55
Met thermofles vol koffie
naar de Oost"
Haarlemmermeer verwacht
een tegenvallende oogst
Stewardessen van het eerste uur:
Droogte duurt te lang
PAGINA 16
VARIA
DONDERDAG 7 AUGUSTUS 1975
Drie doden bij verkeersongeluk
SCHIPHOL In zijn open rode sport wagentje, revolutionair voor d'ie tijd, stopt de
jonge Freddie Calisch voor een verkeerslicht in Delft en zit dan gelijk als aan die grond
genageld. „Het KLM-toestel is bij Croydon verongelukt. Ze zijin allemaal dood" hoort hij
twee voetgangers die de weg overstaken tegen elkaar zeggen. En Freddie weet, diat zijn
verloofde, de 19-jarige Julia van Hees uit Bergen (NH), deze vlucht alls stewardess
heeft meegemaakt. Verdoofd van schrikt trekt hij doelloos op als het licht op groen
springt en pas een kwartier later, als hij gaat informeren, zegt iemand tegen hem: „Aleen
de stewardess heeft het overleefd, maar ze is ernstig gewond".
Dan belt hij Schiphol en verneemt
tot zijn onuitsprekelijke opluchting,
dat Juultje die ochtend ziek is ge
worden, naar bed is gestuurd door
de KLM-arts Slotboom, en dat in
haar plaats 'n reserve-stewardess is
meegezonden. De kalender wijst 9
ciecember 1936 aan.
"Het was Hilda Bongertman ver
telt de nu 59-jarige Juul van Hees,
bijna 40 ]aar later in haar Amster
damse woning. "Ze heeft het me
nooit kunnen vergeven en ik kan er
toch echt niets aan doen. Ik bleek
een zware angina te hebben".
De KLM bestond al 16 jaar toen
Albert' Plesman in juni 1935 het be
sluit nam aan boord van zijn snel
groeinde 1 uchtvloot gastvrouwen te
laten meevliegen. In die tijd schre
ven de dagbladen boordevol trots
over de ongeëvenaarde prestatie van
onze nationale luchtvaartmaatschap
pij, die met "geheel metalen DC-2
vliegtuigen in slechts 5,5 dag de
15.400 km lange route naar Batavia
overbrugde". De reactie op de ad
vertenties was stormachtig. Er kwa
men 380 sollicitaties binnen. Daar
van moesten er 376 opzij worden ge
legd, want de eerste lichting ste
wardessen van de KLM telde slechts
vier dames
Mia Nieuwenkamp, Nel de
Vrieze, Hilda Bogertman en de
spoedig omgekomen Ans Hermanides.
Op 1 augustus 1935, dus nu bijna 40
jaar geleden, ontvingen de KLM-
passagiers op de Europese lijnen
voor de *erste maal thee, koffie en
sandwiches uit handen van een ste-
eardess. Op de lange, vermoeiende
rotu naar Indië bleef dit tot de oor-
log nog uitsluitend mannenwerk,
dat een steward werd uitgevoerd.
Romantisch avontuur
Juultje van Hees behoorde tot de
tweede lichting van 7meisjes, die
'n half jaar later werd aangeno
men. Ze praat met heimwee over
die tijd, toen het beroep van stewar-
cess gehuld was in een mengelmoes
van avontuur, romantiek en af
gunst. "We waren geweldig over het
paard getild", zegt ze nu, maar
toch hebben we ons allemaal vaak
voorgenomen er mee op te houden.
Het vliegen was in die tijd nog erg
riskant".
