Nieuwbouw AZ
bij station en
meer woningen
Dagen van in '67 gesloten
Oosterkerk zijn nu geteld
Directeur gemeentewerken kraakt harde noten in verzwegen rapport:
Appartementenbouw
op grond Oosterkerk
Broodfabrieken vragen
voor 119 man ontslag
VRIJDAG 11 JULI 1975
LEIDEN De gemeenteraads
leden Laurens Beijen (PPR/
PSP D *66, Pauline Buring
(PvdA) en Armand Höppener
(PvdA) hebben B. en W. schrif
telijk gevraagd' waarom een rap
port van de directeur gemeente
werken (d.d. 5 juni j.l.) over de
nieuwbouwplannen van het Aca
demisch Ziekenhuis in Leiden
niet ter beschikking is gesteld
van de commissie voor ruimtelij
ke ordening, in het rapport wordt
o.m. gesteld dat het nieuwe com
plex veel verder in de richting
van het station verschoven moet
worden en dat er in de nabijheid
van de nieuwbouw ruimte moet
zijn voor de bouw van minimaal
700 tot 1000 woningen.
De raadsleden vragen zich af
of het rapport niet van groot be
lang is 'voor de meningsvorming
in de commissie vooral omdat
hierin de bouw van het nieuwe
AZL in een ruimer verband be
keken wordt. Ook vragen zij of
uit het feit dat B. en W. een zg.
artikel-19 procedure willen be
ginnen (waardoor het AZL kan
gaan bouwen zonder dat er een
bestemmingsplan is vastgesteld)
afgeleid moet worden dat het
college de strekking van het rap
port afwijst. De raadsleden vra
gen of daarover dan niet gespro
ken had moeten worden in de
commissie voor ruimtelijke orde
ning en of er inmiddels niet vol
doende reden is om dat alsnog
te doen.
In een raadsbesluit van 7 april
J.l. (voor de grondtransactie' in
de Leeuwenhoek) werd indertijd
vastgelegd dat er niet eerder een
artikel-19 procedure in gang
mocht worden gezet dan nadat
er overeenstemming was bereikt
over de indeling van het terrein.
Tijdens de raadsvergadering van
afgelopen maandagavond discus
sieerden wethouder Waal en het
raadslid Beijen over de vraag of
hieronder begrepen moest wor
den de indeling van het gehele
terrein of aUeen de plaats waar
de nieuwbouw moest komen. Beij
en vond de eerste interpretatie de
meest juiste, Waal daarentegen
wilde zich meer tot de plaats van
de nieuwbouw bepalen. Nu het
rapport van de directeur ge
meentewerken ir. H. H. Vos bo
ven tafel is gekomen, zal Beijen
zich ongetwijfeld in zijn stand
punt gesterkt weten.
In het rapport stelt ir. Vos dat-
de interne organisatorische wen
sen van het AZL onvoldoende zijn
afgewogen tegén de gevolgen
van de nieuwbouw op het gebied
van de ruimtelijke ordening in
ruimer verband. Ook vindt de di
recteur gemeentewerken dat de
terreinen van het AZL "orga
nisch" één geheel moeten vormen
met de aangrenzende gebieden
en dat er een sterkere menging
van functies moeten komen op
de terreinen van AZ en universi
teit dan tot dusver is voorgesteld.
Verder vindt hij het van belang
dat de openbare toegankelijkheid
en de onderlinge relatie van de
gebieden in Leiden-west tenminste
voor de fietsers en voetgangers
gewaarborgd worden.
Over de stedebouwkundige
vorm van de nieuwbouw ("Groot
schalig en onherbergzaam") zegt
de directeur gemeentewerken;
"Zonder de interne samenhang
al te zeer geweld aan te doen zou
het gewenst geweest zijn een
meer stedelijke structuur te ont
werpen met openbare straten,
stegen en pleinen. Dat dit niet
gebeurd is, wordt dezerzijds zeer
betreurd".
