Leidsch Dagblad | 1975 | 23 juli 1975 | pagina 5

Z': fascinerende film
over Griekse politiek

Radioportretten van filmer Gerard Rutten

toegelicht

I ...e/7 gisteren

Landing Apollo toch
rechtstreeks op tv

WOENSrAG 23 JULI 1975

Op drie achtereenvolgende woensda'
gen, te weten 23 juli, 30 juli en 6 kreeg
augustus (om 18.20 uur via water"

Hilversum II) zendt de VARA-radio
een programma uit waarin de
Nederlandse filmer Gerard Rutten verwierf
centraal staat.

Samensteller Tony
de serie die vanavond van start verheugen
gaat de overkoepelende naam „De die het
wonderlijke wereld van Gerard vonden.

Rutten' mee. De drie afzonderlijke

delen heten: „Subsidie bij mekaar Na „Dood water" verfilmde Rutten
fietsen", „Verdacht van spionage" en
„Wat is gesodemieter? vroeg de
koningin".

De nu 73-jarige Gerard Rutten kolonialisme. Bü de première vrijwel dagelijks contact met de

1934 met zijn film ..Dood veroorzaakte de NSB rellen omdat koningin. Jaren later, in 1963,

film over haar.
uit 'journaal-

het leven van het de produktie niet „nationaal"
issersdorp Volendam zijn.

produktie Bij het uitbreken van de Tweede opnamen opgebouwde gedramati-

hoge onderscheiding op Wereldoorlog was Rutten in België seerde documentaire,
de Biennale in Venetië, maar mocht bezig met de opname van „Van 't
Verre gaf zich ook in de twijfelachtige gunst een komt 't ander'Deze werden Rutten ging in 1948
i Hitier en Goebbels, afgebroken. Rutten vluchtte in 1943
uitstekende volksfilm vanuit Portugal naar Engeland en
leidde daar als soldaat

Amerika

zijn techniek bij te werken
en om, naar hij zegt, uit de sfeer te
komen van de oorlog en het hof. Na

stelde zich kritisch op tegenover het Bernhard

leven. Wel ontmoette hij in die zijn terugkeer in Nederland maakte
periode Koningin Wilhelmina, Prins hij in 1953 „Sterren stralen overal"
met Jan Musch en Johan Kaart. In
1955 volgde „Het wonderlijke leven
van Willem Parel" met Wim

die functie

Sonneveld; in 1957 „De vliegende
Hollander" met Ton Kuil als de
Jonge Anthony Fokker.

Rutten is nog steeds actief. Hij
werkt aan de totstandkoming van
een aantal films, waarvan „Trial" of
the Stubborn" die in Israël speelt,
de belangrijkste is.

Tony van Verre voerde voor zijn
„wonderlijke wereld" gesprekken met
Gerard Rutten, schreef de tussen
teksten voor de serie en produceerde
het geheel. Het commentaar wordt
gelezen door Joop Koopman.

VANAVOND OP DE TELEVISIE

TV mórgen]

Nederland I

Knabel. NOS: 18.45

Wie tegen een filmproducent
vertelt dat hij een een politieke
film moet maken zal de man op
zijn minst in elkaar zien krimpen.
"Daar is nog nooit een stuiver mee
verdiend" zal hij tegenwerpen. En
gelijk heeft hij, want er zijn on
derwerpen, waar je als filmmaker
beter af kan lbijven omdat het
publiek ze niet lust. Maar er zijn
gelukkig uitzonderingen waarmee
de gangbare filmmoraal gebroken
wordt en men het nochtans pro
beert.

De nu 44-jarige Griekse Fransman
Costa-Gavras was in de jaren zestig
enigszins bekend geworden door
twee in Frankrijk gemaakte thrillers
- toen hij de analyse van een
politieke moord, een roman over de
moord in 1963 op het sociaal
geëngageerde parlementslid Lambra-
kis, een arts, die veel voor de jeugd
deed, in handen kreeg. Voor de
verfilming waren geen financiers in
de normale zin te vinden, maar de
toen populaire acteur Jacques^Perrin
had voldoende geld verdiend om het
erop te wagen en vond ook de
Algerijnse regering bereid.

