Complete bibliotheken op microfiches
IDC in Leiden heeft meer dan 400.000 boeken gereproduceerd
Thijs Wolters
ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1975
Miciofiche
Naast de microfilm is tegen
woordig het microfische een be
langrijk middel om boeken en
tijdschriften te reproduceren. Een
microfilm bestaat bij wijze van
spreken uit een lange reeks klei
ne fotografische reproducties,
waarbij elk beeldje een bladzijde
uit een boek of tijdschrift is; door
middel van projectie kan zo'n
klein beeldje weer leesbaar ge
maakt worden. Door de grote ver
kleiningen waarmee men werkt
kunnen op één filmpje bijvoor
beeld drie boeken staan.
Een microfische is een kaart
van ruim tien bij veertien centi
meter, die gemaakt is van door
zichtig materiaal. Op één kaart
kunnen ongeveer negentig blad
zijden verkleind worden gere
produceerd. Er zijn diverse pro-
Jeotiemethoden om de minieme
beeldjes op de kaart leesbaar te
maken. De leesapparaten voor
de microfiches zijn minder inge
wikkeld dan die voor de micro
films, tevens zijn de fiches over
zichtelijker en makkelijker te
hanteren. Ook de ruimtebespa
ring is groter dan bij micro
films. Alles wat fotografeerbaar is
kan door middel van microfiches
worden uitgegeven. Bij het hier
getoonde apparaat wordt het
fiche van boven in een sleuf ge
schoven; door het fiche horizon
taal of verticaal te verplaatsen
kan men het gewenste beeldje
van het fiche geprojecteerd krij-
Garderobe
Een van de eerste grote pro
jecten van het IDC werd uit
gevoerd in samenwerking met
het instituut voor taal-, land
en volkenkunde, dat zich aan
het Stationsplein bevindt. De
na-oorlogse Indonesische litera
tuur, die vrijwel nergens enigs
zins compleet aanwezig was,
werd verzameld en op micro
fiche gereproduceerd. Meer dan
20.000 banden werden gefoto
grafeerd aan de Amerikaanse
Cornell Universiteit. In wat
vroeger de garderobe van de
vijfde verdieping was bevinden
zich nu 60.000 fiches, waarop
7,2 miljoen pagina's gereprodu
ceerd staan. Het geheel is door
een computer op trefwoorden
gerangschikt, waardoor de twee
catalogi makkelijk toegankelijk
zijn. Het geheel heeft ruim
100.000 gulden gekost.
Drs. Karni vertelt dat de stu
denten en medewerkers geen
moeilijkheden ondervinden bij
het werken met de fiches; al
leen de oudere wetenschappers
betreuren enigszins de komst
van de fiches omdat een boek
toch altijd zijn eigen charme
heeft, die nu verloren is ge
gaan.
LEIDEN "Hèt microfische is niet iets dat revolutionair
verschilt van de microfilm; het systeem met de fiches biedt wel
meer voordelen dan het filmsysteem." Aldus Jan Juffermans,
die de publiciteit verzorgt van de Inter Documentation Com
pany, een in Leiden gevestigde firma die zich bezighoudt met
microfilms en microfiches. "Microfiches bieden een grotere ver
kleining en vergen minder ingewikkelde leesapparatuur. Films
die lange tijd opgerold bewaard worden kunnen bij het projec
teren, als ze uitgerold worden, breken; een fiche is een vlakke
kaart die altijd recht blijft."
Door
Tom Maas
De voordelen
gevonden door de Duitse dr. Goebel.
Tijdens zijn studie in Delft leerde in
genieur De Mi-ruk het systeem kennen
en zag er wel brood i-n. Hjj ontwik-
kelde een eigen systeem en eigen ap-
de microfilm zijn paratuur en begon in Zweden enkele
bekend. Men kan op die wijze zel<N projtrten. HU reproduceerde bete»-
zame boeken en manuscripten in ""''"■■■■■■■■I SB|
veelvoud reproduceren zodat ze voor
mensen toegankelijk worden.