Wie de oude archieven doorkijkt
zal dat moeten beamen. Met de re
gelmaat van een klok stortten de
Dakota's neer. Op 19 december 1934
verongelukte de Uiver in 'n onweer
boven de Syrische woestijn, slechts
twee maanden na de beroemde Mel
bourne race, waarin het toestel twee
de werd. De Marabou brandde uit
in de woestijn bij Bagdad en nau
welijks vlogen de eerste stewardes
sen mee of De Gaai stortten neer
in de Alpen, waarbij Ans Hermani
des, sterwardess van het eerste uur,
om het leven kwam. Een jaar latei-
deed zich het ongeluk op Croydon
voor, waar de Lijster bij de mistige
start neerstortte. Alleen de voor de
z'eke Juul van Hees ingevallen ste
wardess Hilda Bongertman bracht
er het leven af, Voor zover Juul zich
kan herinneren liet Mia Nieuwen
kamp het toen afweten. Die ging de
lucht niet meer in. "Trouwens, we
hebben allemaal jarenlang nacht
merries over ongelukken gehad", zo
vertelt ze. We maakten te vaak
moeilijke ogenblikken door'Voor
beeld: ijsafzetting bracht een van
de twee motoren van een Dakota
tot stilstand boven Scandinavië. Daar
na met de overgebleven motor, moei
zaam vliegen, landen op een mistig
vliegveld. "Dan nam ik me voor er
voorgoed mee uit te scheiden", mij
mert Juul, "maar als je de volgende
dag in je hotel opstond, was je de
schrik al weer te beven en vloog
v/eer lekker mee".
Voor de bemanning was de in
troductie van stewardessen revolu
tionair.
Tot 1935 bestond die uitslui
tend uit mannen. Nu kwamen er
meisjes bij, die uit honderden waren
geselecteerd, waarbij speciaal gelet
werd op kom-af, uiterlijk, opleiding,
intelligentie en charme. De vliegers
hadden het zowaar slechter kunnen
treffen. Chef-vlieger Aler (later pre
sident-directeur van de KLM) had
het er in die eerste jaren maar
druk mee. Hij kreeg voortdurend
klachten van jaloerse echtgenote^.
Bij de vliegers gold Juul als iet
wat hooghartig en ongenaakbaar. "Ik
had tenslotte mijn eigen verloofde",
zegt ze, "maar ik heb het wel moe
ten ontgelden'
Noodluik
Op een vlucht naar Parijs poog
de ze na de tussenlanding bij Brus
sel tevergeefs haar keukenkastje te
openen. Ze begon er aan te schud
den en gaf er tenslotte een woeden
de trap tegen. Het kastje stond ver-
keerd opgesteld tegen een nood-
luik. Resultaat: het luik vloog de
romp uit. Laconiek merkte een En
gelse passagier op"Lovely,some
fresh air", maar Julia liep in paniek
naar de cockpit. Haar was in de op
leiding geleerd, dat het noodluik als
het los schoot tijdens de vlucht re
gelrecht in het staartroer terecht zou
komen, waardoor de machine onbe
stuurbaar zou worden. Ook de piloot
schrok en keerde terstond naar
Brusel terug. Tot ieders opluchting
werd er zonder moeilijkheden ge
land:
T Staartpoer was in orde. Iedereen
moest van boord, omdat er een nieu
we machine uit Amsterdam moest ko
men. "Blijf jij even aan boord",
raadde de gezagvoerder haar aan.
"Dan gaan wij eerst even poolshoog
te nemen of er geen ongelukken zijn
gebeurd. Wie weet waar dat noodluik
terecht is gekomen".
Vijf minuten later zag Juul de drie
bemanningsleden terugkeren. Ze lie
pen met gebogen hoofden "als een
rouwstoet' naar het toestel toe. Bin
nen gekomen meldde de piloot haar:
"Verschrikkelijk, twee doden. De
s^pherche staat al op je te wachten".
Met zeer veel lood in de schoenen
liep ze met de drie mannen terug
naar het stationsgebouw* Daar werd
ze door samengestroomd personeel,
dat van het grapje op de hoogte was,
hartelijk uitgelachen. Het noodluik
was in een open veld neergedwar-
reld.
Een ander grapje uit die eerste
stewardessentijd is klasssiek gewor
den. Her belletje ging over in de
cabine ten. teken dat de stewardess
op haar allereerste echte vlucht ge-
wens was in de cockpit. Ze loopt
er heen, opent de deur. Zonder uit
zijn stoel op of om te kijken, strekt
de piloot zijn open handpalm over
zijn schouder uitnodigend naar haar
toe met het gortdroge commando:
'Het landingssleuteltje". Het meisje
rept zich naar haar tas in de staart
van het toestel. Ze weet van een
landingssleutel je niets af, kan zich
niet herinneren, dat haar daarover
iets is geleerd tijdens de opleiding.
