. „Wij
zijn als Comite-leden weliswaar
onpartijdig", zegt Bonal, „maar in
gevallen als dit zou het onhoffelijk
zijn een ander merk te kiezen".
Een nauwelijks waarneembaar zuch
tje geeft aan, dat de ober inmiddels
zijn werk gedaan heeft.
Zorgvuldig
Zo hoort het ook, verzekert de
kolonel me, champagne is een
kostelijke drank waar je teder en
zorgvuldig mee moet omgaan. Dus
liever niet dat geknal en die
schuimfonteinen, al geeft hij
onmiddellijk toe dat Juist het
uiterlijk vertoon voor veel mensen
een groot deel van de aantrekkelijk
heid van deze drank vertegenwoor
digt. „Daar heb ik geen overwegend
bezwaar tegen, hoor", vervolgt hij,
„al moet het naar mijn smaak niet
uit de hand lopen. Zoals met
Marilyn Monroe bijvoorbeeld, die
eens bij wijze van gril haar badkuip
met 350 flessen champagne liet
vollopen. Ook dat gedoe van drinken
uit hooggehakte schoentjes, wat je
rog wel eens in nachtclubs en
oergelijke tegenkomt, dat notm ik
overdreven. De ware liefhebber zal
zich daar niet toe lenen. Het maakt
indruk, dat wel.
Maar dat doet de champagne zelf al
genoeg, vooral op vrouwen Madame
de Pompadour heeft het al gezegd:
champagne is de enige drank die de
vrouw na het drinken haar
schoonheid laat behouden. En een
andere beroemde dame ze» dat
champagne het vuur in haar ogen
wist te brengen, zonder dat aaarbij
haar wangen gingen gloeien. En ja,
dat luxueuze sfeertje dat om zo'n
fles heen hangt, dat spreekt altijd
wel aan".
Goed jaar
We gaan een eindje rijden, Bonal
aan het stuur. Als een landheer
wijst hij met weidse armgebaren de
voor de champagne-produktie be
langrijke plekken in iet 30.000
hectare metende gebied aan De
krijtrotsen aan de rivier de Marne,
c.ie de onontbeerlijke ondergrond
voor de enige echte druif (pinot en
hardonnay) vormen. De gebouwen
waar de strak omschreven nerspro-
cedure wordt uitgevoerd: kolossale
optrekken, die slechts veertien
dagen per Jaar gebruikt worden en
voor de rest van de tijd leeg staan.
Het duurste kerkhof ter wereld,
midden in de kostbare wijngaarden.
We gaan een heuvel op, waar
boeren in de gloeiende hitte de
wijnranken staan te snoeien. „Als
dit weer zo aanhoudt tot de
oogsttijd, dan wordt 1975 een
top-jaar", verzekeren zij ons.
We nemen afscheid van Bonal. „U
ziet, op deze manier blijf ik me als
goed militair toch voor de glorie van
Frankrijk inzetten", glimlacht hij,
„want er is geen enkel produkt dat
zo uitgesproken het visitekaartje
van ons land vormt als Juist de
champagne".
Koos Werasing (35) van de Directie
Noordzee van Rijkswaterstaat be-
ïeerst de meetpost. Hij is de nieuwe
ïuismeester op het eiland. Met hem
'aren wij naar dat legendarische
)lekje negen kilometer uit de kust
'oor Noordwijk. Als we de
ïonderden sportvissers, die net voor
Scheveningen mannetje aan manne
ke hele scholen makrelen uitroeien,
eenmaal achter ons hebben gelaten
dansen de gedachten op een deze
dag dromige deining gemakkelijk
terug naar die roerige maanden dik
tien jaar geleden.
1964. De NV Reclame Exploitatie
Maatschappij (REM) met stunt
en ir. Pieter Heerema, boorei-
ian denspecialist, en scheepsbouwer
Cornells Verolme. Een eiland in zee,
het buiten Nederlands grondgebied,
een tachtig meter hoge
zendmast voor vommerciële radio en
televisie. De Volks Aandelen Trust
(VAT), die in de kortst mogelijke
tijd 350.000 aandeeltjes van twintig
gulden aan het vaderland slijt. De
burgerij exploiteert voor zeven
miljoen mede de REM.
Proefuitzendingen in augustus. Een
aarzelende regering. „Ferme Jongens,
stoere knapen", het lijflied van
TV-Noordzee, vanaf 1 september
definitief in de huiskamers. Ben
Casey, Rin Tin Tin. Een reclameom-
zet van al snel drie miljoen gulden.
Stijgende populariteit: zeventig pro
cent van het Nederlandse volk
spreekt zich in een NIPO-enquete
uit voor de commerciële zender.
En dan maakt de regering er toch
een einde aan. 17 december 1964.
Spectaculair manoevrerende heli
kopters en ook toen al Gerritsen
van de dienst luchtvaart van de
rijkspolitie, in rang nog kapitein.
Om negen over negen in de ochtend
wordt Sonja van Proosdij abrupt
afgebroken. Het is gedaan met de
REM, die inmiddels in Panamese
handen zou zijn overgegaan. VAT-
aandeelhouders houden weinig over
aan hun gokje: de bank Teixeira de
Mattos, die de waardepapieren
beheert, springt na duistere prak-
tijken.