De film „Z" werd een ongedacht
6ucces en verwierf zelfs een Gouden
Palm in Cannes. Ook het publiek
6troomde in de hele wereld voor „Z"
naar de bioscoop behalve in
Nederland, waar maar een beschei
den interesse ontstond. Vanavond
kan dat worden ingehaald als de
NOS deze opmerkelijke film om
20.20 uur op Nederland 2 uitzendt.
Overigens werd de prestatie van
Costa-Gavras pas in Griekenland
een enorm succes toen de kolonels
waren opgekrast.

In de tijd dat deze film in de
bioscopen te zien was zat er een
macabere kant aan omdat het
drama voor een aantal in de film
verbeelde hoofdfiguren door toedoen
van die kolonels uiterst pijnlijk
werd voortgezet. De rechter-commis-
saris Sarzetakis (in de film door
Jean-Louis Trintagnant gespeeld) ala
een niet te intimideren onderzoeker

Een demonstratie wordt in de film "Z" door militairen uiteen geslagen.

De Italiaanse politie heeft twee
mannen aangehouden en is op zoek
naar nog zevén bij het oprollen van
een schilderijvervalsingsbende die
vele miljoenen dollars heeft ver
diend, onder meer door vervalsin
gen te verkopen aan het Metropo
litan Museum in New York.

De twee aangehouden mannen
zijn de Milanese kunsthandelaren
Renato Canzella en Armando de
Angelis. Ze werden gepakt in Rome.

Onder de door de bende op lucar-
tieve wijze vervalste meesters, zijn
Ernst, Magritte, Poliakoff, Kan-
dinsky en Karei Appel.

BB weer in de
huwelijksboot

SAINT TROPEZ (AP) Vrien
den van Brigitte Bardot beweren
dat de 40-jarige actrice van plan
is om in augustus op een geheime
plaaits in het huwelijk te treden met
Ihaar huidige vlam MirosQiav Brozek.

Brozek, die van Poolse afkomst is,
heeft in een film gespeeld en zich
daarna beziggehouden met schilde
ren en beeldhouwen.

Brigitte Bardot heeft onlangs eni
ge weken in haar huis in St. Tro-
pez doorgebracht maar is naar ver
luidt OP bet ogenblik in Parijs.

Volgens vrienden heeft zij de uit
Londen afkomstige berichten dat
zü in verwachting zou zijn ontkend.
„Ik ben niet zwanger, was t maar
waar", zou ze hebben gezegd.

naar de toedracht van de moord op
de arts Lambrakis in Saloniki, de
centrale figuur, die zeer overtuigend
door Yves Montand wordt vertolkt.
De film „Z" is het bewijs dat men
aan militairen al niet graag een
oorlog overlaat, laat staan de vrede
of de politiek. Ruim tien jaar
geleden was rechts al druk bezig
met een greep naar macht getuige
de moord door rechtse extremisten
op de snel populairder wordende
Lambrakis. Sarzetakis ging zich
uitgebreid en bijna twee jaar bezig
houden met het onderzoek. De toen
34-jarige magistraat werd door zijn
superieuren onder druk gezet om de
zaak op zijn beloop te laten, maar
hij wist de twee moordenaars te
ontmaskeren en vijf officieren voor
het gerecht te brengen, die
medeplichtig waren geweest. De
hoge ambtenaar Kollias, die on
geoorloofde druk had uitgeoefend op
Sarzetakis werd ontslagen. Deze
heer kwam overigens terug als een
van de meest vooraanstaande
ministers van de Griekse kolonels
Het lot had inmiddels een fatale
wending genomen voor Griekenland.
De beschuldigde officieren werden
vrijgesproken en Sarzetakis ging de
gevangenis in waar hij werd
gefolterd evenals een aantal landge
noten, die naar eer en geweten
vroeger him functies hadden ver
vuld.

