- het - zei ver s niet
dalleen naar detaillist
KRAKERS OP STRAAT
1 Ook in Leiden groeiende (super)markt
W
Tijdens Europese toer
popfestival in Leiden
Denken en Doen: een
stuk ambachtskunst
voor de wetenschap
MAANDAG 28 JULI 1975
Door
Joop Maat
LEIDEN Terwijl de
sche teruggang in allerlei secto
ren bedrijfssluitingën met zich
mee brengt en het ach en wee-ge
roep overal te horen is, blijkt er
in andere bedrijfssectoren juist
een onstuimige groei te zitten.
Eén van die bedrijfssoorten is de
doe-het-zelf markt, waarvoor de
laatste jaren een sterk groeiende
belangstelling is. Dit valt op te ma
ken uit het feit dat de totale om
zet van de doe-het-zelf detailhan
del (die in 1961 nog ongeveer f100
miljoen beliep), in 1974 een omvang
van ruim f 1.4 miljard had bereikt.
Veertien maal zo veel dus.
Die geweldige omzet wordt vooral
besteed aan hout, ijzerwaren en ge
reedschappen, bouwmaterialen,
vloerbedekking, verf en behang. De
verwachting is, dat binnen een paar
jaar aan doe-het-zelf artikelen in
totaal twee miljard gulden zal wor
den uitgegeven.
Met de groei van de omzet is zich
een nieuw verschijnsel gaan ont
wikkelen op het gebied van de
verkoop. Waren het tot voor kort
nog de kleinere detaillisten, die de
doe-het-zelf artikelen aan de man
brachten, nu verschijnen er moder
ne doe-het-zelf-supermarkten, waar
een groot aantal artikelen tegen
scherp concurrerende prijzen wordt
aangeboden.
Leidse voprbeeCiden van dit soort
zaken zijn Gamma Bouwmarkt aan
de Oude Singel en BouwVaria aan
de Zoeterwoudseweg. BouwVaria
richt zich vooral op de kleine vak
man en de zelfbouwer, en laat dan
ook de kleine artikelen uit het as
sortiment weg. Spijkers bijvoorbeeld
worden er uitsluitend per gros ge
leverd.
Schaalvergroting
Beide doe-het-zelf reuzen zijn
opgezet door groothandels in bouw
materialen, die hierdoor over een
direct afzetkanaal naar de consu
ment beschikken. Ook andere, zo
als grootwinkelbedrijven of waren
huizen richten nieuwe doe-het-zelf
zaken of afdelingen op. Een schaal
vergroting die voor de detailhandels
zaak niet zonder gevolgen kan blij
ven.
De detailhandel richt zich name
lijk over het algemeen nog op één
of een beperkt aantal brandies, zo
als verf speciaalzaken, houthandels,
ijzerwaren- en gereedschappenza-
ken, behangspeciaalzaken en win
kels voor sanitaire artikelen. De
meeste van deze speciaalzaken be
schikken over een te kleine opper
vlakte om een breed assortiment te
kunnen presenteren. Het aantal
verkoopplaatsen in deze branches
loopt dan ook terug.
blijkt wel uit de omvang van de af
zet in bouwmaterialen, die vorig jaar
een groei van een kleine 50 procent
vertoonde.
Ook de verkoop van sanitair ligt
goed dn de doe-het-zelf markt, en
dan nog in het bijzonder het kunst
stof sanitair. Behalve door het op
de markt brengen van eenvoudig
te monteren sanitaire artikelen,
wordt de groei op dit gebied ook
vooral veroorzaakt door de doe-het-
zelf supers en de bouwmarkten, die
in toenemende mate sanitaire ar
tikelen in hun assortiment opnemen.
Bedreiging
Arbeidsloon
Het waarom van de snelle groei
van die verkoop van bouwmateria
len! laat zich gemakkelijk raden.