Ze zoekt haar hele tas door, keert
nerveus terug naar de cockpit en
rapporteert aarzelend, dat ze h et
sleuteltje niet kan vinden. De piloot
vloekt beheerst en zegt laconiek:
"Doorzoeken, anders kunnen we niet
landen" en om haar extra bang te
maken blijft hij duidelijk een extra
'•ondje cirkelen.
aver. Juul verweerde zich zo goed
als ze kon. "Die man treiterde me",
zei ze, maar bovendien heeft hij
zo'n ontzettend zuur gezicht" en
dat deed ze na. Plesman schoot te
gen zijn wil in de lach. En Plesman
was altijd royaal. "Ik heb gelachen"
erkende hij, "nu kan ik je moeilijk
nog ontslaan".
De derde maal stond ze bij hem
terecht wegens insubordinatie. Er
waren lectuurmappen aan boord geko
men gezagvoerder Jan Hondong
ontbood haar tijdens de vlucht. "De
lectuurmap" commandeerde hij bits.
Die is voor de passagiers zei
Juul brutaal en het resultaat was,
dat Hondong haar op de tussenlan-
ter liet. Ze mocht niet verder mee
naar Stockholm. De volgende dag
keerde het toestel uit Zweden terug.
Juul stond netjes te wachten, maar
Hondong kende geen pardon. "Ik
neem je niet meer mee", zei hij en
ze bleef achter. Hij vloog zonder ste
wardess terug naai* Schiphol. Of de
passagiers daarover hebben ge
klaagd weet ze niet. Zij moest later
met een vliegtuig van de SAS terug
keren naar Schiphol. Plesman ver
gaf het haar. Tenslotte had Hondong
een beetje ongelijk. De lectuurmap
was aan boord als service voor de
passagiers.
ROERMOND (ANP) Op de rijks
weg Roermond - Venlo, onder Swal-
men, zijn gisteravond drie personen
gedood en een gewond bij een fron
tale botsing tussen twee personen
auto's. Een Duitse personenauto, die
in de richting Venlo reed, raakte
door onbekende oorzaak van de weg
kwam in de - berm terecht, zwenkte
daarna naar links en botste tegen
■een tegemoetkomende Nederlandse
(personenauto. De twee inzittenden
DEN HAAG „U kent het con
sumptievermogen van drank door de
Leidse studenten", zo veronderstelde
de verdediger van een 25-jarige stu
dent, die zich had te verantwoorden
voor de Haagse politierechter wegens
het besturen van een' auto terwijl hij
onder invloed van drank verkeerde.
Dat gebeurde op het Noordeinde. Om
medische redenen werd geen bloed
afgenomen maar het blaaspijpje gaf
al een alcoholpromilage aan van bo
ven de 0.8.
De politie vond het rijgedrag van ver
dachte nogal vreemd en constateerde
ook dat de verlichting van de auto
niet brandde.
Volgens verdachte lijdt hij aan even
wichtsstoornis, hetgeen de rechter
voor een autobestuurder toch wel ge
vaarlijk vond. De officier eiste twee
weken gevangenisstraf en negen
maanden intrekking van het rijbe
wijs.
De verdediger betoogde dat de bocht
naar het Rapenburg moeilijk is te
nemen en stelde, dat ook het gebruik
van medicijnen van invloed was op
de gedragingen van verdachte. Hij
concludeerde tot vrijspraak. De rech
ter veroordeelde tot één week gevan
genisstraf en één jaar intrekking van
het rijbewijs.
van de Nederlandse auto zijn ge
dood, evenals de bestuurder van de
Duitse auto. Een der inzittenden van
de Duitse auto raakte gewond.
In de Nederlandse auto kwamen om
de 38-jarige M.H. Jansen uit Swal-
men en diens 70-jarige moeder M. P.
Jansen-Geerlings uit Beesel L. (in de
Duitse auto *kwam de 29-jarige Nor-
Voor 2,5 miljoen
Elvis Presley
gevraagd in
rol Valentino
LOS ANGELES'— Elvis Presley is
2,5 miljoen dollar aangeboden om
Rudolph Valentino, de boudoirridder
uit de tijd van de 'stomme film', te
spelen in een toneel- en filmmusical.