Vele van de figuren, die men in de
film ziet optreden werden vermoord
of kwamen later in de gevangenis
terecht. „Z" heeft niets van zijn
actualiteit verloren zoals men zal

De ondernemingsraden van de
omroeporganisaties en de NOS zul
len een vrijwillig overlegorgaan op
richten, dat de naam Convent van
Ondernemingsraden krügt. Dit con
vent komt in de plaats van de
personeelsraad voor de omroep,
welke zich zelf vorige maand heeft
opgeheven. Dit omdat de raad be
stond uit afgevaardigden van groeps
raden, daterende uit de tüd toen
er nog geen ondernemingsraden

begrijpen, de gevaren die de
democratie van links en rechts in
Portugal op dit moment bedreigen
laten de film van Costa-Gavras nog
steeds een veelbetekenende waar
schuwing zijn.

De roman van Vassilikos, die
destijds inzage in de stukken wist te
verwerven voor zijn „Z" (de letter,
die in het Grieks staat voor „ik
leef") gaat wel over een geval maar
de filmer heeft er een meer
universele kijk op het probleem mee
willen geven.

Zoals begrijpelijk zijn de opnamen
voor de film niet in Griekenland
gemaakt, omdat de kolonels daar
nooit medewerking aan zouden
hebben verleend.

Het filmprotest van Costa-Gavras
valt in twee delen uiteen. In de
eerste helft wordt verteld hoe „het
ongeluk" zich heeft toegedragen, in
de tweede helft is er het onderzoek
naar de waarheid, die bij stukjes en
beetjes door Trintignant en een

journalist-fotograaf (Jacques Per-
rin) naar de oppervlakte wordt
gebracht.

Welke graad van objectiviteit moet
een regisseur aanhouden bij een
dergelijke reconstructie? De regis
seur bereikte het effect van een
meer dan spannende thriller door
een geemotioneerde stellingname.
Misschien wel de enige manier om
een politieke film te verkopen.
Costa-Gavras bederft zijn film
echter aan het slot vooral met bijna
een wraakroes op muziek. Zijn
bedoelingen zouden zuiverder over
gekomen zijn met een objectivering,
die tegenstellingen vermijdt tussen
duifblanke karakters ter ener zijde
en inktzwarte schurken aan de
andere kant.

Al geeft men zich aan „Z" dus niet
helemaal gewonnen, het is een film
die door geen volwassen democra
tisch denkende burger gemist mag
worden.

PIET RUIVENKAMP

Journaal. NCRV: 19.05 Eddy Go I

geweest: tv-portret

Nederland II

NOS: 17.45 Zwemmen In Call, Co
lumbia 18.45 Minimolen. 18.55 Jour
naal. VARA: 19.05 De Stratemaker-
opzeeshow. 19.30 Terra Africa. NOS:
20.00 Journaal. VARA: 20.20

22.10 Achter

Prom-concerten
op NOS-radio

HILVERSUM De NOS-radio
zendt in juli en augustus zes con
certen van de Britse serie 'Henry
Wood Promenade Concerts', beter
bekend als "de Proms", rechtstreeks
in stereo uit. De uitvoeringen zijn
te horen op de zondagen en woens
dagen 27 en 30 juli, alsmede 6, 17,
20 en 27 augustus, telkens om
19.30 uur via Hilversum 2. De NOS-
televisie maakt opnamen van het
openingsconcert vrijdag 25 juli en
zal die zondag 27 juli om 22.15 uur
via Nederland 2 uitzenden.

Turkije doet
niet mee aan
Songfestival

DEN HAAG Turkije stuurt vol
gend Jaar geen eigen afvaardiging
naar het Eurovisie Songfestival, te
houden in Den Haag. Sterker nog
Turkije ziet voorlopig helemaal
van een dergelijke manifestatie af.
Dit omdat op het dit jaar gehouden
songfestival de resultaten zeer pover
waren. Het Turkse zangeresje Se-
miha Yanki eindigde in Zweden als
iaatste van de negentien.

De Turkse radio en tv heeft laten
weten alvorens weer mee te doen
aan een dergelijk festival zich beter
en serieuzer te gaan voorbereiden.
Men wil dan namelijk bij de hoogst
gelasseerden gaan behoren en het
liefst natuurlük winnen.