Wie onderhoudswerk aan zijn huis
door de vakman laat verrichten, ziet
aan de hand van die gepresenteerde
rekening, welk deel van de te beta
len som uit arbeidsloon bestaat en
welk deel uit materiaalkosten. Een
toenemend aantal mensen probeert
als doe-het-zelver die loonkosten te
besparen.
Bovendien zijin er karweien die
in het geheel niet meer worden uit
gevoerd door de vakman, zodat het
zelfdoen een noodzaak is geworden
Daarnaast is er echter een steeds
groter wordende groep mensen die
het leuk is gaan vinden om zelf
de handen uit de mouwen te steken.
De doe-het-zelvers nemen ook steeds
grotere klussen ter hand. Was men
vroeger al heel trots op de zelfge-
schilderde kamerdeur, nu bouwt de
leek (eventueel geholpen door een
"zwart" werkende vakman) sommi
ge gedeelten van zijn huis zelf. Dat
Betekent de vestiging van doe-het-
zelf supermarkten een bedreiging
voor de kleinere detaillist? Volgens
de heer H. Janse, van de gelijkna
mige firma op de hoek van de Haar
lemmerstraat - Stille Mare, zal het
wel meevallen. Janse, die behalve
ijzerwaren en gereedschappen ook
hout, kasten en keukens verkoopt,
zegt: "Ik moet natuurlijk nog af
wachten hoe het gaat lopen, maar
over die grote zaken zit ik niet zo
erg in. Het grote nadeel van die
zaken is namelijk het gebrek aan
service. En dat is een erg belang
rijk punt. Ik khjg erg veel klanten,
die niet precies weten wat ze no
dig hebben voor een bepaald kar
wei. Die mensen krijgen bij mij in
de zaak deskundig advies. En dat
kan een heleboel narigheid voorko-
"De grote zaken proberen de men
sen te trekken met allerlei lokmidde
len, zoals goedkope benzine en an
dere stuntaanbiedingen. Dat doen
vissers ook, die gooien ook wat aas
in het water om vissen naar de
haak te lokken", zegt Janse. "Maar
dat zal niet zo lang duren. De mees
te klanten die naar die zaken toe
gaan, komen op den duur echt wel
bij de vakman terug".
Grote klussen
De heer J. Heidendahl. directeur
van BouwVaria, erkent dat er in de
bouwsupermarkt niet die service ge
geven wordt, zoals bij de kleine de
taillist het geval is. "Maar de klant
die bij ons komt, verwacht die ser
vice ook niet. Onze klanten komen
namelijk niet voor een klein stukje
hout of een paar schroefjes, maar
het zijn mensen die grote klussen
willen aanpakken. Bijvoorbeeld het
zelf bouwen van een schuur in de
tuin. Die mensen komen bij ons voor
een grote hoeveelheid hout, groter
dan de voorraad die de detaillist in
huis heeft. Bouwsupermankten vor
men dan ook geen concurrenten voor
de detaillist, maar meer een aanvul
ling op de markt".
LEIDEN De belevenissen van
de renners die deelnemen aan de
Tour de Frats zijn legio. De derde
etappe, die verreden werd tussen
Deventer en Harderwijk was welis
waar korter dan de voorgaande,
maar er stond een fikse tegenwind
tegenover.
Hilariteit toen één van de deelne
mers zijn fiets kwijt was. Hij wist
heel zeker diat hij zijn stalen ros te
gen een grindberg had gezet. Zijn
ploegmakkers hadden het, rijwiel
verstopt onder het grind, toen de
"gedupeerde" even weg was.
En toen werd de tourdokter op
eens slachtoffer. Eén van de volg-
Dokter van
Tour de Frats
ging plat
auto's moest iets te abrupt remmen.