iv a, nulla, ie x>i
bedrijfje floreerde,
gingen op; als men ze reproduceert "1 spoedig ging De Mink over i
op^Zkm hoeft men deze kost- automatisering en uitbreiding:
bare originelen niet meer te gebrui
ken Maar het grootste voordeel is
nisschien wel de ruimtebesparing:
iiiiièruxaiiui. jjii tauj
Ledden,
rijke botanisch werken uit verschil
lende Zweedse biblotheken en voorts
een reeks Russische werken uit de
Veel kostbare* oude& manóóc'riptónlo- 2®fODate "SLfS?*!
pen bij veelvuldig gebruik beschadi- jfifl I
ontstond de Inter Documentation
Company, een van de vele bedrijven
op het gebied van de microfiche en
rrelatief kÏÏn*aamtaa fitaó" kaai microfilm. InU65 wordteen labora-
i hele bibliotheek vastleggen.
Het microfiche biedit dezelfde voor
delen, maar geeft
ruimtebesparing, Aangezien op de bo
venste rand van elk fiche getypt staat
waarover het fiche gaat, kan men
uit een systematisch geordende hoe
veelheid fiches gemakkelijk het be
nodigde uitzoeken; precies
een kaartsysteem.
Uiterste Gracht waar vroeger een
nog "grótere wolfabriek van Van Wijk gevestigd
Op de zolder van de voormalige ivolfabriek worden fiches op maat gesneden en geordend. Hier
bevindt zich ook de verzameling negatieven waarmee de reprodukties gemaakt worden.
(bijvoorbeeld in tienvoud, al naar ge- prenten, kranten, tijdschriften,
Het IDC, vertelt Jan Juffermans,
geeft complete projecten uit. Dat wil
zeggen dat men door deskundigen
een lijst laat samenstellen van be-
aïq "£jj langrijke werken op een bepaald vak
gebied, bijvoorbeeld het Russische
recht; deze geschriften kunnen over
de hele wereld verspreid zijn bij di
verse universiteiten. Men brengt deze
Het microfiche werd in 1946 uit- geschriften bij elkaar, reproduceert ze
de te verwachten vraag)
biedt dan de hele collectie op mie
fiches gereproduceerd te koop
„In pricipe stelen- wij
paald vakgebied een basisbibliotheek
samen. De bibliotheken die ons
holpen hebben met het uitlenen
boeken, kunnen als vergoeding
set microfiches uitkiezen".
nuscripten en dergelijke, zijn er twee
aar oud is mag
be- gevraagd het werk reproduceren,
om zeldzame werken te kunnen
produceren moet men de medewer
king hebben
bibliotheken
l werk nog geen op commerciële basis reprodukties
i niet
zeldzame en kostbare werken uit
geeft. Verschillende instituten van
de Leidse Universiteit stellen wel hun
boeken beschikbaar en hebben sa-
de desbetreffends men methet IDC projecten opgezet,
arohieven.
IDC
Relaties
Bü het reproduceren
te kunnen Ook het stadsarchief van Leiden is
gedeeltelijk op microfiche gezet. Men
2010 gulden
n 1811 tot
Om de projecten sa
stellen heeft het IDC een groot
tal relaties opgebouwd met professo- kan nu bijvoorbeeld
ren, bibliothecarissen en umversitei- de huweUjksregisters
1902 kopen op microfiches
Deze afgeronde projecten op alle
mogelijke gebieden (geschiedenis, me
dicijnen, zoölogie, rechten etc.) zijn
uiterst belangrijk voor jonge univer
siteiten die nog een hele bibliotheek
op moeben bouwen: zeldzame en
kostbare werken kunnen relatief
goedkoop bijeengebracht worden. Het
IDC verwacht dat er vanuit de Derde
Wereld veel vraag zal zijn naar de
meer dan 400.000 banden die nu ge
reproduceerd zijn.
Een van de eerste grote projecten
van het IDC werd in vier jaar tijd
uitgevoerd in samenwerking met het
instituut voor taal-, land- en volken
kunde te Leiden. Meer dan 40.000
banden, verspreid over diverse lan
den, werden gefotografeerd. Elf bi
bliotheken in Japan. Australië, Ma
leisië en Engeland hebben zich op
deze serie geabonneerd.