Volgens ir. Vos kunnen de ter
reinen van het AZL, zoals ge
zegd niet worden beschouwd als
een geïsoleerd gebied, maar moe
ten zij "organisch" één geheel
vormen met de aangrenzende ge
bieden. „Als conclusie kan hier
aan worden verbonden dat de
gemeente zeggenschap moet heb
ben over de inrichting en het
gebruik van deze terreinen wil
zji haar taak op het gebied van
de ruimtelijke ordening naar be
horen kunnen vervullen", aldus
Vos.
In het rapport wordt gesteld
dat er gestreefd zal moeten wor
den naar een vermenging van
wonen en werken op het terrein
van het AZL of de daarmee sa
menhangende terreinen. Voor de
onderlinge bereikbaarheid zou
moeten worden overwogen de
breedte van de Plesmanlaan te
beperken waardoor volstaan kan
worden met korte tunnels onder
deze weg.
De nieuwbouw mag volgens
Vos niet zo zijn zoals in het ont
werp is vastgelegd: een stuk be
bouwing dat van de omgeving
wordt gescheiden door grote stuk
ken "niemandsland" in de vorm
van uitgestrekte parkeerterrei
nen en restruimtes om de "mo
noliet" heen. Hij vindt bovendien
dat het mogelijk moet zijn om,
zoals bij een normale wijkbebou-
wing het geval is op het terrein
van het AZL te fietsen of te lo
pen. "Bij het huidige ontwerp
zal iedereen steeds op onprettige
wijze ervaren dat hij bezig is zich
om een reusachtig groot ge
bouw te bewegen".
Over de woonfunctie op het
terrein gedacht wordt aan cir
ca 200 woningen, Vos wil dit ver
groten tot minimaal 7001000
woningen zegt de directeur ge
meentewerken dat de bij de wo
ningen behorende voorzieningen
een verbindende schakel moeten
vormen tussen deze woningen, 't
AZL en de bèta-faculteiten (Gor-
laeuslaboratoria etc.). Vos denkt
Dit is het sportveldencomplex achter het station en naast het
bestaande complex van het Academisch Ziekenhuis. In de
visie van de directeur gemeentewerken zou dit complex door
de nieuwbouw worden opgeslokt.
dan verder nog aan ruimte voor
de prof. Jan Mulderkliniek en de
realisering van kantoren en scho
ne bedrijven of instituten.
In het kader van de stimulering
van het openbaar vervoer vindt
hij het noodzakelijk dat de nieuw
bouw in de richting van het sta
tion verschoven wordt, waardoor
het complex (ten dele) de daar
gerealiseerd ten westen van de
rijksweg Den Haag-Amsterdam
(44). Verder vindt hij parkeerter
reinen in de open lucht onge
wenst, parkeergarages of- kelders
zijn weer uit het oogpunt van de
onderlinge relatie met de omrin
gende gebieden, te prefereren.
Oveigens vraagt de directeur ge
meentewerken aan B en W zo
Vos noodzakelijk dat het complex het rapport overwegingen bevat-
meervoudig doorsneden
dpor openbare wegen.
Vos ontraadt de aanleg
ten die ten grondslag kunnen lig
gen aan de uiteindelijke structuur
schets voor Leiden-west. B en
doorgangsweg tussen de Wasse- w hadden al eerder
verbinding altijd nog wel worden maken,
opdracht gegeven vóór 1 juli j.l.
dergelijke structuurschets te
Vertrouwde "blikvanger" op de Herengracht: de Oosterkerk.
Koster moest soms eigen huisraad inzetten
LEIDEN De Oosterkerk
de Herengracht krijgt geen ande
re bestemming. De kans js groot,
dat net gebouw, dat acht jaar ge
leden als kerk werd gesloten, nog
dit jaar wordt afgebroken Het is
inval, een dubbelzijdige bebou
wing voor. Het zou hier gaan om
ongeveer dertig appartementen,
waarvan achttien aan de Lange-
straat.
Van de zijde van de gemeente
niet' gelukt, een koper te vinden werd ons meegedeeld, dat het plan
die de kerk. zij het in gewijzigde
vorm, zou kunnen gebruiken.