Producer Bill Sargent deelde gis
teren mee dat hij de musical 'Ciao
Rudy' die nu in Rome speelt met
Marcello Mastroianni in de hoofdrol,
begin volgend jaar naar de Verenigde
Staten haalt.
De musical zou dan vier weken
lopen in de Radio City Music hall in
New York. En van de uitvoeringen zal
op film worden vastgelegd voor in
ternationale vertoning.
Volgens Sargent is nooit eerder 2,5
miljoen dollar geboden aan een zan
ger-acteur voor een gecombineerd
toneel- en filmoptreden van maar
vier weken.
Elvis Presley, een veteraan wat be
treft platen.* optreden en filmspelen,
heeft nog niet gereageerd.
Thermosflessen
De b oordkeuken
KLM-stewardess Julia van Hees verwelkomt in 1936 een passa
gier aan boord. Op de achtergrond ioat thermosflessen met
thee en koffie.
nauwelijks die naam waardig. De klare koffie en met heet wate r(voor
stewardessen kregen een kastje met theezakjes). Daarnaast ging er wat
die tijd thermosflessen, gevuld met kant-en fruit mee en natuurlijk van te voren
gereed gemaakte sandwiches. Maar
de KLM bleef groeien. Na de oorlog
omvatte het korps meteen al 71 da
mes. In 1955 wordt een unieke ge
beurtenis geregistreerd. Rietje Kre-
mer onvangt als eerste vrouw in
Nederland de 10.000 vlieguren pen
ning. In 1959 telt het korps enkele
honderden stewardessen en op 1 no
vember 1961 verwelkomt de maat
schappij voor de eerste maal de doch
ter van een oud-stewardess, Truus
van der Kolk, die na'25 jaar het ge
wezen beroep van haar moeder, des
tijds Jo Boer (1936), komt voortzet
ten. Op 4 april 1970 vliegt voor het
eerst een gehuwde stewardess mee.
Tot die tijd betekende een huwelijk
het gedwongen einde van een car
rière in de lucht. Tegenwoordig vlie
gen alleen al op de Boeing 747B elf
stewardessen mee. In vijf jaar tijds
is hun aantal van 350 uitgegroeid tot
800.
Dat alles heeft Juul niet mee
gemaakt. Zij verliet de KLM al eind
1938, dus na ruim 2,5 jaar als ste
wardess te hebben gevlogen. Ze moest
weg, want ze Itreeg haar eerste zoon.
Het huwelijk met Freddie Calisch
had ze al zo lang mogelijk uitge
steld tot september 1938. Twee
maanden later lag ze in het kraam
bed. Van haar oude collega's kwa
men gelukstelegrammen binnen. Een
ervan getuigde van de ouderwetse
plagende genegenheid. Het was van
piloot Duimelaar, verzonden vanuit
Berlijn op 14 november 1938 en het
luidde: "Gefeliciteerd stop wat wil
je hebben hebberig kreng vraagte
ken".
Juul lachte er hartelijk om. De lol
verging haar even later. Vlak voor
dat ze het telegram ontving bleek op
Schiphol de "Ijsvogel" van de KLM
te zijn neergestort. Er waren geen
overlevenden. Het toestel keerde te
rug uit Berlijn. De piloot was Jan
Duimelaar.
Vogelnestje
De vliegers uit die tijd zijn vrij
wel allemaal in de historie blijven
voörtleven. Sommigen zijn veronge
lukt, anderen inmiddels gestorven:
Parmentier, Tepas, Duimelaar, Jan
Hondong, Willem van Veenendaal
en Gerrit te Roller. Anderen leven
ijog: Viruly, van Balkom en Jan
Moll. Juul heeft met allemaal gevlo
gen en can van de meesten nog wel
iets vertellen. Jan Moll was trots op
zijn prestaties. In het buitenland
stelde hij zich altijd voor als "Moll
van de Melbourne race". Met Par
mentier, later verongelukt, speelde
ze in Londen tijdens het opont-
houdt vaak een partijtje schaak. Hij
won. Gerrit te Roller deed aan gym
nastiek.