Markt
In de voormalige wolfabriek werken
nu 23 mensen aan een produfctde van
2 000.000 fiches per jaar. Doordat het
systeem weinig arbeidsintensief is,
komen de produktiekosten van een
'gemiddeld boek op drie tot vier cent
per pagina. In veel gevallen is dat
aanzienlijk goedkoper dan een her
druk. die al gauw op dertig cent per
pagina komit als het een kleine editie
is. Dat maakt het ook voor de ge-
interesseerde partikuliéren interes
sant om een kollektie microfiches
aan te sohaffen van belangrijke en
zeldzame werken. Het IDC is bezig
deze markt te verkennen. Jan Juf
fermans denkt dat het mogelijk is
om in de toekomst voor ruim drie
honderd gulden een dertigtal boeken
plus een eenvoudig leesapparaat te
kopen. Hij speelt met de gedachte om
contact op te nemen met een van
de universitaire boekhandels: geheel
pp eigen risico zou hij er een tafel
in willen richten met catalogi van de
beschikbare werken en leesapparaten
om de interesse van het publiek te
peilen.
Stationskapper
kapt ermee
LEIDEN Binnen niet te lange
tijd zal een voor veel mensen ver
trouwde zaak de deur voorgoed slui
ten, namelijk de stationskapper.
En Leiden is niet de enige plaats,
waar het knippen en scheren voor
het in de trein stappen tot het ver
leden gaat behoren. Ook Amsterdam,
Nijmegen, Hilversum en Bussum zul
len het binnenkort zonder haarver-
zorgers op de stations moeten doen.
De Leidse stationskapper verklaar
de: "Ik ga dicht, omdat ik 65 jaar
ben. En binnenkort wordt het hier
toch allemaal gesloopt. Misschien als
ik 40 was, dat ik een ander plekje
zou opzoeken. Maar dat loont nu
niet meer.. Nee, ik heb geen opvolger
kunnen vinden. Er is een enorm ge
brek aan goed geschoold kappersper-
soneel."
door PaiaJ Wolfswinkel
Thijs Wolters (30), directeur
van het reisbureau Cebuto in de
Doezastraat mag eigenlijk ing.
voor zijn naam zetten. In 1966
studeerde hij af als vliegtuigwerk
tuigkundige aan de HTS. Zijn va
der overleed drie weken voor
zijn examen en Thijs stapte de
zaak in, vond de reiswereld eigen
lijk interessanter en werd rei-
zenboeker .Van een busreis ge
heel verzorgd naar Valkenburg,
via naturistenreizen en complete
bungalowarrangementen in Na-
beul in Tunesië, tot en met een
87-daagse cruise om de wereld
van een kleine f 50.000,-.
"Nou, als we dié boeking ma
ken, rennen we zes keer om de
zaak heen. En je moet nagaan,
dat de excursies die die cruisers
overal krijgen, nog eens extra
ter plaatse moeten worden be
taald".
Reizen, vakanties, vrije tijd.
Op de dag dat er hittegolven
werden gemeld uit Marokko, is in
Nederland ook sprake van de be
kende benauwde warmte. De
meeste vakanties zitten erop en
het reisbureauwezen hapt even
naar adem, want over twee we
ken al komen de wintergidsen uit.
Praten, een werkdag lang, met
iemand, die voor duizenden
(meestal twee) weken geluk moet
brengen, zon natuurlijk, vriende
lijke obers, charmante kamer
meisjes, die ene mooie, lieve en
echte stewardess en meer van dat
soort dingen, die damesbla
den wel eens beloven.
Wolters: "Dat is het gevaar
van damesbladen. Ze, hebben ar
tikelen met meer dan mooie foto's
over gebieden, die nauwelijks
bekend zijn. Dat willen de men
sen dan ook meemaken. En als
ze dan een chagrijnige ober twee
weken lang aan hun tafeltje zien,
nou dan is de vakantie helemaal
in het water gevallen. Dat heb
ik dan gedaan, hè?"
