Vrede Europa voornaamste
doel van
Helsinki
Bemiddelingsrol voor Van der Stoel
Nieuw staatshoofd Nigeria
kondigt maatregelen aan
McGovern laat
rapport Castro
over de CIA
onderzoeken
Contra - revolutie
in Por tugal moet
strenger aangepakt
In conflict Griekenland - Turkije over kwestie Cyprus
DONDERDAG 31 JULI 197;
HELSINKI (AP) "Er is geen reden waarom de Europeaan
anno 1975 niet mag trouwen met wie hij wil, niet mag lezen en
horen wat hij wil, naar het buitenland reizen wanneer en waar
naar toe hij wil en ontmoeten wie hij wil". Dit verklaarde gis
teren de Britse premier Harold Wilson op de Europese confe
rentie voor veiligheid en samenwerking, die deze dagen in Hel
sinki wordt gehouden.
De conferentie, waarop landen
variërend van mogendheden zoals
de Sowj et-Unie en de Verenigde
Staten tot kleine staatjes als het
Vaticaan en San Marino deelne
men, is de grootste internationale
bijeenkomst sinds het congres van
Wenen in 1814.
Morgen zullen de landen het do
cument tekenen, waaraan 30 maan
den in Helsinki en Genève is ge
werkt. In het document wordt de
na-oorlogse situatie in Europa, dus
de Sowjet-hegemonie in Oost-Eur-
ropa erkend. In ruil daarvoor krij
gen de westerse landen de belofte
Van grotere burgerlijke vrijheden
voor Russen en andere Oosteuro
peanen.
Onschendbaar
Tn het document is verder de be
paling opgenomen dat de grenzen
onschendbaar zijn. Maar onder
druk van de westerse landen is de
Sowjet-Unie akkoord gegaan met
de toevoeging van de clausule dat
grenzen op vreedzame wijze kun
nen worden verlegd. Hierbij werd
gedacht aan de kwestie van het ver
deelde Duitsland.
Bondskanselier Helmut Schmidt
zei tijdens zijn redevoering: "Het
blijft ons doel om toe te werken
naar een toestand van vrede in Eu
ropa, waar binnen het mogelijk is
dat de Duitse naties worden her
enigd door middel van eigen beslis
singen".
"De mogelijkheid voor het op
vreedzame manier wijzigen van
grenzen is ook belangrijk met het
oct op de Europese eenwording".
Schmidt voegde eraan toe dat
t oor de eerste maal belangrijke
formules voor vrede door middel
van ontspanning en samenwerking
zijn opgenomen in de documenten
van deze conferentie.
De Amerikaanse minister van
Buitenlandse Zaken Henry Kissin
ger heeft in de loop van gisteren
tijdens een persconferentie gezegd
dat de tweede mini-top tussen Ford
en Brezjnew zaterdag hopelijk zal
leiden tot een overeenkomst over
de vermindering van kernwapens.
Kissinger vermeldde echter dat
het niet vaststaat dat tegen zater
dag een specifieke overeenkomst
kan worden bereikt. Volgens de be
richten hebben Ford en Brezjnew
eveneens vooruitgang geboekt in
hun besprekingen over het Midden-
Oosten.
Goede wil
Secretaris-generaal Kurt Waldheim
van de Verenigde Naties, hield de
deelnemers voor dat zij van goede
wille dienen te blijven wanneer zij
de hoge verwachtingen van het hand
vest wensen in te lossen.
Griekse coup
werk van
avonturiers
ATHENE (AP) De voormali
ge Griekse premier Panayiotis Kan-
nellopoelos, de eerste getuige in het
proces tegen de 20 officiers die er-
van worden beschuldigd de staats
greep van 1967 te hebben geleid,
heeft de verdachten gisteren beschre
ven als een "handjevol gewapende
avonturiers".
Kanellopoelos stond aan het hoofd
van een tussentijdse regering die
v oorbereidingen moest treffen voor
algemene verkiezingen toen de staats
greep werd gepleegd. Hij verklaar
de dat de samenzweerders van een
NAVO-plan Prometheus genaamd en
hun eigen inlichtingen en strijdeen
heden gebruik hadden gemaakt om
aan de macht te komen.
Kanellopoelos verklaarde dat de
machtsovername geen revolutie was.
„Het was een samenzwering van
een handjevol gewapende avonturiers
die de dictatuur instelden door mid
del van leugens en uit naam van
de strijdkrachten. Zij deden dit ech
ter ter voldoening van hun eigen
interesses en ambities".