Óme Joop Verboom stuurde zijn
bromfiets de kant in, maar vlak
naast de weg lag een sloot. De dok
ter slaagde erin zich plat te laten
vallen, maar kwam met zijn broek
onder een trapper terecht. Met alle
mogelijke kracht kon hij voorko
men dat het nog steeds draaiende
achterwiel de grond raakte. Deze
worsteling werkte zo op de lachspie
ren van de omstanders, dat het wel
even duurde voor hij uit zijn
vreemde positie werd verlost. Een
bosren leverde extra punten op. Al
leen niet voor de ene deelnemer die
precies de verkeerde karnt opliep.
Het algemeen klassement ziet er -
als volgt uit: Jan van Rossum is
eerste met 108 punten, Robert Drost,
staat op de tweede plaats met 104
punten en Johnny Ver voorn is
derde103 punten.
Hinderlaag Terroristen hebben
zaterdag een politiepatrouille in een
hinderlaag gelokt en de 25-jarige
agent Robert MoPherson om het le
ven gebracht. Een collega van hem
Invasie President Amin van
Oeganda heeft in een vraaggesprek
met het Amerikaanse tijdschrift
.Newsweek" verklaard', dat hij een
invasie in Züid-Afrika en Rhodesië
tegen het eind van dit jaar voorbe
reidt. Hü zed dat er al een leger op
de 'been wordt gebracht, bestaande uit
vrijwilligers uit Oeganda en andere
landen die in communistische landen
een opleiding krijgen voor guerrilla
strijd.
Spionage Volgens Noord-Viet-
nam voeren Amerikaanse spionage -
vliegtuigen van het type U-2 vluch
ten uit boven Vietnam. De Verenigde
Staten „blijven deze toestellen sturen
voor spionage-activdteit tegen Viet
nam en andere landen in Indo-
C-hina".
Naasting De militaire regering in
Ethiopië heeft zaterdag bepaald dat
bewoners dn de steden niet meer dan
één huis mogen bezitten, terwijl het
grondoppervlak per eigenaar tot 500
vierkante meter wordt beperkt. De
woningen en de grond die hier buiten
vallen worden genationaliseerd.
Bases Hoewel de de Turkse re
gering vorige week heeft besloten het
toezicht op de Amerikaanse militaire
bases in het land zelf in handen te
nemen, was zondag nog geen enkele
basis door de Turken overgenomen.
De Turkse troepen hebben slechts de
Amerikaanse vlaggen bij de bases
neergehaald en wachtposten bij de
hoofdingangen geplaatst. Vooraan
staande leden van de Amerikaanse
Senaat hebben intussen felle kritiek
geleverd op het besluit van het Huis
van Afgevaardigden om het wapen
embargo tegen Turkije niet op te hef
fen.
Overigens is volgens de heer Hei
dendahl wel een verschuiving op de
doe-het-zelf markt aan de gang, die
voor de detaillist niet zonder gevolgen
kan blijven. "De individuele detail
list zal zich moeten aansluiten bij
een grotere organisatie met een cen
traal inkoop- en verkoopbeleid. An
ders verdwijnt hij binnen een paar
jaar. Dat geldt niet alleen voor de
doe-het-zelf zaak, dat gaat op voor de
hele middenstand. Men zal moeten
inspelen op nieuwe ontwikkelingen.
Degenen, die dat nietdoen zullen ver
dwijnen, maar niet doordat er grote
bouw-supermarkten rijn gekomen".
En als bewijs van zijn stelling wijgt
hij erop, dat ondanks de op c .5t
van bouw-supermarkten, de op veel
kleinere schaal werkende Hubo-za-
ken een gestage groei doormaken.
Een kijkje in de doe-het-zelf winkel van BouwVaria: verf is één van de vele artikelen die de
doe-het-zelf markt verkoopt.
objecten van deze aard te be
wonderen. Maar ook
ziet men er het werk van foto
grafen, die met elektronen-mi-
oracht, men ziet er de boeiende
resultaten van modellenbouwers
bv. van pre-historiscne oojecten
nederzettingen aan de hand van
schaarse archeologiscne vondsten
zoals in het Brabantse Haps.