Er zit een meneer bij Wolters,
die een klacht gaat indienen bij
de geschillencommissie van de
Consumentenbond/Algemene Ne
derlandse Vereniging van Reisbu
reaus (ANVR), omdat de tour
operator (dat is de organisatie,
die de reizen uitzoekt, voorbereidt
en verkoopt aan de klanten via 't
reisbureau, ook wel boekingskan
toor) hem een appartement in de
maag heeft gesplitst, dat werke
lijk onbewoonbaar was. Het was
in tijden niet schoongemaakt.
De terrasstoelen waren smerig,
er was geen uitzicht (de man zat
zowat op kelderhoogte) en de zit
bank, die als derde bed dienst
deed was zegge en schrijve 56
centimeter breed, zodat afrollen
en op de plavuizen terechtkomen
wel eens voorkwam. Pas een
week later kwam de reisleiding
met een oplossing, althans een
alternatief plan. De familie zou
in een hotel kunnen, maar dan
moest er wel per persoon f128,-
per week meer worden betaald.
Het echtpaar en hun dochter had
den juist voor een appartement
geboekt, omdat ze niet zo best
overweg konden met het Spaan
se culinaire systeem. Met andere
woorden: van de twee weken va
kantie, die de familie had, was
de helft kapot.
En dat is vreselijk. Wolters daau-
over: "Je maakt nu echt een
dieptepunt van het reisbureau
wezen mee. Die man vond het al
ternatief van de reisleiding vol
strekt onjuist. De man heeft te
recht een klacht ingediend. Hij
weet hoe dat moet, want tevoren
krijgt hij informatie van de
ANVR."
En alsof de duvel ermee speelt,
een uur later komt er iemand aan
de balie die zijn reis komt betalen
voor hetzelfde appartement, maar
dan voor drie weken en in sep
tember. Er wordt meteen gebeld
met de touroperator en na lang
zeuren blijkt dat de twee enige
'klachten nou net komen van de
klanten van Thijs. Er worden ga
ranties op papier verwacht, de
klant wil natuurlijk het precies
zo hebben, zoals in de folder staat
(daarover dadelijk meer)enhoelt
nog niet te betalen.
Het laatste woord is nog niet ge
zegd hierover. De naam van de
touroperator maak ik niet be
kend, omdat Wolters me verze
kert dat deze organisatie vrijwel
nooit klagers heeft. Uiteraard val
len er namen. Bekende. Maar Ja
zo is het ook met de reisbueaus,
bijvoorbeeld.
"Er zijn in Leiden zo'n 36 boe
kingskantoren, buiten de banken
om. Dat zijn stuk voor stuk goe
de kantoren hoor. Het ligt natuur-
lijk aan de manier van verko
pen. De ene gaat naar Middel-
hoek en zal nooit hier komen, de
ander heeft precies een andere er
varing. Het ligt aan de mensen,
die komen. Ook zoiets geks. Elly,
mijn vrouw, is net zo terzake-
kundig als wie dan ook. Maar er
zijn mensen, die alleen met mij
willen praten en aan mij willen
betalen. Elly is voor sommigen
een soort assistente. Als de men
sen dat willen, best noor."
Er zijn in Nederland, blijkens
de ANVR, 1000 erkende verkoop
punten en ongeveer 80 operators-
Geen banken, want die zijn geen
lid van de ANVR. Dat betekent
80 reisgidsen, twee maal per jaar,
de een nog mooier daa de ander.
Immer blauwe luchten o? be
sneeuwde bergtoppen. Op ieder
balkon zie je een aanminnige da
me in bikini of "relaxed" een
boek zitten lezen, terwijl de tele
visie aanstaat. Wanneer ik naar
huis ga heb ik negen van dit
soort opwarmers onder de arm.
Eén citaat uit één gids: "Parijs,
oh la la, c'war lamour. Paris vous
parle, stad van Jan Brusse, ïr-
ma la Douce, le président de la
République, vliegveld Le Bourget,
boulevards périferiques, Champs
Elysées. Van hier naar daar in
de metro. Parijs op z'n blootst,
ondeugend sexy, cancan, Moulin
Rouge. Parijs slaapt nooit. Eeu
wig duurt de vlam voor de onbe
kende soldaat. Commissaris Mai-
gret. Klik dat staat erop!"