Advokaten van de aangeklaagden
deden gisteren pogingen om te bewij
zen dat Kanellopoelos voor de coup
zelf vaak in het openbaar heeft ge
zegd te vrezen voor een communis
tische omwenteling in Griekenland.
"Maar dit betekent nog niet dat je
de democratie maar moet afschaf
fen om tijdelijke problemen op te
lossen", zo luidde Kanellopoelos' ant
woord.
Na-kuren De Apollo-astronauten
Thomas Stafford, Donald Slayton
en Vance Brand hebben gisteren het
ziekenhuis in Hawaii verlaten waar
ze zijn verpleegd voor een longaan
doening die ze vorige week donder
dag bij de terugkeer naar de aarde
opliepen door het inademen van een
giftige gas, uit een te laat afgezet
te motor. Ze gaan nog tien dagen
nakuren op het Hawaii-eiland Oahoe
alvorens naar Houston terug te ke
ten.
"Wij zijn er ons allen van bewust
dat de laatste handeling (ratifica
tie van het handvest) geen document
oplevert dat de regeringen juridisch
bindt en dat er geen mechanisme
bestaat waarmee naleving van het
handvest kan worden.afgedwongen
aldus Waldheim.
"Het is echter een van werkelijk-
heiszin getuigend compromis en ik
ben van mening dat het onderhavige
document aan kracht wint omdat
het de afspiegeling is van een ge
meenschappelijke mening die reeds
heeft geleid tot zekere akkoorden
welke de oorzaken tot spanning in
Europa wegnemen of verminderen".
Waldheim merkte op dat de 35
deelnemers tezamen "verantwoorde
lijk zijn voor meer dan 80 procent
van de militaire uitgaven in de we
reld".
"Dit is slechts een illustratie" al
dus Waldheim, "van wat ons allen
zonneklaar is - dat de succesvolle
afsluiting van deze conferentie veel
meer een begin is dan een einde".
Hij spoorde de deelnemers aan tot
pogingen de impasse bij het Ween-
se overleg over een wederzijdse, even
wichtige troepenvermindering in Eu
ropa te doorbreken. De
secretaris-generaal zei voorts in zijn
betoog: "Handhaving van de mili
taire uitgaven op het huidige niveau,
iaat staan een stijging, zal de duur
zaamheid van het huidige onderlin
ge vertrouwen - onvermijdelijk in
twijfel doen trekken - en het bestaan
daarvan in laatste instantie bedrei-
Overzicht van de veiligheidsconferentie, die gisteren in Helsinki is geopend. Op de voorgrond de
Amerikaanse delegatie met president Ford en minister van Buitenlandse Zaken. Henry Kissinger.
Gowon kan veilig terugkeren
LAGOS (AP) Het nieuwe staatshoofd van Nigeria, brigade-generaal Moeritala Moham
med, heeft gisteren verklaard dat zijn voorganger, generaal Yakoeboe Gowon, door een militai
re staatsgreep was afgezet omdat hij het land in een chaos dreigde te storten.
In i
15 minuten durende toe-
de volkstelling
spraak die landelijk door de radio de bevolking vooral i
werd uitgezonden, zei Mohammed
dat de strijdkrachten hadden beslo
ten Gowon af te zetten in een po
ging om een sterk en verenigd Nige
ria op te bouwen.
Hij bracht zijn landgenoten in her
innering dat in het verleden reeds
veel bloed is vergoten om die eenheid
tot stand te brengen. „De gedachte
van nieuw bloedvergieten, om welke
reden dan ook, moet ons volk walge
lijk voorkomen", aldus de nieuwe Ni-
geriaanse leider.
Mohammed zei dat Gowon en zijn
gezin naar Nigeria kunnen terugke
ren als de situatie na de onverwach
te staatsgreep van dinsdag weer nor
maal is geworden.
Gowon, aldus Mohammed, zal als
beloning voor de diensten die hij
zijn land heeft bewezen, het pen
sioen van generaal krijgen en zijn
persoonlijke veiligheid en die van
zijn gezin zal worden gegarandeerd.