Daarnaast weer ambachtelijk ge
construeerde moderne appara
tuur zoals een hart-long-machi-
ne die bij open hartoperaties
wordt gebruikt.
Maar voor wie het geduld voor
een rustig bekijken van het ge
duld voor een rustig bekijken
van het geëxposeerde materiaal
opbrengt, treft het werk van de
tekenaars van de Leidse weten
schappelijke instellingen wel ver
uit het sterkst.
Zij slagen er in, beelden tot
stand te brengen, die de fotogra
fie noit en te nimmer bereiken
kan, en zij gebruiken daarbij
met een verbluffend rake keuze
velerlei technieken, om het ge
wenste effect te bereiken. Nuttig,
praktisch, effect, maar mis
schien juist daardoor leiden tot
overtreffen van de natuurlijke
gratie en schoonheid. Door ver
sterking van het scala van mid
dentonen scheppen zij diepteef-
fecten in hun creaties, die geen
foto zou kunnen tonen. Zij la
ten ruimtelijk zien hoe lichaams
organen, microscopisch vergrote
weefsels en structuren er ruimte
lijk uit zien en verhelderen die
structuren door het accentueren
van de essentiële onderdelen en
vervagen van de bijkomstigheden.
Dat gebeurt vaak aan de hand
van stuk voor stuk opmeten van
alle punten van uiterst dunne
coupures van organen en weef
sels. Kunstenaarschap van bij
zonder niveau.
De tentoonstelling is als ge
zegd tot 1 september geopend, en
wel op weekdagen van 10 tot 17
uur en op zondagen van 13 tot
Aan de Rijksuniversiteit van
Utrecht zijn geslaagd voor het doc
toraal examen andragogiek me
vrouw W. M. T. Putman-Cramer-
van Hees (Oegstgeest), voor het'
doctoraal examen diergeneeskunde-
mej. H. C. Rutgers (Wassenaar) en'
voor het doctoraal examen sociale
geografie J. Bfesheuvel (Bodegra-
De artistieke creativiteit ran
de levende en dode natuur wordt
door vele tekenaars op een zo
prachtige, eigenwijze onder
streept, geaccentueert, dat men
soms geneigd zou zijn het woord
"overtroffen" in de mond te ne-
Dat is één van de indrukken,
die men opdoet b« het zien van
de expositie "Denken en Doen",
die tot 1 september a.s. wordt
gehouden in de Orangerie van de
Leidse Hortus Botanicus achter
het Academiegebouw aan het
Rapenburg. Deze tentoonstelling
is ingericht in het kader van de
eeuwfeestviering van de universi
teit en voert terecht als onder
titel "ambachtelijke tentoonstel
ling" die oude en moderne toe
gepaste kunst van instrument
makers, glasblazers, tekenaars,
fotografen, preparateurs, elek-bro-
nici hoveniers, modelbouwers en
vele andere vaklieden wil laten
De Leidse universitaire gemeen-
schap bestaat namelijk allerminst
alleen uit wetenschapsbeoefena
ren, docenten, studenten en een
administratief apparaat om het
bedrijf lopende te houden. Er is
nauwelijks een bedrijf te vinden,
dat ambachtslieden in de oorspron
kelijke zin van het woord van
zo uiteenlopende richting herbergt
als een universiteit, en "Leiden"
is daarvan al ontelbare jaren een
sprekend voorbeeld.
Zo hebben allerlei wetenschaps-
ricfrtkig bijv. instrumen
ten nodig, die niet industrieel
vervaardigd worden en waarvoor
de onderdelen niet op de open
markt te verkrijgen zijn. Veelal
worden die onderdelen in eigen
of gezamenlijke werkplaatsen als
eenmalige produkten vervaardigd
door meesters in de metaal of
glasbewerking. De Leidse instru-
mentmakersschool in het Kamer -
lingh Onnes Laboratorium heeft
een wereldfaam verworven als
opleidingsinstituut voor hen, die
het ambacht op dit gebied als
"handwerk" willen beheersen. Zij
ondersteunen met hun zeer eigen
kunde die men gerust mag noe
men ontelbare wetenschappelijke
experimenten en prooede's die
voor de ontwikkeling van de we-
LEIDEN In alle vroegte za
ten vanochtend de krakers van
het pand Hooigracht 1216 op
straat om af te wachten wat de
volgende bestemming zou worden.