Ter gelegenheid van het 40-
Jarig bestaan van het Gemeentemu
seum in Den Haag wordt van 30
augustus tot 16 november een over
zichtstentoonstelling van de archi
tect H. P. Berlage (1856-1934) ge
houden. Berlage heeft onder andere
het Gemeentemuseum ontworpen.

Doel van de tentoonstelling is de
veelzüdigheid van Berlages werk naar
voren te brengen. Er zal een ruime
keuze te zien zün uit de talrüke pro
jecten en tekeningen die Berlage
achterliet, toegelicht met maquettes,
diaseries, reconstructies van interi
eurs en foto's op ware grootte.

HILVERSUM De NOS-tele-
visie zal de landing van de
Apollo-capsule morgenavond toch
rechtstreeks kunnen uitzenden.
Dit gebeurt via Nederland 2 om
22.15 uur. Het VARA-programma
'Achter het Nieuws' wordt hier
voor korte tüd onderbroken. De
VARA hoopt hierdoor niet in
conflict te komen met de tüd,

die zü nodig heeft om een repor
tage uit Engeland van Louis
Velleman te laten zien.

Deze reportage gaat over een
Brits echtpaar, dat een Mon
gools 'kind heeft en dit door
speciaal onderwüs waaraan de
ouders zorgvuldig meewerkten, tot
merkwaardige verstandelüke ont
wikkeling heeft gebracht.

Kort geleden verzorgden in het Londense Rainbow-theater Liza Minelli en Charles Aznavour sa
men een tour de chant. Onder de titel "Liefde van A tot Z" brengt de AVRO-tv vanavond om
21.30 uur via Nederland I het gezamenlijke zang-programma van de Amerikaanse en de Fransman
op het scherm. De ontmoeting tussen de twee grote sterren bracht de Britse critici ertoe veel
superlatieven in hun recensies te verwerken. Het tweetal repeteerde vier dagen voor deze show, die
met een minimum aan effect en décors tot stand kwam. "De critici: "Zij gaven het publiek het
beste wat een kunstenaar kan geven: zichzelf." Mel Stuart regisseerde het programma, waarin
onder meer nummers als „1 have lived", „Yesterday, when I was young", „Old fashioned way" en
"My funny Valentine" te horen zjjn. Het oyUndcn van Liza en Charles duurt bijna één uur.

NEDERLAND I
17.45 W.K. Zwemmen in Call, Columbia (NOS)
18.45 Mini Molen (NOS)

18.55 Journaal (NOS)

19.05 Jouw wereld, mün wereld (IKOS)

19.30 Kenmerk (IKOR-KRO/RKK)

20.00 Journaal (NOS)

20.21 Televizie Magazine (AVRO)

20.40 Cannon (AVRO)

21.30 Love from A tot Z: special met Liza Minelli en Charles

Aznavour (AVRO)

22.20 Two days in July, tv-documentaire (AVRO)
23.10 Journaal (NOS)

NEDERLAND II
18.45 Mini Molen (NOS)

18.55 Journaal (NOS)

19.05 Van Gewest tot Gewest (NOS)

19.50 Film van de Nederlandse Stichting Vrijwilligers

(SOCUTERA)

20.00 Journaal (NOS)

20.20 "Z", documentaire speelfilm (NOS)
22.25 PPanoramiek special (NOS)

23.15 Koppeling in de ruimte: reportage over Apollo-Sojoez-

project (NOS)

23.40 Journaal (NOS)

"Het dreigende kernzwaard" is de titel van een Amerikaan
se documentaire, die de NOS-televisie vanavond (2223 uur,
Nederland II) in het programma Panoramiek uitzendt. De
documentaire handelt over de gevaren van de kernenergie
voor het leven op aardemaar toont ook vreedzame toepas
sing er van en de mogelijkheden voor controle daarop.