De kerkvoogdij van •'e
vormde gemeente heeft een
lopige overeenkomst gesloten met
waarvan de koper bij een bespre
king in het stadhuis reeds een
her- grote schets toonde, in overeen-
roor- stemming is met de bepalingen
het bestemmingsplan Heren-
'adspirant-koper die oereid is gracht-Zijlsingel. Dat staat op de-
vaardbaar is. De koper, een Leid- bejaarden, alleenstaanden
se firma, heeft zich akkoord ver- kende jongeren,
klaard op voorwaarde dat hij
Er is ook een plan geweest
de gemeente toestemming krijgt huisvesting van werkende jonge-
om zijn plannen tot uitvoering te |j fijfi jjffia
Het plan behelst de oouw van
een aantal tweekamerapparte-
menten, zowel aan de Heren
gracht als aan de Langestraat.
dat kon niet door
gaan omdat dan de verkoop van
de kerk ver beneden de raming
van de kerkvoogdij was gebleven.
Bij de gemeente wordt met name
de verdwijning van de markante
toren van de Oosterkerk uit het
De bepalingen schrijven hier. in silhouet van de Herengracht wel
verband met een voldoende licht- als een ernstig verlies gezien.
Op Oudejaarsdag 1967 deelde de Oosterkerk het lot van vele
binnenstadskerken in den lande: GESLOTEN. De dominee van
de oudejaarsdienst was zo verstandig de angel in de weemoe
dige stemming onschadelijk te maken door het ene loflied na
het andere te laten zingen, en er in zijn preek vooral op te wij
zen dat het verlies van deze ene kerk ruimschoots werd goed
gemaakt door de kerkbouw in de buitenwijken. En zo kon de
door voortgaande ontvolking en ontkerkelijking geslonken ge
meente toch nog met een hart onder de riem de jaarwisseling
tegemoet zien. De Oosterkerk had het nadeel dat#ze geen mo
nument was.
hoogte een vloer in, waardoor het op
de begane grond dienstvertrekken en
opslagruimten kon maken en op de
verdieping tenten, tuinstoelen en een
uitgebreid assortiment campingbe
hoeften kon etaleren.
Rond het klankbord van de preek
stoel stond een bonte verzameling
tuinstoelen en de openingen tussen
de orgelpijpen bleken heel geschikt te
zijn om er een voorraad vrolijke
tuinparasaols stevig neer te zetten.
Doorzeefd
Na een paar Jaar zag V. en D. er
geen brood meer In en werd de kerk
opnieuw aan haar eenzaam lot over
gelaten. D.e afbraak in de nabijheid
leverde het agressieve deel der om
wonende jeugd voldoende materiaal
om de achterramen te doorzeven,
maar de kerk bleef ook in de eind
fase haar constructieve degelijkheid
bewijzen.
De christelijke toneelgroep Im
perium heeft nog serieuze plannen
gehad om het gebouw te kopen om
het na verbouwing voor allerlei
doeleinden te gaan exploiteren. Bij
nader inzien was dat financieel
toch niet haalbaar. Andere kerken
en groepen hadden geen belangstel
ling. "Ze laten de kerk zeker staan
tot de wijk Herengracht-Zijlsingel
herbouwd is; dan is er wellicht weer
behoefte aan". Die veronderstelling
leefde wel bij sommigen, maar ze
vond geen steun bij de kerkvoogdij,
die maar één wens had: zo gauw
mogelijk verkopen om met de op
brengst betere zaken te kunnen fi
nancieren. De koper is nu eindelijk
gevonden. Het gaat hem slechts om
het terrein, en dus moet de kerk weg.
Ook de nieuwe richtlijnen voor
monumentenzorg, die ten doel heb
ben de neo-gotiek te beschermen te
gen de afbraakwoede, zijn op haar
niet van toepassing. Dit gebouw uit
het begin van deze eeuw valt ner
gens onder. Het heeft ook de groot
ste moeite gekost, iémand voor de
kerk, die, zonder ongevoelig te willen
doen, als een onesthetisch produkt
van een karakterloze minimum-ar
chitectuur kan worden aangemerkt,
te interesseren. Haar, verwijdering
uit het stadsleven was zo radicaal
dat de klok op 12 uur werd vastge
klonken om ook van de laatste ver
antwoordelijkheid af te zijn.