Ze hadden in elk geval voldaan
aan de eis om vocrr negen uur het
pand te verlaten. Het gebouw,
eigendom van de gemeente Lei
den, zal nu een verbouwing onder
gaan om vervolgens onderdak te
bieden aan 34 buitenlandse werk
nemers. De krakers gingen daar
mee akkoord, maar plaatsen nog
loei steeds een vraagteken bij het
beleid van het gemeentebestuur,
dat eerst alle medewerking zou
hébben toegezegd bij het zoeken
van een passende woonruimte
maar uiteindelijk de krakers in de
kou zou hebben laten staan. Op de
foto een overzicht van het huis
raad van de krakers.
LEIDEN —Wishbone Ash staat
gepland als de grote attractie van
het popfestival dat 14 augustus in
de Groenoordhal plaats vindt. Naast
deze Engelse groep treden andere
gerenommeerde groepen op als de
Mahavishnu Orchestra. de Soft
Machine, Caravan en Renaissance-
Verder zal nog de Climax Blues
Band te beluisteren rijn. In plaats
van de oorspronkelijk aangekondig
de Steve Miller zal Lou Reed een
optreden verzorgen.
Deze hele "package" zal de maand
augustus door Europa toeren. Na
Kopenhagen, Oslo en Stockholm be-
zoht te hebben van vijf tot en met
elf augustus komt het festival de
veertiende in de Groenoordhal in
Leiden, en de vijftiende in België
op het terrein van het Bilzen-jazz-
festival. Na bezoeken aan Duits
land, Frankrijk en Spanje bestaat
er een minieme kans dat, als het
succes daar aanleiding toe geeft, de
"package" nog een keer in Neder
land komt.
Het gebeuren in de Groenoordhal
begint 15.30 uur en zal tot midder
nacht duren. Toegangskaarten
(twintig gulden) rijn reeds te krij
gen bij V en D. P en C, Van Delft
aan de Steenstraat, Van Ooy in de
Breestraat en Jack Jeans aan de
Botermarkt.
LEIDEN De postduivenvereni
ging De Vriendenclub hield een wed
vlucht uit Corbeil met 131 duiven. Uit
slag 1, 2,3,4,5,8, W. Vylbrief, 6. J. M.
Turk, 7, 9 Jac. Siera. 10. T. Gijsman.
De Vriendenclub hield eveneens
een wedvlucht uit Soignies met 331
jonge duiven. Uitslag: 1, 4 gebr. v.d.
Voorn: 2, 6. 9 W. Vijbrief, 3. 10 R.
Noordermeer; 5. T. Gijsman; 7.
J. J. Wansink; "8. J. van As.
Zoeterwoude Burgemeester
Detmers van Zoeterwoude heeft als
voorzitter van de gemeenteraad de
afgevaardigden laten weten dat de
vergadering van deze maand, norma
liter op de laatste donderdag, geen
doorgang zal vinden. Er zijn geen
agendapunten.
De eerstkomende vergadering van
de raad zal nu plaatsvinden op don
derdag 28 augustus a.s.
tenschap en de vorming van we
tenschapsbeoefenaren van het al
lergrootste belang zijn.
croscopen de schoonheid van de
micronatuur in beeld hebben ge-
Er rijn in de expositie talloze
Eén van de bijzonder fraaie tekeningen van Jan Tinke-
lenberg van de afdeling anatomie: een opengewerkt hart dat
als foto nooit zo aanschouwelijk kan zijn.