"Twee dagen in juli", vanavond om 2220 uur via Nederland
I door de AVRO te brengen, is een tv-documentaire over kin
deren in verschillende delen van de wereld, die bijna allen
in tragische omstandigheden leven. Een aantal filmteams
heeft voor deze Engelse documentaire op verschillende plaat
sen in de wereld op twee willekeurig gekozen dagen in de
maand juli kinderbelevenissen vastgelegd. Eén van die bele
venissen is de trieste reis van een jongetje in Nigeriaeen
ander team filmde gehandicapte padvinders tijdens een kamp
in het Nederlandse Ommen.

Het is niet onmogelijk een omroep
louter en alleen aan de programma's
te herkennen. Het is moeilijk, maar
niet onmogelijk. In de serie Bonny
riep gisteravond Miss Havers
triomfantelijk door de telefoon: „Ja,
Jock, we hebben het geld voor de
kerk. We zijn gered". Dat is
natuurlijk NCRV. Even later maakte
de dominee zijn entree en dat was
waarempel bdjna dezelfde, ietwat
overspannen, zalvende predikant die
nog pas maandagavond een partij
vogelkooien af kwam leveren bij Cid
Abbott, in de serie „In Londen staat
een huis". Bij de TROS. Er was nog
meer religieuze import in dominees
land, in een comedy-serie van
gisteravond werd de hoofdpersoon
bekeerd. „Niemand gaat eten voor
we hebben gebeden. We danken God
voor het eten, want het komt van
hem. Hallo, God. Hier A. Bunker".
Bü de VPRO. Moeilük, maar niet
onmogelijk.

Regisseuse Kitty Knappert stapte
onlangs op bij de NCRV. Ze ging
naar de TROS. Een van de laatste
produkties die zij voor haar
voormalige broodheer maakte, was
Therèse in Holland. Deze gefilmde
show werd gisteravond herhaald. Ik
zal daar niet over mopperen, ik mag
g'-aag naar Therèse Steinmetz
kijken en Kitty Knappert had hier
een personality show gemaakt, zoals
ze niet vaak meer gemaakt worden:
Therèse die vertraagd door een
weidelandschap huppelt en dan te
midden van een groep koeien
belandt met een blik van „waar bén
ik nu weer wakker geworden?". Of
twee jonge lieden die elkaar kussen,
uiteen gaan en daar staat Therese
dan die een loflied op de liefde
zingt en zich aldus in een riskant
gesneden strandjurk te water
begeeft. Ik vraag mij bezorgd af of
Kitty Knappert bij de TROS nog
wel dergelijke produkties af zal
leveren. Want hoe gaat dat?
..Therèse Steinmetz. hè, hmmm.
Hoeveel hits neeft ze gehad? Nee.
weet je wat.En voor je het weet,
stapt Vader Abraham in 19e-eeuwse
badkledij door de Noordzee.

De NCRV was ook verder in een
dromerige stemming, want in de
tv-film Savage (In opspraak) werd
getennist in avondklecUj. De hoofd
rollen in deze historie werden
gespeeld door het echtpaar Landau,
dat ook al samenwerkte in een serie
Mission Impossible genaamd. Van de
TROS, ja, het wordt alweer wat
moeilijker.

Er zijn echter gelukkig nog
tv-bekendheden die zich slechts met
een omroep laten identificeren, voor
kijkers met een normaal geheugen
dan, want wie herinnert zich dat
AVRO's Ferry Hoogendijk ooit bij de
VPRO forums leidde? Toen maakte
Jan van Hillo ook al interviews.
Voor de NCRV; hij is er gebleven.
De gelauwerde tv-maker sprak nu
met mr. M. R. van Kleffens. de
80 - jarige bekende Nederlandse
staatsman. „Kunt u tegen kritiek?",
vroeg Jan van Hillo. Mr. Van
Kleffens kon tegen zakelijke kritiek,
niet tegen kritiek bijvoorbeeld om
iemand weg te willen hebben. „We
kennen dat bij de televisie", sprak de
presentator. Jan van Hillo mag best
nog even blijven, het had mij wel
plezier gedaan wanneer hij de
gerespecteerde en werkelijk impone
rende oud-minister wat minder op
de knieën benaderd had. Ik weet
waar u op doelt", zei de gast. Jan
van Hillo doelde voortdurend en
probeerde niets. Hij spitte met
glunderende oogjes naar bekende
anekdotes uit de nabije historie,
over Gerbrandy, over koningin
Wilhelmina, over president Eisenho
wer. Op pakkende uitspraken als
„ongelijkheid is natuurlijk" of „wij
kiezen te licht partij voor de
underdog" waar mr. Van Kleffens
vast zinnige motivaties voor had.
werd niet ingegaan. En toch heb ik
genoten. Mensen als Van Kleffens
hoor je niet zo vaak meer. een man
met zo'n open rechtlijnigheid, met
formuleringen als „wanneer ik oe
grenzen van de betamelijkheid niet
te buiten ga". Jan i
hem nazeggen.