Vermoeiend en dan die prysta-
bellen, waar je moeilijk uitkomt.
Wolters:
"De consumentenbond heeft de
reisgidsen onlangs aan een onder
zoek onderworpen. Er werden
minpunten gegeven. Soms kom je.
er zelf met moeite uit. Kinderkor
tingen en zo. Maar ja, wie doet
het beter?".
"Er zijn mensen, die niet weten
of ze met de bus zullen gaan, of
bij wijze van spreken een cruise
zullen nemen. Nou, dan begin je
met de reisgidsen mee te geven.
Dam zeg ik vaak dat twee weken
bakken aan het strand best wel
leens kan worden afgewisseld
met een excursie. En tegen men
sen, die ergens naartoe willen om
dat ze denken dat er vrouwen met
blote borsten rondlopen, zeg ik
dat ze maar naar een goedkopere
bestemming moeten. Maar Ja,
van de andere kant heb Je men
sen dei als ze binnenkomen tegen
ons zeggen: "Waar ga ik dit jaar
heen?" Die ken je en dan weet je
dat de man al twee keer in Tune
sië is geweest, dus dan moet je
iets anders zoeken. Ik heb een
hekel aan besluiteloosheid en men
sen die geen ideeën hebben. Vre
selijk vind ik dat. Daar moet je
een engelengeduld voor hebben".
De allerbelangrijkste vraag
van de gemiddelde "meneer De
Vries" is voor honderd procent
voorspelbaar: "Hoe is het eten
Wolters: "De meeste
men een appartement, omdat ze
dan voor hun eigen potje kunnen
zorgen. Dat klopt. Maar ik vind
dat de Nederlandse toerist moei
lijk is op het gebied van eten.
Men denkt nog niet internatio
naal genoeg. Ik adviseer (laten
we het nou maar even bij Spanje
houden) om koffie, thee en van
die filters mee te nemen. Maar
van de andere kant zeg ik dat
je in Spanje ook papieren luiers
kunt kopen en een goed stuk
vlees. Lekkere goeie Eigenhei
mers kennen ze daar niet. maar
ze hebben weldegelijk aardappels
hoor. Ik respecteer natuurlijk de
wens van mijn klanten. Die man
die nu klaagt bij de Consumenten
bond ANVR wilde absoluut niet
in een hotel vanwege het Spaan
se voedse.l Dat was die man zijn
wens. En een ander wil het an
ders. En geloof me, die vent van
het reisbureau weet een hele
boel. Als die een advies geeft,
geeft hij een goed advies. Hij gaat
niet voor niets op studiereizen,
van het ene hotel naar het ande
re, om na twee weken met de tong
op zijn zolen thuis te komen. Ik
ben zelf dit jaar naar Spanje Por
tugal, Madeira, alle Canarische
eilanden, Marokko en Tunesië ge
weest. In twee weken. Neenee.
geen snoepreisje. En Elly gaat
ook met deze reizen mee. Dan
weet je waarover Je het hebt.
Kijk, als ze me nu meer vragen
voor de Middellandse Zee, dan is
dat niet interessant. Ik ken het
nu. Egypte of zo, ja natuurlijk,
daar ben ik nog nooit geweest.
Dat loont".
Een vlotte prater, Wolters, erg
geïnteresseerd in mensen, politiek.
Is secretaris van de winke
liersvereniging, houdt van vlieg
tuigjes vouwen, SF-boeken zingt
als eerste tenor in het Rijnlands
Mannenkoor, samen met zijn
buurman en heeft plaats in een
overlegcommissie met wethou
der Van Aken. "Ik mis een goe
de coördinatie op het Stadhuis.
Die bomen hier bijvoorbeeld.
We hebben inspraak gehad, er
is echt met ons gepraat, maar
door die belabberde coördinatie is
er veel verkeerd gegaan. Jammer
hoor."
Het reiswezen is ook een hobby.
Hij doet het graag. Gaat zelf
dit jaar met Elly en zoon Thijs
van twee ("traditie; we heten al
lemaal Thijs. Ik houd daarvan)
naar Tunesië, voor twee weken.