Op een vlucht naar Londen met
slechts een passagier, die voorin zat,
liet hij de stuurknuppel over aan
de tweede vlieger en kwam de cabi
ne in. Het was een saaie vlucht
met een saaie passagier. "Ik zal die
man wel even aan het lachten bren
gen", zei Gerrit en ondanks zijn
corpulentie maakte hij een "vogel
nestje" achterin, hangend tussen de
beide hoedenrekken in. "Look", zei
Juul toen tegen de passagier, "our
captain". Die kwam niet meer bij
toen hij dat ingespannen en rood
aangelopen gezicht van Te Roller
pal achter zich zag hangen.
In haar slechts korte stewardes
sen-carrière (jaren later was ze
nog een tijd lang directrice van het
KLM-vliegershuis in Amsterdam-
werd Juul tot driemaal toe bij Ples
man op het matje geroepen, maar
tot ontslag kwam het nooiit. De
eerste maal was wegens het verlo
ren noodluik. "Ik nam me toen voor
als een engel te gaan vliegen", ver
telt ze nu, "maar dat zat me niet
glad". Een zuurpruim van een mar
conist stuurde haar terug naar het
keukentje, omdat de kop thee die ze
hem afleverde niet naar zijn smaak
was. Ook de tweede en de derde kop
weigerde hij. Bij de vierde kon Juul
geen engelen-geduld meer opbrengen
Ze smeet de man de hete kop thee
in zijn nek. Die spring wild van
schrik en pijn zo onbesuisd zijn
stoel uit, dat meteen de radio-instal
latie stuk was.
Plesman keek er later heel ernstig
HAARLEMMERMEER Op de vruchtbare akkers van
de Haarlemmermeer staat het gewas er, dankzij de tropi
sche temperatuur van de laatste tijd, armetierig bij. De
oogst wordt in het gunstigste geval gelijk aan die van vorig
jaar, toen het seizoen weer veel te nat was.
Als de hitte aanhoudt en er geen regen komt, betekent dit
voor de landbouwers een enorme strop: de opbrengst zal
dan vijfentwintig tot dertig procent lager zijn dan „nor-
maar'.
Door
Cees Combee
Landbouwer Ivo Slootweg (53, een
bedrijf van 20 hectare, gelegen aan de
Kaagweg in AJbfoenes)„Een hopeloze
zaak. Allemaal nog de naweeën van
het uitermate natte Jaar 1974. De
structuur van de grond is door al dat
vocht grandioos verpest We zullen
blij zijn de opbrengsten'van 1974 te
halen. Met de suikerbieten is het bi)
mij hélemaal een ramp".
Zijn collega Arie Pruis (52, die
over 60 hectare beschikt en zijn be
drijf heeft aan de Middelweg om
sloten door de IJweg): 'k Vrees het
ergste. Zo op het eerste gezicht zijn
de aardappelen en de suikerbieten
aanmerkelijk minder. Wel dertig pro
cent minder dan in 1974, toen ik on
danks de regen toch nog een goede
oogst had, denk ik binnen te halen.
Ook met de graansoorten is het niet
best. Ze zijn te snel afgerijpt, waar
door de korrels zeer mager blijven.
Neen, erg hoopvol ziét de oogst er
dit jaar niet uit. We zitten weer in
de hoek waar de slagen vallen".
Vrijspraak De voormalige repu
blikeinse senator Edward Gurney
die tijdens het Watergate-onderzoek
lid was van ie senaatscommissie die
over de affaire hoorzittingen hield,
is gisteren door een gerechtelijke ju
ry in Tampa, Florida, vrijgesproken
van de beschuldiging dat hij steek
penningen zou hebben aangenomen.
Hollandse landschap, maakt duidelijk,
dat het voor-de agrariërs geen jaar
om te juidhen wordt. De graanoogst -
tarwe, rogge en gerst - moet met
spoed worden binnengehaald. De snel
tot wasdom gekomen korrels zién er
armetierig uit. Dat heeft ongetwijfeld
invloed op de prijs. De suikerbieten
hébben nagenoeg geen fikse knollen
en als men een aardappel uit de
grond trekt heeft deze meer weg van
een „poter" dan van een voor de
consumptie geschikte. Een troosteloos
bééld en een gewéldige klap voor. het
agrarisch bedrijf. Voor het tweede
jaar achtereen zit dit nu al in de
vernieling.