Mohammed maakte in zijn toe
spraak verder de volgende maatrege
len bekend:
een radicale zuivering van de
strijdkrachten op grond waarvan al
le officieren met de rang van gene-
raal-majoor of hoger met pensioen
gezonden worden. Op grond van de
ze maatregel werden onder meer de
bevelhebbers der drie legeronderde
len buiten dienst gesteld,
het ontslag en de pensioenering
van alle militaire en civiele gouver
neurs, die verantwoordelijk waren
voor het bestuur van de 12 deelsta
ten van het land.
de instelling
Incident in Moskou De politie
heeft in Moskou een man gearres
teerd die probeerde de Amerikaanse
ambassade binnen te gaan. Oogge
tuigen verklaarden dat de man wiens
identiteit niet bekend is, zich hevig
verzette. Vier politieagenten slaag
den er tenslotte in hem te overmees
teren. De Amerikanen hebben ver
drie belangrij- scheidene malen geprotesteerd te-
ke federale regeringsorganen: de op- gen het optreden van de politie te-
perste militaire raad, de nationale genover bezoeker
staatsraad en de federale uitvoeren- de.
de raad,
de belofte dat het huidige poli-
de ambassa-
In San Salvador zijn
i zal worden herzien, gisteren zeven doden gevallen bij
Mevrouw Sarah Bailey uit het Amerikaanse Dallas staat hier
triest op wat over is van de trap naar haar op de tiveede ver
dieping gelegen woning. Haar huisbaas heeft de trap weggebro
ken. Mevrouw Bailey weigerde de huur te betalen, omdat de
huisbaas een lek in het dak van haar keuken niet wilde repa
reren. Dit was het antwoord van de huisbaas.
de instelling
sie die de regering moet adv
over de oprichting van nieuwe
staten en de mogelijke keus
gevechten van circa tweeduizend stu-
seren denten met politie. De studenten
deel- betoogden tegen de kosten van le-
n een vensonderhoud en de overheidsin-
WASHINGTON (AP Reuter)
Senator George McGovern heeft
gisteren een samenvatting vrijge
geven van een document, waarin
de Cubaanse premier Fidel Castro
verslag doet van 24 pogingen van
de Amerikaanse inlichtingendienst
(CIA) om hem en andere Cu
baanse leiders van het leven te
beroven.
In een verklaring zei McGo
vern dat hij deze beschuldigingen
aan het adres van de CIA niet
heeft kunnen verifiëren, maar
dat hij het materiaal van Castro
zal overdragen aan de senaats
commissie die een onderzoek naai
de CIA-activiteiten instelt.
„Indien de beschuldigingen
juist blijken te ziin", zo zei Mc
Govern, ,.dan heeft de CIA zich
schuldig gemaakt aan het
meest schokkend, moordlustig en
on-Amerikaanse gedrag tegen
over de leiders van een buur
land".
Het rapport beschrijft 24 inci
denten die zich tussen medio 1960
en maart 1971 hebben afge
speeld. Volgens Castro's informa
tie moest de kandidaat-moorde
naar zich in 1971 uitgeven alsVe-
nezolaans verslaggever, die Cas
tro's bezoek aan Chili zou ver
slaan. Dit plan zou echter al voor
1971 zijn verijdeld. Het laatste
incident daarvoor geschiedde in
1967.
Castro's conclusies over de be
trokkenheid van de CIA zijn vol
gens McGovern waarschijnlijk
gebaseerd op bekentenissen en
ander bewijsmateriaal. McGovern
achtte het bleangrijk dat de be
vindingen van Castro zouden wor
den onderzocht.
De senator zei de informatie
van Castro te hebben gekregen
omdat hy hierom tijdens zijn
bezoek aan Cuba - in mei van
dit jaar - zou hebben gevraagd.
Robert Maheu, een voormalig
FBI-agent die nu en dan voor de
CIA werkte, gaf gisteren bijzon
derheden over een komplot waar
bij met de Maffia werd samen
gewerkt om premier Castro te ver
giftigen.
Nadat hij was gehoord door de
senaatscommissie die de gangen
van de CIA onderzoekt zei Ma
heu tegenover Journalisten dat
hij in I960 was benaderd door
een functionaris van de CIA:
een zekere James O'Connell. De
ze had hem gezegd dat Castro uit
de weg geruimd moest worden in
verband met de /Voorgenomen in
vasie op Cuba.
De CIA-functionaris zei dat
Maheu contact moest opnemen
met zijn vriend. John Roselli.
een berucht onderwereldfiguur.
Deze moest hem helpen „in een
programma om Castro van het
toneel te doen verdwijnen of hem
uit te schakelen in verband met
de invasie".