Een plaats waar een bekend
Leids ingezetene onlangs heeft
gezeten. "Die kwam me nog oe-
danken en zeggen dat het precies
goed was. Niet teveel en niet te
weinig. Dat vind ik aardig, dat
de mensen komen vertellen."
Hij spreekt de moderne talen,
maar "kolenspaans". Weet eigen
lijk geen land, waarheen hij niet
zou willen, of het zou een oorlogs-
zuchtige natie moeten zijn. El-
ly zou nooit in Libanon Willen
zitten. "Je weet het nooit daar.
Nee, niks voor mij."
iemand die in Moskou was,
meldde na terugkomst het inef
ficiënte ontbijt. Een hotel met
3000 gasten had de ontbijttijd ge
steld van 7 tot 10 uur. Per uur
(zei het hotel) duizend ontbijten;.
Dat is dus vijftien obers. Maar
tussen half acht en acht uur kwa
men er tweeduizend binnen. Dat
is de vakantie van de Zwarte
Beertjes geworden. Die mensen
bestelden hun ontbijt en cmgen
pocket lezen. Nou, als je
toen i
dat
i de
vertellen, dan valt hun vakantie
niet tegen. Zeg je het niet, dan
hoor je: "En wat is dat nou..".
"Een klacht, zoals die meneer
vanochtend? De touroperator ont
kent? Eigenlijk zou je meteen het
vliegtuig moeten instappen om te'
gaan controleren."
Ook onder de balie liggen gid
sen. Van organisaties, waarmee
Thijs liever geen zaken doet. Zijn
er mensen die wèl met zo'n ope
rator willen, dan waarschuwt bij
ze. Pikant detail: onder de toon
bank ligt ook de naturistengids.
Een toenemend aantal mensen
gaat zo'n vakantie houden.
Dagtochten met de bus zijn
enorm in trek. De regio Leiden-
Delft-Den Haag is een uitsprin
ger in Nederland. Het publiek is
ook buspubliek.
Twee Katwijkse dames op ge
vorderde leeftijd, bevangen door
de hitte, rusten even wat uit
voordat ze aan hun "Kleine On
bekende" -middagtocht gaan be
ginnen. "Het publiek dat met bus
sen od vakantie gaat. is ouder, wil
meer zien. Mensen met de trein
hebben vaak vliegangst, of zijn
ook op leeftijd. Vliegers zijn jon
ger en gaan voor de drie "essen":
sea, sun and sex". "We proberen
er een beetje cultuur bij te doen.
Je geeft natuurlijk veel tips aan
de mensen. Ouderen die voor de
eerste keer willen overwinteren,
moeten nooit langer dan zes we
ken gaan. Het kan ze tegenval
len, namelijk. En geef die ober
in je hotel meteen een fooi. Je
hebt een heerlijke vakantie.
Het is een drukke industrie, dat
toerisme. Het is in Nederland een
van de meest kapitaalintensieve
bedrijfstakken (ongeveer de vijf
de). met pieken in januari. Thijs
en Elly Wolters kijken wat vreemd
als ik vraag of ze wel eens kaar
ten krijgen van hun klanten.
"Ja, dat gebeurt weieens, ja".
En ze adviseren me om rond
Kerstmis niet naar Londen te
gaan, maar naar de Canarische
Eilanden. Of naar Parijs. Thijs:
"In heel Londen zie je geen ter
rasje. Jongen, ik ben gek op Pa
rijs. Lekker kijken naar mensen.
En 's winters hebben ze de ter
rasjes verwarmd. Moet je doen".
Een jongen wil met de trein naar
Oostenrijk; een mevrouw wil een
zomerhuisje voor de winter: een
meneer wil weten hoe laat hij
met de trein naar Utrecht moet
voor de busreis (naar Königswin-
ter?)een bruinverbrande man
vertelt weinig last te hebbel} ge
had van de bomaanslag in Israël
en een reisgids leert: "Flamen
coshows, een sjiek drankje, een
borrel recht op en neer, zwieren,
zwaaien en swingen. Dames en
heren zonzoekers, staat Marbella
op uw verlanglijstje? Dan bent u
vriendelijk uitgenodigd".