Het REM-eiland blijft staan, tien
jaren lang. Een roestende getuige
van een opzienbarend avontuur.
Pieter Heerema vindt in 1969 dat
het brakke bolwerk nog vijf, zes
miljoen gulden moet opbrengen,
maar als Rijkswaterstaat de kolos
begin 1974 koopt vangt Cornelis
Verolme niet meer dan vier ton.
Het Nederlandse volk, zo blijkt bij
de eerste inspectie, is het bestaan
van het eiland die tien jaar niet
vergeten. „Een onbeschrijfelijke
puinhoop", herinnert Koos Wernsing
zich, „iedereen kon bij het eiland
komen en als je een beetje lef had
ook erop. Nou, dat is dan ook
gebeurd. Alle ramen op een na
kapot, al het koperwerk gejat, alle
kooien kapot geslagen, drie genera
toren met DAF-motoren volledig
gesloopt, schakelbord gesloopt, alle
lampen kapot, bar in elkaar
geslagen, barkrukken vernield, wer
kelijk alles aan flarden. En dan was
natuurlijk alles verroest wat maar
roesten kon".
Vandalen gingen volledig op in hun
vernielzucht. Zo wil het verhaal dat
een stel jongens driftig aan het
slopen was dat zij niet merkten dat
hun bootje diep beneden hen
lossloeg. Zij moesten een vuur
stoken op het platform om de
kustwacht van Noordwijk te alarme
ren en pas toen kon een
reddingboot de „gevangenen" bevrij
den. Het ontmantelde REM-eiland
ziet er in die dagen zelfs bepaald
luguber uit. Honderden vogels
hebben zich in de rottende ruimten
to pletter gevlogen. „Een smerige
bende", vertelt de huismeester, „de
eerste tijd was het hier niet te
harden. Je moest koffie drinken met
een zeil boven je hoofd, anders
donderde de rotzooi in je kopje.
Emmers vol dode vogels hebben we
er weggehaald". Tot verdriet van de
makers van de Duitse misdaadserie
Tatort, die een macaber decor voor
nieuwe gruwelen verloren zien gaan.
Cornelis Verolme krijgt' van Rijks
waterstaat een doekje voor het
bloeden. Hij raakt niet alleen zijn
eiland kwijt, voor 1,6 miljoen mag
hij het ook opknappen. „Wij stellen
de ruimte beschikbaar", zegt Koos
Wernsing, „anderen kunnen kijken
wat ze ermee willen doen. Daarvoor
hebben wij bijvoorbeeld het KNMI,
de PTT en het TNO aangeschreven.
Zij kunnen hier gaan werken.
Particulieren trouwens ook. Het
TNO installeert voor ons de
meetapparatuur. Wie hier gegevens
wil halen of proeven wil doen hoeft
daarvoor geen huur of zo te betalen",
Rijkswaterstaat biedt de toekomstige
klanten een puike accommodatie. In
de stralende zon ligt het vrolijk
roodwit geschilderde bouwwerk erbij
als een buitenissig vakantieoord van
drie etages, rustend op zes enorme
pijlers. De zendmast is neergehaald.
Op het helikopterdek zou het goed
bronzen zijn. Uitstekende loopbrug
gen op de hoeken garanderen een
prachtig uitzicht alom. Prima
viswatesrtje bovendien: forse harders
verdringen zich rond de smakelijke
algen aan het onderstel van het plat
form.
Binnen eveneens niets te klagen:
recreatiezaal met radio en televisie,
keuken, douche, toiletten en zes
keurige hutten. Het eiland wordt op
dit moment bewoond door de
werkers, die de laatste hand aan de
inrichting van het meetstation
leggen. Duikers bijvoorbeeld monte
ren zeventien meter onder de
zeespiegel een juk, dat als onder
vang voor de meetpalen moet gaan
dienen. Toch is het niet de
bedoeling dat hetmeetstation in de
toekomst wordt bewoond. „Maar ik
kan me best voorstellen dat een
groep natuurmensen twee weken op
het eiland bezig willen zijn", zegt
Wernsing, „dat kan dan gemakke
lijk".
Voor de bewaking van het zeekasteel
heeft Rijkswaterstaat in ieder geval
geen portier nodig. Nieuwe stroop
tochten zijn op het zwaar beveiligde
eiland onmogelijk. Een inbreker, die
een deur of een luik opent, geeft
automatisch een stil alarm naar een
soort controlecentrum van Rijkswa
terstaat in Hoek van Holland. Zelf
zal hij terugdeinzen voor het
huiveringwekkend gehuil van een
sirene. Bovendien is de Marine
Luchtvaart Dienst met helikopter of
Neptune binnen tien minuten ter
plaatse.
Zo wordt de wetenschap in de
toekomst beschermd. De resultaten
van metingen en onderzoekingen
zullen dan ook niet langer in Hoek
van Holland, maar in een nieuw in
te richten controle- en informatie
centrum van Rijkswaterstaat in
Rijswijk worden verwerkt en
opgeslagen. Het REM-eiland zendt
straks weer uit: nieuwe gegevens
over ons milieu dit keer. De tijden
veranderen.
Colonel b.d. Frangois Bonal.