Maheu verklaarde voorts dat de
CIA zijn onderneming, een public
relationsbureau. gebruikte als
dekmantel voor haar agenten. De
dienst plaatste nu en dan agen
ten op de personeelslijst van het
bureau zonder dat Maheu werd
verteld wat hun werkzaamheden
Maheu zei ook dat zijn vroegere
werkgever, de multi-miljonair Ho
ward Hughes, eens contact met
hem had opgenomen en hem
daarbij had gevraagd een „gehei
me operatie via de CIA" op touw
te zetten. Maheu wist niet wat
voor operatie Hughes in gedach
ten had. maar hij had bij voor
baat geweigerd. Hij zei dat Hug
hes hem wel had verteld dat hij
met de operatie de CIA wilde ge
bruiken als wapen bij zijn moei
lijkheden met andere overheids
diensten.
tegenstellingen tussen de verschillen
de stammen op weerstand stuitte,
uitstel van het tweede Afrikaan
se festival van kunst en cultuur dat
cp 22 november had moeten begin
nen en waarvoor meer dan 150.000
deelnemers en toeschouwers wa
ren verwacht.
Mohammed gaf verder uiting aan
Nigeria's vriendschap voor alle lan
den en verklaarde dat zijn land de
organisatie van Afrikaanse eenheid
zal blijven steunen, evenals de Ver
enigde Naties en het Britse Gemene
best.
Het nieuwe staatshoofd beloofde
buitenlandse zakenlieden en firma's
dat hun rechten en belangen in Ni
geria veilig zijn en beschermd zullen
De Carvallio terug uit Cuba
99
„De taak die voor ons ligt, dwingt
ons tot opoffering en zelfdiscipline
op alle niveaus. Deze regering zal
machtsmisbruik niet tolereren", al
dus Mohammed, die opnieuw bekend
maakte dat de staatsgreep zonder
bloedvergieten was verlopen.
geringszetel. De huidige menging in het universitaire leven.
LISSABON (AP) Brigadier - gene
raal Otelo de Carvalho, lid van het
driemanschap dat de macht in Por
tugal in handen heeft gekregen,
heeft gisteren na zijn terugkeer uit
Cuba verklaard dat de Portugese
strijdkrachten strenge maatregelen
moeten nemen tegen de dissidentie
in het land.
Volgens Carvalho wordt het zo
langzamerhand onmogelijk om een
linkse Portugese omwenteling teweeg
te brengen met vreedzame
middelen. "Ik heb eens gezegd dat
we contra-revolutionairen niet in de
arena moeten zetten", zo zei Car
valho in een gesprek met journalis-
tem, "maar nu vind ik dat we dat
wel moeten doen". Hij liet doorsche
meren dat arrestaties en zuiverin
gen binnen de strijdkrachten in de
toekomst tot de mogelijkheden beho-
"Ik denk dat de beweging van de
strijdkrachten bereid is een zeer har
de repressieve lijn te gaan volgen,
iets wat we tot dusver vermeden
hebben".
De 38-jarige militaire leider, die
15 maanden geleden deelnam aan
de omverwerping van het vroegere
rechtse bewind, prees de Cubaanse
revolutie en de Cubaanse leider pre
mier Fidel Castro. Hij voegde eraan
toe dat Portugal binnenkort hulp
van Cuba zal krijgen.
Hoewel velen hem beschouwen als
de generaal die de sterke man in
het driemanschap gaat worden, heeft
Carvalho verklaard dat hij geen lei
der wil worden. Wel verklaarde hij
een leidersrol te zullen accepteren
indien men daarop zou aandringen.
In antwoord op vragen over de
golf van anti-communistisch geweld
in Portugal gaf hij te kennen dat
de militaire veiligheidsdienst Cop-
con maatregelen zal nemen.
Emidito Guerreiro, de leider van
de Portugese democratische volks
partij. de grootste na Soares' socialis
tische. heeft gisteren in Pa
rijs gezegd dat de nieuwe regering-
die premier Vasco Goncalves wil
gaan vormen gedoemd is ineen te
storten omdat men niet zonder, en
tegen het volk kan regeren.
Querreiro is op een kort bezoek te
Parijs, de stad waar hij jaren als
politieke banneling heeft gewoond.
Basken in Madrid Na een hevige
schietpartij heeft de politie in Ma
drid drie leden gearresteerd van de
Baskische organisatie ETA, die zich
in een villa hadden verschanst. Vol
gens een officiële mededeling heeft
een vierde zich door zelfmoord aan
arrestatie onttrokken.