De .Aandbouwers-in-een-pessimis-
tische bui" hebben geen ongelijk.
Jaap Zuidgeest van het Consulent-
schap voor de Akkerbouw in de
Haarlemmermeer, deelt hun mening.
Er worden door het Consulentschap
op allerlei bedrijven geregeld proeven
genomen. Die hébben dat uitgewezen.
Proefrooiingen hebben zelfs bewezen,
dat de opbrengst van de suikerbieten
zo'n dertig procent minder zal zijn.
Wat de aardappelen betreft heeft-
men op verschillende akkers geen al
te béste kwaliteiten ontdekt. Onze
moeders zouden zeggen "Er zit glas in
de piepers". Dat wil zeggen aJls dat
er ringen zichtbaar zijn en dat de
aardappelen een glazig doorzicht
hebben.
Ivo Slootweg (53) en zijn vader
Wim Slootweg (79) en al zo'n 65 jaar
landbouwer) constateren dat op hun
twintig bunder grote bedrijf de oogst
dit Jaar bitter tegenvalt. Door de
slechte structuur van de grond als
gevolg van de vele regen in 1974. Ivo:
„Was er vorst geweest in de afge
lopen winter, dan zou het nog hébben
gegaan. In vijf jaar hebben we ech
ter geen vorst van betekenis gehad.
Bovendien is er van april af nage
noeg geen regen gevallen. De polder-
grond is daardoor totaal uitgedroogd
en zeer hard geworden. Er zitten
overal scheuren in. Dit heeft tot
gevolg, dat bijvoorbeeld de suiker
bieten met hun wortel niet diep in
de grond kunnen komen. Ze ver
takken dus laag onder het bodem
oppervlak met als gevolg, dat ze wel
zes tot tien uitschieters hebben.
Zulke bieten kan men afschrijven
voor de suikerproduktie. Op een
groot deel van mijn akker is dat het
geval. Ik verwacht zo'n 25 tot 30
procent minder opbrengst Ook wat
de aardappels en het graan betreft.
De oogst van graszaad is erg goed,
doch door de concurrentie van De
nemarken mogen we geen hoge prijs
verwachten. Dat zaad gaat voor het
grootste deel naar Amerika".
Cijfers
Nog enige cijfers. Uit de uitlatingen
van Pruissen kan worden opgemaakt,
dat hü in 1974 een record graan
oogst had van zo'n acht ton per hec
tare. Normaal is, dat een zeseneen
half tot zeven ton. Nu wordt er vijf
ton verwacht. Van Pruissen teelt
fifty-fifty aardappelen, suikerbieten,
tarwe en. gras voor het zaad. Dik van
ieder produkt 25 procent. Een plus
punt is, dat de veeboeren, door ge
brek aan gras, grote behoefte hébben
aan hooi en Stro. De prijzen voor dit
produkt stijgen daardoor niet on
aanzienlijk.
AJbbenesser Slootweg haalt normaal
zestig ton bieten van een hectare. De
verwachting voor dit jaar is vijfen
dertig ton. Voor de consumptie aard
appelen zijn de cijfers normaal acht
entwintig ton en dit jaar tegén de
achttien ton per hectare. De totale
opbrengst was in 1974 vijfentwintig
procent lager dan in 1973 en als het
zo doorgaat als nu wordt een lagere
opbrengst, vooral van bieten, van
tegen de dertig procent ten opzichte
van 1973 verwacht.
Florisssant ziet het er voor de land
bouwers in de Haarlemmermeer be
slist niet uit. Hopelijk, dat het getij
nog keert. Dus dat er voldoende
regen komt. Misschien, dat er dan
nog wat te redden valt. Maar erg
aannemelijk achten de agrariërs dat
niet.
Ivo Slootiveglandbouwer in Abbenes, ziet zijn oogst voor dit
jaar verloren gaan.