Hillo mag het

Bert van der Veer

[[W^Mogramma

NCRV: 18.00 (S) Bandstand. 18.30
Nieuws. 18.41 Spectrum: aandacht voor
het christelijk organisatieleven.

21.15 (S) Specialiteiten

muzikaal wensprogramma. 22.30 Nws
22.40 Aktua. 23.00 Een sterfgeval ln
de familie, hoorspel. Rond 23.50 (S)
Lichte grammofoonmuzlek. 2355-24.00

17.32 (S) Hier en nu.

Hilversum II

AVRO: 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtend-
gym. 7.20 (8) Dag met een plaatje.
18.00 Nieuws. 8.11 Radiojournaal8.50
Morgenwijding. NOS: 9.00 Spiegel van
België. 9.35 Waterstanden. AVRO: 9 40
(S) Lichte orkestmuz. 10.00 (S) Voor
de kleuters. 10.10 Arbeidsvltam. (11 00
11.08 Radiojournaal)11.30 <S>

13.11 Radiojournaal. 13.21 (S)

dag. 18.20 De wonderlijke wereld

16.03 Radiojournaal.
16.06 (S) Gebakken vensterbanken.
17.00 (S) Mobiel. 17.55 Meded.

muziek. 19.50 Den Haag vandaag. 20.00
Nieuws. 20.05 (S) Woensdagavond Mu
ziekmagazine.

5-24.00 Nieuws.
Hilversum III
KRO: 7.02 (8) Dl
0.03 Pep-op-drie.

(S) Drie draalt

de Theo Stokkink Show. 16.03 De 1

NCRV:

REngelen-

Show. (1755-1750 Skutsje Sllen, repor
tage).

DONDERDAG 24 JULI
I I

7.00 Nieuws. 7.02 Het leven-
7.06 (8) Preludium. 7.30 Nws.
7.41 (S) Hier en nu. 755 (S) Aange
stipt. 8.00(S) Te Deum Laudamus 8.24
Op de man af. 8.30 Nieuws. 8.36 Gym.
voor de hulsvrouw. 8.46 (S) Podium. 9
(S) Onder de hoogtezon. 10.30 Nieuws.
10.33 (S) Orkestpal et. 12.00 (S) Bel
Canto. 12.26 Meded. t.b.v. land- en
tuinbouw. 12.80 Nieuws. 12.41 (S) Hier
12.55 (S) Mlddagpauzedlenst.

WOENSDAG 23 JULI
uitsland I

1755-18.00 Journaal. (Regionaal pro
gramma: NDR: 18.00 Oorlog en vrede,
tv-serle. 18.30 Akt. 18.45 Zandmanne
tje. 18.55 Nordschau magazine. 1956
Oorlog en vrede-, vervolg

SS

Amerikaanse

Der Fall von nebenan. tv-serle. 19.46
Ballade). 20.00 Journaal en weerbe
richt. 20 15 Report, over 25 Jaar
Schnlck-schnack. quls

22.50 Journaal

kommentaar
ltsland II

O Journaal. 17.10 Clrcuaprogram-
7.35 Akt. en muziek. 18.55 Malnzel

deze tijd.
naai. 21.15 Grote dirigent
22 05 Sport: WK.
Journaal.

Jour
concert.
23.50