Tuinstoelen
Kort na haar sluiting kon men
stijlgevoelige lieden horen bezweren,
dat de toekomstige bestemming toch
wel een beetje in overeenstemming
moest zijn met het karakter van het
gebouw. Maar toen dat een vrome
illusie bleek te zijn. bleef ten slotte
alleen het zakelijke motief over. En
dus had niemand moeite met het ver
zoek van Vroom en Dreesmann om
de ontzielde kerk een aantal jaren
voor opslag en eventueel verkoop te
mogen huren.
Het warenhuis legde er op halve
ADVERTENTIE
Weet u zelf een leuke borrel
nootjes babbel? Stuur in naar
Calvé, postbus 1000, Delft.
Vogelnestje
Iemand met veel herinneringen
aan de Oosterkerk is de heer W.
Veerman (79), Sieboldstraat 30. Hij
werd gedoopt in de Waardkerk aan
de Oranjegracht, de voorganger
van de Oosterkerk, die aan het ter
rein van de Katoenfabriek grensde,
en trouwde in 1923 bij dominee Rie-
mens in de Oosterkerk.
Veerman: "De Waardkerk was te
oud en te klein geworden. Na de
opening van de Oosterkerk nam de
Katoenfabriek het gebouw als pak
huis in gebruik. Hout van waarde
liet de directeur overbrengen naar
zijn huis aan de Oude Pingel.
Jacob Koole was de eerste koster
van de Oosterkerk. Dat vond ik als
Jongen wel eluk, wapt hij was mijn
oom. Zijn vrouw, de kosteres, stond
bekend als een pittige dame. Koole
was een man van stijl. Later ook als
begrafenisondernemer. Hij stond in
de stad een streepje hoger dan de
anderen. Na hem zijn de kosters
Sira en Erades gekomen.
De kerk moet geen c'uur gebouw
'zijn geweest. Vier muren, een dak
en een toren en een uiterst eenvou
dige inrichting. Ik heb me altijd ge-
ergerd aan de trekstangen onder het
dak, over de hele breedte. Dat de
den ze in fabrieken ook. De kerk
stond vol banken. Typisch een
mensenpakhuis. Later hebben ze
wat banken in het midden wegge
haald om er stoelen te zetten. Ik
was er bij, toen een dominee uit
Zoeterwoude het in zijn preek
waagde flink af te geven op de stijl
van het gebouw. Inwendig vond hij
niets dat op een kerk leek. De preek
stoel vergeleek hü met een vogelnest
je".
Huisraad
De heer Veerman bevestigde, dat
de trek naar deze kerk lange tijd
groot is geweest. De kosters hebben
wat stoelen moeten aanslepen, zo
vol kon het zijn. Als er een drukke
dienst werd verwacht, stonden op
verscheidene punten in de kerk de
klapstoeltjes al klaar, en dan moest
soms nog de consistorie worden
leeggehaald.
Het is wel voorgekomen dat de
koster, die aan de Langestraat woon
de, zijn eigen huisraad moest inzet
ten.
Veerman: "Het was ook een van
de de eerste kerken met centrale
verwarming. In de andere hervorm
de kerken waren toen de warme sto
ven nog in gebruik. Het Oudelie-
denhuis en het Minnehuis zorgden
elke zondag al voor een behoorlijke
contingent kerkgangers. In groeps
verband en onder leiding moesten
de bewoners naar de kerk. Het Ou-
deliedenhuis zat in een speciaal vak
onder het orgel en het Minnehuis
had een vak aan de tegenovergestel
de kant.
Om een zitplaats te krijgen moest
je vroeger, net als in de andere ker
ken, aan een loket in de kerk een
kaartje kopen. Er waren dubbeltjes-
en kwartjesplaatsen. De gewone man
zat voor een dubbeltje. Tegenover
de preekstoel stond aan de muur een
luifelbank. Daar zaten de autoritei
ten. De kwartjesplaatsen waren in
een enigzins oplopend vak dat
daarop aansloot. De Oosterkerk had
2 kaartjesloketten. Het luikje waar
door de kaartjes werden afge
geven, was zo klein dat je de man
die het kaartje verkocht, nauwelijjks
kon zien".