HELSINKI (ANP) Er bestaat
een mogelijkheid dat de Nederland
se minister van Buitenlandse Zaken
mr. Max van der Stoel (PvdA) gaat
bemiddelen in het conflict tussen
Griekenland en Turkije over Cyprus.
De Nederlandse minister die uitste
kende contacten heeft in Grieken
land en ook een goede naam in Tur
kije, heeft de afgelopen dagen tij
dens zijn vakantie in Griekenland
nog besprekingen gevoerd met zijn
Griekse collega Dimitrios Bitsios en
zal vandaag in Helsinki de Turkse mi
nister van Buitenlandse Zaken Ih-
san Sabri Caglayangil ontmoeten.
Geruchten van Turkse zijde dat
minister Van der Stoel als EG-be-
middelaar zou optreden werden door
hem categorisch ontkend. In de
wandelgangen wordt het echter niet
uitgesloten geacht dat minister Van
der Stoel met stilzwijgende toestem
ming van een aantal EG-collega's
gaat proberen mee te helpen aan de
oplossing van het conflict. Officieel
namens de Europese Gemeenschap
kan hij dit niet doen omdat het
voorzitterschap van de gemeenschap
tot eind december bij Italië berust.
En ook Italië zou willen bemidde
len, evenals de Westduitse bonds
kanselier Schmidt, die in Helsinki
een waar diplomatiek offensief aan
de dag legt en bijna iedere vrije mi
nuut met staatshoofden of rege
ringsleiders praat.
Minister Van der Stoel zei gister
avond wel dat de Europese Ge
meenschappen blijven bij het aan
bod van maart in Dublin waarin ge
zegd werd dat de negen van Euro
pa het uiterst wenselijk achten dat
er in Cyprus een blijvende en juiste
oplossing van het, conflict wordt be
reikt via onderhandelingen en dat de
negen bereid zijn al het mogelijke
te doen om dit doel te bereiken.
Vandaag worden de besprekingen
in Wenen tussen de twee Cyprische
leiders Denktasch en Clerides her
vat en minister Van der Stoel ver
klaarde op een persconferentie het
belangrijk te vinden dat het er
naar uitziet dat er eindelijk schot
komt in de onderhandelingen. Men
praat nu niet alleen meer over het
vinden van een staatkundige struc
tuur, maar ook over de grenzen bin
nen de federale republiek. Hiermee
zou men naar zijn mening de im
passe kunnen doorbreken.
De Griekse premier Constantine
Caramanlis heeft gisteren in Hel
sinki verklaard dat de Turkse inva
sie op Cyprus in strijd was met de
principes van de Europese veilig-
Eerder hadden Turkse bronnen
verklaard dat Turkije zou weige-
ïen de Cyprische delegatie op de
conferentie onder leiding van aarts
bisschop Makarios te erkennen.
Premier Suleyman Demirel zou
van plan zijn een formeel protest
op te laten nemen in het slotdocu
ment dat morgen zal worden gete
kend.
Volgens Caramanlis was de
Turkse invasie van vorig jaar een
'schending vooraf" van de principes
van de veiligheidsconferentie. Tot
deze principes behoort de onschend
baarheid van de grenzen.
"Indien de principes van onze
conferentie niet op Cyprus worden
toegepast zal het vertrouwen in de
ze principes op onherstelbare wijze
worden geschaad", zo meende Cara
manlis.
"Het zou werkelijk absurd zijn de
akkoorden voor de veiligheid van
Europa te tekenen en tegelijkertijd
de onrechtvaradige situatie te
handhaven die een bedreiging
vormt voor de vrede in het Middel-
la ndsezeegebied'
De leider van de Turkse Cyprio
ten, Rauf Denktash, heeft gisteren
gedreigd alle Grieks-Cyprioten uit
het noordelijk deel van Cyprus te
zetten wanneer hij geen positief
antwoord krijgt op voorstellen ter
„bevrijding" van de Turks-Cyprio
ten in het zuiden van het eiland.
Als de Grieks-Cyprische regering
stappen doet om hen onder VN-be-
scherming te plaatsen, zal hij zijn
dreigement ook uitvoeren. Denk
tash zei dit op een persconferentie
kort voor zijn vertrek naar Wenen
Clerides had gezegd dat hij om
VN-bescherming zou vragen voor
de ongeveer 10.000 Grieks-Cyprio
ten die neg in noord-oost Cyprus
leven.
Max van der Stoel