Onder gezang
De hoofdrol in de herinneringen
aan de Oosterkerk spelen nu eens
niet de predikanten van "Pniël",
maar de organist Van Leeuwen, die
nog ip de Waardkerk heeft gespeeld
en meer dan zestig Jaar kerkorga-
nist in deze stad is geweest.
Veerman zegt van hem, dat hij op
en top een gevoelsmens was. "Hij
had wel de slechtste plaats in de
kerk, want het orgel was zo tegen
de torenmuur opgehangen, dat de
speeltafel en de orgelbank in de to
ren stonden. Omdat er geen orgel
galerij was, kon hij niets zien van
wat er in de kerk gebeurde. Er was,
via een microfoon, alleen een hoor
baar contact. Maar Van Leeuwen
wilde toch bij de gemeente zijn en
dus kwam hij voor de preek naar
beneden. De dominees wachtten niet
op hem en dus was de preek altijd
al even aan de gang als Van Leeu
wen, voor wie men een plaatsje
vrij hield, binnenschreed. Hij voelde
nauwkeurig aan, als de dominee aan
z'n eind kwam; op de klok af vijf
minuten voor het "amen" schoof
hij onhoorbaar terug naar het or
gel, om maar niet te laat te zijn
voor het lied na de preek.
Van Leeuwen was een goed hoor
der. Bij het uitgaan van de kerk
zette hij steevast een lied in dat
op de preek sloeg. En iedereen neu
riede mee".
De oude organist van "de Ooster"
is ook wel ten voorbeeld gesteld aan
de andere organisten, die zich verre
hielden van religieus-sentimentele
muziekproducenten als Johan de
Heer en de gelovigen liever een stoe
re toccata of —nog ergereen
eigen maaksel als extraatje meega
ven. "Bij Van Leeuwen ga je tenmin
ste onder gezang de kerk uit", werd
er dan weemoedig gezegd.
Toch kreeg ook deze kerk. waarin
zovelen de vreugden van het Gods
huis mochten ondervinden, het bord
je "overbodig" opgedrukt. Bij de
aanschaffing van de nieuwe luidklok
na de bevrijding de Duitsers lie
ten de oude weghalen voor versmel
ting in hun oorlogsproduktie en
de inrichting van een nieuw liturgisch
centrum na 1960, ten tijde van ds.
Groot, kon niemand dat nog voor-
Maar in de kerk zijn dan ook de da
gen belangrijker dan de jaren. "Leer
ons onze dagen tellenDie van
de Oosterkerk zijn nu geteld.
S. J. DE GROOT
IV. Veerman (79)
herinneringen
gTTTI.T7i?M.I .I'M l'B
De beste voegloze 14 k. rin
gen o.a. 1 paar met geslepen
zijkant 190.—
Dit model met briljant 265,
Met 2 briljanten 340,
Gratis graveren.
Blijvende service.
Desgewenst handgraveren.
Ruime keuze in de beste
merken.
Altijd voordelig.
De Koning der
Verlovingsringen
V. d. WATER
UW JUWELIER
HAARLEMMERSTRAAT 181
LEIDEN De sanering van de
Nederlandse bakkerij is aan Leiden
bepaald niet onopgemerkt voorbijge
gaan. De twee in deze stad gevestig
de broodfabrieken. Juweel en de L
BP, hebben beide hun broodproduk-
tie gestaakt. Pogingen om één van
de twee voor Leiden te behouden,
zijn op niets uitgelopen.
Inmiddels hebben de twee brood
fabrieken bij het Gewestelijk Ar
beidsbureau ontslag-vergunningen
aangevraagd voor in totaal 119
man. Het voltallige personeel van
Juweel, 55 man,, zal worden
ontslagen, terwijl de LBF voor
64 mensen een ontslagvergunning
heeft aangevraagd. Dut aantal vormt
de helft van het totale personeels
bestand van de LBF. Van de andere
helft blijft een deel in Leiden werk
zaam. een ander oeel wordt overge
plaatst naar Rijswilk.
Van de ontslagenen ztjn er in to
taal 27 boven de 57 en een half
jaar. Ongeveer een even groot aan
tal was part-time werkzaam.
